Dekolonizacja na poszczególnych kontynentach
Europa: dekolonizacja miała charakter epizodyczny, bo w zasadzie nie było kolonii
Malta - kolonia brytyjska - uzyskała suwerenność w 1964 r.
Andora - pod zwierzchnictwem francuskim i hiszpańskim od 1278 r. (nie jest typową kolonią, bo nie ma zamorskiego charakteru w stosunku do państw zwierzchnich) - uzyskała niepodległość w 1993 r. (do tego czasu Andora płaciła daninę co dwa lata: raz biskupowi hiszpańskiemu 460 peset, raz prefektowi francuskiemu 960 franków)
Azja: zasadnicza dekolonizacja efektem II wojny światowej
Bliski Wschód: przyznanie niepodległości terytoriom mandatowym Ligi Narodów będących pod kontrolą Francji i Wielkiej Brytanii (do I wojny światowej - część państwa tureckiego)
Państwo |
Rok uzyskania niepodległości |
Ostatni kolonizator |
Uwagi |
Syria |
1941 |
Francja |
faktyczne wycofanie wojsk alianckich w 1946 r. |
Liban |
1943 |
Francja |
faktyczne wycofanie wojsk alianckich w 1946 r. |
Jordania |
1946 |
Wielka Brytania |
Transjordania w 1949 r. włączyła w swoje granice Cisjordanię (tzw. Zachodni Brzeg - część Palestyny) i przyjęła obecną nazwę |
Izrael |
1948 |
Wielka Brytania |
większa część Palestyny (w 1947 r. rezolucja ONZ w sprawie podziału tego terytorium między Żydów i Arabów) |
Azja Południowo-Wschodnia i Wschodnia: uzyskanie niepodległości terytoriów okupowanych w trakcie II wojny światowej przez Japonię (kontynuacja walk o niepodległość z państwami europejskimi)
Państwo |
Rok uzyskania niepodległości |
Ostatni kolonizator |
Uwagi |
Indonezja |
1945 |
Holandia |
próby przywrócenia zależności od Holandii - w kolonii Indie Holenderskie; uznanie przez Holandię niepodległości w 1949 r. |
Filipiny |
1946 |
Stany Zjednoczone |
w latach 1898-1946 amerykańskie |
Wietnam |
1945 |
Francja |
część Indochin Francuskich - proklamacja niepodległości w 1945 r.; interwencja francuska; uznanie przez Francję niepodległości w 1954 r. (Konferencja Genewska) |
Laos |
1953 |
Francja |
części Indochin Francuskich; uznanie przez Francję niepodległości w 1954 r. (Konferencja Genewska) |
Kambodża |
1954 |
Francja |
|
Korea Północna |
1948 |
Japonia |
po kapitulacji Japonii - radziecka strefa okupacyjna (1945-1948) |
Korea Południowa |
1948 |
Japonia |
po kapitulacji Japonii - amerykańska strefa okupacyjna (1945-1948) |
Azja Południowa: utrata „perły” w Koronie brytyjskiej, czyli Indii Brytyjskich
Państwo |
Rok uzyskania niepodległości |
Ostatni kolonizator |
uwagi |
Indie |
1947 |
Wielka Brytania |
część Indii Brytyjskich (z dominacją religii hinduistycznej); przyłączenie Indii Francuskich (kilka miast, na ogół portów) w 1954 r. i Indii Portugalskich (trzy miasta) w 1961 r. |
Pakistan |
1947 |
|
część Indii Brytyjskich (z dominacją religii muzułmańskiej) |
Myanmar (Birma) |
1948 |
|
|
Sri Lanka |
1948 |
|
kolonia Cejlon |
Druga faza dekolonizacji: od 1957 r.
Bliski Wschód: wycofywanie się Wielkiej Brytanii z regionów na „wschód od Suezu” w latach 1960-1971
Państwo |
Rok uzyskania niepodległości |
Ostatni kolonizator |
Uwagi |
Cypr |
1960 |
Wielka Brytania |
zachowanie suwerenności brytyjskiej nad bazami wojskowymi Akrotiri i Dekelia |
Kuwejt |
1961 |
|
emirat pod kontrolą brytyjską do 1961 r. |
Jemen |
1967 |
|
południowa część państwa; wcześniej kolonia i protektorat Aden; w latach 1967-1990 niepodległe państwo Jemen Południowy |
Bahrajn |
1971 |
|
emirat pod kontrolą brytyjską |
Katar |
1971 |
|
emirat pod kontrolą brytyjską |
Oman |
1971 |
|
sułtanat pod kontrolą brytyjską |
Zjednoczone Emiraty Arabskie |
1971 |
|
emiraty pod kontrolą brytyjską - Oman Traktatowy (Oman as-Sulh) |
Brytyjska koncepcja utworzenia silniejszego państwa: powołanie Federacji Emiratów Arabskich (1968-1971) składającego się z Bahrajnu, Kataru i 7 emiratów Omanu Traktatowego (sprzeczności i rywalizacja tych jednostek doprowadziła do rozpadu federacji)
reszta Azji
Państwo |
Rok uzyskania niepodległości |
Ostatni kolonizator |
Uwagi |
Malezja |
1957 (1963) |
Wielka Brytania |
w 1957 r. niepodległe Malaje; w 1963 r. przyłączenie innych kolonii: Sarawak, Sabah i Singapur |
Malediwy |
1965 |
|
do 1965 r. sułtanat pod kontrolą brytyjską |
Brunei Darussalam |
1984 |
|
do 1983 r. sułtanat pod kontrolą brytyjską |
Timor Wschodni |
1975 |
Portugalia |
1975 proklamacja niepodległości przez partyzantów; wymuszona zbrojnie integracja z Indonezją (1976-1999); przejściowa administracja ONZ (1999-2002); |
Afryka: wolność dla zniewolonych
4 państwa niepodległe do 1945 r.: Liberia, Etiopia, Egipt i Związek Południowej Afryki (obecnie RPA)
w latach 1951-1958: przede wszystkim Afryka Północna
Państwo |
Rok uzyskania niepodległości |
Ostatni kolonizator |
Uwagi |
Libia |
1951 |
Włochy |
w trakcie II wojny światowej podział na trzy strefy okupacyjne: brytyjską, francuską i amerykańską |
Maroko |
1956 |
Francja (większa część), Hiszpania |
|
Sudan |
1956 |
Wielka Brytania |
|
Tunezja |
1956 |
Francja |
|
Ghana |
1957 |
Wielka Brytania |
niepodległość pierwszej kolonii brytyjskiej w Czarnej Afryce |
Gwinea |
1958 |
Francja |
niepodległość pierwszej kolonii francuskiej w Czarnej Afryce |
1960: Rok Afryki - koniec Afryki francuskiej
Państwo |
Ostatni kolonizator |
Uwagi |
Benin |
Francja |
Dahomej |
Burkina Faso |
|
Górna Wolta |
Czad |
|
|
Gabon |
|
|
Kamerun |
|
przyłączenie części Kamerunu Brytyjskiego |
Kongo (Brazzaville) |
|
Kongo Środkowe |
Madagaskar |
|
|
Mali |
|
Sudan Francuski |
Mauretania |
|
|
Niger |
|
|
Republika Środkowoafrykańska |
|
Ubangi-Szari |
Senegal |
|
|
Togo |
|
|
Wybrzeże Kości Słoniowej |
|
|
Kongo (Kinszasa) |
Belgia |
|
Nigeria |
Wielka Brytania |
przyłączenie części Kamerunu Brytyjskiego |
Somalia |
Wielka Brytania (część północna), Włochy |
|
Lata 60.: 1961-1968: koniec Afryki brytyjskiej
Państwo |
Rok uzyskania niepodległości |
Ostatni kolonizator |
Uwagi |
Sierra Leone |
1961 |
Wielka Brytania |
|
Tanganika |
1961 |
Wielka Brytania |
Obecnie zasadnicza część Tanzanii |
Algieria |
1962 |
Francja |
Północna część traktowana jako departamenty Rep. Francuskiej |
Burundi |
1962 |
Belgia |
|
Rwanda |
1962 |
Belgia |
|
Uganda |
1962 |
Wielka Brytania |
|
Kenia |
1963 |
Wielka Brytania |
|
Malawi |
1964 |
Wielka Brytania |
|
Zambia |
1964 |
Wielka Brytania |
|
Gambia |
1965 |
Wielka Brytania |
|
Botswana |
1966 |
Wielka Brytania |
|
Lesotho |
1966 |
Wielka Brytania |
|
Mauritius |
1968 |
Wielka Brytania |
|
Suazi |
1968 |
Wielka Brytania |
|
Gwinea Równikowa |
1968 |
Hiszpania |
|
Lata 70.: zmierzch kolonializmu portugalskiego
Państwo |
Rok uzyskania niepodległości |
Ostatni kolonizator |
Uwagi |
Gwinea Bissau |
1973 (1974) |
Portugalia |
1973 r. ogłoszenie niepodległości przez partyzantów; uznanie niepodległości przez Portugalię w 1974 r. |
|
|
|
|
Angola |
1975 |
Portugalia |
|
Mozambik |
1975 |
Portugalia |
|
Republika Zielonego Przylądka |
1975 |
Portugalia |
|
Wyspy Świętego Tomasza i Książęca |
1975 |
Portugalia |
|
Komory |
1975 |
Francja |
|
Seszele |
1976 |
Wielka Brytania |
|
Sahara Zachodnia |
1976 |
Hiszpania |
wymuszona siłą integracja z Marokiem |
Dżibuti |
1977 |
Francja |
|
Lata 80. i 90.: upadek apartheidu i rządów „białych osadników”
Państwo |
Rok uzyskania niepodległości |
Ostatni kolonizator |
Uwagi |
Zimbabwe |
1980 |
Wielka Brytania |
do 1965 r. i w latach 1979-1980 kolonia brytyjska; w latach 1965-1979 rządy „białych osadników” |
Namibia |
1990 |
RPA |
terytorium powiernicze ONZ w administracji RPA (w latach 1966-1990 formalnie cofnięte przez ONZ) |
Ameryka: niepodległość dla kolonii brytyjskich w strefie Karaibów
Państwo |
Rok uzyskania niepodległości |
Ostatni kolonizator |
Uwagi |
Jamajka |
1962 |
Wielka Brytania |
|
Trynidad-Tobago |
1962 |
Wielka Brytania |
|
Barbados |
1966 |
Wielka Brytania |
|
Gujana |
1966 |
Wielka Brytania |
państwo w Ameryce Południowej |
Bahamy |
1973 |
Wielka Brytania |
|
Grenada |
1974 |
Wielka Brytania |
|
Surinam |
1975 |
Holandia |
państwo w Ameryce Południowej |
Dominika |
1978 |
Wielka Brytania |
|
Saint Lucia |
1979 |
Wielka Brytania |
|
Saint Vincent i Grenadyny |
1979 |
Wielka Brytania |
|
Belize |
1981 |
Wielka Brytania |
państwo w Ameryce Środkowej |
Antigua i Barbuda |
1981 |
Wielka Brytania |
|
Saint Kitts i Nevis |
1983 |
Wielka Brytania |
|
Oceania: spóźniony region z terytoriami powierniczymi
Państwo |
Rok uzyskania niepodległości |
Ostatni kolonizator |
Uwagi |
Samoa (Zachodnie) |
1962 |
Nowa Zelandia |
terytorium powiernicze ONZ |
Nauru |
1968 |
Australia, Nowa Zelandia, Wielka Brytania (wspólnie) |
terytorium powiernicze ONZ |
Fidżi |
1970 |
Wielka Brytania |
|
Tonga |
1970 |
Wielka Brytania |
królestwo pod kontrolą brytyjską do 1970 r. |
Papua-Nowa Gwinea |
1975 |
Australia |
terytorium powiernicze ONZ (północna część) |
Tuvalu |
1978 |
Wielka Brytania |
|
Wyspy Salomona |
1978 |
Wielka Brytania |
|
Kiribati |
1979 |
Wielka Brytania |
|
Vanuatu |
1980 |
Francja, Wielka Brytania (wspólnie) |
|
Federalne Stany Mikronezji |
1990 |
Stany Zjednoczone |
terytorium powiernicze ONZ |
Wyspy Marshalla |
1990 |
Stany Zjednoczone |
terytorium powiernicze ONZ |
Palau |
1994 |
Stany Zjednoczone |
terytorium powiernicze ONZ |
Samostanowienie terytorium kolonialnego w formie integracji z innym państwem
Terytorium |
Rok integracji |
Państwo, do którego je przyłączono |
Jednostka administracyjna |
Gwadelupa |
1946 |
Francja |
departament zamorski |
Martynika |
1946 |
Francja |
departament zamorski |
Gujana Francuska |
1946 |
Francja |
departament zamorski |
Reunion |
1946 |
Francja |
departament zamorski |
Alaska |
1959 |
Stany Zjednoczone |
Stan |
Hawaje |
1959 |
Stany Zjednoczone |
Stan |