Poręczenie (art. 876-887)

Jest to umowa prawa cywilnego będąca klasyczną postacią zabezpieczenia osobistego wierzytelności.

W odróżnieniu od form zabezpieczenia rzeczowego np. zastaw tutaj wierzyciel uzyskuje zabezpieczenie swojej wierzytelności w postaci osoby poręczyciela, który odpowiada całym swym majątkiem.

Poręczyć” znaczy wzmocnić odpowiedzialność dłużnika wobec wierzyciela przez dodatkowe zabezpieczenie, jakie stanowi odpowiedzialność poręczyciela za dług główny

• Definicja

Przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał.

• Strony

a. wierzyciel

b. poręczyciel

• Cechy

1. umowa jednostronnie zobowiązująca

- po stronie poręczyciela istnieje zobowiązanie wykonania zobow. gdyby dłużnik go nie wykonał

2. umowa konsensualna - dochodzi do skutku poprzez zgodne oświadczenie woli stron tj. wierzyciela i poręczyciela

3. umowa nieodpłatna lub odpłatna - zależy to od woli stron.

Uwaga!!! Gdy odpłatna wówczas umowa dwustronnie zobowiązująca

4. nie jest to umowa wzajemna - nawet gdyby zastrzeżono odpłatność w postaci wynagrodzenia płaconego przez wierzyciela poręczycielowi

5. umowa kauzalna - szczególna causa cavendi- przysporzenie w celu zabezpieczenia

wierzytelności

• Przedmiot

Zabezpieczenie wierzytelności

• Forma

Jedynie dla oświadczenia woli poręczyciela została zastrzeżona forma pisemna pod rygorem ad solemnitatem.

Zachownie tej formy ma na celu ostrzeżenie poręczyciela przed grożącymi mu niebezpieczeństwami, w razie gdyby dłużnik nie wykonał zobowiązania w terminie.

Pisemne oświadczenie poręczyciela powinno być sformułowane tak, by w sposób dostateczny ujawniało jego wolę wykonania zobowiązania gdyby dłużnik go nie wykonał!!!

Z kolei oświadczenie woli wierzyciela nie wymaga zachowania żadnej formy szczególnej, może być nawet wyrażona tylko w sposób dorozumiany

np.przyjęcie przez pracownika banku dokumentu zawierającego oświadczenie woli poręczyciela

Akcesoryjność poręczenia

Poręczenie zawsze sprzężone jest z jakimś innym stosunkiem zobowiązaniowym. W tymże związku poręczenie ma charakter akcesoryjny co wyraża się w tym, że istnienie i rozmiar długu dłużnika głównego rozstrzyga o istnieniu i rozmiarze długu poręczyciela

Poręczenie powoduje nie tylko powstanie odpowiedzialności osobistej, ale i długu, a więc obowiązku świadczenia po stronie poręczyciela. Poręczyciel świadcząc wierzycielowi w razie niewykonania zobowiązania przez dłużnika, wykonuje własne zobowiązanie. Świadczenie to zaspokajając interes wierzyciela pozbawia go prawa dochodzenia wierzytelności nie tylko od poręczyciela ale także od dłużnika głównego.

Równorzędność odpowiedzialności

W braku odmiennego zastrzeżenia poręczyciel jest odpowiedzialny jak współdłużnik solidarny (art.881).

Zatem polski ustawodawca przyjął zasadę, że odpowiedzialność poręczyciela ma charakter równorzędny w relacji do odpowiedzialności dłużnika głównego.

W wielu systemach prawnych poręczenie ma charakter subsydiarny co oznacza, że dług poręczyciela staje się wymagalny dopiero po bezskutecznym podjęciu wobec dłużnika głównego działań zmierzających do uzyskania od niego świadczenia.

Jednak należy zauważyć, że art. 881 kc jest przepisem dyspozytywnym i tym samym strony umowy poręczenia mogą ustalić w umowie, że odpowiedzialność poręczyciela będzie miała charakter subsydiarny.

Podporęczenie

Jest to udzielenie poręczenia za zobowiązanie poręczyciela. Podporęczyciel poręcza wówczas za dług poręczyciela, a zatem w granicach wskazanych przez zobowiązanie poręczyciela. Jest to umowa wierzyciela z podporęczycielem i tym samym odpowiada on bezpośrednio wobec wierzyciela.

Podporęczycielowi względem poręczyciela przysługuje roszczenie regresowe.

Awal

Jest to poręczenie wekslowe będące postacią zabezpieczenia wierzytelności uregulowaną w prawie wekslowym.

W czynności tej poręczyciel, którym może być nie tylko osoba trzecia, ale także osoba podpisana na wekslu , zabezpiecza zapłatę całej lub części sumej wekslowej.

Poręczenie wekslowe ma charakter samodzielny, nieakcesoryjny - odpowiedzialność poręczyciela nie jest bowiem uzależniona od istnienia zobowiązania dłużnika głownego. Jest to więc czynność prawna abstrakcyjna, niezależna od podstawy prawnej (stosunku wierzyciel - dłużnik główny)

Nie jest to podtyp poręczenia z kc, lecz odrębna instytucja prawa wekslowego.

Treść umowy poręczenia

Umowa poręczenia może być zawarta nie tylko bez zgody, ale nawet bez wiedzy dłużnika (art.886).

Zgodnie z ogólnymi zasadami po każdej ze stron umowy poręczenia może występować więcej osób. W obrocie gospodarczym bardzo często poręczenie udzielane jest przez kilku poręczycieli co wzmacnia zabezpieczenie wierzytelności.

Oświadczenie poręczyciela powinno wskazywać osobę dłużnika głównego oraz dług główny.

Jest to bardzo ważne gdyż ze względu na akcesoryjny charakter poręczenia, gdyż to właśnie dług główny wyznacza treść zobowiązania wierzyciela!!!!!!

Jest to niezbędne także dlatego, że poręczenie nie może obejmować wszystkich zobowiązań dłużnika głównego. Takie postanowienie byłoby sprzeczne z zws i zgodnie z art.58§2 byłoby nieważne.

np. sytuacja gdy poręczyciel miał odpowiadać jako współdłużnik solidarny względem wierzyciela, które dłużnik główny zaciągnął już po zawarciu umowy poręczenia

Jednak w obrocie profesjonalnym przyjmuje się, że można wskazać dług główny rodzajowo, wystarczy by dług główny był oznaczalny np. poręczenie obejmuje wszelkie zobowiązania ale do pewnej wysokości

Poręczyć można za dług wynikający z umowy jak i z innych zdarzeń pr. np. czyn niedozwolony

Poręczenie może obejmować cały dług główny, jego część albo oznaczoną wysokość.

W umowie poręczenia można określić czas trwania odpowiedzialności poręczyciela ; można także zastrzec warunek (zawieszający, rozwiązujący)

Poręczenie może dotyczyć nie tylko istniejącego ale także przyszłego zobowiązania. W przypdaku poręczenie dotyczącego przyszłego zobowiązania wiąże się z dużym ryzykiem dla poręczyciela, ponieważ wielkość długu głównego nie jest jeszcze znana. Ustawodawca chroni w tym wypadku poręczyciela w art.887 stanowiąc, że można poręczyć za dług przyszły do wysokości z góry oznaczonej.

Bezterminowe poręczenie za dług przyszły może być przed powstaniem długu odwołane w każdym czasie.

Zakres odpowiedzialności poręczyciela

O zakresie zobowiązania poręczyciela rozstrzyga każdoczesny zakres zobowiązania dłużnika (akcesoryjność). Poręczyciel odpowiada więc nie tylko w zakresie długu pierwotnego, ale także za wszelkie skutki niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez dłużnika głównego, które wynikają z ustawy(np. odsetki) czy z umowy (np.kara umowna)

Czynność prawna dokonana przez dłużnika z wierzycielem po udzieleniu poręczenia nie może zwiększyć zobowiązania poręczyciela, wynika to z tego, że nie wolno nakładać na poręczyciela dodatkowego obowiązku bez jego woli.(art. 879)

Z kolei zmniejszenie zobowiązania głownego, odpowiednio zmniejszy odpowiedzialność poręczyciela.

Jednak na ulgi wynikające z układu zawartego między wierzycielem a dłużnikiem w ramach postępowania upadłościowego poręczyciel nie może się powołać. Zatem zawarcie układu nie łączy się z ograniczeniem odpowiedzialności poręczyciela.

Rozwiązanie to zapewnia realizacje podstawowego celu gosp. poręczenia, polegającego na zabezpieczeniu wierzyciela przed ryzykiem nieuzyskania zaspokojenia z majątku dłużnika.

Można zatem wskazać 2 odstępstwa od akcesoryjności poręczenia:

1. Czynność prawna dokonana przez dłużnika z wierzycielem po udzieleniu poręczenia nie może zwiększyć zobowiązania poręczyciela

2.Ulgi wynikające z zawarcia układu w ramach postępowania upadłościowego nie łączą się z ograniczeniem odpowiedzialności poręczyciela.

Poręczyciel jest odpowiedzialny jak współdłużnik solidarny, oznacza to, że jego dług staje się wymagalny z chwilą, gdy dłużnik główny opóźni się ze spełnieniem świadczenia.

Od tego momentu poręczyciel może być od razu pozwany sam lub wraz z dłużnikiem głownym o wykonanie całości lub części zobowiązania.

Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia, wierzyciel powinien zawiadomić o tym niezwłocznie poręczyciela. (art.880). Wierzyciel ponosi odpowiedzialność wobec poręczyciela za wszelką szkodę, jaką poniósł on w następstwie zwłoki w zawiadomieniu go o opóźnieniu dłużnika głównego, w szczególności chodzi tu o niekorzystne konsekwencje dla dłużnika z tego powodu, że nie mógł zaspoić wierzyciela wcześniej (np. narosły odsetki). Może tu wchodzić w grę także odpowiedzialność za to, że dłużnik głowny stał się niewypłacalny w okresie zwłoki wierzyciela, co skutkuje że roszczenie zwrotne poręczyciela staje się nieskuteczne.

Radwańskiego powyższe zawiadomienie to oświadczenie wiedzy, którego brak przekazanie nie tamuje realizacji uprawnień wierzyciela względem poręczyciela.

Szpunar uważa że jest to oświadczenie woli wierzyciela iż zamierza on uzyskać odpowiednie świadczenie od poręczyciela i stanowi konieczną przesłankę wymagalności roszczenia.

Art. 880 i 881 to przepisy dyspozytywne.

Zarzuty przysługujące poręczycielowi

• Poręczyciel może podnieść przeciwko wierzycielowi wszelkie zarzuty, które przysługują dłużnikowi; w szczególności poręczyciel może potrącić wierzytelność przysługującą dłużnikowi względem wierzyciela.!!!!! (art. 883)

• Poręczyciel nie traci powyższych zarzutów, chociażby dłużnik zrzekł się ich albo uznał roszczenie wierzyciela, chroni to poręczyciela przed nielojalnością dłużnika

• Poręczyciel dysponuje również środkiem skłaniającym dłużnika do ujawnienia przysługujących mu zarzutów (art. 884) - Poręczyciel, przeciwko któremu wierzyciel dochodzi roszczenia, powinien zawiadomić niezwłocznie dłużnika wzywając go do wzięcia udziału w sprawie.

Jeżeli dłużnik nie weźmie udziału w sprawie, nie może on podnieść przeciwko poręczycielowi zarzutów, które mu przysługiwały przeciwko wierzycielowi, a których poręczyciel nie podniósł z tego powodu, że o nich nie wiedział.

• Zarzuty osobiste poręczyciela wywodzące się z jego własnego prawa (ex iure proprio)

• wady oświadczenia woli

SN 96' poręczyciel nie może uchylić się od skutków pr. swego oświadczenia woli z powodu błędu wywołanego podstępnie przez dłużnika co do jego wypłacalności w dacie poręczenia (glosa aprobująca Petrykowskiej)

• upływ terminu związania poręczyciela gdy określony był czas trwania odpowiedzialności

• niezastosowanie się wierzyciela do żądania poręczyciela, aby wierzyciel wezwał dłużnika do zapłaty

• przedawnienie

• zarzuty oparte na innym stosunku prawnym łączącym poręczyciela z wierzycielem np. potrącenie

• Nie może podnosić zarzutów wynikających z umowy zawartej przez poręczyciela z dłużnikiem głównym lub osobą 3.

• Poręczyciel nie może powołać się wobec wierzyciela na ograniczenia odpowiedzialności wynikające z przepisów prawa spadkowego (gdy spadkobiercy dłużnika głównego przyjęli spadek z dobrodziejstwem inwentarza) art. 883 §3

Nieważność i niezaskarżalność długu głównego

Z zasady akcesoryjności wynika, że poręczyciel nie będzie odpowiadał, gdy dług główny jest nieważny.

• Gdy zobowiązanie zaciągnęła osoba nie mająca zdolności do czynności prawnych

• W razie poręczenia za dług osoby, która nie mogła się zobowiązać z powodu braku zdolności do czynności prawnych, poręczyciel powinien spełnić świadczenie jako dłużnik główny, jeżeli w chwili poręczenia o braku zdolności tej osoby wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć. (art. 877)

Niedopuszczalne jest udzielenie poręczenia za dług niezaskarżalny, ponieważ wierzyciel nie mógłby wówczas uzyskać zaspokojenia z majątku poręczyciela. Jednak przeszkoda ta nie pojawia się , gdy dłużnik zrzeknie się zarzutu przedawnienia, co może uczynić jednak dopiero po upływie terminu przedawnienia.

Wygaśnięcie poręczenia

Z zasady akcesoryjności wynika, że wygaśnięcie długu głównego powoduje wygaśnięcie zobowiązania poręczyciela.

1. Patrz okliczności wygaśnięcia zobowiązania np.wykonanie zobowiązania przez dł. głównego ; zwolnienie z długu

2. Patrz art. 509 § 2 kc oraz art. 518 kc - poręczenie przy przelewie wierzytelności

3. Patrz art. 525kc - poręczenie przy przejęciu długu

4. Odwołanie bezterminowego poręczenia za dług przyszły

5. Jeżeli termin płatności długu nie jest oznaczony albo jeżeli płatność długu zależy od wypowiedzenia, poręczyciel może po upływie sześciu miesięcy od daty poręczenia, a jeżeli poręczył za dług przyszły - od daty powstania długu żądać, aby wierzyciel wezwał dłużnika do zapłaty albo z najbliższym terminem dokonał wypowiedzenia. Jeżeli wierzyciel nie uczyni zadość powyższemu żądaniu, zobowiązanie poręczyciela wygasa.

6. Strony określiły w umowie poręczenia okoliczności wygaśnięcia poręczenia np. warunek rozwiązujący

7. Umowa o zwolnienie z długu między wierzycielem i poręczycielem (art.508)

Następstwa zaspokojenia wierzyciela

Zaspokojenie wierzyciela przez poręczyciela powoduje wygaśnięcie zobowiązania poręczyciela. Zobowiązanie dł. głównego nie wygasa lecz zgodnie z subrogacją ustawową z art. 518 poręczyciel wstępuje w prawa zaspokojonego wierzyciela - do wysokości spełnionego zamiast dłużnika głownego świadczenia.

Poręczyciel może żądać od dł. zwrotu wszystkiego co sam świadczył z tytułu poręczenia, a dł. przysługują wobec poręczyciela te same zarzuty, jakie miał względem wierzyciela z zastrzeżeniem art. 884.

Jeżeli wierzyciel wyzbył się zabezpieczenia wierzytelności albo środków dowodowych, ponosi on względem poręczyciela odpowiedzialność za wynikłą stąd szkodę. (art. 887)

W celu zapobieżenia podwójnemu świadczeniu art. 885 nakłada na poręczyciela obowiązek niezwłocznego zawiadomienia dłużnika o zaspokojeniu wierzyciela ; zaś art. 886 analogiczny obowiązek nakłada na dłużnika wobec poręczyciela, ale tylko wtedy gdy poręczenie udzielone zostało za wiedzą dł.

• Poręczyciel powinien niezwłocznie zawiadomić dłużnika o dokonanej przez siebie zapłacie długu, za który poręczył. Gdyby tego nie uczynił, a dłużnik zobowiązanie wykonał, nie może żądać od dłużnika zwrotu tego, co sam wierzycielowi zapłacił, chyba że dłużnik działał w złej wierze.

• W takim wypadku pozostaje mu tylko roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia przeciwko wierzycielowi.

• Dłużnik obowiązany jest niezwłocznie zawidomić poręczyciela o zaspokojeniu przez niego wierzyciela gdy wiedział o poręczeniu, gdyby tego nie uczynił, poręczyciel, który zaspokoił wierzyciela, może żądać od dłużnika zwrotu tego, co wierzycielowi zapłacił, chyba że działał w złej wierze.

• W takim przypdaku dłużnikowi przysługuje roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia przeciwko wierzycielowo

• Na tej samej zasadzie może również poręczyciel domagać się wprost od wierzyciela tego, co świadczył mu nienależnie, rezygnując jednocześnie z roszczenia zwrotnego

Roszczenia zwrotne między poręczycielami

Jeżeli jest kilku poręczycieli, a umowa poręczenia nie stanowi inaczej, odpowiadają oni solidarnie wobec wierzyciela.

Zgodnie z art. 366 wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia od wszytskich łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna.

Każdy z poręczycieli ma zarazem roszczenie zwrotne wobec dł. do wysokości spełnionego świadczenia zgodnie z zasadą subrogacji ustawowej. Zasady tej nie stosuje się między poręczycielami

• Przedawnienie

Zgodnie z zasadami ogólnymi z art. 117 kc (10 lat)

---