PRZYRZECZENIE PUBLICZNE (art. 919-921):
Definicja:
Kto przez ogłoszenie publiczne przyrzekł nagrodę za wykonanie oznaczonej czynności, obowiązany jest przyrzeczenia dotrzymać.
Strony:
przyrzekający (dłużnik);
wykonawca czynności (wierzyciel).
Cechy:
zobowiązanie z tytułu przyrzeczenia publicznego powstaje na podstawie jednostronnej czynności prawnej przyrzekającego;
dla ważności tego przyrzeczenia ustawa wymaga aby zostało ono ogłoszone publicznie - złożone w taki sposób, aby mogło dotrzeć do nieokreślonej liczby nieoznaczonych osób. Jest to oświadczenie woli nieskładane konkretnym, indywidualnym adresatom. Ogłoszenie publiczne może mieć na względzie oznaczony krąg potencjalnych wykonawców;
druga strona (wykonawca czynności) - w odróżnieniu od zobowiązań wynikających z umów - nie składa żadnego oświadczenia woli:
teoria policytacyjna - źródłem zobowiązania jest jednostronna czynność prawna zobowiązująca przyrzekającego do spełnienia świadczenia teoria ta przyjęta została przez k.c.;
teoria umowna (zwana też teorią oferty) - wiąże powstanie zobowiązania ze złożeniem przez przyrzekającego oferty ad incertam personam i jej przyjęciem przez wykonanie czynności określonej w ofercie - w systemie prawa polskiego brak dla tej konstrukcji uzasadnienia, ponieważ k.c. nie wymaga, aby wykonanie czynności miało charakter oświadczenia woli (dopuszcza działanie bez wiedzy o ogłoszeniu przyrzeczenia, działanie przed ogłoszeniem, działanie przez osobę bez zdolności do czynności prawnych).
Do powstania stosunku zobowiązaniowego konieczne jest wykonanie oznaczonej czynności, za którą przyrzeczona została nagroda (jest to przesłanka skuteczności przyrzeczenia - condictio iuris - warunek powstania zobowiązania).
Skutek samego przyrzeczenia polega na związaniu przyrzekającego. Przyrzekający może oznaczyć okres związania przez podanie terminu do dokonania danej czynności.
Jeżeli terminu nie określił - będzie związany aż do wykonania czynności, chyba że dopuszczalne jest odwołanie przyrzeczenia.
Obietnice wyborcze - nie są przyrzeczeniem publicznym - obietnice takie nie wyrażają oświadczenia woli.
Treść stosunku prawnego:
Przyrzeczenie publiczne jest czynnością prawną jednostronnie zobowiązującą:
wynika z niej zobowiązanie przyrzekającego do dania nagrody;
druga strona stosunku zobowiązaniowego (wykonujący czynność) jest wyłącznie uprawniona - przysługuje jej roszczenie o spełnienie świadczenia zgodnie z treścią przyrzeczenia;
nagroda może mieć postać jakiejkolwiek korzyści majątkowej (np. określona suma pieniężna). Oprócz nagród przyznawane są czasem wyróżnienia o charakterze niemajątkowym - zwłaszcza w związku z udziałem w konkursach (np. medal, dyplom):
przyrzekający powinien określić rodzaj, wysokość i liczbę nagród;
wysokość nagrody nie musi być z góry ściśle ustalona - wystarczy wskazanie zasad umożliwiających ustalenie świadczenia w chwili wykonania zobowiązania;
dopuszczalne jest zastrzeżenie przyrzekającego, że nagroda zostanie określona przez niego lub osobę trzecią po ogłoszeniu przyrzeczenia;
gdy nie oznaczono nagrody -> doktryna - koncepcja określenia nagrody przez sąd, na żądanie uprawnionego zgłoszone w pozwie o zasądzenie narody.
Szczególne problemy związane z realizacją prawa do nagrody występują w wypadku wielości wykonawców czynności. Możemy wyróżnić dwie sytuacje:
gdy kilka osób wykonało czynność niezależnie od siebie:
jeżeli przyrzekający nie zastrzegł że należy się tylko jedna nagroda, każda z tych osób ma prawo do nagrody w pełnej wysokości;
w razie zastrzeżenia jednej nagrody:
otrzyma ją ten, kto pierwszy się zgłosi (bez względu na to kto pierwszy wykonał czynność);
jeśli jednocześnie zgłosi się kilka osób - nagrodę otrzyma ta z nich, która pierwsza wykonała czynność.
gdy kilka osób wykonało czynność wspólnie:
nagroda należy się wszystkim współwykonawcom wspólnie;
w razie sporu co do podziału nagrody - mogą się zwrócić o dokonanie odpowiedniego podziału do sądu.
Są to przepisy dyspozytywne. Przyrzekający nagrodę, licząc się z możliwością wykonania czynności przez kilka osób, może ustalić odmienne zasady rozdzielenia nagród, np. wyłonienie nagrodzonych drogą losowania, określenie innych reguł pierwszeństwa, zastrzeżenie nagród różnego stopnia.
Odwołanie przyrzeczenia:
Przyrzeczenie publiczne w ujęciu k. c. jest w zasadzie odwołalne, co pozostaje w związku z charakterem przyrzeczenia publicznego jako czynności prawnej jednostronnej, obejmującej oświadczenie woli nieskładane innej osobie (por. art. 61 k. c.).
Odwołanie:
odwołanie jest także oświadczeniem woli nieskładanym indywidualnym adresatom;
powinno być dokonane przez ogłoszenie publiczne - w taki sam sposób, w jaki ogłoszono przyrzeczenie.
Ograniczenia:
Zasada odwołalności przyrzeczenia publicznego została w k. c. przyjęta z pewnymi ograniczeniami. Polegają one na wyłączeniu możliwości odwołania przyrzeczenia w dwóch przypadkach:
gdy przyrzekający w swoim oświadczeniu zastrzegł nieodwołalność;
gdy w przyrzeczeniu oznaczony został termin wykonania czynności.
Skutki odwołania:
odwołanie niweczy skutki przyrzeczenia - powoduje ustanie stanu związania przyrzekającego;
odwołanie nie narusza stosunku zobowiązaniowego, powstałego wraz z wykonaniem czynności, za którą przyrzeczono nagrodę - ochrona wykonawcy, który wcześniej wykonał czynność. Względem tej osoby odwołanie jest bezskuteczne - osoba zachowuje prawo do nagrody;
nie są chronione osoby, które podjęły działania zmierzające do dokonania czynności, ale tej czynności nie wykonały przed odwołaniem. Nie przysługuje im roszczenie o zwrot wydatków poczynionych w toku przygotowań, ani nagroda - choćby o odwołaniu przyrzeczenia nie wiedziały. Osoby te działają na własne ryzyko.
Przyrzeczenie nagrody konkursowej:
Szczególny przypadek przyrzeczenia publicznego - publiczne przyrzeczenie nagrody za najlepsze dzieło lub za najlepszą czynność.
Ogłoszenie konkursu ma zatem na celu nie samo wykonanie pewnych czynności (co jest cechą przyrzeczenia publicznego „zwykłego”), lecz pobudzenie rywalizacji, aby otrzymać jak najlepsze rezultaty w określonej dziedzinie.
Przedmiot:
Przedmiotem konkursów mogą być dzieła lub czynności - rozumiane szeroko - dzieła w znaczeniu przedmiotów majątkowych, ale także utwory w rozumieniu prawa autorskiego, projekty wynalazcze, inne rezultaty ludzkiej aktywności, różne zachowania, które mają charakter czynów.
Przyrzeczenie nagrody konkursowej opiera się na tej samej konstrukcji prawnej co przyrzeczenie publiczne „zwykłe”.
Cechy:
Skutki prawne:
Przyrzeczenie nagrody konkursowej, inaczej niż przyrzeczenie publiczne „zwykłe” wywołuje skutki prawne tylko wtedy, gdy został zastrzeżony termin, w ciągu którego można ubiegać się o nagrodę -> najważniejszą cechą jest nieodwołalność tego przyrzeczenia.
Prawo do nagrody:
O tym które dzieło lub czynność zasługuje na nagrodę decyduje przyrzekający - jeżeli nie zastrzegł inaczej w przyrzeczeniu nagrody. Przyrzekającemu przysługuje swoboda oceny. Zwykle jednak ustala zasady dokonywania ocen, umieszczając je w regulaminie, który określa także tryb konkursu. Przyrzekający z reguły powołuje jury złożone ze znawców w danej dziedzinie, którego zadaniem jest ocena i kwalifikacja prac będących przedmiotem konkursu.
Własność nagrodzonego dzieła, a także majątkowe prawa autorskie albo wynalazcze przyrzekający nabywa tylko
wtedy, gdy zastrzegł to w ogłoszeniu publicznym. Jeśli zastrzegł, to nabycie tych praw następuje z chwilą wypłacenia
nagrody. Przyrzeczenie publiczne ma wówczas charakter odpłatnej czynności prawnej.
2