2. RACHUNEK PRODUKTU NARODOWEGO

Do niedawna w USA sumę produkcji określano mianem produktu narodowego brutto (PNB), a nie produktu krajowego brutto (PKB). Różnica jest niewielka: PKB mierzy wartość wszystkich produktów i usług wyprodukowanych na terenie danego kraju, niezależnie od tego, czy producent jest firmą krajo­wą, czy zagraniczną i czy pracownik jest obywatelem kraju, czy nie. Dla odmiany PNB mierzy wartość produkcji wytworzonej przez wszyst­kich obywateli danego kraju, niezależnie od tego, w jakim kraju go wytwarzają. Współcześnie niemal wszystkie kraje posługują się PKB.

W statystyce międzynarodowej wyróżnia się dwa systemy rachunków narodowych:

1. System Produkcji Materialnej ( MPS);

1. System Rachunków Narodowych ( SNA).

Zasadnicza różnica między tymi systemami polega przede wszystkim na odmiennym określaniu sfery gospodarki tworzącej nową wartość.

System MPS wywodzi się z teorii marksowskiej, później „wzbogaconej" przez marksistów (tzn. kontynuatorów dorobku teoretycznego Karola Marksa, w szczególności w Związku Radzieckim), u podłoża której leżał podział na pra­cę produkcyjną i nieprodukcyjną. Praca produkcyjna to praca, w rezultacie któ­rej powstaje dobro materialne lub usługa materialna.

W rezultacie poza sferą produkcyjną znalazły się nie tylko tzw. usługi nierynkowe (nieskomercjalizowane), ale również usługi związane pośrednio z two­rzeniem dóbr materialnych czy usług skomercjalizowanych. Paradoks polegał na tym, że w miarę rozwoju gospodarczego sektor usług odgrywał coraz większą rolę w gospodarce, a tymczasem statystyki nie uwzględniały go w rachunku do­chodu narodowego. Prowadziło to do zniekształcenia rzeczywistej wielkości do­chodu narodowego.

Metoda SNA jest wynikiem stosowania systemów rachunkowości społecz­nej na podstawie zalecenia wydanego w 1952 r. przez OEEC oraz ONZ w 1953 r. Obejmuje wartość wyprodukowanych dóbr i usług sfery materialnej i niematerialnej.

Chociaż pomiar produktu krajowego brutto wydaje się prosty (wystar­czy zsumować wyrażoną w pieniądzu wartość całkowitej produkcji gospo­darki danego kraju), w istocie wcale taki nie jest. Kryje się tu wiele pułapek, których trzeba uniknąć, i problemów, którym trzeba stawić czoło. Oto nie­które z nich:

PODWÓJNE LICZENIE

Produkt krajowy brutto nie obejmuje wartości wszystkich dóbr i usług. Uwzględnia jedynie wartość dóbr i usług finalnych, czyli takich, które są przeznaczone dla ostatecznego użytkownika. Na przy­kład mąka zakupiona do użytku domowego jest dobrem finalnym, ale już mąka zużywana do produkcji chleba jest dobrem pośrednim. Gdybyśmy uznali zarówno chleb, jak i zużytą nań mąkę za produkt finalny, liczyliby­śmy podwójnie. A zatem wartość dóbr pośrednich - nie przeznaczonych dla ostatecznego użytkownika, zużywanych do produkcji dóbr i usług finalnych - nie może być zaliczana do produktu krajowego brutto.

DOBRA POZARYNKOWE

Pewne dobra i usługi finalne, które muszą być uwzględniane w produkcie krajowym brutto, nie są kupowane ani sprze­dawane na rynku. Wtedy wycenia sieje według kosztów. Na przykład usługi świadczone przez państwo - ochrona policyjna, ochrona pożarnicza, dostęp do sądów, obronność kraju itd. - nie są kupowane ani sprzedawane na żad­nym rynku, (choć o niektórych sędziach można by powiedzieć „lepszego nie kupisz"). Mimo to są one ważną częścią finalnego produktu gospodarki da­nego kraju. Ekonomiści i statystycy zdecydowali, że będą je wyceniać we­dług tego, ile wydano na nie z budżetu państwa. Nie jest to rozwiązanie ide­alne, ale najlepsze, jakie dotychczas zaproponowano.

POMINIĘTA PRODUKCJA FINALNA

Pewne rodzaje produkcji finalnej pomija się w produkcie krajowym brutto ze względów praktycznych. Są to niektóre niepojawiające się na rynku dobra i usługi, na przykład usługi świadczone przez panie domu. Dzieje się tak, dlatego, że uzyskanie nawet przybliżonych, godnych zaufania szacunków wartości usług kobiet pracują­cych w domu byłoby bardzo trudne. Na pierwszy rzut oka może się to wy­dawać poważną wadą miary produkcji globalnej, jaką jest PKB. Jeśli jednak wartość tych usług w stosunku do produkcji globalnej pozostaje stała, informacja o zmianach wartości produktu krajowego brutto będzie wystarczająco miarodajna (w ujęciu dynamicznym).

TRANSAKCJE NIEPRODUKTYWNE

Transakcje czysto finansowe są wyłączone z produktu krajowego brutto, ponieważ nie odzwierciedlają bie­żącej produkcji. Do takich transakcji zaliczamy płatności transferowe państwa, prywatne płatności transferowe oraz sprzedaż i zakup papierów warto­ściowych. Płatności transferowe państwa to płatności, jakich dokonuje pań­stwo na rzecz osób, które nie przyczyniają się w zamian za nie do produkcji. Dobrym przykładem są tu zasiłki: nie są one zapłatą za produkcję, więc włą­czanie ich do PKB byłoby błędem. Prywatne płatności transferowe to da­rowizny i inne transfery majątku od jednej osoby lub organizacji prywatnej do drugiej. Ponieważ one również nie są zapłatą za produkcję, nie ma powo­du, by włączać je do PKB. Płatnością za produkcję nie jest też nabywanie czy sprzedaż papierów wartościowych, więc i te przepływy nie są uwzględ­niane w PKB.

DOBRA UŻYWANE

Sprzedaż dóbr używanych jest również wyłączona z produktu krajowego brutto. Powód jest prosty: wartość dobra jest dolicza­na do PKB wówczas, gdy dobro to zostaje wyprodukowane. Gdyby ponow­nie doliczano jego wartość w momencie odsprzedania, liczono by podwój­nie, co prowadziłoby do zawyżenia wartości PKB. Przypuśćmy, że kupuje­my rower i odsprzedajemy go rok później. Wartość roweru ujmowana jest w PKB wtedy, gdy zostaje on wyprodukowany. Wartość roweru przy od­sprzedaży nie jest dodawana do PKB - oznaczałoby to bowiem podwójne liczenie.

KOREKTA PKB O ZMIANY CEN

Aby wprowadzić korektę o zmiany cen, ekonomiści uznają dowolny rok za rok bazowy i wyrażają wartość wszystkich dóbr i usług w cenach roku bazowego.

Dochód krajowy brutto wyrażany jest w cenach bieżących lub w ce­nach stałych. Wielkości wyrażone w cenach bieżących są nominalnymi kwotami, jakie wydano na dobra i usługi, natomiast wielkości wyrażone w cenach stałych to kwoty skorygowane o zmiany poziomu cen.

WSKAŹNIK CEN

Często okazuje się przydatny wskaźnik mierzący zmiany cen w określonym przedziale czasu. Jednym ze sposobów uzyskania takiego wskaźnika jest podzielenie wartości zestawu dóbr i usług wyrażonej w cenach bieżących (nominalnych) przez wartość tego samego zestawu dóbr i usług wyrażoną w cenach stałych (roku bazowego).

Realny PNB = nominalny PNB/ deflator PNB * 100.

deflator PNB = nominalny PNB/ Realny PNB *100.

PROCES TWORZENIA WARTOŚCI DODANEJ I PRODUKCJI FINALNEJ

Gospodarka narodowa każdego kraju dzieli się na działy, do których zaliczamy: przemysł, rolnictwo, budownictwo, transport, handel oraz różne inne usługi. Pewne działy, jak przede wszystkim przemysł, dzieli się na wiele gałęzi, w skład, których wchodzi duża liczba różnych przedsiębiorstw wytwarzających różnorodną produkcję dóbr i usług.

Wartość wytworzonej produkcji dóbr i usług w ciągu roku w przedsiębiorstwie nazywa się produkcją globalną.

Produkcja globalna przedsiębiorstwa składa się z:

• Wartości przeniesionej oraz

• Wartości dodanej.

Wartość przeniesiona obejmuje nabyte z zewnątrz i zużyte w produkcji surowce, materiały, półprodukty oraz paliwo, energię itp.

Wartość dodana jest sumą nowo wytworzonej wartości w przedsiębiorstwie, do której z reguły włącza się amortyzację. Mówimy wówczas o wartości dodanej brutto.

Suma produkcji globalnych przedsiębiorstw w każdym dziale jest produkcją globalną działu, zaś suma produkcji globalnych wszystkich działów stanowi produkt globalny gospodarki narodowej.

Dobra finalne (końcowe) - to dobra nabyte przez ostatecznego użytkownika. Są to albo dobra konsumpcyjne zakupione przez gospodarstwa domowe, albo dobra inwestycyjne (kapitałowe) nabywane przez przedsiębiorstwa.

Produkcję finalną działu lub całej gospodarki narodowej oblicza się odejmując od produkcji globalnej sumę przepływów międzygałęziowych.

Produkcja globalna jest podstawą do obliczenia nie tylko produkcji final­nej, ale także wartości dodanej. Wartość dodaną w każdym dziale obliczamy odejmując od produkcji globalnej ogólną sumę poniesionych nakładów mate­riałowych, pochodzących z różnych działów gospodarki narodowej.

Łączna suma wartości dodanej we wszystkich działach gospodarki na­rodowej stanowi roczny dochód narodowy, którego nie należy utoż­samiać z rocznym produktem globalnym

Przepływy międzygałęziowe Leontiefa

W jego metodzie operuje się nie strukturą działową, lecz struktura gałęziową bliżej nie określonej gospodarki narodowej.

Uogólniając realne procesy zachodzące w gospodarce narodowej, Leontief opisuje, w jaki sposób przedsiębiorcy kupują i sprzedają między sobą wytworzone produk­ty, przy czym zbyt jednej produkcji (zwany przez niego output) stanowi podstawowy nakład (input) dla drugiej produkcji, przedstawiając te wymiany międzygałęziowe za pomocą tablicy o podwójnym wejściu (input-output), Leontief stworzył prawdziwą makietę nowoczesnej gospodarki, umożliwiającą teorii ekonomii dokonanie wielkich postępów. Leontief sądził, że dzięki rozwojowi systemu komputerowego i w warun­kach istnienia dostatecznej ilości podstawowych informacji, można będzie rozwiązać większość problemów ekonomicznych.

Rozpatrzmy, więc dokładniej metodologiczną stronę tej koncepcji.

Załóżmy dla uproszczenia, że gospodarka narodowa składa się z 4 gałęzi, chociaż za pomocą metody W. Leontiefa można rozszerzyć do takiej liczby gałęzi, która występuje w rzeczywistej gospodarce narodowej każdego kraju.

Produkcję globalną każdej gałęzi oznaczamy symbolem: X,, X2, X3, X4. Produkcja globalna każdej gałęzi przeznaczona jest na: użytek wewnętrzny gałęzi, na potrzeby innych gałęzi, a to, co przeznaczone jest na spożycie indywidualne lub zbiorowe oraz na inwestycje i przyrost zapasów i rezerw, stanowi tzw. produkcję finalną.

Ten sposób rozdysponowania produkcji globalnej każdej gałęzi został uogólniony i zapisany przez W. Leontiefa językiem matematycznym przy użyciu następujących symboli:

Tabela Wymiany międzygałęziowe według W. Leontiefa

Produkcja globalna	Przepływy międzygałęziowe	Produkcja finalna
X1 = X2 = X3 = X4 =	x11 +x12 +x13 x21+ x22 +x23 x31 +x32 +x33+x34	+x1 +x2 +x3

Pierwsza liczba przy x odpowiada wierszom i reprezentuje pochodzenie danego dobra z gałęzi oznaczanej odpowiednim numerem.

Druga liczba przy x odpowiada kolumnom i reprezentuje przeznaczenie tego dobra dla innej gałęzi.

Na przykład x32 oznacza, że dana wielkość produkcji x pochodzi z gałęzi 3 (skąd) i przeznaczona jest dla gałęzi 2 (dokąd).

Wielkości na przekątnej: x22, x33, x44, wyrażają zużycie części produkcji globalnej gałęzi na wewnętrzne produkcyjne potrzeby tej gałęzi. Jeśli gałąź nie zużywa własnej produkcji, wówczas w tym miejscu stawiamy 0.

Produkcja finalna jako nadwyżka produkcji globalnej danej gałęzi nad potrzebami produkcyjnymi innych gałęzi oznaczona jest jedną liczbą odpowiadającą numerowi danej gałęzi. Oczywiście, produkcja finalna może być podzielona na różne części w zależności od jej przeznaczenia. Przeznaczeniem produkcji finalnej, nie podlegają­cej dalszemu przetworzeniu, może być konsumpcja bądź inwestycje, bądź przyrost zapasów i rezerw w zależności od jej charakteru i podjętych decyzji gospodarczych.

WYDATKOWE PODEJŚCIE DO PKB

Przy zastosowaniu podejścia wydatkowego do określenia PKB sumuje się wszystkie wydatki na dobra i usługi finalne. Ekonomiści rozróżniają cztery główne kategorie wydatków.

WYDATKI KONSUMPCYJNE

Obejmują wydatki gospodarstw domowych na dobra trwałe i nietrwałe oraz na usługi. Ta kategoria obejmuje nasze wydatki na takie produkty jaj napoje i żywność, które są dobrami nietrwałymi. Zaliczają się też do niej wydatki rodzin na samochody, zmywarki do naczyń czy suszarki, które są dobrami trwałymi.

Wreszcie kategoria ta zawiera na przykład honoraria dentysty, które świadczy usługi.

PRYWATNE INWESTYCJE KRAJOWE BRUTTO

Obejmują wszystkie wydatki inwestycyjne polskich. Do kategorii tej zalicza się trzy duże grupy wydatków.

1. wszelkie wydatki finalne na maszyny, narzędzia i wyposażenie.

2. Wszystkie wydatki budowlane, w tym również wydatki na budynki mieszkalne (domy traktuje się jako dobra inwestycyjne choćby z tego powodu, że można je wynajmować).

3. zawiera również zmianę w ogólnym poziomie zapasów. Wzrost zapasów jest inwestycją dodatnią, a ich spadek inwestycją ujemną. Zmiana poziomu zapasów musi zostać uwzględniona, ponieważ PKB mierzy wartość wszystkich wyprodukowanych dóbr i usług finalnych, nawet jeśli nie zostaną sprzedane w tym samym roku. Tak więc PKB musi uwzględnić wartość wszelkich zmian stanu zapasów, które miały miejsce w danym roku. Jeśli w roku tym nastąpi spadek wartości zapasów, wartość tego spadku również musi zostać uwzględniona przy obliczaniu PKB, po­nieważ dobra i usługi zaliczane do zapasów wytworzono przed początkiem roku. Innymi słowy, spadek zapasów oznacza, że społeczeństwo zakupiło więcej niż wyprodukowało w danym roku.

Do prywatnych inwestycji krajowych brutto zalicza się wszystkie inwe­stycje dokonane w kraju w danym roku, niezależnie od tego, czy zastępują one dobra zużyte do wytworzenia tegorocznej produkcji. Prywatne inwesty­cje krajowe netto to wyłącznie przyrost zasobów dóbr inwestycyjnych kraju, nie zalicza się do nich inwestycji zastępujących zużyte maszyny i wyposażenie.

Prywatne inwestycje krajowe netto wskazują na zmiany w zasobach dóbr kapitałowych w danym kraju. Jeżeli zmiana jest dodatnia, potencjał produk­cyjny państwa mierzony zasobami kapitałowymi rośnie. Jeśli jest ujemna, potencjał produkcyjny mierzony zasobami kapitałowymi zmniejsza się.

RZĄDOWE ZAKUPY DÓBR I USŁUG

Do tej kategorii wydatków zalicza się wydatki władz centralnych i lo­kalnych na pełnione przez nie funkcje: obronę, szkolnictwo, policję i inne, Kategoria ta nie obejmuje płatności transferowych, ponieważ nie są one zapłatą za produkcję bieżącą.

EKSPORT NETTO

Eksport netto to suma wydana przez inne kraje na dobra i usługi danego kraju pomniejszona o sumę wydatków tego kraju na dobra i usługi importo­wane. Czynnik ten musi zostać uwzględniony, ponieważ część produkcji glo­balnej jest przeznaczona na rynki zagraniczne, natomiast część konsumowa­nych przez nas dóbr i usług pochodzi z importu.

Jeżeli import przewyższa eksport, wskaźnik ten jest ujemny.

SUMA WYDATKÓW

Ponieważ cztery opisane tu kategorie wydatków obejmują wszelkie możliwe typy wydatków na dobra i usługi finalne, ich suma jest równa pro­duktowi krajowemu brutto. Innymi słowy:

PKB = WYDATKI KONSUMPCYJNE

+ PRYWATNE INWESTYCJE KRAJOWE BRUTTO + RZĄDOWE ZAKUPY DÓBR I USŁUG + EKSPORT NETTO

DOCHODOWE PODEJŚCIE DO PKB

Innym, równie poprawnym sposobem mierzenia PKB jest zastosowanie podejścia dochodowego. W tym ujęciu sumuje się wszystkie przychody wynikające z wytworzenia produkcji w danym roku, czyli na przykład wy­nagrodzenia pracowników, czynsze za dzierżawę, odsetki, dochody właści­cieli i zyski spółek. Musimy również dodać tu amortyzację zużytych dóbr kapitałowych oraz podatki pośrednie, jakie płacą przedsiębiorstwa. Każdą z tych kategorii zdefiniowano i omówiono poniżej.

WYNAGRODZENIA PRACOWNIKÓW

Jest to największa kategoria wśród przychodów. Obejmuje ona płace i pensje, jakie wypłacają pracownikom firmy i instytucje admini­stracji publicznej. Ponadto zaliczamy do niej inne płatności pracodawców na rzecz pracowników, na przykład składki na ubezpieczenie oraz wpłaty na fundusze socjalne i emerytalne.

CZYNSZ ZA DZIERŻAWĘ

Czynsz można zdefiniować jako płatność na rzecz gospodarstw domowych za udostępnienie nieruchomości. Może to być na przykład opłata pobierana przez właściciela za wynajem domu.

ODSETKI

Odsetki to opłaty, jakie przedsiębiorstwa prywatne ponoszą na rzecz dostarczycieli kapitału.

DOCHÓD WŁAŚCICIELI

W statystyce dochodu narodowego zyski dzieli się na dwie grupy: dochody właścicieli i zyski spółek. Dochód właścicieli to zysk netto przedsiębiorstw nie mających osobowości prawnej, czyli zysk spółek osobowych nie będących korporacjami.

ZYSK SPÓŁEK KAPITAŁOWYCH

Zysk spółek kapitałowych, (czyli spółek akcyjnych i spółek z ograniczoną odpowiedzialnością) to ich przychody netto.

AMORTYZACJA

Amortyzacja to część wartości maszyn wyposażenia i budynków, która podlega zużyciu w danym roku.

PODATKI POŚREDNIE OD PRZEDSIĘBIORSTW

Niektóre podatki nakładane przez państwo, na przykład podatek od wartości dodanej (VAT), podatki akcyzowe i cła, są traktowane przez firmy jako koszty produkcji. Podatki te nazywa się podatkami pośrednimi, ponie­waż nie są one nakładane bezpośrednio na przedsiębiorstwa, ale na ich pro­dukty lub usługi.

SUMA DOCHODÓW

Suma opisanych rodzajów dochodów (plus amortyzacja i podatki pośred­nie od przedsiębiorstw) jest równa produktowi krajowemu brutto. Tak więc:

PKB = WYNAGRODZENIA PRACOWNIKÓW

+ CZYNSZE ZA DZIERŻAWĘ

+ ODSETKI

+ DOCHODY WŁAŚCICIELI

+ ZYSKI SPÓŁEK

+ AMORTYZACJA ZUŻYTYCH DÓBR KAPITAŁOWYCH

+ PODATKI POŚREDNIE OD PRZEDSIĘBIORSTW

W PRAKTYCE, W RAMACH SYSTEMU SNA OBLICZANE SĄ NASTĘPUJĄCE KATEGORIE PRODUKTU I DOCHODU NARODOWEGO:

1. produkt krajowy brutto - PKB,

2. produkt narodowy brutto - PNB,

3. produkt narodowy netto - PNN,

4. dochód narodowy według cen czynników wytwórczych - DNCW,

5. dochód osobisty ludności - DOL,

6. rozporządzalne dochody ludności-RDL.

Poszczególne kategorie dochodu narodowego i różnice między nimi można wyrazić za pomocą następujących symboli:

1. PKB = C + I + G + NX,

2. PNB = PKB + Yx,

3. PNN = PNB - Am,

4. DNCW = PNN - Te,

5. DOL = DNCW - Nz - Tc - Us + Lrz + Brz + Bp,

6. RDL = DOL -Td- Os.

gdzie:

C - wydatki na konsumpcję równe wartości dóbr i usług konsumpcyjnych,

I - wydatki na inwestycje równe wartości dóbr kapitałowych oraz przyrostowi

zapasów,

G - wydatki rządowe oraz władz lokalnych na dobra i usługi finalne wchodzące

w skład PKB,

Yx - dochody netto z własności czynników wytwórczych wykorzystywanych za

granicą,

NX - wartość eksportu netto, tj. różnica między eksportem X a importem Z,

Am - amortyzacja przeznaczona na inwestycje odtworzeniowo - modernizacyjne,

Te - podatki pośrednie płacone w cenie nabycia towarów,

Nz - nierozdzielne zyski przedsiębiorstw przeznaczone na inwestycje,

Tc - podatki od dochodów przedsiębiorstw,

Us- składki na ubezpieczenia społeczne pracowników i indywidualne ubezpieczenia pracowników wpłacane do instytucji ubezpieczeń społecznych,

Lrz - procenty wypłacane przez rząd od sprzedanych obligacji długo- i krótko­okresowych,

Brz - transfery rządowe: emerytury, renty, zasiłki, zapomogi, opieka socjalna, dotacje, subwencje itp.,

Bp - transfery prywatne przedsiębiorstw na rzecz instytucji publicznych i osób prywatnych,

Td - podatki bezpośrednie od dochodów i zysków indywidualnych wpłacane do budżetu państwa lub budżetów lokalnych,

Os - grzywny i kary pieniężne oraz inne opłaty skarbowe wpłacane do budżetów.

PKB nie jest doskonalą miarą dobrobytu ekonomicznego. Wskaźnik ten nie jest zbyt miarodajny, jeżeli nie znamy liczby mieszkańców danego kraju. Nie uwzględnia również w wystarczającym stopniu czasu wolne­go, zmian jakości oraz szkód ekologicznych.

OGRANICZENIA PKB

Produkt krajowy brutto nie jest idealnym miernikiem dobrobytu ekono­micznego i należy zdawać sobie sprawę z jego ograniczeń. Podajemy tu pięć niedogodności PKB.

LICZBA LUDNOŚCI

PKB nie jest wskaźnikiem miarodajnym, jeśli nie znamy wielkości populacji danego kraju. Na przykład fakt, że PKB określo­nego kraju wynosi 50 miliardów dolarów, znaczy co innego, gdy kraj liczy 10 milionów mieszkańców, a co innego, gdy mieszkańców jest 500 milio­nów. Aby uwzględnić liczbę ludności, stosuje się miarę PKB per capita (PKB dzielony przez liczbę mieszkańców) określającą przybliżoną wielkość produkcji przypadającej na osobę w danym kraju.

CZAS WOLNY

PKB nie uwzględnia jednej z najbardziej cenionych przez ludzi wartości: czasu wolnego. W ostatnim półwieczu przeciętny ty­dzień pracy w Stanach Zjednoczonych znacznie się skrócił: od 70 godzin w roku 1850 do obecnych 40 godzin. W miarę jak ludzie stawali się zamoż­niejsi, woleli zastępować przyrosty produkcji czasem wolnym. Jednak ten wzrost ilości wolnego czasu, choć niewątpliwie zwiększa nasz komfort, nie znajduje odzwierciedlenia w PKB. Nie znajdziemy tam również satysfakcji (lub przykrości), jaką daje ludziom ich praca.

ZMIANY JAKOŚCI

PKB nie odzwierciedla wystarczająco zmian w jakości dóbr. Udoskonalenie produktu nie jest widoczne w PKB, chyba że pociąga za sobą wzrost ceny. Na przykład jeśli lekarstwo nowego typu wprowadza się na rynek po tej samej cenie co stare lekarstwo i jeśli produk­cja i koszt nowego leku są takie same jak starego, PKB nie wzrośnie, choćby nawet nowe lekarstwo było dwa razy skuteczniejsze niż stare. Ponieważ PKB nie uwzględnia podwyższenia jakości, twierdzi się czasem, że po­wszechnie używane wskaźniki cen zawyżają poziom inflacji, bo przecież wzrost ceny mógł odpowiadać zwiększonej jakości.

WARTOŚĆ I PODZIAŁ

PKB nie informuje o tym, czy struktura i po­dział produkcji kraju są społecznie pożądane. O wartości każdego dobra i każdej usługi decyduje cena. Na przykład Biblia może kosztować 10 dola­rów i tyle samo może kosztować powieść pornograficzna - obie książki są więc wyceniane na 10 dolarów, cokolwiek moglibyśmy sądzić o ich wartości społecznej. Co więcej, PKB mierzy jedynie ogólną wielkość produkcji dóbr i usług. Nie informuje natomiast o tym, jak ta globalna produkcja jest dzie­lona między obywateli. Jeżeli PKB jakiegoś kraju wynosi 500 milionów dolarów, to na tę wartość nie ma żadnego wpływu, czy 90% produkcji kon­sumuje nieliczna grupa bogatych rodzin, czy też jest ona stosunkowo równo dzielona między obywateli.

KOSZTY SPOŁECZNE

PKB nie odzwierciedla kosztów społecznych związanych z produkcją dóbr i usług. W szczególności nie uwzględnia szkód ekologicznych spowodowanych działalnością fabryk, biur i gospodarstw rolnych kraju. Powszechnie wiadomo, że atmosfera i zasoby wody są na różne sposoby zanieczyszczane przez firmy, konsumentów i organizacje publiczne. Mimo to koszty te nie są odejmowane od PKB, choć w ten sposób zawyża się prawdziwy dobrobyt ekonomiczny kraju.

Powstałą w 1948 r. Organizacją Europejskiej Współpracy Gospodarczej przekształconą w 1960 r. w OECD czyli Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, do której przyjęto Polskę w 1996r.

1

Stosunek dochodu narodowego w ujęciu nominalnym (ceny bieżące) do dochodu narodowego w ujęciu realnym (ceny stałe) pomnożony przez 100 tworzy wskaźnik nazywany w ekonomii deflatorem. Jest to miara przeciętnego wzrostu cen w kraju wszystkich dóbr i usług wchodzących w skład dochodu narodowego.

Za pomocą deflatora łatwo można przeliczyć dochód nomi­nalny na dochód realny, i odwrotnie. Przy ocenie sytuacji gospodarczej kraju posługujemy się z jednej strony stopą wzrostu lub spadku realnego produktu lub dochodu narodowego, z drugiej zaś przeciętną stopą wzrostu cen w kraju.

---