NOWORODEK - oswobodza się z błon”koszulka” - podnosi głowę na mostek do 3-5 min (pomoc) - odruch ssania do 20 min - stoi do 10-30 min (160 min, po dwuch godzinach pomóc, źle widzi, krazy po boksie - ssie po dwuch godzinach średnio (pół-7godzin) powinien ssać po kilku minutach od wstania - jeśli nie ssie po 3 godzinach zdoić siarę i podac smoczkiem - 1-2 godziny po ssaniu - smułka, średnio po 6 godzinach od porodu, jeśli nie to mała lewatywa - impriting (masować, oklepywać) - może kapać z pępowiny mocznik, jeśli nie przestaje po 1-2 dni wezwać lekarza
SIARA *noworodek: - brak odpornośći (bariera łożyskowa) trochę siary do 6 godzin od urodzenia minimum jeden litr - siara zapewnia odporność (bierną) siarową, leprze wydalanie smułki, własna odporność w wieku 2-3 tygodnie - największe stężenie przeciwciał w pierwych porcjach siary potem siara stopniowo zastepowana jest mlekiem - źle kiedy kapie przed porodem - do 12-24 godziny po porodzie (siara) - do 12 godzin po urodzeniu przewód pokarmowy może wchłonąć immunoglobuliny(największe wchłanianie po 8 h) po 12h enterocyty (komórki odpowiedzialne za absorbcję to immunoglobulin) wyparte przez dojrzałe formuy komórek - bańki siary mrożonej - mrozić w porcjach po 0,25l dobrej siary - aparat do mieżenia immunoglobulin (colotest ) - żółtaczka hemolityczna (odłączyć źrebie na 24 godziny, lekarz potem transfuzja 4-6 litrów) - klacz produkuje przeciwciała przeciw antygenom źrebięcia odziedziczanym przez nie po ojcu, była bariera łożyskowa źrebie osłabione drżenie ciała
SIARA - MLEKO-klacz ma 4 gruczoły mlekowe, dwa strzyki, 1200 do 1500 litrów mleka na około 6 miesięcy laktacji, siara klaczy: s.m -13,2%, b.o -4,5% tłuszcz -2,1% laktoza 6,5%.
MLEKO KLACZY: s.m 9,5%, b.o-2,2% tłuszcz 0,6% laktoza 0,1%
KAZEINA: mleko klaczy 55%, mleko ludzkie53% mleko krowie 85%
LAKTOALBUMINA, LAKTOGLOBULINA:mleko klaczy 45% mleko ludzkie 47% mleko krowie 45% MLEKO KLACZY- albuminowe, zbliżone do ludzkiego ubogie w białko, wodniste, tłuszcz skład podobny do ludzkiego, śladowe kwas masłowy i kapronowi, dużo kwasu palmitynowego i wielo nienasyconych, słodkie, dużo laktozy, niewielkie zanieczyszczenia. Mleczność - wzrasta przez pierwsze 3 miesiące do 20 litrów, u koni szlachetnych 15 litrów, u prymitywnych 25litrów potem spada - sanie - 20-50 razy na dobę, w pierwszych tygodniach 8 razy, IV-V tydzień tydzień dalsze średnio 10 litrów na dobę - od drugiego miesiąca ciązy zwiększa się dawkę żywieniową, przed porodem należy zmierzyć skład węglowodanów w dawce, ponieważ Mozę dojśc do zapalenia wymienia - po porodzie 3-4 dni skąpe żywienie, siare stopniowo, wprowadza się pasze treściwe - po 2 tygodniach wprowadza się pasze mleko pędne , pastwisko do 2 kg otręby pszenne - produkcja mleka kilka razy większe potrzeby niż płód, obserwować wymie - krycie pierwszy raz na 9 -tkę (biegunka u źrebięcia o ile poród normalny,
BLIŹNIĘTA - u koni bliźnięta są nie pożadane, 70% dochodzi do poronień, ponieważ macica jest mała, umiera najczęściej jeden płód, wykazuje to badanie USG. Jeśli koń donosi ciąże to źrebięta są nieżywe jeśli przezyją to tylko 50% źrebiąt da się wychować * najwięcej płodów bliźniaczysz występuje u 1)pełna krew angielska3,5% 2) kolejno rasy coraz mniej spokrewnione z xx 3)zimno krwiste - 0,25% 4) czysta krew arabska * ciąza bliźniacza jest wynikiem super owulacji (brak bliźniąt jedno jajowych). Ważne jest wczesne badanie płodu
WYCHÓW ŹREBIĄT - mocz 8,5 godzinie wskaźnik fizjologiczny -37,2-38,9C. oddechy 60-80 na minute po kliku godzinach 20-40 w czasie snu nie regularne). 70 udeżen serca na minute (do 150 w czasie wstawania ) impriting - dwa razy po minucie 15 min. SZCZEPIENIA - w ciągu 24 godzin przeciwko tężcowi jeśli matka nie była szczepiona i kulawka. RONIENEI ZAKAŹNE (wirusowe - rchinopneumonitis klacz roni w 7-11 miesiącu, brak innych objawów, źrebięta zakażone po urodzeniu, zapalenie górnych drug oddechowych. BIEGUNKA u źrebiąt 2-3 dzień życia, zakaźna często śmiertelna, SIEROTA - podstawić innej klaczy - pokarm zastępczy - mrożona siara gotowe preparaty. Wariant : 2 litry mleka krowiego, 1 litr przegotowanej wody podać 10 łyżeczek glukozy lub cukru, 150-250 ml 10 razy na dobę ( min 8 razy). Półtora - 1 -2l na dobę : po tygodniu po pół -6litrów na dobę stopniowo zwiększać do (15 litrów ) 4-6 razy na dobę, ewentualnie jaja kurze w małej ilości wody po 2 miesiącach pełne mleko krowie, intensywne dokarmianie. Sysak - ruch na dworze, następny dzień, najpóźniej 4-5 dzień tylko z matką - zła pogoda, wypuścić na korytaż w stajni - po kilku tygodniach połączyć z innymi klaczami i ssakami - po 2-3 miesiacach ruch wymuszony, bierznia spring, garten, - kaprofagia (dostarczenie mikroflory, trawienie po miesiącu kału matki), 2-4 tygodnie lub wcześniej zakąldany jest kantar, nawet po 2 dniach uważnie wiązać na pół godziny przy uwiązanej matce, 3-4 miesiace wchodzenie za matką do koniowozu. ŻYWIENIE SSAKA - 2-3 tyg. Żóbek - owies gnieciony po 3 miesiącach owies nie gnieciony, siano pastwisko adlibitum (dowoli ) od 6 tyg.- tarnikowanie brzegu pooktawowego kopyta co dwa tygodnie, gdy nie prawidłowe: zimą co 6-8 tygodni gdy prawidłowe -około 6 tyg. Odrobaczanie podtem co 1,5-2 miesiąca koniecznie przed odsadzeniem, - DOKARMIANIE W POLSCE - owies - 1,5kg na miesiąc życia pastwisko, hippowit- żadko mleko w proszku otręby pszenne , 2-3 jaja kurze, pełne mleko krowie, susz z zielonki, jęczmień, marchew, buraki i wysłodki, KLACZ NIE MLECZNA - słaby rozwuj zwierzęcia, mleko krowie w proszku intensywne dokarmianie. POTRZEBY SYSAKA SSAKA-dużo snu odpoczynek w pozycji lezace. Kastracja może być przed odsadem wzrost - zwiększenie objętości i masy, wymiarów między innymi wysokości w kłębie obwodu klatki piersiowej, długości tułowia, obwodu nad pęcia, zwiekszenie ciężaru ciała. ROZWUJ - zmiany ilościowe, jakościowe zachodzące wskutek przeobrażeń, zmniejszenie ciepłoty ciała, liczby oddechów, częstości tętna ilości hemoglobiny i erytrocytów do około 7 miesiąca potem wzrost do około 18 miesięcy, wymiana zębów mlecznych na stałe do 4,5 lat, zrzucanie sierści źrebiecej do około 6 miesiąca. NOWORODEK duża głowa krótki tułów długie nogi stojący prostokąt, przebudowanie choć „siedzi na pecinach” długie miękkie pęciny, lekko szablasty, waski tułów, gęsta długa sierśc źrebięca PROPORCJE KONIA DOROSŁEGO - niepożądane. Gdy ma duże stawy to bardzo dobrze, oznacza to jako dorosły też będzie miał duże stawy - tempo wzrostu słabiej rozwiniętych, najlepsze źrebięta z ciąż dłuższych: wcześniak - klapniete uszy, wietkie konczyny, nie może wstac do 2 godzin po urodzeniu. Najgorsze pierwsze 4 dni ( opieka, neonatalna, szpitale) po 4 dniach - następstwa środowiska. - wzrost - czesci ciala odzwierciedla rozwoj kosci i zakończenie ich kostnienia. * 2 pierwsze lata zycia: I rok zycia - wzrost glownie w wzwyż od 80-90 % w kłębie, ponad 50% obwodu klatki piersiowej i nadpęcia pniżej 50% ciezar ciala. II rok zycia - wzrost glownie wzdłuż i wszesz. Długość tulowia, obw klatki piersiowej i masy miesni. * ciezar ciala: -przy urodzeniu 9-11% ciężaru ciala klaczy -dodatnie korelacje wzrostu i ciężaru przy urodzeniu, choc często szybko nadrabiane są braki -noworodek duzy, na ogol silniejszy -dwie pierwsze godziny po urodeniu spadek masy o 1,2 -1,4% - w 4 godzinie wyrównanie - 35-45 dzień przyrost do 1,3 kg dziennie - do 12 miesiąca źrebięta szlachetne 1kg /dziennie - do 12 miesiąca źrebięta zimno krwiste 1,2 kg dziennie - do 24 miesiąca źrebięta szlachetne do 0,6 kg dziennie zimno krwiste do 0,8 kg dziennie - podwojenie ciężaru ciała : 1,5 miesiaca :37 u wielkopolskich po 3 latach 90% (szlachetne) do 96% 60 dni u xx (zimno krwiste) ciężaru konia dorosłego proporcje konia dorosłego. - klacze ze źrebiętami - możliwie cały dzień na pastwisku* rekompensata wzrostu: szczególne zdolności u koni prymitywnych, nieco mniejsze u zimno krwistych, - okresowe braki są odrabiane - wzorst gównie na pastwisku przykład: koniki polskie w rezerwacie, kończy wzorst w wieku5-6 lat a w stajni w wieku 4 lat rasy kulturalne (konie szlachetne zatraciły te zdolność ). Najważniejsze umiejętności bogate żywienie w pierwszym roku życia, okresie najszybszego wzrostu i rozwoju. Straty nie do odrobienia, (rasy kulturalne). * DOJŻAŁOŚC PŁCIOWA - 1-1,5 roku zdolność do produkcii gamet pokrycia dla źrebienia * DOJŻAŁOŚC ROZPŁODOWA 3 lata podjęcie reprodukcji bez zahamowania rozwoju. * DOJŻAŁOŚC SOMATYCZNA - 5 do 7 lat zakończenie wzrostu i rozwoju * ODSAD -około 6 miesiecy - rozwuj źrebięcia (czy jest na swoją rase dośc wyroścniete, czy zrzuciło sierść źrebięcią ) klacz jest źrebna czy jałowa (gdy jest jałowa to źrebie może dłużej przy niej ssać) rasa (czysta krew arabska to dłużej) jak w naturze, rezerwaty, źrebie jest przy matce cały rok. * odsat jednorazowy - wieczorem nad pełnym żłobem własny boks parami ( lub grupowo w SK) klacz musi być daleko aby się nie słyszeli, po 1 tyg wypuszczamy na padok, po 4 tyg, może widywać się z matką * odsat stopniowy - zabieranie klaczy pracy na 2-4 godziny, dopuszczanie źrebięcia 3-2-1 raz dziennie, ten odsat jest stresogenny PODZIAŁ PŁCI * zasuszanie klaczy - podawac pasze właściwe mleko pędnę, zielonki, okopowe, otręby pszenne, - ograniczamy wode - podajemy pasze słomiaste, dużo ruchu, wymię wezbrane (pare razy zdoić ) - wcierać maść kamforową lub rozcieńczony ocet kilka procent * odsadek- nie dożywiony: wysokonożność, cienkie kończyny, duży brzuch waska klatka piersiowa, duża gowa, zapasiony: gruby, słabe mieśnie, cienko kostny mało suchy ( dużo białka i mało ruchu) ryzyko miśniochwatu. Żywienie odsatka - karmić często mało powolna zmiana paszy pasze bardzo dobrej jakości świeże, czyste, najlepiej gdy jest jeszcze pastwisko PÓŁ KREW - jeśli są to konie zawodowe to też wychów staranny dość kosztowny, konie użytkowe mogą dostawać więcej pasz objętościowych gorsze pasze treściwe.