Pochodzenie i znaczenie gosp. bydła

1)Teoria monofiletyczna-bydło pochodzi od jednego przodka-tura-wiecej zwolenników tej teorii.

2)Teoria polifiletyczna-starsza-bydło pochodzi od dwóch przodków; tura małego i tura dużego.Od t. małego pochodzą rasy; pol. czer. i niem. czer.

Tury występowały na tereni Eur., Azji, pn Afryki i tam też zostały najwcześniej udomowione(8 tyś. lat temu).W Eur. 6 tyś.

Od tura oprócz bydła europejskiego pochodzi też lebu.(?).Po ich skojarzeniu otrzymuje się płodne potomstwo.

Bydło należy do pustorożców obok bawołów indyjskich indyjskich jaków.

Udomowienie tura zmienilo także jego sylwetkę zgodni z kierunkiem użytkowania(skory, potem mięso, wreszcie mleko).

Znaczenie gosp. chowu bydła

-bydlo chod. jest we wszystkich strefach klimatycznych i na wszystkich kontynentach,

-mleko, mięso-źródło pokarmu oraz cennych aminokwasów egzogennych, witamin, skł. mineralnych(Ca w mleku),substancje biologicznie czynne-hormony, enzymy(litr mleka pokrywa w 100% zapotrzebowanie na białko u dzieci).

Mleko przez około dwie godz. posiada właściwości bakteriostatyczne. W ciepłym mleku nie rozwijają się bakterie dzięki obecności lizozymu.

Na świecie występuje około 1279940 szt.bydła,ok.300 ras(większość to rasy lokalne.)Największe pogłowie bydła występuje w Indiach, Brazylii, krajach byłego ZSRR, USA, Chinach, Argentynie, Francji i Niemczech.

Światowym potentatem mleka jest UE.126 mln ton na rok. Światowa produkcja mleka(krowie, owcze, kozie, bawole, wielbłądzie) wynosi 585 mln ton rocznie.

-Skóry bydlęce - wykorzyst. do okrycia już dużo wcześniej niż mleko i mięso,

-Obornik- nawóz bydlęcy( w Afryce suszony jako opał).Jest to nawóz organiczny. Jedna krowa prod. rocznie 10 ton obornika w Polsce, w tym ok.100 kg NPN. Nawóz ten jest lepszy niż gnojowica bo nie zanieczyszcza wód,

-Siła robocza.

Światowe spożycie mleka - ok.90,8 kg /mieszkaniec /rok, wołowiny i cielęciny 9,5 kg. Obecnie spożycie mleka i wołowiny spada gł. w Afryce, Azji i Brazylii.

Pogłowie bydła w Polsce wynosi ogółem 5501000 szt. w tym 2903000 krów. Od dwóch lat poziom ten jest stały. W latach 80-tych utrata rynków zbytu na wsch. spowodował spadek pogłowia. Spada pogłowie ale wzrasta wydajność.

Wielkość pogłowia wzrasta w woj. kujaw-pomor., mazow. i podlaskim a maleje w małopol. , podkarm., świętokrz.

Ok.36% gospod. posiada 1-2 krowy , ok.15% to gosp. z 10-200 szt. i więcej. Przeciętna wielk. stada w Polsce to 2,6 szt. a bez gosp.1-2 krowich-5,2 szt. Takich gosp. Jest coraz mniej bo nieopłacalne. Rośnie ilość gosp.5-9 krowich i więcej.

W latach 70-tych w Polsce produkowano ok..16 mln l. mleka, w latach 90-tych produkcja ta zmalała do 11,5 mln.

Na 1-szym miejscu pod względem produkcji mleka są Niemcy, Francja, Anglia. Polska zajmuje 4 miejsce.

Wydajność mleczna krów ocenianych(kontrolowane ok.10% populacji) w Polsce rośnie od 94 r. i wynosi ok.,5728 kg/rok. Zawartość białka i tłuszczu także rośnie= 4,19 % tł. 3,3% białka. Najwyższa wyd.-rasa biało- czarna, najmniejsza czarno-biała.

W latach 80-tych spożycie mleka w Polsce wynosiło ok.290 l mleka /os/rok. Obecnie spadło do 200 l. Spożycie masła w latach 80-tych 9 kg/os., w 90-tych spadło do 4 kg/os ,teraz wynosi 4,5 kg.

Pogłowie bydła w Polsce stanowi 4,3% pogłowia w Europie , 0,5% pogłowia światowego. Produkcja żywca spadła z 1428 tys. ton w 90 roku do 710 tys. ton(bydło bez cieląt) Spadło też spożycie mięsa z 624 tys. ton do 302 tys. ton.

Konstytucja:

wg Kulszowa - charakter czynności życiowych życiowych charakter zwierzęcia które określaja jego reakcje na czynniki środow. (czynniki genet. i hodowlane kształtują fenotyp zwierz.

-swoisty sposób reagowania na czynniki środowiskowe.

Prof. Malsburg - szybkość przemiany materii zależy od wielkości i wieku komórki, jej wypełnienia wodą. Mierzył on aktywność procesów zach. w komór. Podzielił typy konstytuc. 1.drobnokomórkowe zw-typ oddechowy,

2.Duże kom.-typ trawienny

3.Wątłokomórkowe

Duerst (Dirst) -jego podział obowiązuje do dziś:

1.typ oddechowy:(respiratorus)-użytkowość mleczna,jaja

2. typ trawienny :użytk .mięsno-opasy, brojlery-odkładanie tłusz. i mięsa

Podział ten oparty jest o pokrój, wygląd zw.

Kuleszow wyróżnił 5 typów konstyt.

1 - ordynarny-gruba, nieelasty. skóra obfite umięśnienie, słabo rozwinięta tk.łączna i tł. Zw. Takie nie są pożądane w hodowli mlecznej i mięsnej.

2 - twardy - mocny szkielet ,zbita tk .kostna db rozwin .muskulatura, silne ścięgna ,elastyczna skóra ,zrównoważony system nerwowy, harmonijny rozwój tk., narządów. Zw. zdrowe, wytrzymałe, pożądane we wszystkich typach użytkowych.

3 - mocny -słabo rozw. tk. łączna i tł. ,wyraźne stawy i ścięgna. konie robocze, wyścigowe.

4 - surowa-(limfatyczna)-silnie rozw. tk .łączna, dużo tł. W tk. mięsnej, i podskórnej, cienki kościec, krótkie nogi, głowa lekka, mała, muskularne niewidoczne ścięgna, niewyraźne stawy. Obniżona płodność. Dominuje odkład. mięsa i tł. Nad prod. mleka

5 - delikatny -wąski tułów,cienkie kości, delikatna skóra, jednostronne, skrajne użytk.mleczne, u ras:Jerzey, Holsztynofryz (odmiany izraelskie i ameryk.) Zw. przerasowane -zbyt uszlachetnione

Podział Duersta

1. oddechowa - krowy użytk. mlecznej , opisane na trójkącie głowa tył kl. piersiowa w przekroju jajowata

głowa płaska, jajowata, żebra pod kątem ostrym w stosunku do kręgosłupa

duża poj. robocza klatki piersiowej, duża wydajność oddech , intensyw. przemiana materii

2.trawienna - klat. pier.w przekroju beczkowata,żebra pod kątem prost. w stos. do kręgosł. mała pojem. fizjolog, powol. przem. materii

Rasy bydła w Polsce

Bydło nizinne czarno-białe(fryzy)-mleczne

-poch. europ.

-rasa dominuje w Pol .i na świecie ponad 60% pogłow.ok.35%czerwone,5% czerw.-białe.

-wyst. na ter. całego kraju

-po wojnie wyst.w 3 odmianach:

1. czarno-białe pomorsk.

2. wielkopolskie

3. wojew. południowych

-pogłowie wyrów. krzyżując z rasami niem.

-jedno ciele na 10000 rodzi się czerw-białe(recesywne) częściej rodzą się jednomściste czerwone(dominujące)

-rasa rodzima czerwona ,ok. 1000 szt w Pol.-1%

-w USA preser. się krowy z domieszką czarnego- ciemny pigment w oku- chroni przed rakiem.

Bydło nizinne czerwono-białe

-rozprzest się w Polsce po II WŚ w miejsce czerwonego

-jest to bydło małe ,o małych przyrostach mniej pożądane

-obecnie stan. W Pol.-8%

Bydło simentalskie:

-biała głowa , reszta koloru kawy z mlekiem , nawet czerwone

-teren Sanoka ,Uszczyk

-rasa mleczna , mleczno - mięsna ,robocza - wszechstro .użytkow(r . Kombinowana

-do krzyż towarow .do prod.wołow.

-coraz b.powszechne , gł. Jako mięsne

-przerasowane , marna konstytu

Dawne rozm . ras w Polsce:

Użytkowanie krów mlecznych objęt. kontr .(ok. 10%)

Rasa	Wyd. mlek	% tł.	% b-ka
Czarno biała	5244	4,14	3,28
Czerwono biała	5382	4,04	3,33
simentalska	4040	3,96	3,40
Pol czerw.	3798	4,43	3,44
jersey	4130	6,08	3,13
inne	4298	5,07	3,56

Simentale- naj .zawart. kazeiny w mleku

Rasy jednostronnie mleczne

Do lat 80-tych w Pol wyst. Bydło kombinowane:

Jersey : bud . ciała sucha, kanciasta, z boku stożkowate można wpisać w trójkąt

Buhaje: cienka skóra, delikatna sierść .U krów na wymieniu grube żyły dają do 8000 kg za 305 dni laktacji.Płodność buhajów jest wyższa w stos. do ras mięsnych .

Holstein-Fresian- Hf-wysokonożne , większ wys. w kłębie , wyższ wydaj mleczna. Jest to skrajnie mleczny typ .Pochodzą z Fryzji zach. Holenderskiej i Fryzji wsch . w 1621-25- bydło to trafiło do USA. Bydło wcześniej dojrzewające(p-sze ocielenie w 24 m-cu) . Umaszczenie czarno lub czerwono-białe. Genet.jest to rasa różna , ale wykonuje się dekornizację. Rasa o najw.wyd. mlecz.

Wysokość w kłębie:

Buhaj-160-163 cm -1300 kg

Krowa-140-147 cm- 750 kg

7000-15000 kg za 305 dni laktacji.

W Polsce w `98r.-6600 kg o dużej zaw. b-ka i tł.

Rekordzistka 28000 kg

Rekord życiowy za 13 laktacji-179000 kg(rasa Hf)

Przyrosty dzienne ras Hf

Buhaj-1000-1100 g

Krowa700-1100g

Buhaje w krzyżów. porawjają wyd. ml, budową wymienia parametry bud. ciała.

Hodowle zarodowe w Polsce:

Dębołęka, Wschowa,zakład dość. Instytutu Zootechniki w Kołbaczu.

Mieszańce 25%Hf

75%Hf

Jersey- poch. z wyspy Jersey, duży poziom zaw. tł, wcześnie dojrzew., umaszcz. jednolite lub łaciate.Śr.wydajn.>100tyś. Krów-700tyś. Kg.987g przyrosty dobowe samców.

Hodowany gł.w USA ,Dani, Francji- do klimatuciepłego w Polsce >1000szt.(Michałów) coraz popularniejsze.

Rasy mięsne:

Chinina, Maine-Aujal, Bloude d`Aguitaina, Simmental, Buglache,-Wit-Blanwe, Plemontese, Herefora, Scotish Highland.

Zalety rasy ABERDEEN -ANGUS(ameryk)

żerność,dobre wyk. paszy,odporność na choroby(raka oczu, wymienia)bezrożność dziedziczna,jednomaściowość (czarne bardziej pożądane lub czerwone)

odporność na trudny klimat, gwałt.zmiany,

łatwe wycielanie ( naj. ze wszystkich)

wczesna dojrzałość ,wysoka jakość żeźna: chude mięso, wysoka wyrębowość tuszy,wys.% udziału mięsa w tuszy o wys .wartości ,bdb wykształcony instynkt macierzyński,długowieczność,duży kaliber

BRANGUS (ameryk.)

-powst.z połączenia brahmana i Nagusa

-b.cenne bydło, ciemne zabarwienie

CHAROLAIS (Francuz)

-b. trudne wycielanie-późnodojrzewające

-wydajn.rzeźna do70% (rekord-jak u świni),gorsza jakość mięsa-białe obwódki wokół śluzawicy,oczu i uszu -wyd. rzeźna 52%

CHIANGUS Szwyce

HEREFORD (ameryk)

- z ras z zach. Anglii-krowy -wiśniowe z białą głową, piersią i podbrzuszem-średni kaliber-rogate

LIMONISE

ABERDEEN ANGUS:

-mały kaliber -rasa mateczna (najlepsze matki)-wyd. rzeźna do 70% -mięso marmurkowate, soczyste,tłuszczyk pomiędzy mięśniami

INNE

Bloude d`Aguitaine,Brainmann, Beefmaster,Maine-Auju,Red Augus,Salers,

Sauta Gertrudis,Shorthorn (ang)-dereszowate,Simentail-r.kombinowana (szwajc),Texas Loughorn.

Ocena wartości użytk. Bydła mlecznegomet. A4;

Cele oceny:

określenie wydajn. krów przez oznaczenie ilości i składu mleka-daje to Białko mikroorg, może pokryć 70% zapotrzeb, w paszy należy dostarczyć 30%.

REPRODUKCJA BYDŁA

(odtwarzanie tego co się zużywa), - np. krowa zużywa się w produkcji mleka - brakowanie, krowa zacielona - odtwarzanie laktacji, brakowanie krów z wadami kończyn, niska produkcja - brakowanie. Reprodukcja prosta, rozszerzona (20 krów brakowanych a 30 wprowadzanych), reprod ograniczająca - więcej brakowanych niż wprowadzanych), METODY KRYCIA

naturalnie - wolne (buhaj wpuszczany jest na pastwisko i sam wybiera krowy), grupowe (harem), dozorowane.

WADY I ZALETY METOD KRYCIA - k, wolne - buhaj znajdzie krowę w ruji (nawet cihej), trudno określić ojcostwo, przenoszenie chorób zakażnych, ograniczony dobór buhaja do danej krowy (buhaj sam wybiera), krycie grupowe - jeden buhaj na grupę krów - znany ojciec, wady podobne jak przy kryciu wolnym, krycie dozorowane - na buhaja przypada tyle krów że jest on w stanie pokryć (co trzeci dzień krycie - ok. 100 krów na rok), możliwość doboru buhaja do danej krowy, ograniczony czas wykorzystania buhaja. SZTUCZNA INSEMINACJA

objętość ejakulatu 2-8 ml, można go rozrzedzić do 1:30), z jednego ejakulatu do 150 zapłodnień krów, przy kryciu met naturalną jedno, zamrożenie ejakulatu - rozcieńczenie do 300 razy - 1 mm3 zamroż ejak na 1 krowę.

CIĄŻA

trwa średnio 288 dni, ciąża zimowa - trwa dłużej, wiosenno - letnia krucej, długość ciąży zależy od rasy.

PŁODNOŚĆ

zdolność do produkcji, dojżałych kom, rozrodczych (jałówki w 6 m-cu życia, buhajki w 8 m-cu życia).

PLENNOŚĆ

liczba potomstwa za cały okres życia krowy. Plenność i płodność warunkuje środowisko i w małym stopniu czynniki genetycz. (zależy od hodowcy - wykrycie rui, żywienie, utrzymanie) np. cicha ruja jest efektem złego utrzym.

PLENNOŚĆ I PŁODNOŚĆ

warunkuje środowisko i w małym stopniu czynniki genetyczne (zależy od hodowcy - wykrycie rui, żywienie, utrzymanie), np. cicha ruja jest efektem złego utrzymania. U samicy w niekożystnych warunkach środ, może dojść do zachamowania rozwoju płodu - stan anabiozy - dalszy rozwój płodu może nastąpić nawet po roku. U bydła może dojść do resorpcji płodów, po samcu z tego samego stada gdy samica zostanie drugi raz pokryta obcym samcem (naturalna obrona samicy przed inbredem),

JAŁOWIENIE

obniżenie płodności u samic. Lepiej przedłużać laktację niż skracać, aby była ona czysta - w szczycie laktacji wyst. Najwięcej chorób.

MLECZNE UŻYTKOWANIE BYDŁA MLEKO

jest to produkcja całego nieprzerwanego doju, od zdrowej, dobrze żywionej krowy mlecznej, otrzymany w sposób prawidłowy, bez domieszek siary. MLEKO PEŁNE - mleko uzyskane po pełnym, zupełnym wydojeniu do którego nie dodano nic i nic nie odjęto. SKŁAD MLEKA - woda - 87%, tł - 4, kazeina - 2,6, białko - 0.7, laktoza - 4.6, popiół - 0.7. mleko zawiera wiele wit, u dzieci do 9 roku życia pokrywa ono zapotrzeb, na nie w 100%, także na aminokwasy egzog, w 90% - białko, wit, B, B6, B12, niska zawartość wit C, hormonów i enzymów, mleko nie psuje się dzięki zawartości laktoferryny, zawiera też immunoglobuliny, B-globuliny, kazeinę. CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA JAKOŚĆ MLEKA :

czynniki natyry genetycznej (rasa, cechy indywidualne krów), cz. Fizjologiczne (okres laktacji, wiek krowy, zdrowotność krów i wymion, odstęp między dojami, stany emocjonalne - strach, rozdrażnienie), cz, natury środowiskowej (żywienie, warunki klimatyczno-glebowe, higiena doju, postępowanie z mlekiem po doju (chłodzenie, przechow, transport), po wycieleniu do 2 m-ca, spada zawartość b-ka i tł, w mleku, a pod koniec wzrasta, ale prod mleka spada. Poziom laktozy jest najmniej zmienny podczas laktacji. Grożne są stany zapalne - mastitis (20%-30% krów), jest objęta tym schorzeniem, wówczas spada wydajność, zaw białka , tł, kazeiny, wzrasta natomiast zawartość b, serwatkowych ponieważ zawierają immunoglobuliny, spada zaw potasu, wzrasta chloru, i sodu.

ZASADY KONTROLI

1x w miesiącu kontrola wymion wszyskich krów za pomocą testu płytkowego lub wyników badań OSHZ, nie dostarczać mleka od krów z wynikiem dodatnim testu (++/+++), a krowy te oznaczyć, wyniki testu płytkowego zapisać a dokumentację przechowywać.

CHORE WYMIONA - pogorszenie jakości mleka, zmniejszenie ilości mleka, wzrost kosztów leczenia, obniżenie ceny mleka, wczesne brakowanie krów. U krów zdrowych zaw kom somatycznych w mleku utrzymuje się poniżej 200 tys. Największa podatność krów na infekcję wyst zaraz po wycieleniu i w okresie zasuszenia.

TECHNOLOGIA PRODUKCJI MLEKA

- system utrzymania - uwięziowy, ściółkowy, wolnostanowiskowy, boksowy, pomieszczenia mechanicz ciągów technolog doju, zadaw pasz, usuw odchodów., system żywienia krów i jałówek - okres letni żyw pastwiskowe, okr zimowy - żywienie alkierzowe, jałówki - latem - całodobowo żyw pastwiskowe, podział krow na grupy żywieniowe, zasiedlanie fermy - jałówki cielne, pierwiastki, struktura stada - krowy, jał cielne, rodzaj reprodukcji - w cyklu zamkniętym, otwartym, reprod prosta, rozszeżona, praca hodowlana - kierunek selekcji, dobór buhajów, rozród, opieka zootechniczna i weterynaryjna, technologia doju i pozyskiwanie mleka - norma jakości dla mleka, kalkulacja ekonomiczna - opłacalność produkcji (80-85 gr za l kl E).

WZROST BYDŁA

powiększanie masy ciała, zmiany w proporcjach masy ciała, zmiany ilościowe.

ROZWÓJ - różnicowanie tkanek, zmiany jakościowe. WZROST - w okresie embrionalnym, postembrionalnym, są to nieodwracalne zmiany masy ciała, rozmnażanie, podział kom (50-cio krotny), w wieku młodym przewaga namnażania, a w starym obumierani, w wieku dojżałym 50/50, zwiększanie masy kom z wiekiem - wzrost nie aktywny, wzrost aktywny - zwiększanie ilości cytoplazmy. ONTOGENEZA

rozwój osobniczy, okres zarodkowy (od zygoty do porodu), okres pozarodkowy (od narodzin do dojrzałości somatycznej), u krów około 5 lat ( zakończenie 3 laktacji), u buhajów ok. 6 lat. Etapy wzrostu i rozwoju - ok. 6 m. Życia zdolność do produkcji kom. Jajowych i plemników. Dojrzałość płciowa - samica wcześniej niż samiec zależne to jest od żywienia, produkcji kom rozrodczych. DOJRZAŁOŚĆ HODOWLANA rozpłodowa ,samice kryte są pierwszy raz w wieku 18 miesięcy życia lub w 15 przy obfitym żywieniu, szybkim wzroście. Pierwszy raz można kryć gdy osobnik osiągnie 2/3 masy dorosłego, wczesne zacielenie jałowic o prawidłowej budowie zadu. Buhajki rodzą się cięższe i szybciej rosną, im większe ciele tym lepiej rośnie. Przy ciąży mnogiej cielęta rodzą się mniejsze, ale przy zwiększonym żywieniu szybko nadrabiają m.c. W pierwszych 3 dniach życia następuje spadek mc. Noworodków do 2%, wiąże się to ze zmianą sposobu oddychania, przemiany materii, oczyszczaniem przewodu pok. przez pobieranie siary. Ważenie cieląta powinno się odbywać do 3 dnia po urodzeniu. Po ur. Następuje okres intensywnego wzrostu i rozwoju, która zależy od rasy.

TĘPO WZROSTU

różnica pomiędzy początkową a końcową mc. W odniesieniu do średniej mc. Tępo wzrostu zależy od genotypu noworodka, płci, wielkości miotu, mc. W momencie odsadzenia, składu chem. i ilości pokarmu matki, troskliwości matki, wieku matki, wartośći odżywczej pasz, środowiska i przystosowania do niego, opieki hodowcy. Gdy następuje niedobór składników odżywczych prod. Mleka nie obniża się lecz utrzymuje na tym samym poziomie kosztem organizmu zw. - brak przyrostów ubytek mięśni, trawienie tk tłuszczu. STAN HODOWLI BYDŁA W POLSCE - do 1995 r. Bydło dwukierunkowe - bydło mięsno-mleczne i mleczno-mięsne, bydło czarno białe - 95% w Polsce od 1995 zaczęło się specjalizować w kierunku użytkowości jednostronnie mlecznej, program rozwoju bydła mięsnego. Import hf - aby przekształcić rasę cz.-b. i cz-b - w jednostronnie mleczne (hf - obecnie 70-90% krwi).

POLSKIE BYDŁO CZERWONE - jedyna rodzima rasa bydła, pierwsze wzmianki o nim pochodzą z XI X w. Chów bydła w XIX w cechowało : brak tendencji do tworzenia ras rodzimych, rozpowszechnianie importu ras Holenderskich, Simentalskich, nie rozróżnianie pojęć rasa, odmiana.

BYDŁO KRAJOWE -

nie czerwone - nadwiślańskie, żóławskie, białogrzbiety (3500 kg mleka), podolskie (odmiana stepowa), podżarki (pierwotne bydło górskie), białołby. Czerwone - rasa podgórska, śląska, rawicka. Odmiany bydła czerwonego w XIX w - świętokrzyskie, nadburzańskie, majdońskie,. Pierwotnie było jedno maściste czerwone, krótkorogie, śr. Kaliber ciała, duża żywotność, duża zaw. Sm w mleku, płodność, duża zdolność wykorzystania paszy, wyraźny dymorfizm płciowy, wymię nie wielkie - kuliste. STAN HODOWLI BYDŁA NA ŚWIECIE

produkcja mleka na świecie (2002r) - Indie 83 mln. Ton, USA - 75 mln ton, Rosja - 33mln, Pakistan - 32, Niemcy - 28, Francja - 25. 1991 - 2001 spadek liczby farm w USA, Kanadzie, WB, Francji, ale wysoka produkcyjność krów. POGŁOWIE BYDŁA NA ŚWIECIE 1995 r - 89000 tys sztuk, 1970 rok - 1126000, 1980 - 1204724, 1991 - 1295576, 2002 - 1366664. NAJLICZNIEJSZE POPULACJE BYDŁA NA ŚWIECIE

Holsztyńsko - fryszyjskie > 100000000 zw., (ponad 50% bydła ml na św.), bydło simentalskie 40000000 zw.

ŚWIATOWE POGŁOWIE BYDŁA

1 366 663 520 szt, Europa - 141 339 737 (100%), UE (15 państw) - 80780033 (57%), europa środkowo-wschodnia - 15484959 (11%), federacja rosyska - 27106900, Francja - 20281000, Polska - 5501460.

ROZMIESZCZENIE BYDŁA NA ŚWIECIE

Strefa I (regiony pn, górzyste, irlandia, WB, skandynawia, rosja), Strefa II - (hiszpania, irlandia , WB, holandia, - b, mleczne), strefa III - (Europa centralna) - b, kombinowane, strefa IV - ( regiony wysokogórskie, Alpy, Pireneje, Kaukaz) - ograniczony rozwój bydła kombinowanego. Strefa V - (śródziemnomorskie) - osłabiony rozwój hodowli bydła, wyjątki tereny Izraela - b, mleczne.

NAJWIĘKSI IMPORTERZY BYDŁA NA ŚWIECIE

W 2002 r - USA - 2439200, Włochy - 1341009, Hiszpania - 419488, Kanada - 301571, Meksyk - 256523, Eksporterzy - Francja 1421940, Kanada - 1309886, Meksyk 1141662, Australia - 826274, Polska - 455548. Produkcja mleka na świecie - Europa - 210902153 litra, Azja 96524577, Indie - 84120000, USA - 74980000, Rosja - 32600000, Niemcy - 28,191000, Francja - 24903250, Polska - 11884000.

PRODUKCJA MLEKA NA 1 MIESZKAŃCA

- świat - 91 l. ,Am.pn. , Europa - 270-350 l.,Chiny - 3,5 l., Afryka - 12-35 l.

ŚREDNIA WYDAJNOŚĆ MLEKA ZA LAKTACJĘ

(KG) - Izrael - 10200, Kanada - 87000, Szwecja 7900, USA - 7800, Dania 7100, WB - 6100, Niemcy 6050, Francja 5700, Włochy 5200, Polska 3900. PRODUKCJA WOŁOWINY NA ŚWIECIE

- świat 59237000 t, Ameryka śr.i pn. - 15236, Azja - 13796, Ameryka pd. - 11583, Europa - 11415, Afryka 4661. ORGANIZACJA HODOWLI BYDŁA W POLSCE

- główne aspekty organizacji hodowli bydła mlecznego na poziomie gospodarstwa - czynniki wywierające wpływ na produkcję mleka, związki ferm krów mlecznych z innymi podmiotami. FERMA PRODUKCJI MLEKA (CZYNNIKI I WARUNKI) - technologia, polityka, finanse, rynek przyszły, środowisko, socjologia, podstawy ekonomiczne, rynek bieżący, konkurencja. Fermy związane są z : mleczarnią, przedsiębiorstwem budowlanym, fabryk wyposażenia obór i maszyn, oborami, aukcjami, fabrykami pasz, mieszalniami pasz, Z tymi związkami wiążą się : skala produkcji (obsada i wydajność zw), specjalizacja produkcji mleka - szeroka (obrót stada zamknięty - możliwość własnego odchowu zw), wąska (1 kat bydła) - konieczny zakup kurwa zwierząt na remont stada, sprzedaż zw innych kategorii - obrót stada otwarty. Kooperacja w obrębie gospodarstwa, między gosp., między rejonami.

WYSOKOŚĆ POSTĘPU HODOWLANEGO ZALEŻY od:

# intensywności selekcji - ile ze stada podst zakwalifikujemy do stada selekcyjnego (tu 50%) -> współcz intens selelekcji ->0,8. 1% -> 2,67 - jest to nierealne bo musimy zapewnić remont.

# intens selekcji zal od reprodukcji. Nie może być ona zbyt ostra aby zapewnić remont.

Np. 100 matek; int selekcji 50%

50 szt w stadzie selekcyjnym

25♀ 25♂

5padnie 20szt

zachoruje remont

itp. Użytk 5 lat

CZYNNIKI WPŁYW NA WYD MLEKA

# genetyczne 25 - 30%

# środowiskowe 70 - 75%

wiek, kolejna laktacja, sezon, mc krowy; dług OMW

2.6mln krów czarno białych, w tym 390 tyś populacja aktywna - objęte kontrolą użytk mlecznej. Krowy te są też objęte kontrol rozrodem (szt inseminacja)

Populacja aktywna (oceniana zwykle met A4)

Wybór ok. 1000 matek buhajów x ok. 10 ojców buhajów

200 buhajów zakupionych do zakł unasieniania

unasienianie krów w popul aktywnej

ocena wart hod na podst córek ocenianych buhajów (cechy użytk mlecz - wyd mlecz, %b-ka, %tł; cechy funkcjonalne - l som, OLB, bud wymienia, kończyn)

20 buhajów pozytyw ocenionych wybranych do zakładów unasieniania ( z tych 200)

zakup przez zakł unasien jako remont

GŁÓWNE elem progr hodowlanego wybór ojców buhajów , wybór matek, kojarz indywid (ojciec x matka buhaja); odchów buhajków i ich ocena osobnicza (mc, budowa); unasienianie testowe ok. 800 krów w celu otrzymania ok. 100 córek. Od buhaja po ukończeniu 14 - 15 m-cy pobiera się nasienie i używa w wybranych stadach; ocena wart hodowlanej na podst wydajności córek.

OCENA BUHAJA

Wybór rodziców indeks buhaja

Ind koj	Ur buh	test	Ur córek	Wyc córek	→
9	15	3	9	24	6mc

Dzisiaj za 6 lat

4 ścieżki realizacji postępu hodowlanego

syn ( 42% ) syn 23%

ojciec matka

córka ( 28% ) córka 7%

Ocena buhaja jest b ważna ze wzgl na jego duży udz w post hodowlanym

Wart hod - śr oczekiwana wyd potomstwa kojarz ze sobą rodziców. Ocena ta jest wyraż w postaci odchyleń od średniej rówieśnic (córek innych buhajów))

Wartość tę można ocenić na podst: przodków; oceny osobniczej (wyd własnej); oceny na podst potomstwa.

W ocenie buhajów na podst użytk mlecznej potomstwa uwzgl się głównie: wyd mleka, wyd tł; wyd białka; % tł; % białka; LKS

DŁUGOWIECZNOŚĆ ZW - cecha funkcjonalna

Im > ocen córek tym > powtarzalność -> ↑ korel pom wartością szacowaną a rzeczywistą -> ↑dokładność oceny.

Buhaj Morten (ur `95r)

Indeks 63,1

Powtarzalność 96%

W Polsce nie ma tradycji hodowli bydła mięsnego. Charolais był sprowadz ale w celach naukowych. Wołowina pochodziła z krów brakowanych. Krzyżow towarowe - mieszańce F1 rzeźne. Do krzyż używano simentali, nadal się używa. Prawdziwa hod zaczęła się ok. 10 lat temu. Na początku lat 90tych prof. Jasiorowski - badania bydło włoskie piemontez x ncb (bydło polskie), badano zdolność opas, cechy użytkow rzeźnej. W 94r zespół ten opracow program rozwoju hod bydła mięsnego w Polsce- funkcjonuje on cały czas. Zakłada on rozwój hod bydła jednostr mięsn poprzez krzyżowanie wypierające.

KCHZ → (przekazanie kompetencji w zakresie hodowli bydła mięsnego w Polsce 1.07.2002r) →PZHPBM

ZAŁOŻENIA:

1.Produkcja wys jakości wołowiny w oparciu o krzyżowanie tow krów mlecz (o niższej prod) z buhajami ras mięsnych (dot 20% pogł kr ml)

2. rozszrz hod czystych ras mięsnych do ok. 10tyś krów do 2005r w celu prod materiału zarodowego w tym buhajów do krzyżowania zarod

3. uzysk do 2005r prod żywca bydła opas pochodz głów z krzyżow towar w wys ok. 1mln zw

4. odejście od eksportu cieląt a zast go eksp opasów (450 500kg żyw wagi) lub ich tusz

1,2 w pełni realizowane

3,4 nie w pełni

5. Zapewn opłacaln prod żywca woł wys jakości. Postulat współpracy zw hodowców bydła mięsnego z przem mięsnym, dla wprowadzenia zapłaty za jakość tusz ocenian syst EUROP. Proponow aby ceny za mieszańce z rasami mięsn były o min 20% ↑ od cen za żywiec ras mleczn. Najsłabiej realizowany postulat.

6. Substydiowanie przez państwo hodowli ras mięsnych. Utrzymane choć w formie okrojonej.

7. Utworz Zw Hod Bydła Mięsn i powierzenie mu prow ksiąg i pracy hodowl łącznie z kontrolą użytkow. Zadanie w pełni zrealizowane.

PODSUMOWANIE

Zadania realiz są dobrze, biorąc pod uwagę trudną sytuację ekonom w Polsce.

BYDŁO WPIS DO KSIĄG ZARODOWYCH

Krowy 6226

4975 Najw LMS>7000zw

793

buhaje imp 351 AAG, GAG, MEF,CHL

kraj 1541 SAL, SIM, PMT

buhajki , cieliczki, mieszańce ras mięsn

LMS 16000

MEF 6200

CHL 5800

AAG 860

Krajowy program hodowlany dla rasy limousine

1. wzorzec rasowy

a. umaszczenie jednol czerw o różnych odcieniach, bez plam na skórze

b. budowa: mała głowa, tułów długi, linia grzbietu prosta, klatka piersiowa głęboka, szyja krótka o niezbyt wyr zazn kłębie. Zad silnie umięśniony, o grubych zaokrągl pośladkach. Rogi rozpostarte poziomo.

c. umięśnienie: właściwie rozłożone, aż do stawu skokowego, brzuch o linii prawie równoległej do linii grzbietu. Kończyny mocno osadzone, racice mocne i wytrzymałe

2. cel hodowlany dla rasy LMS

- utrzym wys param wyd rzeźnej, dobrej mc, poprawa mleczn matek

Param wzrostowe dla dorosłych osobników

- krowy mc 600 - 650 kg, wys w krzyżu 135cm

- buhaje mc 1100kg wys w krzyżu 145cm

W realiz progr genet doskonalenia cech stosowana jest selekcja masowa (wpis do ksiąg zarod osobn ♂♀ na podst warunków określ dla księgi zarod

Wpisu dokonuje selekcjoner KZHBM na podst

- dokum hodowl i ident nr rejestracyjnego

- oględzin zw: wyst wad dyskwalifikujących (karłowatość, obustr ślepota, pionowe ustawienie kończyn) iin

3. selekcja bydła LMS

prow jest po zident zw na podst zapisów dod kontroli użytkow dla nast. Cech:

- temp wzrostu

- mc przy ur

- standaryz mc w wieku 210 dni

-przyrost mc od ur do 210dni dla jał i buh

- stand mc w 420 dniu i przyr mc od 210 do 420 -> dla buhajów hodowlanych.

*cechy rozpłodowe:

- okr. międzywycielen.

- rodzaj porodu

- żywotność cielęcia

*eksterier, typ i umięśnienie

-ocena 100 pkt dokon. przez selekcjonera

-pom. zoometryczne u krów po wyciel. i buh. w wieku 14-19 mies.

okr. m.c. u krów po i i iii wyciel. oraz buh. w wieku 3 lat

Program hodowli krzyż. Bydła

Cechy uż. Podlegającve doskonaleniu:

-umięśnienie

-tempo wzrostu i rozw. Kośca

-płodność krów

-żywotność potomstwa

Komponenty krz.

Samice rodzimych Buhaje ras

Ras mlecznych i augus, blonde d'aquitaine,

Mięsno-ml hereford, piemontese,

Lub bezrasowe salers, simental, hf,

Welsk black

Krzyż. Wspierające:

50, 75, 87.5, 93.75% rasy mięsnej za każdym razem po krzyżowaniu z rasą mięsną.

TEMAT: OCENA UŻYTKOWOŚCI ML.-cd

Przeżywalność - długowieczność, decyduje o ef. Ekon. (im dłużej użytkowane tymwięcej laktacji, a co za tym idzie więcej pieniędzy) Jak najmniej brakować. Jałówki zamiast na remont do sprzedaży. Niższa amortyzacja koszt produkcji rozłożone na większa il. Mleka.

Holandia - Saneboy - ojciec połowy pogłowia

Drugą nmetodą doskonalenia jest krzyżowanie.

*wypierające(należy do uszlachetn)

*uszlachetniające

*przemienne

Met. doboru do kojarzenia

Met. Selekcji

Met. Krzyżowania

Krzyżowanie - wprowadzenie komponentów (genów) jakiejś rasy do jakiejś innej, którą chcemy doskonalić.

Np. jersej x hf

Wys.% tł

Wys. %białka

(cechy wysoko odziedzicz.)

Krzyż. Wypierające 6 pokoleń ===> 100% jersey

F4 już czysto rasowe

50, 75, 87, 93.75, 96, 98%

Praca hodowl.

-w czystości rasy

-przez zastos. Krzyż.

Krzyż. Przemienne - dost. Potomstwa do prod. Najczęsciej wołowiny (k. Towarowe)

Wykorz. Heterozji (nie odnosi się do cech mlecznych)

Np. RASA A x B

F1: AB x C samiec: opas

F2: ABC xA

B

C i tak w kółko co roku inny buhaj

Krzyż. Wypierające - np. holsztyn do doskonalenia rasy fryzyjskiej (czarno-białej) w Europie w tym tak że w Polsce

buhaj	-	krowa	Udział gen hf
hf	x	c-b	50% hf
hf	x	50%	75%
hf	x	75%	82.5% hf
hf	x	82.5%	>90%
Hf i .>90% hf	x	>90%	>90%

W przypadku wyd. ml. I jego skł. Uwzględnione powinny być czynniki:

*kolejna lakt.

*wiek. Gł. I ocielenia

*sezon ocielenia

*częstotliwośc doju

*dł okresu międzywyc. Lub ciążowego.

*wpływ stada i roku.

I lakt. O 30% niższa niż II

II lakto 20% niższa niż III

III lakt. O 10% niższa niż IV

IV lakt dojrz. Somatyczna. Laktacja „ile fabryka dała”

Im wyższe przyrosty w okresie odchowu tyum wcześniejsze krycie.(14 miesiąc 400kg)

Dwu szczytowa krzywa laktacji (gdy wycielenie na jesieni) => drugi szczyt gdy wychodzi na pastwisko.

b-zaw białka w mleku

BL (za nazwą lub ur. Buhaja) wada genetyczna blad. => upadki cieląt przez upośledzenie ich odporności.

Bl. Białko stosowane zamiast b.

DBM% - częstośc wyst. Trudnych porodów u jałowic(w USA śr. 9%) pożądne buhaje 5%

Dokł - dokł szacowana wart. Hodowl. Buh.

DP- za nazwą lub przed ur. Buh. - nosiciel wady genet. Dumps. =>zamieranie zarodków tuż po zapłodnieniu. (obn. Płodnośc)

ET- embrio- transfer - za ur. Lub nazwą buhaja ur. Przez przenoszenie zarodków.

HA-USA/MC/ rok - oficjalne dane opubl. Przez amerykański zw. Hod. Bydła HF miesiąc/rok - data opubl. Oceny

INDEKS - liczba wyr. Zbiorczą wydajnośc hod. Buhaja pod względem kilku cech

(lub dla jednej oceny indeksy cząstkowe)

Kaliber - wielkośc zw. Ocena nas podstawie wielk. W kłębie lub krzyżu oraz gł w klatce piersiowej i szerokości (takze mc)

KgF - wydajność tł w mleku w kg.

KgM-mleka w kg

KgP- białka w kg

Liczba córek - córki buh. Będące podstawa do oceny jego wartości hodowlanej + liczba obór w których te córki się znajdują

Maks. Wydajnośc matki buhaja

Model zw. - metoda obl. Uwzględniająca spokrewnienie ocenianego buh. Z jego córkami, wszystkimi ich krewnymi.

Poprawa - wart. Hod. Lub przew. Zdolność przekazyw. Cech ocenianych

Powt -powtarzalność- dokładnośc oszacowanej wartości hod. Synonim wiarygodności oceny.

Korelacja między oceną przewywaną a oszacowaną.

PTA - przewidywana zdolnośc przekazywania danej cechy

PTAM - dla kg mleka

PTATA - dla pokroju

R% - powtarzalnośc oceny wart. Hod.

Ranking - uszeregowanie buhajów od najlep. Do najgorszego,

RC - nosiciel genu czerw. Umaszczenia

Red- dotyczy HF (red, black) lub RF

Rel- wiarygodnośc szacowanej oceny hodowl.

SYSTEMY KRZYŻOWANIA BYDŁA

Kojarzenie - dop. Do rozrodu konkretnych osobników męskich i żeńskich (zarówno w czystości rasy jak i mieszańców)

Hodowla w czystości rasy - dot. Gł ras szlach. Dla utrwlanenia poten. Genet. W zakresie cech produkc ale:

*zapewn. Znakomire war. Utrzym. Ras szlacheckich (koszty), zwł bydło mleczne

przerasow. Wrażli na wart. Utrz.

*zmniejszenie się zmeinn. Genet. Populacji (ryzyko depresji imbredowej - kojarzenie w pokr.)

*nie można mieć wszystkiego w jednym

Krzyżowanie - łączenie się gamet poch. Od dwojga osobników poch. Z różnych grup. Genet.

Gr. Genetyczna - rasy, mieszańce (poj. Ogólne)

Dobór zwierząt - powienien uwzględniać komplementarność cech ras używ. Do krzyż np

RASA lokalna (adapt. Do lokalnych war. Środowiskam, żyw. Odp na choroby)

X

Rasa szlachetna (cechy produkcyjne)

SYSTEMY KRZYŻOWANIA

K. TWÓRCZE

Cel: wytworzenie nowej szlach. Rasy bydła

Jest kosztowne i obecnie rzadko stosowane.-duża liczba ras szlacheckich

Większość ras szalch. Powstało przez krzyż ras lokalnych a następnie prow. Selskcji w czyst. Rasy.

TWORZ. LINII SYNTET.

Cel: wyhodowanie linii bydła wielorasowego do krayż. Towarowego.

Np. bydło SMR (50% hf + 12-25% jersey + reszta czarno - białe bydło lokalne)

Kortowska linia syntetyczna:

CbxAAxCharol - AR-T w Olsztynie

UczbxchianinaxcharolxAA

UczbxcharolxAA - oba AR Wrocław

Ucb xcharolxAAxlim

UcbxsimxcharxAAxlim - oba IZ Balice

Do 87.5% - uszlachetnienie powyżej to już wypieranie

K. TOWAROWE

Cel: Uzyskanie w krótkim czasie tj. do 2 pokoleń miesz. Użytkowych przez wykorz zjawiska heterozji (zwykle dotyczy bydła mięsnego)

Bydło rodzime x buhaje mięsne

Heterozja:

Zjawisko zwiększania żywotn. I wybujał. Zw. - mieszańc. Powst. Z 2 róznych homozygot. Form rodzicels. Dotyczy cech niskiej odziedziczalności.

Miesz. Cech się wzrost odporn na choroby, wzrost parametrów użytk. Niż

-wart. Śr. dla danej cechy u rodziców (teoria używ. W bydlew ml. - R)

-Wart. Dla rodzicarasy lepszej pod wzg. Cech doskonal. (teoria uż w b. Mięsnym - R)

K. WYPIERAJĄCE

- sysytem kojarzenia samic rasy wypieranej a następnie mieszańców samic z buhajami rasy wypierającej

Cel: uzysk. Zw. Czyst. Nal do rasy wypierającej

Np:.

Ucb(uczb) x HF; szwyc amerx szwyc europ; Agus stubniański

Ucbx Welsh black (Sk R'zeczna)

93.75% krwi rasy wypierającej = zw. Czystorasowe (dop. W Polsce)

-od F4

-od F6 w USA

*proste (wyp. Przez 1 rasę)

*złożone

K. USZLACHETNIAJĄCE

Polepszenie niektórych cech zwłaszcza produkcyjnych w rasie polepszanej przez częściowy „dolew krwi) (zw. Do 87.5%) rasy uszlachetniającej.

Np. pc x jersey; pc x angler; sim x red hf w Szwajcarii

EFEKT = F - R x 100

HETEROZJI R

F-śred wart fenotyp danej cechy u miesz.

Krzyżowanie towarowe-przede wszystkim w hodowli ras mięsnych

Aby wystąpiły optymalne warunki dla wystąpienia efektu heterozji, kojarzone zwierzęta powinny:

-reprezentować różne rasy i pochodzić z różnych środowisk geogr.

-być w tym samym typie użytkowym

-mieć wysoką wart.genet.cechy,podlegającą heterozji

-być homozygotą w parach genów wyznaczających tę cechę

Krzyzowanie przykład:

mateczna rasa ♀A x mateczna rasa♂B

↓

mieszańce♀

x

♂rasy ojcowskiej(charolaise,sim)

↓

mieszańce do opasu

Sprzężenia i relacje czynników produkcji:

człowiek

↓↑ ↓↑

narzędzia ↓↑ środowisko

↓↑ ↓↑

krowa

praca

↓↑ ↓↑

ziemia kapitał

Interakcja czynników w produkcji zwierzęcej:

praca

↓

środowiskozwierzepasze

(genotyp)

↑

kapitał

Produkcja ziemio- i kapitałochłonna,ale kapitałooszczędna.

Schemat współzależności między elementami procesu produkcji zwierzęcej:

człowiek zootechnik ergonomia

siła robocza

↓

zabiegi zootechniczne,środowisko,

pielęgnacja,

technika żywienia - baza paszowa,

budynki+urządzenia=mikroklimat

↓

genotyp zwierząt

(krowa,owca,bukat,itp.)

Krowa rekordzistka(1997r)

-wydajność za laktację 365-dniową: 30806kg

-3,26%tłuszczu

-3,31%białka

-124 l mleka/dobę

Schemat organizacyjny stada bydła w przedsiębiorstwie wieloobiektowym:

-sektor wychowu bydła mlecznego

wychowalnia cieląt (jałówki do 6 m-cy

buhajki do 4 m-cy)

-sektor bydła mlecznego

wychowalnia jałówek (7-8 m-cy cielności)

ferma bydła opasowego (buhajki 4 m-ce +

↓ wybrakowane jałówki)

obora testowa

↓ ↓

obory mleczne obory mleczne

tradycyjne przemysłowe

Aktualne mierniki produkcji bydlęcej

>1000ras zarejestrowanych,zarejestrowanych powodu monokultury ras ubywa(odwołanie do prawa Kopernika-`pieniądz lepszy,wypiera pieniądz gorszy',to samo dotyczy ras).Rasy szlachetne o lepszych parametrach wykorzystują umiejętnie pasze i wypierają rasy gorsze.W skali światowej głównie tracą rasy czerwone

Pokrój bydła:

Systematycznie rośnie kaliber,masa ciała.Krowy 900kg,buhaje 1500kg.

Gruczoł mleczny-indeks wymienia 46%

Globalnie pogłowie bydła rośnie i obecnie wynosi 1mld300mln sztuk.

Rośnie wrt.hodowlana zwierząt.Zwiększa się obsada zwierząt (fermy po 5000krów mlecznych Kalifornii).

Przechodzi się na chów wolnostanowiskowy(możliwa hala udojowa).

Cykl zamknięty - remont własny,nie kupuje się żadnych zwierząt,ani nasienia.

Cykl otwarty :

1)system uwięziowy: (20 krów)

-ściolowy - grunty orne 50% i trwałe użytki ziel.50%

-bezściołowy - 100% użytków trwałych zielonych

*dój do baniek lub rurociągu

2)system bezuwięziowy: (40 krów)

-ściołowy

-bezściołowy

*hala udojowa obowiązkowo

Czynniki i warunki brane pod uwagę w procesie jej produkcji:

Ferma produkcji mleka:

technologia,polityka.finanse,przyszły rynek,konkurencja, rynek bieżący, podstawy ekonomik, socjologia

Program doskonalenia zwierząt gospodarskich:

cele hodowlane i metody ich określenia

↓

odziedziczalność cech

↓ ↓ ↓

wysoka średnia niska

↓ ↓ ↓

↓ heterozja heterozja

selekcja nie tak tak nie

↓ ↓ ↓ ↓

korzystne krzyzowanie ↓

korelacje ↓ ↓

między ↓ minim

cechami ↓ nadzieja

↓ ↓ ↓ na tak nie uzyskanie osiąg

↓ ↓ ↓ najwyższ. postępu

ind.sel. ↓ stopnia

↓ ↓ heterozji

↓ ↓ ↓

↓ osobne linie męskie i żeńskie

↓ ↓

optymalizowanie optymalna

programu selekcja między

selekcji liniami

Odziedziczalność:

stosunek zmiennej genetycznej do zmiennej ogólnej.

%tł i białka - wysoko odziedziczalne.

Korelacje - efekt = 1

√n n-liczba cech

Im więcej cech selekcjonowanych tym mniejszy efekt.

%tł i %białka są skorelowane,nie musimy wzgl..obu cech wystarczy jedna.

%tł i %białka,a wydajność - korelacja ujemna obie cechy należy uwzględnić w selekcji.

1)Selekcja następcza

jedna cecha po drugiej

2)Niezależne efekty brakowania - cechy selekcji jednocześnie ustalane są granice selekcji,każde zwierze które osiągnie te granice np.4%tł i 3,6%białka - wchodzi do stada selekcyjnego

3)Metoda wskaźnikowa

indeks=cecha ax1+bx2+cx3

Wyceniamy wartość każdej z cech. Zależy jaką wartość przypisujemy mleku,białku,tł.

Cechy jakościowe - nie wprowadzamy do selekcji.Wpływamy na nie np.poprzez paszę.

2)Selekcja rodzinowa

---