I. Elementy teorii konfliktu

Podstawowe typy relacji społecznych:

• Współdziałanie

• Konflikt

• konflikty interpersonalne

- konflikty intergrupowe

• Neutralność

KONFLIKTY - rodzaje:

interpersonalne konstruktywne (funkcjonalne) negocjowalne (interesy, zasoby) trwałe regulowane prawem

intergrupowe destruktywne (dysfunkcjonalne) nienegocjowalne (wartości) sytuacyjne indyferentne prawnie

Spór - elementy definicji:

• Rozbieżność celów;

• Wzajemna zależność;

• Obustronna możliwość wpływu na sytuację;

• Ujawnienie

Teoria gier (game theory)

J. von Neumann

O. Morgenstein

R. Luce

H. Raiffa

Konflikt

poziom strukturalny Istnienie dwu lub więcej zależnych od siebie stron...

poziom psychologiczny ... które dostrzegają niemożność jednoczesnego zaspokojenia swoich potrzeb i/lub interesów...

poziom działania ... i które podejmują działania (często przeciwstawne) w celu zmiany sytuacji

Reakcje państwa na konflikt:

• tłumienie (suppression)

• rozstrzyganie lub rozwiązywanie (resolution)

• regulacja (regulation)

Metoda regulacji

cywilnoprawna równość podmiotów (horyzontalna) równorzędność interesów stron (równorzędna ochrona prawna) swoboda kształtowania treści relacji

administracyjnoprawna relacja podległościowa (wertykalna) nierówna ochrona interesów stron podmiot nadrzędny ma możliwość kształtowania sytuacji podmiotu podrzędnego

Podstawy konfliktów interpersonalnych:

• potrzeby

• pragnienia

• samoocena

Abraham Maslov

4. potrzeby indywidualne (samorealizacja, uznanie)

3. potrzeby społeczne

2. potrzeby związane z poczuciem bezpieczeństwa

1. potrzeby fizjologiczne i egzystencjalne

Pseudorozwiązania konfliktów
(na podstawie: S. Chełpa, T.Witkowski
„Psychologia konfliktu”)

1. Ignorowanie

2. Odwlekanie

3. Pozorna współpraca

4. Deprecjonowanie

5. Reorientacja

6. Separacja

7. Walka

Style indywidualnego reagowania na konflikt

• unikanie

• łagodzenie

• rywalizacja

• kooperacja

• kompromis

Czynniki warunkujące
styl reagowania na konflikt

1. osobowość

2. doświadczenie

3. sytuacja

4. okoliczności

5. relacje z drugą stroną konfliktu

6. przedmiot konfliktu

7. stan emocjonalny

II. Elementy teorii komunikacji

- człowiek jako homo communicativus -

Stadia rozwoju komunikowania społecznego:

1. Komunikacja niewerbalna

2. Mowa i język

3. Pismo

4. Druk i komunikowanie masowe

5. Era telekomunikacji

6. Era informatyzacji

Kod komunikacyjny - reguły, według których nadawca N

koduje swą wypowiedź, a odbiorca O ją „odkodowuje”. Służy

Temu odpowiednie użycie znaków komunikacyjnych.

Kody:

• sformalizowane - otwarte

• werbalne - niewerbalne

Kompetencja komunikacyjna - stopień biegłości w nawiązywaniu

i podtrzymywaniu skutecznej komunikacji.

Funkcje wypowiedzi

• Informacyjna

• Ekspresyjna

• Sugestywna

• Performatywna

• Normatywna

• Estetyczna

• Fatyczna

• Metajęzykowa

Znaki

• - język

• - „wypełniacze językowe”

• - gesty

• -postawy

• -symbole

Komunikacja werbalna i niewerbalna

Retoryka Ars bene dicendi

Kinezjetyka (kinetyka) nauka o komunikacji niewerbalnej poprzez gesty, postawę, mimikę i o kulturowych uwarunkowaniach takiej komunikacji Ray Birdwhistell

Proksemika nauka o komunikacji za pomocą przestrzeni i dystansu interpersonalnego Edward T. Hall „Ukryty wymiar” „Bezgłośny język”

Modele komunikacyjne - MODEL LASSWELLA

Zasady konstruowania wypowiedzi według reguł klasycznej retoryki

1. inventio

2. dispositio

3. elocutio

4. memoria

5. action

Modele komunikacyjne - model Paula Grice'a

zasady ilości (konkretność)

zasady jakości (wiarygodność)

zasady sposobu (przejrzystość)

zasady relacji (adekwatność)

Zasady retoryki klasycznej

• Zasada organiczności (kompozycja wypowiedzi)

• Zasada stosowności (tzw. „takt retoryczny”)

• Zasada funkcjonalności (skuteczność)

Rodzaje tzw.argumentów nierzeczowych

• ad baculinum

• ad crumenam

• ad personam

• ad vanitatem

• ad autoritatem

• ad misericordiam

• ad populum

• ad ignorantum

Sztuka przekonywania obejmuje
(tzw. tria ofocia dicendi)

sferę logiki (logos)

sferę emocji (ethos)

sferę woli (pathos)

Prawa perswazji

1. prawo sympatii

2. prawo wzajemności

3. prawo „dowodu społecznego”

4. prawo spójności

5. prawo autorytetu

6. prawo niedoboru

Znaki komunikacji niewerbalnej

• sygnały parajęzykowe

• sygnały kinezjetyczne

• sygnały z zakresu proksemiki

• sygnały dotykowe

• sygnały z zakresu chronemiki

• elementy kontekstu sytuacyjnego

Funkcje komunikacji niewerbalnej

powielanie sygnałów werbalnych

zastępowanie komunikacji werbalnej

akcentowanie wybranych fragmentów wypowiedzi

podważanie efektów komunikacji werbalnej

III. Alternatynwne rozwiązywanie sporów
(Alternative
Dispute
Resolution)

R

Rozstrzyganie i rozwiązywanie sporów

rozstrzyganie - podstawą są fakty (przeszłość/teraźniejszość) - kontrolę nad przebiegiem konfliktu i jego zakończeniem ma państwo (poprzez sądy i organy adminitracyjne) heteronomiczność decyzji

rozwiązywanie podstawą są interesy (teraźniejszość/przyszłość) kontrola nad przebiegiem konfliktu i jego zakończeniem pozostaje w gestii stron konfliktu autonomiczność decyzji

Zarys historii rozwoju ADR

• geneza

• powstanie i rozwój

• formy podstawowe i mieszane

• przyczyny upowszechniania alternatywnych form rozwiązywania sporów

III a. Podstawy prawne
alternatywnego rozwiązywania sporów
w prawie europejskim

Rekomendacje Rady Europy

1998 - mediacje rodzinne R(98)1

1999 - mediacje karne R (99)19

2001 - spory pomiędzy organami administracji a jednostkami R (2001)9

2002 - mediacje cywilnoprawne R(2002)10

IV. Elementy teorii negocjacji
obszary negocjacyjne w prawie polskim

Pojęcie negocjacji

• def. w/g H. Tendery-Waszczuk

• Sekwencja posunięć (ofert i ustępstw), polegających głównie na wymianie słów i innych znaków komunikacyjnych stron w celu osiągnięcia wspólnego stanowiska w sytuacji wyjściowej rozbieżności interesów stron.

• Posunięcia te polegają na wzajemnym przekonywaniu się do modyfikacji ofert początkowych w taki sposób, by obie strony uzyskały korzyści i jednocześnie realizowały wspólne interesy

Elementy niezbędne
dla zaistnienia sytuacji negocjacyjnej

• dobrowolność

• względna równorzędność stron

• współzależność

Nastawienie wobec sytuacji negocjacyjnej

rywalizacyjne

(competetive approach)

tzw. negocjacje pozycyjne

(rywalizacyjne, dystrybucyjne)

kooperacyjne

(cooperative approach)

tzw. negocjacje integracyjne

(kooperacyjne)

Model przebiegu negocjacji

1. decyzja

2. przygotowanie

3. otwarcie negocjacji

4. przebieg negocjacji

5. zamknięcie negocjacji

6. opracowanie rozwiązań

(7.) wcielenie porozumienia w życie

Modele negocjacji

• w/g R. Fishera i W. Ury'ego

• w/g G. Kennedy'ego

Obszary negocjacyjne w prawie

1. prawo międzynarodowe

2. prawo polskie

Obszary negocjacyjne
w prawie międzynarodowym

1. umowy międzynarodowe

2. zasada pokojowego rozwiązywania sporów (KNZ)

Obszary negocjacyjne
w prawie polskim

• 1. Prawo cywilne/handlowe (zasada swobody umów, zawarcie umowy, przetarg, umowa przedwstępna);

• 2. Prawo pracy (umowy o pracę, układy zbiorowe pracy)

• 3. Inne subgałęzie prawa (np. prawo o zamówieniach publicznych, prawo bankowe, postępowanie układowe)

Art. 3531. K. C. Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

DZIAŁ II. ZAWARCIE UMOWY
- negocjacje-

Art. 72. § 1. Jeżeli strony prowadzą negocjacje w celu zawarcia oznaczonej umowy, umowa zostaje zawarta, gdy strony dojdą do porozumienia co do wszystkich jej postanowień, które były przedmiotem negocjacji.§ 2. Strona, która rozpoczęła lub prowadziła negocjacje z naruszeniem dobrych obyczajów, w szczególności bez zamiaru zawarcia umowy, jest obowiązana do naprawienia szkody, jaką druga strona poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy.

Art. 721. § 1. Jeżeli w toku negocjacji strona udostępniła informacje z zastrzeżeniem poufności, druga strona jest obowiązana do nieujawniania i nieprzekazywania ich innym osobom oraz do niewykorzystywania tych informacji dla własnych celów, chyba że strony uzgodniły inaczej.§ 2. W razie niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków, o których mowa w § 1, uprawniony może żądać od drugiej strony naprawienia szkody albo wydania uzyskanych przez nią korzyści.

V. Mediacja

Zasady mediacji

• dobrowolność

• bezstronność i neutralność

• autonomia konfliktu

• poufność

• odformalizowanie

• dobra wiara

• szacunek

Przebieg mediacji - model

1.przygotowanie mediacji

2. otwarcie sesji mediacyjnej

3. prezentacja stanowisk przez strony

4. definiowanie problemów

5. wymiana propozycji rozwiązań

6. wypracowanie wspólnego rozwiązania

7. spisanie porozumienia (ugody)

8. zamknięcie sesji mediacyjnej

Podstawowe formy oddziaływania mediatora

• - integracja

• -presja

• - łagodzenie

• - bierny udział

Rodzaje mediacji

• proceduralna

• merytoryczna

• transformacyjna

Zadania mediatora

co robić powinien?

• definiuje istotę konfliktu i sporządza jego analizę;

• ustala i reguły proceduralne i dba o ich przestrzeganie;

• ułatwia komunikację;

• nie dopuszcza do eskalacji konfliktu;

• dba o konkretność i precyzję rozwiązań.

czego robić nie powinien?

• nie komentuje, nie ocenia, nie doradza;

• nie docieka tzw. „prawdy obiektywnej”,

• nie orzeka o winie

• pamięta, że nie jest: sędzią, arbitrem, terapeutą, doradcą.

Va. Mediacja
w polskim systemie prawnym

Elementy mediacji w postępowaniu cywilnym

1.Art.10 i art. 223 § 1 k.p.c. - zasada dążności do ugodowego załatwiania sprawy

2. Postępowanie pojednawcze i ugodowe (184-186 k.p.c.)

3. Mediacja (art. 1831 - 18315 k.p.c. )

Elementy mediacji w postępowaniu cywilnym

• Art.10 k.p.c.

• W sprawach, w których zawarcie ugody jest dopuszczalne, sąd powinien w każdym stanie postępowania dążyć do ich ugodowego załatwienia.
  W tych sprawach strony mogą także zawrzeć ugodę przed mediatorem (dodano w nowelizacji z 2005 r.)

Postępowanie pojednawcze i ugodowe

• Art. 184. Sprawy cywilne, których charakter na to zezwala, mogą być uregulowane drogą ugody sądowej zawartej przed wniesieniem pozwu. Sąd uzna ugodę za niedopuszczalną, jeżeli jej treść jest niezgodna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo rażąco narusza usprawiedliwiony interes jednej ze stron.

• Art. 185. § 1. O zawezwanie do próby ugodowej - bez względu na właściwość rzeczową - można zwrócić się do sądu powiatowego ogólnie właściwego dla przeciwnika. W wezwaniu należy oznaczyć zwięźle sprawę.

• § 2. Postępowanie pojednawcze przeprowadza sąd w składzie jednoosobowym.

• § 3. Z posiedzenia spisuje się protokół, a jeżeli doszło do ugody, osnowę jej wciąga się do protokołu. Strony podpisują ugodę; niemożność podpisania ugody sąd stwierdza w protokole.

• Art. 186. § 1. Jeżeli wzywający nie stawi się na posiedzenie, sąd na żądanie przeciwnika włoży na niego obowiązek zwrotu kosztów wywołanych próbą ugodową.

• § 2. Jeżeli przeciwnik bez usprawiedliwienia nie stawi się na posiedzenie, sąd na żądanie wzywającego, który wniósł następnie w tej sprawie pozew, uwzględni koszty wywołane próbą ugodową w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

Mediacja w k.p.c. - kto inicjuje?

• Art. 1831. § 1.  Mediacja jest dobrowolna.

• § 2.   Mediację prowadzi się na podstawie umowy o mediację albo postanowienia sądu kierującego strony do mediacji. Umowa może być zawarta także przez wyrażenie przez stronę zgody na mediację, gdy druga strona złożyła wniosek, o którym mowa w art. 1836 § 1.

• § 3.    W umowie o mediację strony określają w szczególności przedmiot mediacji, osobę mediatora albo sposób wyboru mediatora.

• § 4.  Mediację prowadzi się przed wszczęciem postępowania, a za zgodą stron także w toku sprawy.

Mediacja w k. p. c.

Mediacje „pozasądowe”:

• Art. 1837. Wniosek o przeprowadzenie mediacji zawiera oznaczenie stron, dokładnie określone żądanie, przytoczenie okoliczności uzasadniających żądanie, podpis strony oraz wymienienie załączników. Jeżeli strony zawarły umowę o mediację na piśmie, do wniosku dołącza się odpis tej umowy.

Mediacja w k. p. c.

Mediacje sądowe

• Art. 1838. § 1. Sąd aż do zamknięcia pierwszego posiedzenia wyznaczonego na rozprawę może skierować strony do mediacji. Po zamknięciu tego posiedzenia sąd może skierować strony do mediacji tylko na zgodny wniosek stron.

• § 2. Sąd może skierować strony do mediacji tylko raz w toku postępowania.

• § 3. Postanowienie może być wydane na posiedzeniu niejawnym. Mediacji nie prowadzi się, jeżeli strona w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia lub doręczenia jej postanowienia o skierowaniu do mediacji nie wyraziła zgody na mediację.

• § 4. Przepisu § 1 nie stosuje się w sprawach rozpoznawanych w postępowaniu nakazowym, upominawczym i uproszczonym.

Mediacja w k.p.c. - kto przeprowadza?

• Art. 1832. § 1. Mediatorem może być osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych, korzystająca w pełni z praw publicznych.

• § 2.  Mediatorem nie może być sędzia. Nie dotyczy to sędziów w stanie spoczynku.

• § 3.  Organizacje społeczne i zawodowe mogą prowadzić listy stałych mediatorów oraz tworzyć ośrodki mediacyjne. Wpis na listę wymaga wyrażonej na piśmie zgody mediatora. Informację o listach stałych mediatorów oraz o ośrodkach mediacyjnych przekazuje się prezesowi sądu okręgowego.

• Art. 436. § § 3.  Mediatorami mogą być także kuratorzy sądowi oraz osoby wskazane przez rodzinne ośrodki diagnostyczno-konsultacyjne.

Mediacja w k.p.c. - cechy/zasady

skodyfikowane

• dobrowolność (art. 1831 § 1 )

• bezstronność (art. 1833 )

• poufność (art. 1834, art. 2591)

nieskodyfikowane

• odformalizowanie

• neutralność

• dobra wiara

- autonomia konfliktu

Mediacja w k.p.c. - przebieg

• Art. 1836. § 1. Wszczęcie mediacji przez stronę następuje z chwilą doręczenia mediatorowi wniosku o przeprowadzenie mediacji, z dołączonym dowodem doręczenia jego odpisu drugiej stronie.

• § 2.  Mimo doręczenia wniosku, o którym mowa w § 1, mediacja nie zostaje wszczęta, jeżeli:

• 1) stały mediator, w terminie tygodnia od dnia doręczenia mu wniosku o przeprowadzenie mediacji, odmówił przeprowadzenia mediacji,

• 2) strony zawarły umowę o mediację, w której wskazano jako mediatora osobę niebędącą stałym mediatorem, a osoba ta, w terminie tygodnia od dnia doręczenia jej wniosku o przeprowadzenie mediacji, odmówiła przeprowadzenia mediacji,

• 3) strony zawarły umowę o mediację bez wskazania mediatora i osoba, do której strona zwróciła się o przeprowadzenie mediacji, w terminie tygodnia od dnia doręczenia jej wniosku o przeprowadzenie mediacji, nie wyraziła zgody na przeprowadzenie mediacji albo druga strona w terminie tygodnia nie wyraziła zgody na osobę mediatora,

• 4) strony nie zawarły umowy o mediację, a druga strona nie wyraziła zgody na mediację.

Mediacja w k.p.c. - przebieg

• Art. 18311. Mediator niezwłocznie ustala termin i miejsce posiedzenia mediacyjnego. Wyznaczenie posiedzenia mediacyjnego nie jest wymagane, jeżeli strony zgodzą się na przeprowadzenie mediacji bez posiedzenia mediacyjnego.

Mediacja w k.p.c. - przebieg

• Art. 18312. § 1. Z przebiegu mediacji sporządza się protokół, w którym oznacza się miejsce i czas przeprowadzenia mediacji, a także imię, nazwisko (nazwę) i adresy stron, imię i nazwisko oraz adres mediatora, a ponadto wynik mediacji. Protokół podpisuje mediator.

• § 2. Jeżeli strony zawarły ugodę przed mediatorem, ugodę zamieszcza się w protokole albo załącza się do niego. Strony podpisują ugodę. Niemożność podpisania ugody mediator stwierdza w protokole.

• § 3. Mediator doręcza stronom odpis protokołu.

• Art. 18313. § 1. Po zawarciu ugody mediator niezwłocznie składa protokół w sądzie, który byłby właściwy do rozpoznania sprawy według właściwości ogólnej lub wyłącznej.

• § 2. W razie skierowania przez sąd sprawy do mediacji mediator składa protokół w sądzie rozpoznającym sprawę.

Mediacja w k.p.c. - rezultat

• Art. 18314. § 1. Jeżeli zawarto ugodę przed mediatorem, sąd, o którym mowa w art. 18313, na wniosek strony niezwłocznie przeprowadza postępowanie co do zatwierdzenia ugody zawartej przed mediatorem.

• § 2. Jeżeli ugoda podlega wykonaniu w drodze egzekucji, sąd zatwierdza ją przez nadanie jej klauzuli wykonalności; w przeciwnym przypadku sąd zatwierdza ugodę postanowieniem na posiedzeniu niejawnym.

• Art. 18315. § 1. Ugoda zawarta przed mediatorem ma po jej zatwierdzeniu przez sąd moc prawną ugody zawartej przed sądem.

Mediacje w k.p.c. - rezultat

• Art. 18314. § 3.  Sąd odmawia nadania klauzuli wykonalności albo zatwierdzenia ugody zawartej przed mediatorem, w całości lub części, jeżeli ugoda jest sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa, a także gdy jest niezrozumiała lub zawiera sprzeczności.

Elementy mediacji w prawie pracy

• - spory indywidualne (kodeks pracy)

• - spory zbiorowe (ustawa o rozwiązywaniu sporów zbiorowych)

Elementy mediacji w prawie pracy

Kodeks pracy

Art. 243. Pracodawca i pracownik powinni dążyć do polubownego załatwienia sporu ze stosunku pracy. (zasada dążności do ugodowego załatwiania sprawy)

Elementy mediacji w prawie pracy - spory indywidualne

• K.p. Rozdział II, Postępowanie pojednawcze;

• Art. 244. § 1. W celu polubownego załatwiania sporów o roszczenia pracowników ze stosunku pracy mogą być powoływane komisje pojednawcze.

• § 3. Komisję pojednawczą powołują wspólnie pracodawca i zakładowa organizacja związkowa, a jeżeli u danego pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa - pracodawca, po uzyskaniu pozytywnej opinii pracowników.

• Art. 248. § 1. Komisja pojednawcza wszczyna postępowanie na wniosek pracownika zgłoszony na piśmie lub ustnie do protokołu. Na wniosku stwierdza się datę jego wpływu.

• Art. 249. Komisja pojednawcza przeprowadza postępowanie pojednawcze w zespołach składających się co najmniej z 3 członków tej komisji.

• Art. 251. § 1. Komisja pojednawcza powinna dążyć, aby załatwienie sprawy w drodze ugody nastąpiło w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku. Termin zakończenia postępowania przed komisją pojednawczą stwierdza się w protokole posiedzenia zespołu.

• Art. 252. Ugodę zawartą przed komisją pojednawczą wpisuje się do protokołu posiedzenia zespołu. Protokół podpisują strony i członkowie zespołu.

Elementy mediacji w prawie pracy - spory indywidualne

• Art. 254. Jeżeli postępowanie przed komisją pojednawczą nie doprowadziło do zawarcia ugody, komisja na żądanie pracownika, zgłoszone w terminie 14 dni od dnia zakończenia postępowania pojednawczego, przekazuje niezwłocznie sprawę sądowi pracy. Wniosek pracownika o polubowne załatwienie sprawy przez komisję pojednawczą zastępuje pozew. Pracownik zamiast zgłoszenia tego żądania może wnieść pozew do sądu pracy na zasadach ogólnych.

• Art. 255. § 1. W razie niewykonania ugody przez pracodawcę podlega ona wykonaniu w trybie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, po nadaniu jej przez sąd pracy klauzuli wykonalności.

• § 2. Sąd pracy odmówi nadania klauzuli wykonalności, jeżeli ze złożonych akt komisji wynika, że ugoda jest sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego. Nie wyklucza to możliwości dochodzenia ustalenia niezgodności ugody z prawem lub zasadami współżycia społecznego na zasadach ogólnych.

• Art. 256. Pracownik może wystąpić do sądu pracy w terminie 30 dni od dnia zawarcia ugody z żądaniem uznania jej za bezskuteczną, jeżeli uważa, że ugoda narusza jego słuszny interes.

Elementy mediacji w prawie pracy - spory zbiorowe

ustawa z dnia 23 maja 1991 r. O rozwiązywaniu sporów zbiorowych

Art. 10. Jeżeli strona, która wszczęła spór, podtrzymuje zgłoszone żądania, spór ten prowadzony jest przez strony z udziałem osoby dającej gwarancję bezstronności, zwanej dalej mediatorem.

Art. 11. 1. Mediatora ustalają wspólnie strony sporu zbiorowego. Może być nim osoba z listy ustalonej przez Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w uzgodnieniu z ogólnokrajową organizacją międzyzwiązkową oraz ogólnokrajowym związkiem zawodowym reprezentatywnym dla pracowników większości zakładów pracy.

Art. 12. Jeżeli przebieg postępowania mediacyjnego uzasadnia ocenę, że nie doprowadzi ono do rozwiązania sporu (...) organizacja, która wszczęła spór, może zorganizować jednorazowo i na czas nie dłuższy niż 2 godziny strajk ostrzegawczy.

Art. 13. 2. Jeżeli w związku z żądaniem objętym sporem jest konieczne ustalenie sytuacji ekonomiczno-finansowej zakładu pracy, mediator może zaproponować przeprowadzenie w tej sprawie ekspertyzy. Jeżeli strony nie postanowią inaczej, koszty ekspertyzy obciążają zakład pracy.

3. Podjęcie czynności, o których mowa (...) upoważnia mediatora do wystąpienia do organizacji związkowej z wnioskiem o przesunięcie terminu rozpoczęcia strajku na czas niezbędny do dokonania ustaleń mogących mieć wpływ na wynik rozstrzygnięcia sporu.

Art. 14. Postępowanie mediacyjne kończy się podpisaniem przez strony porozumienia, a w razie nieosiągnięcia porozumienia - sporządzeniem protokołu rozbieżności ze wskazaniem stanowisk stron. Czynności tych dokonuje się przy udziale mediatora.

Art. 15. Nieosiągnięcie porozumienia rozwiązującego spór zbiorowy w postępowaniu mediacyjnym uprawnia do podjęcia akcji strajkowej.

Elementy mediacji w administracji
i sądownictwie administracyjnym

1. Ugoda administracyjna (k.p.a.)

1. Postępowanie mediacyjne przed sądem administracyjnym (ustawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi)

Elementy mediacji w administracji - k.p.a.

• K. p. a. Art. 114. W sprawie, w której toczy się postępowanie przed organem administracji publicznej, strony mogą zawrzeć ugodę - jeżeli przemawia za tym charakter sprawy, przyczyni się to do uproszczenia lub przyspieszenia postępowania i nie sprzeciwia się temu przepis prawa.

• Art. 115. Ugoda może być zawarta przed organem administracji publicznej, przed którym toczy się postępowanie w pierwszej instancji lub postępowanie odwoławcze, do czasu wydania przez organ decyzji w sprawie.

• Art. 117. § 1. Ugodę sporządza się w formie pisemnej. Powinna ona zawierać: oznaczenie organu, przed którym została zawarta, datę sporządzenia, oznaczenie stron, przedmiot i treść ugody, wzmiankę o jej odczytaniu i przyjęciu, podpisy stron oraz podpis pracownika organu administracji publicznej, upoważnionego do sporządzenia ugody.

• Art. 118. § 1. Ugoda wymaga zatwierdzenia przez organ administracji publicznej, przed którym została zawarta.

• § 3. Organ administracji publicznej odmówi zatwierdzenia ugody zawartej z naruszeniem prawa, nie uwzględniającej stanowiska organu (...) albo naruszającej interes społeczny bądź słuszny interes stron.

• Art. 121. Zatwierdzona ugoda wywiera takie same skutki, jak decyzja wydana w toku postępowania administracyjnego.

Elementy mediacji
w postępowaniu przed sądami administracyjnymi

• ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r., Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi

• Art. 115. § 1. Na wniosek skarżącego lub organu, złożony przed wyznaczeniem rozprawy, może być przeprowadzone postępowanie mediacyjne, którego celem jest wyjaśnienie i rozważenie okoliczności faktycznych i prawnych sprawy oraz przyjęcie przez strony ustaleń co do sposobu jej załatwienia w granicach obowiązującego prawa.

• § 2. Postępowanie mediacyjne może być prowadzone mimo braku wniosku stron o przeprowadzenie takiego postępowania.

• Art. 116. § 1. Postępowanie mediacyjne prowadzi sędzia lub referendarz sądowy wyznaczony przez przewodniczącego wydziału.

• § 2. Posiedzenie mediacyjne odbywa się z udziałem stron.

Elementy mediacji
w postępowaniu przed sądami administracyjnymi

• Art. 116. § 3. Z przebiegu posiedzenia mediacyjnego spisuje się protokół, w którym zamieszcza się stanowiska stron, a w szczególności dokonane przez strony ustalenia co do sposobu załatwienia sprawy. Protokół podpisuje prowadzący postępowanie mediacyjne oraz strony.

• Art. 117. § 1. Na podstawie ustaleń dokonanych w postępowaniu mediacyjnym, organ uchyla lub zmienia zaskarżony akt albo wykonuje lub podejmuje inną czynność stosownie do okoliczności sprawy w zakresie swojej właściwości i kompetencji (tzw. autokontrola).

• § 2. Jeżeli strony nie dokonają ustaleń co do sposobu załatwienia sprawy, podlega ona rozpoznaniu przez sąd.

• Art. 118. § 1. Na akt wydany na podstawie ustaleń, o których mowa w art. 117 § 1, można wnieść skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia aktu albo wykonania lub podjęcia czynności. Skargę sąd rozpoznaje łącznie ze skargą wniesioną w sprawie na akt lub czynność, w której przeprowadzono postępowanie mediacyjne.

Mediacja w sprawach karnych - k.k.

• Kodeks karny - Rozdział VI, Zasady wymiaru kary i środków karnych

• Art. 53. § 1. Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

• § 2. Wymierzając karę, sąd uwzględnia w szczególności motywację i sposób zachowania się sprawcy, popełnienie przestępstwa wspólnie z nieletnim, rodzaj i stopień naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się pokrzywdzonego.

• § 3. Wymierzając karę sąd bierze także pod uwagę pozytywne wyniki przeprowadzonej mediacji pomiędzy pokrzywdzonym a sprawcą albo ugodę pomiędzy nimi osiągniętą w postępowaniu przed sądem lub prokuratorem.

Mediacja w sprawach karnych k.p.k.

• Kodeks postępowania karnego

• Art. 23a.  § 1. Sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może z inicjatywy lub za zgodą pokrzywdzonego i oskarżonego, skierować sprawę do instytucji lub osoby godnej zaufania w celu przeprowadzenia postępowania mediacyjnego między pokrzywdzonym i oskarżonym.

• § 2. Postępowanie mediacyjne nie powinno trwać dłużej niż miesiąc, a jego okresu nie wlicza się do czasu trwania postępowania przygotowawczego.

• § 5. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, warunki, jakim powinny odpowiadać instytucje i osoby uprawnione do przeprowadzenia mediacji, sposób ich powoływania i odwoływania, zakres i warunki udostępniania akt instytucjom i osobom uprawnionym do przeprowadzenia mediacji oraz sposób i tryb postępowania mediacyjnego, mając na uwadze potrzebę skutecznego przeprowadzenia tego postępowania.

• Art. 341 § 3, art. 489. § 1 k.p.k.

Mediacja w sprawach karnych
- rozporządzenie wykonawcze

• Rozporządzenie z dnia 13 czerwca 2003 r. w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach karnych

• § 1. Rozporządzenie określa:

•   1)  warunki, jakim powinny odpowiadać instytucje i osoby uprawnione do przeprowadzenia postępowania mediacyjnego;

•   2)  sposób powoływania i odwoływania instytucji i osób uprawnionych do przeprowadzenia postępowania mediacyjnego;

•   3)  zakres i warunki udostępniania akt sprawy instytucjom i osobom uprawnionym do przeprowadzenia postępowania mediacyjnego;

•   4)  sposób i tryb postępowania mediacyjnego.

• § 3. Postępowanie mediacyjne może również prowadzić osoba godna zaufania, która:

•   1)  posiada obywatelstwo polskie;

•   2)  korzysta w pełni z praw cywilnych i obywatelskich;

•   3)  ukończyła 26 lat;

•   4)  biegle włada językiem polskim;

•   5)  nie była karana za przestępstwo umyślne;

•   6)  posiada umiejętności likwidowania konfliktów oraz wystarczającą do przeprowadzania postępowania mediacyjnego wiedzę, w szczególności w zakresie psychologii, pedagogiki, socjologii, resocjalizacji lub prawa;

•   7)  daje rękojmię należytego wykonywania obowiązków;

•   8)  została wpisana do wykazu, o którym mowa w § 4 ust. 1.

Mediacja w sprawach karnych - k.p.k.

• Art. 23a k.p.k.

• § 3. Postępowania mediacyjnego nie może prowadzić (...), czynny zawodowo sędzia, prokurator, adwokat, radca prawny, a także aplikant do tychże zawodów albo inna osoba zatrudniona w sądzie, prokuraturze lub innej instytucji uprawnionej do ścigania przestępstw.

Mediacja w sprawach karnych
- rozporządzenie wykonawcze

•  § 4. 1. W sądzie okręgowym prowadzi się wykaz instytucji i osób godnych zaufania, uprawnionych do przeprowadzania postępowania mediacyjnego, zwany dalej "wykazem".

• 2. Wpis do wykazu następuje na wniosek, do którego dołączyć należy dokumenty potwierdzające spełnienie warunków określonych odpowiednio w § 2 ust. 1 pkt 1 i 2 lub w § 3 pkt 1-6.

• § 5. 1. Prezes sądu okręgowego wpisuje do wykazu instytucję lub osobę godną zaufania, wyrażającą gotowość przeprowadzania postępowania mediacyjnego, po stwierdzeniu spełnienia warunków (...). Od decyzji o odmowie wpisu przysługuje zainteresowanemu odwołanie do prezesa sądu apelacyjnego.

• § 6. 1. Prezes sądu okręgowego skreśla z wykazu instytucję lub osobę godną zaufania:

•   1)  na jej wniosek;

•   2)  w razie śmierci osoby godnej zaufania lub likwidacji instytucji;

•   3)  w razie utraty jednego z warunków (...)

• 2. Prezes sądu okręgowego może skreślić z wykazu instytucję lub osobę godną zaufania w razie niewykonywania lub nienależytego wykonywania obowiązków związanych z prowadzeniem postępowania mediacyjnego.

• 3. Od decyzji o skreśleniu z wykazu zainteresowanemu przysługuje odwołanie do prezesa sądu apelacyjnego.

Mediacja w sprawach karnych
(rozporządzenie wykonawcze)
przebieg

• § 7. 1. W postanowieniu o skierowaniu sprawy do postępowania mediacyjnego sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator lub inny uprawniony organ powołuje do prowadzenia postępowania mediacyjnego w konkretnej sprawie instytucję lub osobę godną zaufania spośród wpisanych do wykazu.

• § 8. W postanowieniu, o którym mowa w § 7, należy wskazać w szczególności:

•   1)  nazwę instytucji lub imię i nazwisko osoby godnej zaufania wyznaczonej do przeprowadzenia postępowania mediacyjnego;

•   2)  dane osobowe oskarżonego lub podejrzanego i pokrzywdzonego;

•   3)  określenie czynu zarzucanego oskarżonemu lub podejrzanemu wraz z podaniem jego kwalifikacji prawnej;

•   4)  zakres i sposób udostępnienia akt w danej sprawie;

•   5)  termin zakończenia postępowania mediacyjnego, z uwzględnieniem art. 23a § 2 Kodeksu postępowania karnego.

Mediacja w sprawach karnych
(rozporządzenie wykonawcze)
przebieg

• § 10. 1. Sąd, prokurator lub inny uprawniony organ, kierując sprawę do postępowania mediacyjnego, udostępnia przedstawicielowi instytucji albo osobie godnej zaufania, zwanej dalej "mediatorem", informacje z akt sprawy jedynie w zakresie niezbędnym do przeprowadzenia tego postępowania. Informacje te powinny zawierać dane osobowe pokrzywdzonego i podejrzanego lub oskarżonego, określenie czynu zarzucanego podejrzanemu lub oskarżonemu wraz z podaniem jego kwalifikacji prawnej i niezbędnych dla postępowania mediacyjnego okoliczności jego popełnienia.

• 4. Udostępnienie akt sprawy może nastąpić tylko w obecności upoważnionego pracownika organu prowadzącego postępowanie. W uzasadnionych przypadkach organ ten może zarządzić wydanie mediatorowi kserokopii dokumentów z akt sprawy lub zezwolić na sporządzenie odpisów w zakresie określonym w ust. 1-3.

Mediacja w sprawach karnych
(rozporządzenie wykonawcze)
przebieg

• § 11. Niezwłocznie po doręczeniu postanowienia, o którym mowa w § 7, mediator:

•   1)  nawiązuje kontakt z pokrzywdzonym i podejrzanym lub oskarżonym, ustalając termin i miejsce spotkania z każdym z nich;

•   2)  przeprowadza z podejrzanym lub oskarżonym i pokrzywdzonym spotkania indywidualne, informując o istocie i zasadach postępowania mediacyjnego oraz przysługujących im uprawnieniach;

•   3)  przeprowadza spotkanie mediacyjne z udziałem podejrzanego lub oskarżonego i pokrzywdzonego;

•   4)  pomaga w sformułowaniu treści ugody między podejrzanym lub oskarżonym i pokrzywdzonym oraz sprawdza wykonanie wynikających z niej zobowiązań.

• § 12. Jeżeli nie jest możliwe bezpośrednie spotkanie podejrzanego lub oskarżonego z pokrzywdzonym, mediator może prowadzić postępowanie mediacyjne w sposób pośredni, przekazując każdemu z nich informacje, propozycje i zajmowane przez drugą stronę stanowisko co do zawarcia ugody.

• § 13. 1. Po przeprowadzeniu postępowania mediacyjnego mediator sporządza pisemne sprawozdanie i niezwłocznie przedstawia je organowi, który skierował sprawę do takiego postępowania.

• 2. Sprawozdanie powinno zawierać:

•   1)  sygnaturę akt sprawy;

•   2)  nazwę instytucji lub imię i nazwisko osoby godnej zaufania przeprowadzającej postępowanie mediacyjne;

•   3)  informacje o liczbie, terminach i miejscach spotkań indywidualnych oraz wspólnych, a także wskazanie osób biorących w nich udział;

•   4)  informację o wynikach postępowania mediacyjnego;

•   5)  podpis mediatora.

• 3. W razie zawarcia ugody stanowi ona załącznik do sprawozdania.

Mediacja w sprawach karnych - skutki

Zależą od tego, na jakim ETAPIE procesu karnego podjęto mediację i jak się ona zakończyła. Zawsze decyduje sąd

Przykładowo mogą to być:

• - łagodniejszy wymiar kary,

• - wpływ na obowiązki probacyjne oskarżonego/skazanego

• - warunkowe umorzenie postępowania karnego;

• - warunkowe zawieszenie wykonania kary

• -środek karny: naprawienie szkody;

• - skazanie bez przeprowadzania rozprawy

Mediacja w sprawach nieletnich

• Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich

• Art. 3a. § 1. W każdym stadium postępowania sąd rodzinny może, z inicjatywy lub za zgodą pokrzywdzonego i nieletniego, skierować sprawę do instytucji lub osoby godnej zaufania w celu przeprowadzenia postępowania mediacyjnego. .

• § 3. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady i tryb przeprowadzania mediacji (...)

Kto to jest „nieletni”?

• K.k. Art. 10. § 1. Na zasadach określonych w tym kodeksie odpowiada ten, kto popełnia czyn zabroniony po ukończeniu 17 lat (zasada).

• § 2. Nieletni, który po ukończeniu 15 lat dopuszcza się czynu zabronionego określonego w art. 134, art. 148 § 1, 2 lub 3, art. 156 § 1 lub 3, art. 163 § 1 lub 3, art. 166, art. 173 § 1 lub 3, art. 197 § 3, art. 252 § 1 lub 2 oraz w art. 280, może odpowiadać na zasadach określonych w tym kodeksie, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne (wyjątek).

• Osoby poniżej tego wieku - „nieletni”

• Czynów popełnionych prze osoby nieletnie nie nazywa się przestępstwami i osoby takie nie podlegają odpowiedzialności karnej

Kto to jest „nieletni”?

• Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich używa pojęcia nieletni w 3 znaczeniach:
  a)osoby które nie ukończyły 18 lat w stosunku do których stosuje się środki wychowawcze w związku z występującą demoralizacją,
  b) osoby między 13 a 17 rokiem życia wobec których toczy się postępowanie o czyny karalne wypełniające znamiona przestępstw,
  c)osoby do ukończenia 21 roku życia wobec których wykonywane są orzeczone środki wychowawcze lub poprawcze określone w ustawie.

Mediacja w sprawach nieletnich

• rozporządzenie z dnia 18 maja 2001 r. w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach nieletnich

• § 2. Do postępowania mediacyjnego kieruje się w szczególności sprawy, których istotne okoliczności nie budzą wątpliwości.

Mediacja w sprawach nieletnich - kto przeprowadza

• § 3. Sąd może przekazać sprawę w celu przeprowadzenia postępowania mediacyjnego osobie godnej zaufania, która:

• 1) ukończyła 26 lat,

• 2) korzysta z pełni praw cywilnych i publicznych,

• 3) biegle włada językiem polskim w mowie i piśmie,

• 4) posiada wykształcenie z zakresu psychologii, pedagogiki, socjologii, resocjalizacji lub prawa oraz ma doświadczenie w zakresie wychowania lub resocjalizacji młodzieży,

• 5) posiada umiejętności rozwiązywania konfliktów oraz nawiązywania kontaktów międzyludzkich,

• 6) daje rękojmię należytego wykonywania obowiązków,

• 7) odbyła szkolenie dla mediatorów, o którym mowa w § 8,

• 8) została wpisana do wykazu, o którym mowa w § 7 ust. 1.

Mediacja w sprawach nieletnich - kto przeprowadza

• § 6. 1. Mediatorem nie może być czynny zawodowo:

• 1) sędzia, prokurator, asesor i aplikant sądowy lub prokuratorski oraz inna osoba zatrudniona w sądzie, prokuraturze, Policji lub w innej instytucji uprawnionej do ścigania przestępstw,

• 2) adwokat i aplikant adwokacki, radca prawny i aplikant radcowski, notariusz, asesor i aplikant notarialny,

• 3) komornik, aplikant komorniczy i pracownik jego kancelarii,

• 4) funkcjonariusz i pracownik Służby Więziennej,

• 5) pracownik placówki opiekuńczo-wychowawczej, zakładu poprawczego lub schroniska dla nieletnich,

• 6) pracownik instytucji lub członek organizacji zajmujących się świadczeniem pomocy dla ofiar przestępstw lub działalnością na ich rzecz.

• 2. Mediatorem nie może być również ławnik sądowy w czasie trwania kadencji oraz społeczny kurator sądowy.

• 3. Mediatorem w danej sprawie nie może być osoba, która w sprawie nieletniego była świadkiem, wydawała opinię, sporządzała wywiad środowiskowy lub prowadziła terapię nieletniego, a także osoba, co do której zachodzi okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jej bezstronności.

Mediacja w sprawach nieletnich - przebieg

• § 9. 1. W postanowieniu o skierowaniu sprawy do postępowania mediacyjnego sąd rodzinny określa termin, w którym powinien otrzymać sprawozdanie z przebiegu i wyników postępowania mediacyjnego, nie dłuższy niż 6 tygodni. W wyjątkowych przypadkach, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo zawarcia ugody, sąd może termin ten przedłużyć na czas określony, nie dłuższy niż 14 dni.

• 2. Termin, o którym mowa w ust. 1, biegnie od daty doręczenia osobie godnej zaufania (...) postanowienia o skierowaniu sprawy do postępowania mediacyjnego.

• § 10. W postępowaniu mediacyjnym uczestniczą: nieletni, pokrzywdzony oraz rodzice lub opiekun nieletniego, a jeżeli pokrzywdzonym jest małoletni - także jego rodzice lub opiekun, zwani dalej "uczestnikami".

• § 11. Postępowanie mediacyjne przeprowadza się za zgodą wszystkich uczestników. Zgoda ta może być cofnięta w każdym stadium postępowania mediacyjnego.

Mediacja w sprawach nieletnich - przebieg

• § 14. Po skierowaniu sprawy do postępowania mediacyjnego mediator:

• 1) zapoznaje się z informacjami zawartymi w aktach sprawy,

• 2) nawiązuje kontakt z uczestnikami i odbiera od nich zgodę na udział w postępowaniu mediacyjnym,

• 3) przeprowadza z uczestnikami spotkania indywidualne, informując o istocie i zasadach postępowania mediacyjnego oraz roli i uprawnieniach uczestników,

• 4) przeprowadza spotkanie mediacyjne z udziałem wszystkich uczestników,

• 5) pomaga w sformułowaniu treści ugody między uczestnikami i sprawdza wykonanie wynikających z niej zobowiązań,

• 6) sporządza sprawozdanie dla sądu rodzinnego z przebiegu i wyników przeprowadzonego postępowania mediacyjnego.

Mediacja w sprawach nieletnich - przebieg

• § 17. 1. Po przeprowadzeniu postępowania mediacyjnego mediator sporządza pisemne sprawozdanie, które przedstawia sądowi rodzinnemu.

• 2. Sprawozdanie powinno zawierać:

• 1) sygnaturę sprawy, nazwisko, imię i adres osoby godnej zaufania lub instytucji przeprowadzającej postępowanie mediacyjne,

• 2) informacje o liczbie, terminach i miejscach spotkań indywidualnych oraz wspólnych, a także wskazanie osób biorących w nich udział,

• 3) informację o wynikach postępowania mediacyjnego.

• 3. Sprawozdanie nie może ujawniać przebiegu spotkań ani też zawierać ocen zachowania uczestników w ich trakcie oraz treści ich oświadczeń, chyba że uczestnik wyraźnie wniesie o ujawnienie tych danych odnośnie do jego osoby.

• 4. W razie zawarcia ugody załącza się ją do sprawozdania.

Mediator jako profesja prawnicza

• - zawód mediator został wpisany przez Ministra Pracy do wykazu zawodów, w grupie specjalistów ds. społecznych;

• - mediatorzy ad hoc i stali;

• - kodeksy etyczne

• - kto prowadzi listy mediatorów stałych”

1. w sprawach cywilnych - organizacje społeczne i zawodowe ośrodki mediacyjne;

2. w sprawach karnych i nieletnich - sądy okręgowe;

3. w sprawach z zakresu sporów zbiorowych prawa pracy - Minister Pracy i Polityki Społecznej

Modele komunikacyjne - MODEL LASSWELLA

---