WITAMINA C to inaczej kwas askorbinowy lub dehydroaskorbinowy

Nazwa pochodzi od łacińskich słów, które można przetłumaczyć jako "bez szkorbutu" ("a" oznacza zaprzeczenie, nieobecność, brak, zaś "scorbutus" to szkorbut, czyli choroba, na którą zapada się z braku witaminy C)

Przed poznaniem jej budowy chemicznej była nazywana czynnikiem przeciwgnilcowym. Zapobiegała bowiem gnilcowi.

Jest związkiem organicznym oraz pochodną glukozy o wzorze sumarycznym C₆H₈O₆.

Kwas askorbinowy jest białym proszkiem bez zapachu, o lekko kwaśnym smaku. Rozpuszcza się łatwo w wodzie oraz rozcieńczonym alkoholu metylowym i etylowym. Nie rozpuszcza się natomiast w tłuszczach i ich rozpuszczalnikach. Roztwór ma odczyn kwasowy.

Suszenie, solenie, środki stosowane do konserwowania przetworów warzywnych i owocowych (benzoesan sodu, kwas salicylowy) oraz niektóre leki np. aspiryna, sulfonamidy, pochodne barbiturowe niszczą witaminę C. Podobnie działają promienie ultrafioletowe (stąd zawartość witaminy C spada szybko w mleku butelkowanym wystawionym na światło słoneczne).

Zapotrzebowanie na witaminę C wynosi ok. 60 mg na dobę.

Organizmy większości zwierząt i roślin wytwarzają ten związek. Wyjątkiem są organizmy człowieka i świnki morskiej, do których musi być ona dostarczona z zewnątrz.

Jednak mimo tego wszystkiego zazwyczaj jego nadmiary wydalane są z organizmu wraz z moczem.

Rola w organizmie

Zapotrzebowanie na witaminę C wynosi ok. 60 mg na dobę. Organizmy większości zwierząt i roślin wytwarzają ten związek. Wyjątkiem są organizmy człowieka i świnki morskiej, do których musi być ona dostarczona z zewnątrz.

- wpływa na wytwarzanie i zachowywanie kolagenu, z którego jest produkowana tkanka łączna. Kolagen znajduje się w kościach (także w kręgach kręgosłupa), rogówce oka, zębach, ścięgnach, mięśniach, stawach, skórze i naczyniach krwionośnych. Obecność kolagenu, a więc pośrednio witaminy C;

- ułatwia gojenie się ran, złamań, hamuje tworzenie się sińców, powstawanie krwotoków i krwawień dziąseł;

- zdrowe komórki stają się odporne na zakażenia i uszkodzenia.
- podnoszenie odporności organizmu na choroby. Wprawdzie nie zapobiega ona bezpośrednio infekcjom, ale może skrócić czas trwania zaziębienia czy zakażenia. Pełni funkcję ochronną w przypadku przeziębienia.

- sprawne funkcjonowanie układu krwionośnego, a co za tym idzie - serca.

- reguluje produkcję cholesterolu w wątrobie i przetwarzanie go w kwasy żółciowe, które organizm wydala z organizmu. Obniża ogólny poziom cholesterolu we krwi i "złego" cholesterolu LDL, podnosząc przy tym ilość "dobrego" cholesterolu HDL.

- obniża też ciśnienie krwi, a więc jest stosowana podczas leczenia nadciśnienia.

- przeciwutleniacz, który chroni płyny ustrojowe (a więc krew i inne płyny znajdujące się wewnątrz i na zewnątrz komórek) przed wolnymi rodnikami tlenu mogącymi spowodować uszkodzenia m.in. wyściółki naczyń krwionośnych (o mechanizmie działania tych rodników piszemy na s. 10). Zwalczając wolne rodniki, witamina C hamuje utlenianie "dobrego" cholesterolu LDL, dzięki czemu utrudnia jego niekorzystną przemianę.

Neutralizowanie przez witaminę C szkodliwego wpływu tych cząsteczek tlenu chroni organizm przed zmianami nowotworowymi, a więc rakiem żołądka, jamy ustnej, przełyku, płuc, wątroby, szyjki macicy i odbytu. Usuwa, jak już wspomnieliśmy, wolne rodniki, które mogłyby spowodować uszkodzenia komórek, ich błon komórkowych, a nawet DNA. Dzięki działaniu witaminy C zmniejsza się więc prawdopodobieństwo powstania zmian nowotworowych. Ponadto łagodzi ona nieprzyjemne objawy uboczne radioterapii stosowanej w leczeniu nowotworów.

- zaczęto szeroko stosować witaminę C w kosmetyce. Zauważono bowiem, że nie tylko chroni ona skórę przed niekorzystnym działaniem promieni słonecznych, powstałymi w ich wyniku zmianami nowotworowymi, ale również przed starzeniem.
- zależy od niej prawidłowe funkcjonowanie systemu nerwowego, gdyż uczestniczy ona w produkcji hormonów stresu wytwarzanych w nadnerczach. Witamina C uczestniczy w produkcji hormonów zwalczających stres.

Źródła w pożywieniu

Nazwa produktu	Witamina C (w mg)
Źródła bogate
Porzeczka czarna	183
Papryka czerwona	144
Brukselka	94
Papryka zielona	91
Kalafior	69
Szpinak	68
Truskawki	66
Poziomki	60
Kiwi	59
Cytryny	50
Pomarańcze	49
Porzeczka czerwona	46
Podstawowe źródła w naszym pożywieniu
Kapusta czerwona	54
Kapusta biała	48
Pomidory	23
Kapusta kwaszona	16
Ziemniaki wczesne	16
Ziemniaki późne	11
Źródła ubogie
Jabłka	9
Ogórki	8
Cebula	6
Gruszki	5
Śliwki	5

Należy jednak pamiętać o tym, że ilość tej witaminy w wymienionych produktach zmienia się w zależności od pory roku, sposobu ich przechowywania czy przygotowywania potraw.

Witamina ta bowiem rozpuszcza się w wodzie, jest bardzo wrażliwa na działanie światła, temperatury i powietrza. Na przykład jabłka na wiosnę mają niewiele witamin, a warzywa długo gotowane tracą witaminę C, która przechodzi do wywaru. Sałatki przygotowywane na długo przed podaniem, szczególnie z bardzo rozdrobnionych produktów, utleniają się i również tracą dużo witaminy. Podobnie szkodzi jej długie przechowywanie, konserwowanie, odgrzewanie, zamrażanie czy rozmrażanie w temperaturze pokojowej lub wyższej.

Skutki niedoboru

• Szkorbut,

• samoistne krwawienia,

• uszkodzenia naczyń krwionośnych,

• krwawe wybroczyny,

• złe gojenie i odnawianie się ran,

• rozpulchnienie dziąseł,

• zmiany w zębach (np. zgorzel),

• bolesność stawów i mięśni,

• obrzęki kończyn,

• osłabienie,

• utrata apetytu,

• obniżenie wydolności fizycznej,

• depresja,

• osteoporoza niedobarwliwa (Osteoporoza (zrzeszotnienie kości) - choroba charakteryzująca się postępującym ubytkiem masy kostnej i zmianą struktury przestrzennej kości.),

• nadczynność gruczołu tarczowego,

• zaburzenia neurologiczne,

• wtórne infekcje,

• schorzenia żołądka,

• zapalenie błony śluzowej,

• przedłużenie okresu zaziębienia organizmu,

• trudności w leczeniu zakażeń.

• Ostatecznie może prowadzić do śmierci.

Skutki nadmiaru

Kwas askorbinowy nie jest toksyczny, ale przyjmowany w nadmiarze może wywoływać:

• dolegliwości żołądka,

• nudności,

• biegunkę,

• wymioty,

• wysypkę skórną,

• u osób mających problemy z nerkami przyspiesza tworzenie się kamieni nerkowych,

• obniżać odporność po radykalnym zmniejszeniu dawki.

• nieustanne przyjmowanie ogromnych ilości witaminy C może spowodować przyzwyczajenie się organizmu i niższą zdolność jej wchłaniania.

Kilka ciekawostek

 Człowiek musi pobierać witaminę C z pokarmów, natomiast zwierzęta są w stanie wytwarzać ją same (w wyjątkiem małp i świnek morskich).

 Chemiczną, czystą postać witaminy C otrzymuje się z dekstrozy pochodzącej z kukurydzy, chociaż ani sama kukurydza, ani dekstroza nie zawierają tej witaminy.

 Witamina C pomaga we wchłanianiu żelaza, manganu, a także zmniejsza toksyczność selenu, miedzi, wanadu, kobaltu i rtęci. Obniża również ilość selenu i miedzi.

 Wapń i mangan zmniejszają wydalanie witaminy C z moczem.

 Witamina ta odgrywa dużą rolę w uaktywnianiu się witaminy B9 (kwasu foliowego).

 Zbyt mała ilość witaminy C powoduje zwiększone wydalanie witaminy B6.

 W wyniku stosowania witaminy C zwiększa się skuteczność leków stosowanych przy infekcjach układu moczowego, ma ona również działanie przeczyszczające.

 Długotrwałe przyjmowanie aspiryny trzykrotnie zwiększa wydalanie witaminy C, dlatego też należy wtedy zwiększyć dawki tej witaminy.

 Osoby palące, kobiety w ciąży, w okresie karmienia piersią, stosujące środki antykoncepcyjne oraz ludzie starsi potrzebują więcej witaminy C.

 Witaminę C niszczy tlenek węgla, którym jest zanieczyszczone powietrze w miastach, dlatego też ich mieszkańcy powinni przyjmować jej zwiększone dawki.

 Duża ilość witaminy C może wpływać na zafałszowanie wyników analizy krwi, moczu i stolca. Niekiedy maskuje obecność krwi w stolcu, a wyniki badań poziomu hemoglobiny i cukru we krwi u cukrzyków w okresie zwiększonego przyjmowania witaminy C mogą nie być wiarygodne

1

---