Podstawy prawoznawstwa - wykład 7
„lex posteriori derogat legi priori” (norma późniejsza uchyla normę wcześniejszą)
Regułę można stosować przy łącznym spełnieniu dwóch warunków:
Normy nie są ustanowione jednocześnie
„lex posterior” nie jest hierarchicznie niższa niż „lex priori”
„lex specialis derogat legi generali” (norma regulująca sytuację szczególną uchyla normę ogólną).
Warunek!
lex specialis uchyla legem generalem tylko w zakresie w jakim stanowi wyjątek od tej ostatniej.
Regułę stosuje się pod następującymi warunkami:
Między normami zachodzi faktyczny stosunek „lex specialis” - „lex generalis”
„lex specialis” nabrała mocy obowiązującej równocześnie lub później niż „lex geleralis”
„lex specialis” ma hierarchicznie stopień nie niższy niż „lex generalis”
„lex suprerior derogat legi inferiori” (norma hierarchicznie wyższa uchyla normę hierarchicznie niższą)
Warunkiem posłużenia się tą regułą jest stwierdzenie, że normy należą do aktów normatywnych różnego szczebla hierarchicznego.
Kolizje reguł kolizyjnych:
hierarchiczna (wygrywa) chronologiczna
za zobowiązującą uznaje się normę hierarchicznie wyższą
merytoryczna (wygrywa) chronologiczna
za zobowiązującą uznaje się tę normę lex specialis
merytoryczna hierarchiczna (wygrywa)
za zobowiązującą uznaje się tę normę hierarchicznie wyższą
Zadanie: Mamy następujące dwie normy M1 zawarta w ustawie obowiązująca od 1.01.1997r. o treści: „nakazuje się prowadzić psy na smyczy” oraz M2 zawarta w rozporządzeniu obowiązującym od 1.01.2007r. o treści: „owczarków niemieckich nie prowadzi się na smyczy”. Która z wyżej wymienionych norm jest według ciebie obowiązującym elementem systemu i dlaczego?
Odp. M1, bo jest hierarchicznie wyższa (zasada: „lex suprerior derogat legi inferiori”)
Nie należy zapominać także o dwóch innych regułach kolizyjnych:
„lex benignior” jest to reguła mówiąca o tym, że w przypadku niezgodności unormowań w danej dziedzinie należy uznać za wiążącą normę mniej surową w stosunku do sprawcy jakiegoś czynu.
„lex posterior generalis non derogat legi priore specialis” jest to reguła mówiąca o tym, że norma ogólna późniejsza nie uchyla normy szczególnej wcześniejszej.
Rodzaje systemów prawnych <piramida hierarchiczna> :
System civil law
System common law
System prawa muzułmańskiego
Specyficzne systemy mieszane
Prawo o państwach Dalekiego Wschodu
System civil law:
Wyrasta w tradycji prawa rzymskiego
Stanowienie norm podstawowym faktem prawotwórczym
Ustawa uchwalana przez parlament podstawowym źródłem prawa
Inne organy państwa mogą tworzyć prawo tylko na podstawie upoważnienia przyznanego mu przez ustawę
Prawo zwyczajowe pełni rolę tylko pomocniczą
Rozdział procesu tworzenia i stosowania prawa
Sądy zajmują się jedynie stosowaniem prawa
Do systemu civil law należą systemy prawne państw Europy kontynentalnej i wiele systemów prawnych Ameryki Południowej
System common law:
Wywodzi się z prawa zwyczajowego i zachowuje rodzimy charakter
Precedens prawotwórczy podstawowym prawem prawotwórczym
Zasada prymatu ustawy - norma ustawowa może uchylić normę precedensową, ale norma precedensowa nie może uchylić normy ustawowej
Procesy tworzenia i stosowania prawa nie są rozdzielone
Sądy tworzą i stosują prawo
System common law obowiązuje w : Wielkiej Brytanii, USA (z wyj. Luizjany i Porto Rico), Irlandii, Kanadzie (z wyj. Quebecu), Indiach, Nowej Zelandii, Nigerii, Kenii, Malezji.
System prawa muzułmańskiego:
Religia, moralność i prawo istalu tworzą system norm - system stanowiący podstawę organizacji wszystkich aspektów życia każdego muzułmanina
Prawotwórcą jest Allah (źródło wszelkiego prawa i władzy i sprawiedliwości) - człowiek nie tworzy prawa
Prawo muzułmańskie obejmuje obowiązki względem Allaha i reguły postępowania między ludźmi
Koran - podstawowe źródło prawa islamskiego.
Sunna - zbiór reguł zachowania Mahometa w stosunkach z innymi ludźmi i ocen tych zachowań. Sunna stanowi, obok Koranu drugie źródło prawa, które pozwala „odkryć” nakazy Allaha.
Koran i Sunna tworzą tzw. szariat, czyli święte prawo islamu. W wielu państwach arabskich konstytucje uznają szariat za źródło prawa ustawowego
Fakh - nauka o prawie. Współkształtuje prawo islamu. Nauka ta wyrosła ze znajomości szariatu i pozwala m.in. na rozumowania zwane: idźma i kijas
Idźma - rozstrzygnięcia doktryny na podstawie konsensusu w sprawach nieuregulowanych wprost przez Koran
Kijas - szczególny rodzaj rozstrzygnięć doktryny będących wynikami wnioskowań na podstawie różnych dopuszczalnych reguł rozumowań
System prawa muzułmańskiego obowiązuje w ponad 50 państwach i obowiązuje ok. 20% ludności świata (np. Irak, Iran, Pakistan, Indonezja, Katar, Arabia Saudyjska, Bahrajn)
Formalne cechy systemu prawa:
Spójność - system prawa jest spójny wewnętrznie jeżeli jest wolny od niezgodności
Dwa rodzaje niezgodności norm:
* formalne - normy mają choćby częściowo wspólny zakres zastosowania, natomiast ich zakresy normowania sią między sobą w tym sensie niezgodne, że zawarte w nich nakazy nie mogą być zarazem zrealizowane.
zakres zastosowania to adresat i okoliczności
zakres normowania - nakaz, zakaz
dwa rodzaje niezgodności formalnej:
sprzeczność - trzy możliwości:
N1 - A1 ma zakaz zachowania Z1
N2 - A1 ma zakaz zachowania Z1
N1 - zakazuje się studentom zdać egzamin ze wstępu do prawoznawstwa
N2 - nakazuje się studentom -||-
sprzeczność logiczna ewidentna - jednoczesne spełnienie norm jest niemożliwe, a spełnienie którejkolwiek stanowi naruszenie drugiej
N1 - A1 ma nakaz zachowania Z1
N2 - A1 wolno zachować się w sposób Z1
N1 - każdemu pokrzywdzonemu przestępstwem nakazuje się złożyć prywatny akt oskarżenia
N2 - każdy pokrzywdzony przestępstwem ma prawo do złożenia prywatnego aktu oskarżenia
Sprzeczność pojawia się wówczas, gdy A1 skorzysta z doswolenia zawartego w N2 i zachowa się w inny sposób aniżeli nakazuje mu norma N1
Uniknąć sprzeczności można tylko wtedy, gdy A1 nie skorzysta z uprawnienia zawartego w N2.
Przeciwieństwo
* prakseologiczne
Zupełność
19.11.2013