6.KSZTAŁCENIE POCZUCIA RYTMU I REALIZACJA PROSTYCH TEMATÓW RYTMICZNYCH

 

Jest to sfera umuzykalnienia dość trudna w realizacji, stąd też te grupę ćwiczeń należy stosować w pracy z dziećmi sześcioletnimi. Ćwiczenie z rytmem rozpoczynamy od naśladowania przez dzieci w zabawach rytmów znanych z otoczenia:

      tykanie zegara

      praca silnika

      tętent kopyt końskich

      stukot kół jadącego pociągu

      stukot kropel deszczu o rynnę

      uderzenia fal o brzeg morski, itp.

Po tych prostych ćwiczeniach możemy przejść do powtarzania za nauczycielem prostych rytmów. Dzieci powinny powtarzać rytm z równoczesnym klaskaniem lub z ruchem.

Najwygodniej jest pracować z tematami rytmicznymi pochodzącymi z piosenki, ponieważ czerpiemy z tego  podwójną korzyść. Po pierwsze utrwalamy poszczególne grupy rytmiczne, po drugie przyspieszamy proces nauki piosenki.

Ćwiczenia rytmiczne powinny być realizowane w różnoraki sposób, ponieważ wówczas dziecko zacznie pojmować rytm wielopłaszczyznowo (w ruchu, podczas śpiewu, w czasie gry na instrumentach, a także gdy słucha muzyki. Tak więc obok recytacji rytmizowanego tekstu i klaskania można realizować zabawy zawierające:

      inne formy ruchu (marsz, bieg, tupanie, uderzenia o uda, podskoki, obroty, kołysanie, itp.)

      grę na instrumentach pochodzących z otoczenia dziecka - uderzenie o podłogę, krzesło, pulpit, podrzucanie woreczka, itp.,)

      grę na instrumentach Orffa - melodycznych i niemetodycznych

      improwizację opartą o wszystkie formy wychowania muzycznego

 

Gdy dzieci mają już dobrze opanowany rytm można stopniowo rezygnować z recytacji pozostawiając tylko akompaniament perkusyjny lub układ ruchowy. W grupie sześciolatków możemy prowadzić ćwiczenia rytmiczne bez recytowania zrytmizowanego tekstu. Bardzo dobrym ćwiczeniem jest powtarzanie za zasadzie echa rytmicznego, rytmów wystukiwanych przez nauczyciela. Podczas klaskania nauczyciel głośno liczy miary taktowe, ponieważ to ćwiczenie stanowi punkt wyjścia do uwrażliwienia dzieci na poszczególne metra rytmiczne.

Naukę   słyszenia metrum (wśród dzieci używamy określenia na ile się liczy, to co gramy) rozpoczynamy od ćwiczeń i zabaw muzycznych porównujących metrum 2/4 i 3/4 wypełnionych równymi ćwierćnutami. Owe tematy gra nauczyciel na pianinie lub bębenku bardzo wyraźnie zaznaczając (akcentując) pierwszą miarę - raz. W początkowej fazie dzieci wykonują ćwiczenia w połączeniu z rytmicznym wymawianiem słów. Czynimy tak, ponieważ słowo pomoże dzieciom szybciej dostrzec istotę metrum i ułatwi zrozumienie akcentu przypisanego pierwszej mierze taktu. Po dobrym opanowaniu metrów 2/3 i 3/4 możemy przejść do pracy na metrum złożonym jakim jest 4/4.

A oto kilka przykładów zabaw związanych z metrum.

      LICZYMY I SPRZĄTAMY KLOCKI

Dzieci   chodzą   „w rozsypce” po Sali, nauczyciel uderza określoną ilość razy w kołatkę (2 razy - metrum 2/3, trzy razy - metrum 3). Dzieci liczą ile było uderzeń, następnie podchodzą do swoich klocków, biorą tyle, ile naliczyły uderzeń i odnoszą we wskazane miejsce. Zabawę powtarzamy, aż wszystkie klocki zostaną sprzątnięte.

•       ZABAWA Z KLASKANIEM

Dzieci siedzą w siadzie skrzyżnym. Na „raz” mocno klaszczą, na „dwa” uderzają palcami o podłogę (w przypadku metrum 2/4). W metrum 3 lekkie uderzenia przypadają na 2 i trzecią miarę.

      ZABAWA Z KROKAMI

Na „raz” krok w przód, na dwa lub na „dwa” i „trzy” kroki w miejscu.

      ĆWICZENIE Z WORECZKAMI

Dzieci   siedzą   na   podłodze „po turecku”. Każde trzyma w rękach woreczek z grochem. Ćwiczenie polega na przekładaniu woreczka z ręki do ręki zgodnie z akcentem w danym metrum. W przypadku metrum 3 wygląda to tak:

- na „raz” - przełożenie woreczka z ręki prawej do lewej

- na „dwa” i „trzy” przytrzymanie go w lewej ręce.

Doskonałym pomysłem jest stworzenie, w oparciu o schematy graficzne będące odpowiednikiem   jakiegoś   metrum,   szlaczków, zakładek do książek i innych ozdób.

6. Zabawa ruchowo-słuchowa „Bębny”. Dzieci siedzą w kole. Nauczyciel wyklaskuje rytm, który muszą powtórzyć(używa dłoni, kolan i podłogi). Następnie chętne dzieci podają swój rytm.

3. Dzieci siadają w dwóch rzędach, obrócone są do siebie plecami. Każdy otrzymuje jeden instrument perkusyjny. Nauczyciel wskazuje przez dotknięcie ramienia dziecko, które ma zagrać na swoim instrumencie. Kto z drugiego rzędu usłyszy swój instrument-gra na nim.

- ze zmianą tempa ( od wolnego do szybkiego, odwrotnie, lub pierwszą połowę szybko, drugą wolno i odwrotnie),

- ze zmianą dynamiki (cicho - głośno itd.),

- ze zmianą rejestrów (cienko, grubo itd.),

- akcentując głosem np. ósemki, natomiast ćwiartki68 mówią w wyobraźni (bez głosu),

• wykonując dowolne ruchy (w staniu, chodzie, leżeniu, siadzie itp.).”

3.Zabawa rytmiczno - ruchowa

Prowadzący wybija tamburynem różne rytmy - odpowiednie do marszu (ćwierćnuty), drobnego biegu (ósemki) oraz podskoków (rytm punktowany), przy czym dzieci same powinny dobrać (przy pomocy nauczyciela, jeśli zajdzie taka potrzeba) sposoby poruszania się do poszczególnych rytmów. Gdy tamburyno milknie - dzieci zatrzymują się. Prowadzący wyznacza jedną osobę, która wykonuje dowolny ruch lub naśladuje jakąś czynność, a zadaniem pozostałych dzieci jest dokładne jej naśladowanie. Po ponownym usłyszeniu dźwięku tamburyna uczestnicy zabawy znów poruszają się zgodnie z rytmem. Dalej zabawa toczy się jak wyżej.

3.Zabawa rytmiczno - ruchowa

Prowadzący wybija tamburynem różne rytmy - odpowiednie do marszu (ćwierćnuty), drobnego biegu (ósemki) oraz podskoków (rytm punktowany), przy czym dzieci same powinny dobrać (przy pomocy nauczyciela, jeśli zajdzie taka potrzeba) sposoby poruszania się do poszczególnych rytmów. Gdy tamburyno milknie - dzieci zatrzymują się. Prowadzący wyznacza jedną osobę, która wykonuje dowolny ruch lub naśladuje jakąś czynność, a zadaniem pozostałych dzieci jest dokładne jej naśladowanie. Po ponownym usłyszeniu dźwięku tamburyna uczestnicy zabawy znów poruszają się zgodnie z rytmem. Dalej zabawa toczy się jak wyżej.

4.Zabawa rytmiczna „Kontroler zabawek”

Dzieci wyobrażają sobie, że są zabawkami mechanicznymi w starym magazynie. Prowadzący jest „kontrolerem zabawek”. Przy rytmicznej, wesołej muzyce przechadza się między dziećmi i gdy dotknie któreś z nich, zaczyna ono rytmicznie, „mechanicznie” poruszać dotkniętą częścią ciała (głową, ręką lub nogą). „Kontroler” może również dotknąć kilka części ciała naraz. Gdy dotknie on ponownie ruszającej się kończyny lub głowy, ta nieruchomieje. Zabawa kończy się, gdy wszystkie dzieci ponownie stają nieruchomo.

6.Zabawa ruchowa

Na podłodze leży skakanka dzieląca podłogę na dwie części. Dzieci na dany znak przemieszczają się w kierunku wyznaczonej linii ruchami bardzo powolnymi, jakby ruszały się w „gęstym syropie”. Po dojściu do skakanki pozostałą drogę przebywają w jak najdziwniejszy i śmieszny sposób.

„Pociąg rytmiczny”

Dzieci ustawiają się obok siebie tworząc wagoniki, a pierwsze z nich jest lokomotywą. Jego zadaniem jest wystukać o kolana (uda) prosty rytm, a pozostałe dzieci po kolei powtarzają go. Należy zwrócić uwagę, aby uczniowie dokładnie wykonywali podany rytm (takie samo tempo, bez przerw między „wagonami”). Lokomotywą może być nauczyciel.

Uważaj” - I etap

Nauczyciel gra w rytmie ćwierćnut, zadaniem uczniów zaś jest poruszanie się w rytmie ósemek. Później następuje zmiana. Nauczyciel gra w rytmie ósemek, uczniowie wówczas chodzą krokiem marszowym.

Po opanowaniu tych umiejętności nauczyciel coraz częściej zmienia rytm z szybkiego na wolny i odwrotnie, natomiast dzieci muszą być w tym czasie uważne. Celem tej zabawy jest rozwijanie koncentracji i podzielności uwagi.

„Pilnuj się” - II etap

Dzieci maszerują w rytmie ćwierćnut przy akompaniamencie nauczyciela, następnie w dowolnym momencie dołączają klaskanie dłoni w rytmie ósemek.

Ze względu na możliwości grupy ćwiczenie można utrudniać lub ułatwiać. Dodatkowym celem jest rozwijanie koordynacji ruchowej.

Jesienne (ew. w zależności od pory roku zimowe lub wiosenne) rytmy.

Zabawa polega na realizacji rytmów klaskaniem lub na instrumentach perkusyjnych.

Rytmy ułożone są na podłodze przez nauczyciela (lub później przez jednego z uczniów)

z różnych „darów jesieni”: kasztanów, żołędzi, różnej wielkości orzechów, jabłek itp. Każdy

rodzaj „rekwizytu” symbolizuje inny rodzaj wartości rytmicznych - np. żołędzie - ósemki,

kasztany - ćwierćnuty, jabłka - półnuty (należy zadbać o relacje dotyczące wielkości, to

znaczy, aby dłuższe wartości przedstawione były przez większe przedmioty).

Rytm ujęty jest w takty (2 lub 4) o ustalonym wcześniej metrum. Rolę kresek taktowych

mogą odegrać patyczki.

Dzieci wyklaskują rytm, powtarzając go bez przerwy. W tym czasie nauczyciel,

wymieniając przedmioty, wprowadza drobne zmiany w rytmie np. zamiast kasztana kładzie

dwa żołędzie, zamiast dwóch kasztanów kładzie jabłko itp. Zadaniem dzieci jest realizacja

rytmu ze zmianami.

Trudniejszy wariant zabawy polega na przyporządkowaniu każdemu rodzajowi wartości

rytmicznych konkretnego instrumentu perkusyjnego np. wszystkie ósemki (żołędzie) grane są

przez bębenki, ćwierćnuty(kasztany) wykonane są na drewienkach itp.

Wersja trudniejsza realizowana jest przez jedną osobę lub przez kilka osób zmieniających

się kolejno i polega na improwizacji głosem melodii do układanego rytmu.

---