Praca domowa
Dobra organizacja procesu nauczania wiąże się również z prawidłowym wykorzystaniem w tym procesie pracy domowej ucznia, która powinna być ściśle skorelowana z pracą w klasie szkolnej na lekcjach.
Praca zadana do wykonania w domu ma służyć dwom celom:
1. opanowaniu i utrwaleniu materiału, który był przerabiany na lekcji
2. wdrażaniu się uczniów do samodzielnego myślenia i działania.
Tym dwom celom w minimalnym stopniu służy tradycyjne „zadawanie" z podręcznika — „stąd — dotąd". Czynność ta natomiast wymaga od nauczyciela starannego przemyślenia różnorodnych zadań, które uczniowie mają wykonać samodzielnie poza lekcjami i poza szkołą. Mogą to być
samodzielne obserwacje dokonywane w środowisku, wywiady przeprowadzane z różnymi ludźmi, samodzielne zbieranie materiału z książek, czasopism, encyklopedii, roczników statystycznych itp. Mogą to być również wreszcie samodzielne opracowania różnego typu (literackie, matematyczne, projekty i modele techniczne, wytwory plastyczne — albumy, rysunki, makiety). Należy też wdrażać młodzież do pełnego i w dużym stopniu samodzielnego wykorzystywania pomocy naukowych, którymi dysponuje szkoła. Charakter prac zadawanych uczniom do domu powinien być tego rodzaju, by wymagały posługiwania się przy ich wykonywaniu mapami, atlasami, słownikami, encyklopediami. Chodzi bowiem o to, aby dzieci dokonywały nie tylko bieżących obserwacji otaczających zjawisk życiowych, ale także ich pogłębionej analizy, jak również wyszukiwały ilustracje i eksponaty obrazujące dane zjawiska i ułatwiające ich ocenę.
Przygotowanie lekcji odbywać się zatem powinno nie tylko w domu, ale często w pracowniach i gabinetach, na działce szkolnej, w czasie indywidualnych (lub w małych grupach) spacerów i wycieczek za miasto, do różnych instytucji społecznych itp. Szczególnie ważną rolę powinna przy tym odgrywać biblioteka i czytelnia szkolna. Uczniom trzeba stworzyć możliwość sięgania przy różnych okazjach do potrzebnych im pozycji z literatury pięknej i popularnonaukowej, uczenia się techniki samodzielnej pracy z książką, korzystania z bibliografii, podręcznych encyklopedii, słowników i przewodników. Praca domowa staje się wówczas dla ucznia interesującym przeżyciem, absorbującym twórczą energię, wyzwalającym nieoczekiwane często zasoby aktywności i inwencji. Takie prace domowe są możliwe tylko wtedy, kiedy nauczyciel zdaje sobie sprawę w szczegółach z kierunku pracy oraz zadań odpowiadających możliwościom realizacyjnym i organizacyjnym wszystkich uczniów, poszczególnych dziewcząt i chłopców oraz grup uczniowskich, które mogą wspólnie wykonywać powierzone im zadania. Tego rodzaju praca domowa nie może być zadawana byle jak, w ostatniej chwili przed końcem lekcji. Musi ona logicznie i konsekwentnie wynikać z przebiegu procesu nauczania, wiążąc się z różnymi jego etapami. W sprawie zadawania prac domowych nauczyciele tej samej klasy powinni się ściśle porozumiewać, aby odpowiednio dobrane zadania mogły się wzajemnie przenikać i uzupełniać — zgodnie z postulatem integracji całego procesu kształcenia. Jest niedopuszczalne, by każdy nauczyciel na własną rękę obciążał uczniów nadmiernie. Uczeń nie powinien w sumie pracować poza lekcjami szkolnymi ponad dopuszczalny dla jego wieku wymiar czasu.
Prace domowe uczniów wtedy spełniają swą rolę, kiedy są systematycznie kontrolowane i oceniane przez nauczyciela oraz jeśli stanowią nie tylko utrwalenie tego, co zostało już przerobione, ale również punkt wyjścia do dalszych poczynań dydaktycznych. Kontrola i ocena zależy w niemałym stopniu od stałego współdziałania szkoły z rodzicami. Kiedy dom rodzicielski ucznia rozumie sens i znaczenie prac domowych, zlecanych przez nauczyciela, nie będą miały miejsca przypadki wyręczania ucznia przez rodziców w ich wykonywaniu. Od współpracy szkoły i domu zależy również, czy uda się zlikwidować niewłaściwy stosunek do tych prac części rodziców, którzy tradycyjnie uznają tylko zadania podręcznikowe, odrabiane „od strony do strony". Konieczne jest zatem informowanie rodziców przy każdej nadarzającej się okazji o zmianach, jakie nastąpiły w stylu pracy współczesnej szkoły o i wynikających stąd wymaganiach w stosunku do dzieci i młodzieży. Jeśli ze strony domu rodzinnego nie będzie zrozumienia dla tych spraw, kontrola i ocena prac domowych ucznia będzie prowadziła do wykrywania braków i błędów popełnianych przez rodzinę, a nie znajdujących odbicia w wynikach poczynań uczniowskich.
Bibliografia:
Z. Krzysztofek: Pedagogika