1. Demokracja przedstawicielska, znaczenie i rola prawnoustrojowych wyborów w systemie rządów przedstawicielskich:
   1.1Demokracja - pojęcie, kryteria ustrojowe demokracji i koncepcje doktrynalno-ustrojowe - Demokracja, ludowładztwo, termin określający rodzaj rządów, w którym władza należy do ogółu obywateli danego państwa (greckie demos - lud, kratos - władza).
   Kryteria: Wedle współczesnych kryteriów^[6], za państwa stricte demokratyczne uznawane być mogątylko te, których ustrój opiera się formalnie i realnie na:

• dostępności sfery polityki dla wszystkich bez ograniczeń ze względów klasowych, rasowych, majątkowych, religijnych;

• możności wybierania na stanowiska publiczne i swobodzie dostępu do tych stanowisk, czy jakichkolwiek innych (poza wyrokiem sądowym pozbawiającym praw publicznych;

• suwerenności narodu (ludu) oznaczającej, że władza zwierzchnia, niezbywalna i niepodzielna, należy do zbiorowości społecznej żyjącej w granicach państwa;

• zasadzie reprezentacji - utożsamionej z delegowaniem uprawnień władczych na przedstawicieli obieralnych przez naród w wyborach powszechnych i działających pod jego kontrolą;

• uznaniu wyborów za główne źródło prawomocności władzy i konieczności cyklicznego potwierdzania legitymacji władzy w wyborach powszechnych;

• możności zrzeszania się w partie polityczne i wyboru między alternatywnymi ofertami piastunów władzy państwowej;

• odpowiedzialności rządzących przed rządzonymi - tworzeniu wyspecjalizowanych instytucji kontroli władzy mających w założeniu zapobiegać jej nadużyciom;

• podziale władz - wyrażającym ideę ograniczania rządu poprzez wzajemne kontrolowanie się ośrodków władzy oraz przez działalność zorganizowanej opozycji politycznej;

• wolności przekonań i wypowiedzi;

• instytucjonalnej ochronie praw obywatelskich - wyrażającej się w stwarzaniu formalnych zabezpieczeń obywateli przed nadmierną i nieuzasadnioną ingerencją władzy w ich sprawy prywatne oraz

• prawie własności prywatnej i swobodzie przedsiębiorczości wedle reguł gospodarki rynkowej.
  
  1.2 Demokracja przedstawicielska jako forma ustrojowa realizacji władzy Narodu:
  Demokracja pośrednia (przedstawicielska) to rodzaj demokracji, gdzie decyzje podejmują przedstawiciele społeczeństwa wybrani w wyborach. Model ten jest zastosowany w większości państw demokratycznych, m.in. w Polsce.
  
  1.3 Prawo wybierania suwerena a idea rządu przedstawicielskiego -

2.1 Pojęcie wyborów- proces, w którym obywatele wybierają spośród zgłoszonych kandydatów swoich przedstawicieli do organów władzy. Jest to podstawowy mechanizm demokracji. Wybory są też powszechnie przyjętym sposobem doboru organów władzy w mniejszych zbiorowościach - we wszelkiego rodzaju stowarzyszeniach, spółkach, komisjach, partiach itp. Podstawową metodą dokonywania wyborów jest głosowanie. W Polsce ustawa określająca sposób przeprowadzania konkretnych wyborów nazywane jest albo ordynacją wyborczą, albo ustawą o wyborze np. Prezydenta RP.

2.2Typologia Funkcji ustrojowych wyborów:

• kreacyjna- kształtowanie składu przedstawicielskiego poprzez wybieranie przez suwerena (wyborców) preferencji polit. i wybór i wybór miedzy alternatywnymi rozwiązaniami na zasadzie swoistej rywalizacji

• polityczno- programowa- wyrażanie przez wyborców poparcia dla programu polit., do identyfikacji woli wyborców

• legitymująca- jądro konstrukcji systemu wyborczego; wybory są najlepszą metodą legitymowania władzy sposób demokratyczny; obejmuje 2 elementy:

1. legitymacja personelu

2. legitymacja programu polit. /parlament może sprawować władzę tylko w takim zakresie, jaki w drodze wyborów dostał prawna legitymację od suwerena/

• kontrolną- ocena rządzących, czy sprawują władzę zgodnie z tym, co mówili

4.1 Pojęcie systemu wyborczego - zespół reguł określających charakter i przebieg procesu, w którym preferencje obywateli zostają zamienione w głosy, a następnie przetworzone w decyzje dotyczące wyboru reprezentantów w organach przedstawicielskich. Istotę systemu wyborczego stanowi proces umożliwiający wyrażenie preferencji wyborczych w postaci glosowania oraz przetransponowanie głosów obywateli oddanych na kandydatów w uzyskane przez nich mandaty.( czyli procedura ustalania wyników wyborów poprzez przeliczanie liczby oddanych głosów na poszczególne partie w uzyskane przez nie mandaty).

4.2 Podstawowe klasyfikacje systemów wyborczych -

1. System wyborczy większościowy - mandat lub mandaty otrzymuje tylko zwycięski kandydat lub ugrupowanie polityczne. Dominuje tu zasada ,,Zwycięzca bierze wszystko”. Przy wyborach ogólnokrajowych okręgi wyborcze są z reguły jednomandatowe, zaś w wyborach niższego szczebla może być obsadzany więcej niż 1 mandat.

• System większości względnej - W wyborach zwycięża ten kandydat który zgromadził w danym okręgu wyborczym więcej ważnych głosów niż każdy inny kandydat czyli do uzyskania mandatu może wystarczyć większość zwykła. Od 1991 roku zwykłą większością głosów wybiera się senat RP oraz przeprowadza się wybory lokalne w gminach poniżej 40 000mieszkańców .

Większość bezwzględna powyżej 50% względna poniżej 50% w. W przypadku tym można głosować ,,taktycznie” tzn. nie widząc szans na zwycięstwo swojego kandydata, wybiera kandydata który jest mu bliższy ze względów politycznych, Lub głosuje ,, negatywnie” oddaje glos aby nie dopuścić do zwycięstwa niechcianego kandydata.

• System większości bezwzględnej - Wymogiem uzyskania mandatu jest zdobycie 50%+1. Głosowanie najczęściej przeprowadza się w dwóch turach.

• System dwuetapowych wyborów - Są dwie tury wyborcze w pierwszej turze trzeba być wybrany bezwzględną większością głosów, i co najmniej 25% liczby wyborców. Do drugiej tury przechodzą os co uzyskały co najmniej 12,5% głosów. do zwycięstwa wystarczy większość względna przy poparciu 25% elektoratu.

• System głosu alternatywnego - ( po mojemu) mając listę stawiamy numerki w kolejności który kandydat nam się podoba . wygrywa kandydat który otrzymał większość bezwzględną.

• System wyborczy proporcjonalny - ( liczba zdobytych głosów musi odpowiadać liczbie uzyskanych mandatów). wybory proporcjonalne odbywają się jedynie do ciał kolegialnych. okręgi wyborcze są wielomandatowe od 2 mandatów do okręgu narodowego z którego wybierani są wszyscy członkowie parlamentu.

• System reprezentacji proporcjonalnej według list - Dzielimy na:

• System uporządkowanej listy bez możliwości wyboru - Wyborcy głosują na jedną z list a listy łączone są na szczeblu ogólnokrajowym. Nie mają tu zatem możliwości wyboru indywidualnego kandydata.

• System uporządkowanej listy z pojedynczym fakultatywnym głosem - wyborca może glosować na konkretnego kandydata z list lub glosować na listę.

• System nieuporządkowanej listy z jednym głosem - wyborca glosuje na indywidualnego kandydata z listy a jego glos liczony jest również dla partii.

• System nieuporządkowanej listy ze skumulowanym głosem - ( znany pod nazwą -spersonalizowenej reprezentacji proporcjonalnej) Wyborca ma możliwość skumulowania głosów ale może również stworzyć własną listę i to nie tylko w obrębie 1 listy wyborczej ale poprzez zestawienie kandydatów z kilku różnych list wyborczych czyli ,, panachage”

• System pojedynczego głosu przechodniego - Wyborca nie głosuje na listę partyjną ale na określonego kandydata. Głosy przelicza się wedle wzoru H. R. Droopa

3. System wyborczy mieszany - połączenie 2 poprzednich

• System dwóch głosów dla każdego wyborcy - każdy wyborca ma dwa głosy ,, Pierwszy „ oddaje na kandydata figurującego imiennie na liście wyborczej ustalonej dla każdego okręgu wyborczego ,, Drugi „ oddaje na jedną z list partyjnych zgłoszonych w danym kraju związkowym . ( Zwany jest też ; proporcjonalno-większościowy)

• System pojedynczego głosu nieprzechodniego ( zwany też systemem półproporcjonalnym) jeden głos jeden kandydat

• System list blokowych

5.1 Pojęcie prawa wyborczego - termin ten oznacza prawo obywatela do udziału w wyborach ( uprawnienie do głosowania) czyli ogół norm prawnych regulujących proces wyborów i ustalania ich wyników. Wyróżnia się czynne i bierne prawo wyborcze.

* Czynne prawo wyborcze - oznacza uprawnienie do głosowania. W państwach demokratycznych jest najczęściej uzależnione od posiadania obywatelstwa danego państwa oraz osiągnięcia odpowiedniego wieku. Prawa do wybierania nie maja osoby pozbawione praw publicznych oraz ubezwłasnowolnione.

* Bierne prawo wyborcze to uprawnienie do kandydowania w wyborach . Granica ( cezus) wieku jest najczęściej wyższa niż czynnego prawa wyborczego ( np. 35 lat w wyborach prezydenckich RP) 30 lat w przypadku kandydowania na senatora. Stosowne są także inne ograniczenia np. konieczność zamieszkania na danym terytorium przez określony czas ( domicyl) lub wpłacenie odpowiedniej kaucji.

5.2 Źródła prawa wyborczego - W Polsce ustawy określające zasady i tryb przeprowadzania wyborów noszą tradycyjną nazwę ordynacji wyborczych.
Źródła prawa wyborczego:

- Konstytucja
· Ustawa z 12 kwietnia 2001r. „Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczpospolitej Polskiej
· Ustawa z 27 września 1990r. o wyborze Prezydenta RP
· Ustawa z 16 lipca 1998r. „Ordynacja wyborcza do rad gmina, rad powiatów i sejmików województw.

-Ustawa z dnia 23 stycznia 2004r. Ordynacja wyborcza do Parlamentu Europejskiego.

5.3 Funkcje i znaczenie prawa wyborczego - wybory wypełniają w demokracji kilka istotnych funkcji;

• przeniesienie przez społeczeństwo na swoich przedstawicieli prawa decydowania w jego imieniu

• wybór i selekcja elit politycznych mających sprawować władzę państwową

• kontrola nad władzą wykonawczą

możliwość refleksji społeczeństwa nad rzeczywistością polityczną społeczną i ekonomiczną kraju poprzez selekcję programów wyborczych.

Wybory przeprowadza się aby;

• elektorat mógł wybrać swoich przedstawicieli

• potwierdzić lub zmienić rządy

• legitymizować rząd

5.4 Zasady prawa wyborczego - Są zespołem podstawowych decyzji politycznych, które w istocie przesądzają o ogólnym charakterze wyborów. Zasady te można określić jako historycznie ukształtowane fundamentalne założenia dotyczące bezpośrednio uprawnień obywateli i odpowiadających im zadań organów władzy publicznej w postępowaniu wyborczym. Zasady prawa wyborczego tworzą katalog następujących zasad :

• powszechności - w przeciwieństwie do ograniczeń tworzonych przez różnego rodzaju cenzusy

• równości - w przeciwieństwie do jakiegokolwiek uprzywilejowania jedynych, kosztem dyskryminacji drugich

• bezpośredniości - w przeciwieństwie do pośredniości wyborów, gdzie wyborcy wybierają elektorów, ci zaś decydują o obsadzie organu przedstawicielskiego

• tajności głosowania - w przeciwieństwie do wyborów jawnych, dających możliwość zapoznania się z treścią oddanego przez wyborcę głosu

• wolności - w przeciwieństwie do przymusowości uczestniczenia w wyborach

6.2 Konstytucyjna regulacja zasad prawa wyborczego

1. Zasada powszechności- wszyscy obywatele dorośli i zdolni do podejmowania decyzji sprawach publicznych dopuszczeni są do udziału w wyborach (korpus wyborczy); historycznie- ograniczenia cenzusowe np. wiek, płeć, domicyl, wykształcenie, wyznanie.

Zasada powszechności - określa krąg osób którym przysługują uprawnienia wyborcze. Podkreśla fakt kto jest podmiotem praw wyborczych oraz komu te prawa są przynależne.

1a) w sensie pozytywnym -prawo do czynnego i biernego prawa wyborczego jest gwarantowane każdemu wyborcy.

1b) W sensie negatywnym - zasada powszechności wprowadza zakaz pozbawiania lub ograniczania tego prawa.

Istota zasady powszechności tkwi w elektoracie ( wyborcach)

• elektorat faktyczny - ogół głosujących

• elektorat prawny - ogół obywateli którym przysługuje prawo wybierania.

Cenzus wyborcy

* majątku

* wykształcenia - niegdyś w Polsce czynne prawo wyborcze przysługiwało obywatelowi powyżej 30 roku życia ; z tytułu wykształcenia, zasług, zaufania

* płci

* rasy- pozbawiał praw wyborczych os. o innym kolorze skóry , obcych etnicznie

* zamieszkania - określany jako domicyl w Polsce domicyl ograniczał bierne prawo wyborcze obywatelom polskim stale zamieszkującym na terenie RP co najmniej od 5 lat. Konstytucja z 97r, nie zawiera domicylu.

* wieku - osiągnięcie pełnoletniości. W Polsce czynne prawo wyborcze przyznane jest wszystkim obywatelom którzy w dniu glosowania ukończyli 18 lat.

* obywatelstwa - polega na przyznaniu danej osobie obywatelstwa poprzez danie osobie praw wyborczych

Wyłączenie z grona wyborców ;

1. osób pozbawionych praw publicznych ( utrata czynnego i biernego prawa wyborczego) prawomocnym orzecznictwem sądu lub praw wyborczych

2. ubezwłasnowolnionych prawomocnym orzecznictwem sądu

Pozbawienie praw publicznych - następuje w przypadku skazania za zbrodnię zasługującą na szczególne potępienie. Osoba traci to prawo wraz z momentem uprawomocnienia się orzeczenia czyli kiedy wyrok zapadnie w drugiej instancji lub kiedy upłynie termin wniesienia apelacji.

Pozbawienie praw wyborczych - może być w Polsce orzeczone tylko przez Trybunał Stanu. T.S. może pozbawić prawa wyborczego w całości lub tylko je ograniczyć.

Ubezwłasnowolnienie ( częściowe , całkowite)

2. Zasada równości - znaczenie formalne (przyznanie każdemu wyborcy w wyborach do tego samego organu jednakowej liczby głosów ŕ przeciwieństwo głosowania pluralnego czy wielokrotnego; znaczenie materialne- „siła” głosu każdego wyborcy jest jednakowa.

Zasada równości - jest to jedna z podstawowych reguł prawnych stanowi fundament do kształtowania się społeczeństwa obywatelskiego, tolerancyjnego względem wszelkiej odrębności

1. równość wobec prawa - odnosi się do obywateli RP jak i cudzoziemców czy bezpaństwowców

• równość wobec prawa

• prawo do równego traktowania przez wł. publiczne

• zakaz dyskryminacji

1. Równość w znaczeniu formalnym oznacza przyznanie każdemu wyborcy do określonego organu jakiejkolwiek liczby głosów oraz umożliwienie uczestnictwa w wyborach na takich samych zasadach

2. nierówność w znaczeniu formalnym może przybierać formy

• systemu głosów wielokrotnych - ( pluralne)więcej niż 1 głos

• systemu kurialnego - podlegał na dzieleniu wyborców na grupy ze względu na status majątkowy i klasowy zawodowy i narodowościowy.

1. równość w znaczeniu materialnym oznacza iż siła głosu każdego wyborcy powinna być równa

Geometria wyborcza;

• Metoda pakowania - polega na takim wytyczeniu okręgu glosowania aby obejmował jak największą grupę zwolenników danego kandydata lub ugrupowania w celu uczynienia okręgu bezpiecznym.

• Metoda pękania - polega na takim podziale obszaru na którym przewagę ma dany kandydat lub ugrupowanie aby rozproszyć głosy ich elektoratu

3. Zasada bezpośredniości - sami wyborcy, bezpośrednio oni wybierają swych przedstawicieli do parlamentu, organów samorządu terytorialnego czy też głowę państwa. Głosowanie imienne- na listach wymienione są nazwiska kandydatów, a wyborca musi lub może dokonać wyboru personalnego.

Zasada bezpośredniości - polega na tym iż wyborcy w drodze głosowania sami bezpośrednio decydują o składzie danego organu przedstawicielskiego

Panochage - utworzenie nowej listy kandydatów

Kumulacja - można oddać wszystkie głosy na los

System głosów przenoszonych - sam ustala kolejność

Preferencyjny system głosowania - wyborca głosuje na jedną określoną listę okręgową jednego kandydata wskazuje pierwszeństwo do otrzymania mandatu

System większościowy - głos tylko na kandydata

4. Zasada tajności głosowania - zapewnienie wyborcy swobody podjęcia decyzji w tym sensie, że daje mu ona poczucie bezpieczeństwa, iż z powodu treści swojego głosu nie spotkają go ujemne konsekwencje.

Zasada tajności Odnosi się jedynie do głosowania, w głosowanie tajne odbywa się w wyborach do sejmu i senatu, urzędu prezydenta, org. stanowiących sam . terytorialny.

5. Zasada proporcjonalności - Wybory proporcjonalne to wybory, w których kandydaci lub listy wyborcze uzyskują proporcjonalną liczbę mandatów do otrzymanej liczby głosów. Zasada ta zapewnia prawie każdej partii taką liczbę mandatów w parlamencie, jaka odpowiada jej sile i aktualnym wpływom wśród elektoratu, nawet jeżeli te wpływy są minimalne. Wybory proporcjonalne sprzyjają więc wyłonieniu maksymalnie reprezentowanego parlamentu.

Zasada proporcjonalności - Występuje w wyborach do sejmu Wyborach do parlamentu Europejskiego, do rad gmin powyżej 20 tyś rad powiatów i sejmików wojewódzkich. W zasadzie tej ma znaczenie wielkość okręgu wyborczego.

6. Zasada większości -

Proporcjonalność- system większościowy lub proporcjonalny
System większościowy- popularny w krajach anglosaskich; w wyborach większościowych okręgi są praktycznie jednomandatowe, mandat zdobywa ta partia, której kandydat uzyskał w okręgu większość głosów- ciężar walki wyborczej przekłada się na osobowość kandydatów. Służy dominacji mniejszości w życiu politycznym.
System proporcjonalny- dominuje w większości krajów Europy Zachodniej; umożliwia wybranie parlamentu odzwierciedlającego w miarę wiernie zróżnicowanie polityczne społeczeństwa (mandaty rozdzielane proporcjonalnie do liczby zdobytych głosów)
Metoda d'Hondta
Liczbę głosów wyborców, które padły na poszczególne listy, dzielimy przez kolejne liczby naturalne, otrzymując malejące kolumny. Następnie rozdzielamy mandaty na największe liczby w całej tabeli. Pod uwagę bierzemy tyle liczb ile jest mandatów do rozdzielenia
Metoda Saint-Lague
Pierwszym dzielnikiem jest liczba 1,4 , a następnie kolejne liczby nieparzyste. Dalsze postępowanie jest takie jak w metodzie d'Hondta. W tabeli liczb pochodnych (z pominięciem wiersza z liczbą głosów) wybieramy tyle kolejno największych liczb, ile mandatów mamy do rozdzielenia i przyznajemy poszczególnym listom tyle mandatów, ile liczb uprzywilejowanych znajduje się w kolumnach.
Metoda największych reszt
Dzielimy sumę wszystkich ważnych głosów przez liczbę mandatów, otrzymując przeciętną liczbę głosów przypadających na jeden mandat. Z kolei głosy oddane na poszczególne listy dzielimy przez tę liczbę, otrzymując liczbę całkowitą i resztę. Liczba całkowita oznacza mandaty przydzielone danej liście. Pozostałe nie rozdzielone wcześniej mandaty przydzielamy listom posiadającym kolejne największe reszty.


7.7.a Kampania wyborcza - oznacza akcję zmierzającą do określonego celu lub też zespół działań objętych jednym okresem i wspólnym celem. Kampania wyborcza jest wyodrębnioną fazą procesu wyborczego, obejmującego okres od ogłoszenia decyzji o przeprowadzeniu wyborów do ściśle określonego momentu poprzedzającego głosowanie. (Kampania wyborcza to ogół środków (plakaty, reklamy telewizyjne, radiowe, prasowe, wiece, spotkania z wyborcami), jakimi specjaliści od marketingu (głównie politycznego) promują kandydaturę polityka lub partii politycznej, tak by wyborca zagłosował właśnie na promowaną osobę lub partię. Art. 85. ordynacji do sejmu i senatu 1. Kampania wyborcza rozpoczyna się z dniem ogłoszenia postanowienia Prezydenta Rzeczypospolitej o zarządzeniu wyborów i ulega zakończeniu na 24 godziny przed dniem wyborów.)

7.7.b Finansowanie kampanii wyborczej - Problem finansowania kampanii wyborczych rodzi się wraz z chwilą ogłoszenia postanowienia Prezydenta Rzeczypospolitej o zarządzeniu wyborów, a kończy się na 24 godziny przed dniem ich odbycia i jest ściśle związany z działaniami komitetów wyborczych oraz z ich rodzajami. Aby uniknąć konfliktów oraz niesprawiedliwości na arenie politycznej, prawo wyborcze dyktuje zasady organizowania bojów o miejsca w parlamencie opierając się na zasadach równości, powszechności oraz jawności. Podstawowymi zaś komórkami, które w czasie kampanii wyborczej na nich bazują, są wcześniej wspomniane komitety wyborcze.

Przede wszystkim finansowanie kampanii wyborczej jest jawne i zasadniczo sprowadza się do finansowania działalności komitetów wyborczych, za którą odpowiada pełnomocnik finansowy. Komitet może pozyskiwać i wydawać pieniądze jedynie na cele związane z wyborami i jedynie w ograniczonym przedziale czasowym, bowiem zabronione jest pozyskiwanie jakichkolwiek środków finansowych przez komitety po dniu wyborów oraz ich wydatkowania po dniu złożenia sprawozdania z działalności wyborczej dla Państwowej Komisji Wyborczej.

W przypadku komitetów wyborczych partii politycznych, ich jedynym źródłem finansowania działalności jest Fundusz Wyborczy, który partia zakłada w celu finansowania wyborów, w tym m.in. wyborów do Sejmu i Senatu. Środki tegoż funduszu mogą pochodzić jedynie z wpłat własnych partii politycznej oraz darowizn, spadków i zapisów jedynie od osób fizycznych. Łączna suma wpłat osoby fizycznej na Fundusz Wyborczy danej partii politycznej w jednym roku nie może przekraczać 15-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę. Jeżeli natomiast w danym roku kalendarzowym odbywają się więcej niż jedne wybory, suma ta ulega zwiększeniu do 25-krotności minimalnego wynagrodzenia z pracę.

Dla koalicyjnych komitetów wyborczych, źródłem finansowania mogą być podobnie, jak w przypadku odrębnych partii politycznych, specjalnie powołane fundusze wyborcze działające na tych samych zasadach. Nie mogą one, tak samo jak komitety wyborcze wyborców, przyjmować środków finansowych od :

• osób fizycznych nie mających miejsca zamieszkania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, z wyłączeniem obywateli polskich zamieszkałych za granicą

• cudzoziemców mających miejsce zamieszkania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej

W tym wypadku podobnie łączna suma wpłat od osoby fizycznej na rzecz jednego koalicyjnego komitetu wyborczego albo komitetu wyborczego wyborców nie może przekraczać 15-krotności najniższego wynagrodzenia za pracę pracowników obowiązującego w dniu poprzedzającym dzień ogłoszenia postanowienia o zarządzeniu wyborów.

Dodatkowo w wypadku komitetów wyborczych wyborców istnieje możliwość zaciągania zobowiązań kredytowych z przeznaczeniem na cele działalności wyborczej. We wszystkich przypadkach, środki służące prowadzeniu kampanii wyborczej muszą być gromadzone na rachunkach bankowych.

Jeżeli chodzi o samą działalność kampanijną, to komitety wyborcze mogą przeznaczać na jej cele jedynie ograniczone ilości środków finansowych, których limity ujęte są w dwie kategorie:

• limity okręgowe, wyznaczane dla komitetu, który swoich kandydatów tylko w jednym okręgu wyborczym, i odpowiednio

• limity ponadokręgowe, które swoich kandydatów zarejestrowały w więcej niż jednym okręgu wyborczym

Procedura wyznaczania owych limitów jest następująca:

• limit okręgowy oblicza się poprzez podzielenie liczby wszystkich zarejestrowanych wyborców w kraju przez liczbę 560 i pomnożenie uzyskanego wyniku przez liczbę mandatów posłów lub senatorów wybieranych w danym okręgu wyborczym, w którym komitet zarejestrował swojego kandydata lub kandydatów

• limit ponad okręgowy dla danego komitetu stanowi po prostu sumę kwoty poszczególnych limitów okręgowych

Dodatkowym ograniczeniem dla działalności komitetów jest kwota, jaką mogą one przeznaczyć na kampanię prowadzoną w formie reklamy, która to opiewa na 80 % całości limitu wyborczego liczonego w wyżej przedstawiony sposób.

Do sejmu i senatu

7 Systemy wyborów powszechnych w Polsce ( system wyborczy do sejmu i senatu, system wyborczy na urząd prezydenta RP, System wyborów samorządowych)

1. Organizacja wyborów

• Zarządzanie i termin wyborów Do sejmu i senatu-Zarządzanie wyborów parlamentarnych leży w gestii Prezydenta RP, który czynność tę musi podjąć w określonym czasie zgodnie z postanowieniami konstytucji. W przypadku upływu kadencji postanowienie Prezydenta RP winno się ukazać nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat do rozpoczęcia kadencji sejmu ( czyli od daty zebrania się sejmu na pierwsze posiedzenie), natomiast w przypadku skrócenia kadencji parlamentu wybory muszą się dobyć w ciągu 45 dni.

• Podział na okręgi wyborcze i obwody głosowania Do sejmu i senatu-Głosowanie przeprowadza się w stałych obwodach glosowania utworzonych na terenie gminy w oparciu o przepisy ustawy z dnia 16 lipca 1998r. Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw. Obwody te mają stały charakter i głosowanie odbywa się w nich także w wyborach prezydenckich , samorządowych. Obwód głosowania może ulec zmianie wyłącznie w przypadku zmiany granic gminy bądź zmiany liczby mieszkańców na obszarze danego obwodu.

• - okręg wyborczy- jednostka terytorialna w ramach której dokonywane jest obsadzenie określonej liczby mandatów
  - obwód głosowania- jednostka terytorialna w ramach której oddaje głosy określona grupa wyborców
  - w skład każdego okręgu wyborczego wchodzi określona liczna obwodów głosowania
  - konieczne jest dokonanie podziału terytorium państwa na okręgi wyborcze i obwody głosowania
  - przy wyborach do Sejmu okręgi wyborcze są wielomandatowe
  - utworzono 41 okręgów wyborczych
  - ustalenie liczby przypadającej na każdy z okręgów dokonuje się na podstawie tzw. Jednolitej normy przedstawicielstwa
  - podział na okręgi wyborcze określony jest w Ordynacji wyborczej
  - utworzono 40 okręgów przy wyborach do Senatu
  - w wyborach prezydenckich jest tylko 1 okręg

• Sporządzanie spisów wyborców Do sejmu i senatu-Spis wyborców sporządzany jest w oparciu o rejestr który jest podstawą przeprowadzenia głosowania, przy czym wyborca może być wpisany tylko do jednego spisu. Spisy wyborców sporządza się w ( urzędach gminny) a także w szpitalach, zakładach karnych, aresztach śledczych, w zakładach opieki społecznej, o ujęciu ich powiadamia się władze gminny właściwej do miejsca zamieszkania każdej z osób, jest to podstawa do skreślenia z listy w urzędzie gminny. Dotyczy to żołnierzy odbywających służbę wojskową oraz wyborców przebywających na morskich lub powietrznych statkach. Wyborca zmieniający miejsce zamieszkania przed dniem wyborów dostaje na żądanie zaświadczenie o prawie do glosowania z gminny w miejscu w którym będzie przebywał.

• System organów wyborczych do sejmu i senatu

2. Zgłaszanie i organizacja kandydatów

• Zgłaszanie kandydatów ( list wyborczych) Do sejmu i senatu- W wyborach do Senatu
  - Prawo zgłaszania kandydatów przysługuje partiom politycznym i wyborcom
  - Do senatu kandydować można tylko w jednym okręgu wyborczym
  - Kandydat musi wyrazić zgodę na kandydowanie
  - Złożyć oświadczenie lustracyjne
  - Zgłoszenie kandydatury musi być poparte co najmniej 3000 głosów wyborców stale zamieszkałych w danym okręgu wyborczym
  - Kandydatów rejestruje okręgowa komisja wyborcza
  - W wyborach do Sejmu
  - Konieczne jest zgłoszenie listy kandydatów
  - Prawo zgłaszania list przysługuje komitetom wyborczym
  - Partie mogą tworzyć koalicje wyborcze (8%)
  - Co najmniej 15 wyborców może utworzyć komitet wyborczy
  - Dla podjęcia działalności przez ten komitet konieczne jest zebranie 1000 podpisów
  - W wyborach stosuje się system progów wyborczych
  - Wszystkie komitety wyborcze muszą być obecne w całym kraju
  - Listy kandydatów na posłów zgłaszane są w okręgach wyborczych przez władze partii lub komitety wyborcze
  - Kandydat musi wyrazić zgodę na kandydowanie
  - Złożyć oświadczenie lustracyjne
  - Lista okręgowa musi być poparta co najmniej 5000 wyborców stale zamieszkałych w danym okręgu wyborczym
  - Liczba kandydatów na liście nie może przekraczać dwukrotności ogólnej liczby mandatów w danym okręgu

• Rejestracja kandydatów Do sejmu i senatu - Kandydatów do sejmu i senatu rejestruje okręgowa komisja wyborcza, która bada czy spełnione są wszystkie wymogi i dokonuje rejestracji

3. Zasady ustrojowe wyborów

• Zasady ustrojowe wyborów do sejmu i senatu

• Zasady ustrojowe powszechnych wyborów prezydenckich do sejmu i senatu

• Zasady ustrojowe wyborów do organów samorządu terytorialnego do sejmu i senatu

4. Organizacja aktu głosowania Do sejmu i senatu

5. Ustalenie wyników głosowania i wyników wyborów Do sejmu i senatu - w pierwszym etapie ustala się wyniki głosowania w poszczególnych obwodach głosowania
   - ustala się liczbę osób uprawnionych do głosowania, liczbę osób, którym wydano karty do głosowania i liczbę kart do głosowania, które znalazły się w urnie
   - potem ustala się liczbę głosów nieważnych
   - następnie ustala się liczbę głosów oddanych na poszczególnych kandydatów
   - w wyborach sejmowych ustala się liczbę głosów oddanych na każdą z okręgowych list wyborczych oraz ilość głosów oddanych na każdego kandydata
   - wyniki głosowania podaje się do publicznej wiadomości oraz przekazuje się do wyższej komisji
   - w wyborach do Sejmu jest nią okręgowa komisja wyborcza, która sumuje wyniki i przekazuje je do Państwowej Komisji Wyborczej
   - Państwowa Komisja Wyborcza sumuje wyniki w skali kraju i ustala które komitety przekroczyły wymagane progi wyborcze
   - Okręgowe komisje wyborcze dokonują w oparciu o system d' Hondta proporcjonalnego rozdziału mandatów między listy okręgowe
   - Po zakończeniu tych wszystkich prac Państwowa Komisja Wyborcza podaje do wiadomości wyniki wyborów do Sejmu, oraz przedkłada marszałkowi Sejmu i Sądowi Najwyższemu sprawozdanie z wyborów
   - W wyborach do Senatu proces ustalania wyników kończy się w okręgowych komisjach wyborczych
   - Wybory Senackie muszą zawsze przynieść wynik ostateczny
   - W wyborach prezydenckich okręgowe komisje wyborcze dokonują zbiorczego zliczenia głosów ze swego terenu
   - Wynik głosowania zastaje dopiero ustalony przez Państwową Komisję Wyborczą
   - Wynik będzie ostateczny jeśli któryś z kandydatów osiągnie więcej niż połowę głosów
   - W przeciwnym razie przeprowadzana jest po 14 dniach druga tura głosowania
   - Pozostają dwaj kandydaci
   - W drugiej turze jeden z kandydatów musi uzyskać ponad połowę ważnie oddanych głosów
   - Zanim obejmie urząd konieczne jest stwierdzenie przez SN ważności wyborów

6. Sądowa weryfikacja wyborów

• Protesty wyborcze do sejmu i senatu - jest to możliwość wnoszenia protestów przeciwko ważności wyborów . ( ważności wyboru w danym okręgu wyborczym lub wybraniu konkretnego posła lub senatora ). Protest wyborczy to wniosek wyborcy skierowany do sądu wskazujący uchylenie w przeprowadzeniu wyborów i domagający się unieważnienia wyborów w całości lub części. Jeżeli podstawę protestu stanowi zarzut popełnienia przestępstwa przeciwko wyborom albo naruszenia przez Państwową Komisję Wyborczą przepisów ustawy dotyczących ustalenia wyników głosowania i wyników wyborów, może go wnieść każdy wyborca. Protest przeciwko ważności wyborów w okręgu wyborczym lub przeciwko wyborowi posła lub senatora może wnieść wyborca, którego nazwisko w dniu wyborów było umieszczone w spisie wyborców w jednym z obwodów głosowania na obszarze danego okręgu wyborczego.

Prawo wniesienia protestu przysługuje również przewodniczącemu właściwej komisji wyborczej i pełnomocnikowi wyborczemu komitetu wyborczego

• Tryb wnoszenia protestów i procedury sądowe kontroli wyborów do sejmu i senatu Protest wnosi się na piśmie do S.N w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia wyborów przez PKW w Dzienniku ustaw, wraz z zarzutami. Protesty rozpatruje Sąd Najwyższy w składzie 3 os. i wydaje opinię w sprawie protestu.

• Zakres weryfikacji wyników glosowania i wyników wyborów do sejmu i senatu

7. Kampania wyborcza i zasady jej finansowania

• Kampania wyborcza do sejmu i senatu - Kampania wyborcza rozpoczyna się z dniem ogłoszenia postanowienia Prezydenta Rzeczypospolitej o zarządzeniu wyborów i ulega zakończeniu na 24 godziny przed dniem wyborów. W czasie tym podejmowane są czynności o charakterze techniczno organizacyjnym ( przygotowanie lokali wyborczych). Następuje zabezpieczenie dóbr osobistych kandydatów na posłów i senatorów. Kampania wyborcza ma wpływ na wynik wyborów. Zabronione jest prowadzenie agitacji wyborczej na terenie zakładów pracy, i instytucji publicznych w szkołach podstawowych i gimnazjach oraz na terenach jednostki podległych Ministrowi Obrony Narodowej i Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji. Reklamy można umieszczać ( ścianach, urządzeniach telekomunikacyjnych, słupach itp.) jednakże muszą one być usunięte w terminie 30 dni od dnia wyborów. Za nie usunięcie haseł reklamowych i fałszywe informacje sąd może wydać stosowny wyrok. W czasie kampanii powołany jest komitet wyborczy czyli organ upoważniony do reprezentowania partii. ( w przypadku połączenia dwóch partii powołany zostaje koalicyjny komitet) Utworzone zostają również komitety wyborcze wyborców które wykonują w imieniu partii politycznych i wyborców czynności wyborcze, a w szczególności zgłaszają kandydatów na posłów lub senatorów na ich rzecz prowadzą kampanię. Państwowa komisja wyborcza może wnieść w przypadku naruszenia prawa sprawę do sądu.

• Finansowanie kampanii wyborczej do sejmu i senatu - podlega jawności, a także wydatki komitetów wyborczych związane z wyborami są pokrywane z ich własnych źródeł. Pełnomocnik finansowy jest odpowiedzialny za gospodarkę finansową kampanii wyborczej ( fundusz wyborczy). Pełnomocnik finansowy nie może być ; kandydatem na posła lub senatora, pełnomocnikiem wyborczym komitetu, funkcjonariuszem publicznym. Środki jakimi dysponuje komitet wyborczy partii mogą pochodzić jedynie z Funduszu Wyborczego za który odpowiada prowadzący ją pełnomocnik finansowy. Wprowadzono zakaz przekazywani środków finansowych i innych między komitetami a płatności dla mogą być dokonane jedynie czekiem, przelewem, lub kartą płatniczą. Ustalane zostają również limity. Limit okręgowy oblicza się poprzez podzielenie liczby wszystkich zarejestrowanych wyborców w kraju przez liczbę 560 i pomnożenie uzyskanego wyniku przez liczbę mandatów posłów lub senatorów wybieranych w danym okręgu wyborczym, w którym komitet zarejestrował swojego kandydata lub kandydatów. Liczbę wyborców ujętych w rejestrze wyborców ogłasza Państwowa Komisja Wyborcza w Dzienniku Urzędowym ,,Monitor polski”.

Finansowanie wyborów odbywa się także z budżetu państwa. ( wydatki związane z organizacją i przeprowadzeniem wyborów( przeznaczone na realizacje zadań PKW i Krajowego Biura Wyborczego innych.

8. Tryb uzupełniania składu sejmu , senatu, urzędu prezydenta RP oraz organów samorządu terytorialnego.

7 Systemy wyborów powszechnych w Polsce (system wyborczy na urząd prezydenta RP)

Prezydent

7 Systemy wyborów powszechnych w Polsce ( system wyborczy do sejmu i senatu, system wyborczy na urząd prezydenta RP, System wyborów samorządowych)

1. Zasady wyboru

Zasady wyboru prezydenta określa art.127 konstytucji RP stanowiąc iż Prezydent jest wybierany przez naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym.

Powszechność wyborów oznacza wykluczenie stosowania jakichkolwiek ograniczeń opartych na przesłankach ekonomicznych czy społecznych, takich jak płeć, rasa, pochodzenie społeczne, majątek. Prawo stanowi iż prawo do wybierania ma każdy kto ukończył 18 lat posiada pełnię władz publicznych i posiada obywatelstwo polskie

Zasada równości oznacza, że każdemu wyborcy przysługuje jeden głos i każden głos ma taką samą wartość, realizacja tej zasady wyrażona jest w konstytucji. Zapisano przepisy zabezpieczające przed dwukrotnym lub wielokrotnym głosowaniem.

Bezpośredniość wyborów oznacza to że to głos wyborcy decyduje o tym na kogo głosuje

Tajność głosowania. Tajność ma być tylko głosowanie, aby wyborca mógł działać swobodnie, że poparcie określonego wyborcy poniesie przykre konsekwencje. Gwarancję tej zasady stanowi wymóg ustawowy wrzucania kart do zabezpieczonej urny, jak również by karta była zadrukowano tylko z jednej strony

Organy wyborcze

Przeprowadzeniem wyborów prezydenckich zajmują się 3 komisje w skali kraju

Państwowa Komisja Wyborcza jest to organ stały czyli funkcjonuje także pomiędzy wyborami jest ona właściwa co do przygotowywania i przeprowadzania wyborów. W skład wchodzi 9 członków z czego 3 to sędziowie Trybunału Konstytucyjnego 3 to sędziowie Sądu Najwyższego 3 to sędziowie Naczelnego Sądu Administracyjnego

Do zadań należy

-

Do zadań PKW należy:

1. sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem przepisów prawa
   wyborczego,

2. sprawowanie nadzoru nad prowadzeniem i aktualizowaniem
   rejestru wyborców oraz sporządzaniem spisu wyborców,

3. rejestrowanie kandydatów na Prezydenta RP i ogłaszanie da­
   nych o kandydatach umieszczonych na liście kandydatów,

1. zarządzanie druku kart do głosowania,

2. powoływanie okręgowych komisji wyborczych,

4. rozpatrywanie skarg na działalność okręgowych komisji wy­
   borczych,

3. ustalanie wyników głosowania i wyniku wyboru Prezydenta RP,

4. wykonywanie innych zadań przewidzianych w ustawach.

Drugą grupę organów wyborczych stanowią okręgowe ko­misje wyborcze powoływane przez PKW najpóźniej w 45 dniu przed dniem wyborów. W skład okręgowej komisji wyborczej wcho­dzi 5 sędziów, z czego 4 zgłasza Minister Sprawiedliwości, a z urzę­du, jako jej przewodniczący, wchodzi wojewódzki komisarz wy­borczy lub jego zastępca. Okręgowa komisja wyborcza wybiera ze swego grona zastępcę przewodniczącego i powołuje sekretarza komisji.

Do zadań okręgowej komisji wyborczej należy:

1. sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem przepisów prawa
   wyborczego przez obwodowe komisje wyborcze,

2. zapewnienie wykonania zadań wyborczych we współdziałaniu
   z wojewodą i organami jednostek samorządu terytorialnego,

3. rozpatrywanie skarg na działalność obwodowych komisji wy­
   borczych,

4. zapewnienie dostarczenia kart do głosowania komisjom obwo­
   dowym,

5. ustalanie zbiorczych wyników głosowania i przekazanie ich
   wraz z protokołami obwodowych komisji wyborczych do PKW,

6. wykonywanie innych zadań przewidzianych ustawą lub zle­conych przez PKW.

Najwięcej organów liczy grupa trzecia — obejmująca obwo­dowe komisje wyborcze. W odróżnieniu od PKW i komisji okręgo­wych, złożonych z sędziów, komisje obwodowe są ciałami społecz­nymi, a zatem są pozbawione profesjonalnego charakteru. Jednak to ich działalność ma decydujące znaczenie dla sprawnego prze­prowadzenia głosowania i ustalenia wyniku wyborów. Ustawa o wyborze Prezydenta RP stawia przed obwodowymi komisjami wyborczymi trzy zadania: pierwsze to przygotowanie i przepro­wadzenie głosowania w obwodzie, drugie — czuwanie w dniu wy­borów nad przestrzeganiem przepisów prawa wyborczego w miej­scu i czasie głosowania, trzecie — ustalenie wyników głosowania w obwodzie i przesłanie ich właściwej okręgowej komisji wyborczej.

W skład obwodowej komisji wyborczej wchodzi od 5 do 9 osób, powoływanych przez wójta, burmistrza (prezydenta miasta). Kandydatów do komisji zgłaszają spośród wyborców danej gminy pełnomocnicy komitetów wyborczych lub upoważnione przez nich osoby

Państwowa Komisja Wyborcza jest stałym organem wybor­czym, działa więc nieprzerwanie, natomiast okręgowe i obwodowe komisje wyborcze rozwiązuje PKW po wykonaniu ich ustawowych zadań.

Przygotowanie wyborów

Zarządzenie przez marszałka Sejmu w drodze postanowie- nią wyborów prezydenckich jest początkiem podejmowania czyn­ności określonych kalendarzem wyborczym. Pierwszą z nich jest utworzenie obwodów głosowania. Nowelizacja ustawy wyborczej uprościła sprawę, bowiem ustabilizowała granice tych obwodów. O ile zdarzało się w przeszłości, że obwody były tworzone różnie dla kolejno przeprowadzanych wyborów, o tyle nowe przepisy sta­nowią, iż głosowanie w wyborach prezydenckich „przeprowadza się w stałych obwodach głosowania utworzonych na obszarze gminy na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 lipca 1998 r. -Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików woje­wództw" (art. 22)

Przygotowanie wyborów obejmuje również powołanie komi­sji wyborczych, a także sporządzenie spisów wyborców, o czym była już mowa.

Głosowanie

Wszystkie omówione przygotowania poprzedzają dzień, w którym wyborcy udają się do urn wyborczych. Głosowanie od­bywa się w lokalach wyborczych przygotowanych przez obwodo­we komisje wyborcze i trwa od godziny 6 do 20 bez przerwy. Przed rozpoczęciem głosowania komisja wyborcza stwierdza, czy urna jest pusta, czy są na miejscu spisy wyborców i potrzebna liczba kart do głosowania, a także czy w lokalu jest odpowiednia liczba po­mieszczeń zapewniających tajność głosowania. Po zakończeniu czynności sprawdzających komisja zamyka i opieczętowuje urnę wyborczą pieczęcią komisji i już do końca głosowania urny tej nie wolno otwierać.

W czasie głosowania, od chwili jego rozpoczęcia aż do mo­mentu ustalenia jego wyników, w lokalu wyborczym muszą znaj­dować się co najmniej trzy osoby wchodzące w skład obwodowej komisji wyborczej, w tym przewodniczący komisji lub jego zastęp­ca. Mogą także w tym czasie przebywać mężowie zaufania zaopa­trzeni w upoważnienie wydane im przez pełnomocnika kandyda­ta. Mężów zaufania może być w lokalu wyborczym kilku,

Obwodowa komisja wyborcza ma obowiązek ustalić tożsa­mość każdego wyborcy, który przed przystąpieniem do głosowa­nia jest zobowiązany okazać dokument tożsamości. Po stwierdze­niu tożsamości wyborcy komisja wręcza mu kartę do głosowania opatrzoną jej pieczęcią. Otrzymanie karty wyborca potwierdza własnym podpisem w odpowiedniej rubryce spisu. Po otrzymaniu karty do głosowania wyborca udaje się do pomieszczenia zapew­niającego tajność głosowania. Nie jest więc prawnie dopuszczalne głosowanie jawne.

Protesty wyborcze

Ustawa przyznaje wyborcy prawo wniesienia protestu przeciw­ko wyborowi prezydenta. Protest może być oparty na jednej z dwu przesłanek. Po pierwsze, protest może być spowodowany narusze­niem przepisów ustawy o wyborze prezydenta, po drugie — może być wniesiony z powodu dopuszczenia się przestępstwa przeciw­ko wyborom. Stwierdzenie wystąpienia którejś z tych przesłanek nie stanowi jeszcze wystarczającej podstawy decyzji, wywołującej skutki prawne określone w ustawie. Obowiązujące prawo wyma­ga, aby te naruszenia lub przestępstwa wywarły wpływ na wynik wyborów.

Uprawnienie do wnoszenia protestu służy wyborcy, który w dniu wyborów był umieszczony w spisie wyborców w jednym z obwodów głosowania. Obok wyborcy, prawo zgłoszenia prote­stu posiada także podmiot zgłaszający kandydata na prezydenta, jak również komisja wyborcza. Protest wymaga formy pisemnej, a wnosi się go do Sądu Najwyższego w ciągu trzech dni od dnia podania przez PKW wyników wyborów. Protest winien zawierać sformułowane zarzuty oraz przedstawiać lub wskazywać dowody na których zarzuty zostały oparte. Protest podlega rozpatrze­niu przez Sąd Najwyższy w składzie trzech sędziów.

Samorząd Terytorialny

VII Systemy wyborów powszechnych w Polsce (system wyborczy do Sejmu i Senatu, system wyborczy na urząd Prezydenta RP, system wyborów samorządowych):

1. Organizacja wyborów:

1. Zarządzanie i termin wyborów

Wybory do rad i sejmików zarządza Prezes RM w drodze rozp. Rozporządzenie podaje Siudo publicznej wiadomości i ogłasza w Dz.U. najpóźniej w 60 dniu przed dniem wyborów. Prezes RM przed wydaniem tego aktu ma obowiązek zasięgnięcia opinii PKW odnośnie kalędarza wyborczego. Kadencja rad i sejmików, wg. Ustaw : trwa 4 lata, rozpoczyna się w dniu wyboru, a kończy po upływie czterech lat. Ust6alenie dzty wyborów zależy więc obecnie tylko i wyłącznie od uznania Prezesa RM. W razie konieczności przeprowadzenia wyborów danej rady lub sejmiku przed upływem kadencji, wybory zarządza się i przeprowadza w ciągu 60 dni od wystąpienia tej przyczyny.

2. Podział na okręgi wyborcze i obwody głosowania.

Okręg wyborczy - obejmuje część obszaru gminy . w gminach na terenach wiejskich okręgiem wyborczym jest sołectwo. Łączenie sołectw w celu utworzenia okręgu wielomandatowego jest możliwe, jeżeli wynika to z konieczności zachowania jednolitej normy przedstawicielstwa. Z kolei podział sołectwa nadwa lub więcej okręgów wyborczych jest dopuszczalny jedynie wtedy, gdy liczba radnych wybieranych w danym sołectwie jest większa niż 8 a więc większa niż maksymalna liczba mandatów przypadająca na okręg wyborczy. W miastach przy tworzeniu okręgów uwzględnia się utworzone jednostki pomocnicze (dzielnice, osiedla).

Obwody głosowania- głosowanie w wyborach do rad przeprowadza sięw stałych i odrębnych obwodach głosowania utworzonych na obszarze gminy. Podziału gminy na obwody dokonuje rad gminy, na wniosek wójta (burmistrza , prezydenta miasta) wg. Nast. Zasad: a) obwód głosowania powinien obejmować od 500 do 3 tys mieszkańców (w przypadkach uzasadnionych miejscowymi warunkami może obejmować mniejszą liczbę mieszkańców). B) można utworzyć odrębny obwód głosowania w szpitalu, zakładzie pomocy społecznej, zakładzie karnym i areszcie śledczym.

3. Sporządzanie spisów wyborców

4. System organów wyborczych

2) Zgłaszanie i rejestracja kandydatów

a) Zgłaszanie kandydatów (list wyborczych) - Listy kandydatów odrębnie dla każdego okręgu wyborczego zgłasza się do gminnej komisji wyborczej najpóżniej w 30 dniu przed dniem wyborów do godz24, wraz z wykazem osób popierających listę. Zgłoszenia listy dokonuje pełnomocnik komitetu wyb. Załączając dokument wydany przez ten komitet i stwierdzający ustanowienie pełnomocnika komitetu wyborczego, z podaniem jego dokładnych danych personalnych.

b) Rejestracja kandydatów - jeżeli zgłoszenie jest zgodne z przepisami ordynacji wyborczej, komisja wyborcza niezwłocznie rejestruje daną listę kandydatów we wskazanym okręgu wyborczym, sporządzając protokół rejestracji. Po zarejestrowaniu listy komisja wyborcza ustala dla każdego okręgu wyborczego rejestr list kandydatów, po czym zarządza wydrukowanie obwieszczenia o zarejestrowanych listach.

3) Zasady ustrojowe wyborów.

a) zasady ustrojowe wyborów do organów samorządu terytorialnego:

wybory do rad i sejmików są powszechne równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. W wyborach do rady w gminie liczącej 20 tys mieszkańców wybory są większościowe, zaś w gminie liczącej powyżej 20 tyś mieszkańców, powiecie i województwie są proporcjonalne.

Zasada powszechności określa krąg osób, którym przysługują uprawnienia wyborcze. (czynne prawo wyborcze i bierne prawo wyborcze)

Zasada równości - powinna być rozpatrywana w znaczeniu formalnym oraz materialnym. W formalnym oznacza przyznanie każdemu wyborcy do określonego organu jednakowej liczby głosów oraz umożliwienie uczestnictwa w wyborach na takich samych zasadach. Równość w znaczeniu materialnym - oznacza, iż ssiła głosu każdego wyborcy powinna być równa(jednakowa).

Zasada bezpośredniości - polega na tym że wyborcy w drodze głosowania sami, bezpośrednio decydują o składzie danego organu przedstawicielskiego.

Zasada tajności głosowania - ordynacja nakłada na głosującego obowiązek udania się do miejsca zapewniającego tajność głosowania znajdującego się w lokalu wyborczym.

4) Organizacja aktu głosowania

5) ustalanie wyników głosowania i wyników wyborów

Ust wyników głosowania- niezwłocznie po zakończeniu głosowania obwodowa komisja wyborcza ustala wyniki głosowania w obwodzie do danej rady. Na podstawie ważnych kart do głosowania ustala się liczbę głosów nieważnych oraz liczbę głosów ważnie oddanych na każdą z list kandydatów i na poszczególnych kandydatów każdej z list. Komisja następnie sporządza w trzech egzemp protokół głosowania w obwodzie. Protokół podpisują i każdą ze stron parafują wszystkie osoby wchodzące w skład obwodowej komisji wyborczej obecne przy jego sporządzaniu. Niezwłocznie po sporządzeniu protokołu obwodowa komisja wyborcza podaje do publicznej wiadomości wyniki głosowania poprzez wywieszenie w lokalu wyborczym w miejscu łatwo dostępnym dla wyborców jednego z egzemplarzy protokołu głosowania w obwodzie.

Do rad gmin-Ustalenia wyników głosowania oraz wyników wyborów dokonuje gminna komisja wyborcza na podstawie protokołów otrzymanych od obwodowych komisji wyborczych. W wyborach do rady w gminie liczącej do 20 tys mieszkańców za wybranych w danym okręguwyborczym uważa się tych kandydatów, którzy otrzymali kolejno największą liczbę ważnie oddanych głosów. (zasada większości względnej). Jeżeli równą liczbę głosów uprawniającą do uzyskania mandatu otrzymali kandydaci z tej samej listy, o wyborze rozstrzyga kolejność umieszczenia nazwisk na liście.

Do rd powitów-po przeprowadzeniu głosowania powiatowa komisja wyborcza ustala wyniki głosowania i wyniki wyborów do rady powiatu odrębnie dla każdego okręgu wyborczego na podstawie protokołów otrzymanych od obwodowych komisji wyborczych.

6 Sądowa weryfikacja wyborów.

a) protesty wyborcze - prawo przeciwko ważności wyborów. Protest przeciwko ważności wyborów do danej rady lub wyborowi radnego może zostać wniesiony w ciągu 14 dni od daty wyborów. Jeżeli podstawę protestu stanowi zarzut popełnienia przestępstwa przeciwko wyborom do danej rady lub naruszenia przez organy wyborcze przepisów ordynacji dotyczących ustalenia wyników głosowania lub wyników wyborów, może go wnieść każdy wyborca zamieszkały na obszarze działania tej rady. Protest przeciwko wyborowi radnego w okręgu wyborczym mogą wnieść jedynie dwa rodzaje podmiotów: wyborca, którego nazwisko w dniu wyborów było umieszczone w spisie wyborców w jednym z obwodów głosowania na obszarze danego okręgu wyborczego, oraz pełnomocnik komitetu wyborczego.

b) tryb wnoszenia protestów i procedury sądowe kontroli wyborów, - protest powinien być wniesiony na piśmie do właściwego sądu okręgowego. Podmiot wnoszący protest powinien sformułować nim zarzuty oraz przedstawić lub wskazać dowody, na których opiera swoje zarzuty. Sąd rozpoznaje protesty w postępowaniu nieprocesowym, w ciągu 30 dni po upływie terminu do wnoszenia protestu, w składzie trzech sędziów z udziałem zainteresowanych, a także komisarza wyborczego i przewodniczących właściwych komisji , stosując odpowiednio przepisy kodeksu postępowania cywilnego.

c) zakres weryfikacji wyników głosowania i wyników wyborów,

po rozpatrzeniu protestów sąd okregowy rozstrzyga o ważności wyboru radnego. Jeżeli sąd orzekając o nieważności wyborów lub o nieważności wyboru radnego stwierdza wygaśnięcie mandatów to w takiej sytuacji postanawia o przeprowadzeniu wyborów ponownych lub o podjęciu czynności, od których należy wznowić postępowanie wyborcze. Wyborów ponownych nie przeprowadza się, jeżeli ich data przypadałaby w okresie 6 miesięcy przed zakończeniem kadencji rady.

7 Kampania wyborcza i zasady jej finansowania:

a) kampania wyborcza- cechami charakterystycznymi dla kampanii wyborczej do organów samorządowych są: bliski, bezpośredni kontakt kandydata z wyborcami oraz duża szczegółowość problemów do rozwiązania. Regulacje odnoszące się do kampanii wyborczej zostały umieszczone w dziale I ordynacji dla wyborów do rad gmin, powiatów i sejmików. Ordynacja ściśle określiła czas trwania kampani wyborczej, rozpoczyna się ona od dnia podania do publicznej wiadomości zarządzenia o wyborach do rad i ulega zakończeniu na 24 godz przed dniem głosowania. Prowadzenie kampanii wyborczej jest dozwolone wszędzie poza trzema wyjątkami, które odnoszą się do ternów: urzędów administracji rządowej i administracji samorządu teryt. Oraz sądów; zakładów przcy w sposób i formach zakłócających ich normalne funkcjonowanie; jednostek wojskowych i innych jednostek organizacyjnych podległych ministrowi Obrony Narodowej.

b) finansowanie kampani wyborczej - ustawodawca wprowadził w ordynacji samorządowej ogólną zasadę, iż wydatki związane z organizacją przygotowań i przeprowadzeniem wyborów pokrywane są z budżetu państwa. Jeżel iwięc jakiekolwiek zadania wyborcze są zlecane jednostkom ST są one traktowane jako zadania zlecone a przez to podlegają refundacji z budżetu państwa. Ordynacja nie przyznała żadnego dofinansowania dla komitetów wyborczych. Wydatki ponoszone w związku z wyborami są pokrywane z ich źródeł własnych.

6 tryb uzupełniania składu organów samorządu terytorialnego.

1

---