14.04.2005r.
Psychologia procesów poznawczych
wykład 11
Wiedza, systemy pojęć
Z systemami pojęciowymi łączą się rezultaty . Jako podstawowy można wyróżnić wiedzę.
Logika - bada pojęcia jako struktury abstrakcyjne , formalne - idealne
Psychologia ( od początku XIX w. ) - bada struktury istniejące w umyśle
Istnieje związek między jednym a drugim obszarem - takim wspólnym obszarem są teorie pojęć, czyli wiedzy. Te struktury, które znajdują się w umyśle można nazwać reprezentacjami poznawczymi. Pojęcia i wiedza przedstawiają w umyśle stany świata, nasze przekonania, sądy, zdania orzekające.
Psychologia stawia pytania: jak reprezentujemy w naszym umyśle stany świata jak też przekonania?
Zachowania można podzielić na :
werbalne
niewerbalne
Funkcje pojęć:
Ekonomiczna - redukcja informacji, czyli różnorodności , np. stół ( klasa abstrakcji ); opis , rozumienie , czyli wyjaśnianie / przewidywanie. Jest to funkcja podstawowa . najprostsza odpowiedzią jest klasa abstrakcji. Rozumienie zaś dotyczy mechanizmu wyjaśniania.
Komunikowanie się - operowanie na znaczeniach ( na zakresach pojęciowych ), pojęcia stanowią postawę do myślenia formalnego ( dedukcyjne / indukcyjnego )=> systemy znakowe np. logika , matematyka - tutaj dokonywane są arbitralne rozstrzygnięcia, myślenia twórczego , swobodnego (systemy symboliczne , które nie dają arbitralnych rozstrzygnięć ) oraz podejmowanie decyzji ( myślenie we wszystkich formach ).
Chomsky - u podstawy wszystkich języków leżą pewne struktury wrodzone - uniwersalia językowe.
Symbol - jest formą scalania kilku zakresów znaczeniowych , które jeszcze nie były połączone.
Myślenie autystyczne ( oderwane od rzeczywistości ) => zaburzona jest tutaj funkcja reprezentacyjna , np. urojenia.
Teorie pojęć - rozważania nad typami wiedzy
Istotą umysłu są pojęcia. Pojęcia mogą być: abstrakcyjne / ogólne ( oparte na podobieństwie ), jednostkowe, rozbite , sfragmentaryzowane ( różnice ).
Forma reprezentacji ( ile jest reprezentacji umysłowych ? ) - teorie można podzielić na dwie grupy:
Teorie cech jako cech definicyjnych ( określonych )
Pojęcia są reprezentowane w kategoriach: za szerokie / za wąskie / zrównoważone
Definicja oznacza granicę przynależności do zbioru - określenie cech istotnych i wskazanie na podstawie czego te cechy wyodrębniamy.
W ramach tej teorii można dokonać następnego podziału:
Teoria pojęć definiowana jako klasyczna ( teoria prawdy ) , pojęcia arystotelesowskie ( jednoznacznie określone , formalne albo sztuczne)
Teoria probabilistyczna - cechy bezwzględnie istotne / cechy nieistotne , pojęcie tworzy pewną hierarchię cech.
Teorie egzemplarzy - tworzenie pojęć na podstawie określonych elementów. Z tej teorii niejako wynika Teoria prototypu - najbardziej typowe elementy należące do zbioru.
*** Pojęcia naturalne stanowią pomost między Teorią cech definicyjnych a Teorią egzemplarzy. Według Roscha centralną część naszych pojęć stanowią pojęcia naturalne . Pojęcia naturalne to taki typ pojęcia, którego cechy są zorganizowane probabilistycznie, oparte na rodzinnych zależnościach, występuje relacja stopniowana, przykład: jabłko, dobry człowiek.
Zbiór wytyczają:
egzemplarze
relacje przynależności ( kryteria orzekania )
Co tworzy pojęcia?
- zbiór cech istotnych uzyskanych przez pominięcie cech nieistotnych
abstrakcja pozytywna -wyodrębnienie cech istotnych - uogólnienie , generalizacja .
abstrakcja negatywna - pominięcie cech nieistotnych - różnicowanie, dyskryminacja.
Przykład prototypów pojęciowych:
1