Wykład 5

Rozpuszczalniki organiczne:

• płynne w normalnych warunkach

• nierozpuszczalne lub trudno rozpuszczalne w wodzie

• rozpuszczają wielkocząsteczkowe substancje organiczne

• lipofilne

• lotne

• działają na OUN co nazywamy działaniem narkotycznym

Wspólne cechy toksykologiczne rozpuszczalników organicznych:

• dobra rozpuszczalność w tłuszczach i przenikalność przez skórę

• powinowactwo do tkanek bogatych w tłuszcze

• toksyczne działanie na układ nerwowy i narządy miąższowe

Działanie narkotyczne alkoholu zależy od:

• od liczby atomów węgla

• temperatury wrzenia

• powinowactwa do wody

Powyżej 5 atomów węgla związki są nierozpuszczalne w wodzie (alkohol amylowy) i rośnie działanie narkotyczne związku.

Podział rozpuszczalników:

1. alifatyczne - ropa naftowa, benzyny

2. aromatyczne - zawierają pierścień benzenowy (benzen, toluen)

3. chlorowane - zawierają w cząsteczce jeden lub więcej atomów chloru (chloroform)

4. inne - dwusiarczek węgla

5. alkohole - metanol, etanol, glikole

Ropa naftowa i jej pochodne:

Węglowodory do 4 atomów węgla - gazy

5 - 8 at. węgla - neurotoksyczne

N - heksan

utlenienie z udziałem cyt. P - 450

2 - heksanol

2, 5 - heksanodiol 2 - heksanon

5 - hydroksy - 2 heksanon

2, 5 - heksanodion

2, 5 - heksanodion jest inhibitorem enzymatycznym - jest najbardziej toksyczny z powyższych związków.

Układ P - 450:

• układ wielu enzymów

• izoenzymy P - 450 to CYP podzielone na 4 grupy. Np. P - 450 CYP 2E1 odpowiada za metabolizm alkoholi; ksenobiotyków

• każda grupa enzymatyczna ma swoje induktory i inhibitory

• polimorfizm CYP - u jednych ludzi jest większa aktywność jakiegoś izoenzymu niż u innych

Powstaje anionorodnik ponadtlenkowy w trakcie przemian.

Metabolizm benzenu (działanie rakotwórcze):

Układ krwiotwórczy jest dla benzenu narzędziem tarczowym.

Zatrucie benzenem: uszkodzenie narządów miąższowych, działanie rakotwórcze jako późny efekt działania benzenu (białaczki limfatyczne, uszkodzenie szpiku kostnego).

Toluen (mniejsza lotność od benzenu - brak działania rakotwórczego).

Zatrucie ostre toluenem: silne działanie narkotyczne, uszkodzenie nerek i wątroby.

Związek	toksyczność
O - ksylen	111
M - ksylen	190
P - ksylen	211
toluen	160
benzen	100

Anilina (aminobenzen)

2Hb
2Met Hb (działanie methomoglobinotwórcze)

Anilina - substrat do produkcji barwników.

Metabolizm nitrobenzenu:

• uszkadza narządy miąższowe

• działa narkotycznie i methemoglobinotwórczo

Metabolizm CCl₄

CCl₄ - CCl₄^* + Cl*

CCl₃^* + O₂
Cl₃COO*

CCl₄
CCl₃C** (najbardziej toksyczne połączenie CCl₄)

Mechanizm hepatotoksycznego działania CCl₄

O₂

Peroksydacja lipidów błon mikrosomalnych

uwolnienie rozpuszczalnych produktów

uszkodzenie błon komórkowych

utrata zdolności do selektywnego przepuszczania Ca⁺

napływ Ca⁺

nekroza

Metabolizm CH₃Cl (chlorek metylu)

• działanie narkotyczne

• działanie hepatotoksyczne

• kwasica

• uszkodzenie wzroku

Metabolizm trichloroetylenu (TRI)

Metabolizm dwusiarczku węgla

• porażenie ośrodków OUN

• zmiany sklerotyczne

• zmiany osobowości

• uszkadza obwodowy układ nerwowy (zaburzenie czucia)

• chelatowanie metali

Metabolizm alkoholi:

Metabolizm metanolu:

Kwasica jest główną przyczyną zgonów przy zatruciu metanolem.

Metabolizm glikolu etylenowego:

Przyczyna zgonów:

• kwasica

• uszkodzenie nerek przez sole kwasu szczawiowego (szczawian wapnia)

---