Prawo finansowe

Wykład II 13.10.08

Podstawowe pojęcia ustawy o finansach publicznych

1. Sektor finansów publicznych

2. Środki publiczne

3. Wydatki publiczne

4. Rozchody publiczne

5. Deficyt sektora finansów publicznych

6. Nadwyżka sektora finansów publicznych

7. Państwowy dług publiczny

Sektor finansów publicznych

W ustawie wymieniono jedynie podmioty wchodzące w jego skład. Nie dokonano tego w oparciu o jednolite kryterium co powoduje że ta klasyfikacja nie jest czytelna. Upraszczając podmioty wymienione w ustawie można podzielić na pewne kategorie:

1. organy władzy publicznej (państwowe i samorządowe)- organy władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz gminy, powiat i samorządowe województwa

2. publiczne placówki naukowe i kulturalne (PAN,PSW)

3. imiennie wskazane podmioty działające w zakresie ochrony zdrowia i ubezpieczeń społecznych

4. państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych

5. fundusze celowe: państwowe i samorządowe

6. jednostki budżetowe zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych

Sama ustawa dokonuje podziału podmiotów zaliczonych do sektora finansów publicznych z zależności od ich przynależności do jednego z trzech podsektorów:

1. rządowego

2. samorządowego

3. ubezpieczeń społecznych

Środki publiczne

1. dochody publiczne

1. daniny publiczne w tym podatki, opłaty składki i inne należności pieniężne o charakterze przymusowym na rzecz jsfp, np. cło

2. inne dochody: np. dochody z mienia, odsetki,

2. przychody publiczne

1. zwrotne

2. bezzwrotne

3. środki pochodzące ze źródeł zagranicznych nie podlegające zwrotowi w tym środki pochodzące z budżetu UE i od państw członkowskich EFTA

Dochody publiczne

W ustawie nie jest to pojęcie jednolite można dokonać podziału na 2 grupy:

1. daniny publiczne do których zaliczono: podatki, opłaty, składki, oraz inne świadczenia pieniężne których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostki samorządu terytorialnego, funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw niż ustawa budżetowa.

2. inne dochody należne jednostkom sektora finansów publicznych określone w odrębnych ustawach są to:

1. dochody z mienia jednostek sektora finansów publicznych np.: wpływy z umów cywilno-prawnych, odsetki od środków na rachunkach bankowych, dywidendy

2. odszkodowania oraz kwoty uzyskania z tytułów udzielonych pożyczek i gwarancji,

3. dochody ze sprzedaży majątku rzeczy i praw nie stanowiące przychodu

4. pieniężne spadki zapisy i darowizny

zwrotne

1. przychody ze sprzedaży papierów wartościowych

2. za skład pożyczek ze środków publicznych

3. z otrzymanych pożyczek i kredytów

bezzwrotne

1. z prywatyzacji skarbu państwa lub jednostek samorządu terytorialnego

2. przychody z działalności prowadzonej przez jednostki sektora finansów publicznych

3. inne przychody

Teoretyczna klasyfikacja dochodów publicznych

1. ze względu na podmiot który zobowiązany jest do odprowadzenia dochodu:

1. dochody od osób fizycznych

2. prawnych

3. nie mających osobowości prawnej

2. ze względu na rodzaj budżetu do którego trafia dochód ( konsekwencja decentralizacji dochodów publicznych)

1. dochody budżetu państwa

2. dochody budżetów jednostek samorządu terytorialnego

3. ze względu na funkcje dochodu

1. dochody zasadnicze realizują funkcje fiskalną, stanowią instrumenty służące gromadzeniu środków pieniężnych

2. dochody uboczne realizują inne funkcje niż funkcja fiskalna- prewencyjno-represyjno

4. Podział na pobranie dochodów

1.Bezzwrotne

2.zwrotne

5. Ze względu na istnienie bezpośredniego świadczenia wzajemnego ze strony podmiotu prawa publicznego, dochody dzielimy na:

1.nieodpłatne - które umieszczenie nie wiąże się z otrzymaniem bezpośredniego świadczenia wzajemnego ze strony organu administracji publicznej

2.odpłatne- których konsekwencją jest otrzymanie przez podmiot wprowadzający do budżetu dochodów bezpośredniego świadczenia wzajemnego ze strony podmiotu prawa publicznego w postaci czynności lub usługi organu administracji publicznej.

Odpłatne dzielimy na ekwiwalentne i nie ekwiwalentne:

• Ekwiwalentne - jest wtedy gdy jego wartość skalkulowana jest na podobnym poziomie do wartości otrzymywanego świadczenia wzajemnego

• Nieekwiwalentne - to taki którego wartość jest zdecydowanie wyższa niż wartość świadczenia wzajemnego

6.Ze względu na możliwość egzekwowania dochodów:

1. Dobrowolne

2. Przymusowe - mogę być ściągane w drodze egzekucji administracyjnej w drodze przymusu państwowego

7. Czy obowiązujecie przepisy wprowadzają nakaz czy możliwość pobierania jakiegoś dochodu:

1. Obligatoryjne - musze być pobierane

2. Fakultatywne - mogę po spełnieniu określonych w ustawie warunków

8.Ze względu na okoliczności pobierania dochodu:

1. Zwyczajne - pobierane w normalnych okolicznościach

2. Nadzwyczajne - pobierane wprowadzane na szczególne okoliczności, najczęściej służące finansowaniu określonego celu i na określony czas

9.Ze względu na sposób pobierania dochodu:

1. Dochody pobierane okresowo w sposób powtarzający się

2. Dochody pobierane sporadycznie

10.Ze względu na źródło dochodów

1. Dochody pochodzące z kraju

2. Dochody pochodzące z zagranicy

Wydatki i rozchody publiczne

Rozróżnienie to oparto na kryterium ekonomicznym:

• bezzwrotny charakter przy wydatkach publicznych

• zwrotny co do zasady przy rozchodach

Według ustawy rozchodami publicznymi są:

1. Spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów

2. Wykup papierów wartościowych

3. Udzielone ze środków publicznych pożyczki

4. Płatności wynikające z odrębnych ustaw których źródłem finansowania są przychody z prywatyzacji majątku skarbu państwa i jednostki samorządu terytorialnego

5. Inne operacje finansowe związane z zarządzeniem długiem publicznym

Nadwyżka i deficyt sektora finansów publicznych

Są to pojęcia mocno związane z prawidłowym prowadzaniem gospodarki finansowej w państwie. Teoretycznie należy dążyć do równoważenia wielkości dochodów i wydatków publicznych co między innymi zapewnia stabilność finansów publicznych i gospodarki państwa. Nadwyżka sektora finansów publicznych według ustawy to dodatnia różnica między dochodami publicznymi a wydatkami publicznymi po wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy jednostkami finansów publicznych. Gdy ta różnica jest ujemna mamy do czynienia z deficytem sektora finansów publicznych.

Państwowy dług publiczny

W ustawie został zdefiniowany jako nominalne zadłużenie sektora finansów publicznych po wyeliminowaniu wzajemnych zobowiązań pomiędzy podmiotami należącymi do tego sektora. Dług skarbu państwa to nominale zadłużenie skarbu państwa.

Wyżej wymienione pojęcia różnią się zakresem. Każdy dług skarbu państwa jest państwowym długiem publicznym ale nie odwrotnie.

Pytania na egzamin:

1. Wskaż podstawowe pojęcia dotyczące finansów publicznych

2. Jakie podmioty wchodzą w skład sektora finansów publicznych?

3. Jaka jest relacja między ustawowym pojęciem środków publicznych a pojęciem dochody publiczne?

4. Co oznaczają zawarte w ustawie o finansach publicznych określenia: wydatki publiczne i rozchody publiczne?

5. Kiedy następuje nadwyżka sektora finansów publicznych a kiedy deficyt?

6. Jaka jest relacja między pojęciem państwowy dług publiczny a dług skarbu państwa?

7

---