Prawo finansowe

Wykład IV 27.10.2008

Pojęcie i charakter budżetu

Publiczna działalność finansowa jest regulowana przez różnego rodzaju plany finansowe i rzeczowe. Plany finansowe przewidują pewne zjawiska finansowe i określają ich pieniężne następstwa. Wskazują źródła finansowania zadań rzeczowych.

Klasyfikacja planów finansowych

1. Kryterium obowiązywania

1. Plany o ściśle określonym zakresie czasowym obowiązywania

2. Plany kroczące - nie wygasają, w miarę potrzeby są aktualizowane

2. Kryterium sposobu ujęcia treści

1. Plany dwustronne - planuje się dochody i wydatki

2. Plany saldowe - ujmuje się różnicę między dochodami i wydatkami

3. Kryterium związania adresatów (BARDZO WAŻNE)

1. Plany analityczne - takie, które na podstawie analizy dotychczasowych zjawisk finansowych starają się określić przyszły ich rozwój. Plany te nie zobowiązują podmiotów, których plan dotyczy do konkretnego działania. Są prognozą. Ich niewykonanie nie rodzi ujemnych konsekwencji dla wykonawców.

2. Plany dyrektywne - opracowywane w bardzo szczegółowy sposób stanowią wiążącą normę dla wykonawcy planu, który odpowiada w sposób przewidziany w odrębnych przepisach za właściwą realizację planu.

Sklasyfikowanie budżetu na podstawie powyższych klasyfikacji

1. Budżet jest planem finansowym o ściśle określonym zakresie czasowym obowiązywania (Art. 95 ustawy o finansach publicznych) - obowiązuje on przez okres roku budżetowego (kalendarzowego). Konsekwencja: Gdy skończy się okres budżetowy wygasają upoważnienia do dokonywania niezrealizowanych wydatków.

2. Budżet jest planem finansowym dwustronnym - Z jednej strony zawiera wielkości i tytuły co do zasady bezzwrotnych dochodów, z drugiej strony wielkości i tytuły bezzwrotnych wydatków.

3. Budżet jest planem finansowym o charakterze jednostronnie dyrektywnym - po stronie wydatkowej tzn., że nie jest dopuszczalne przekroczenie wielkości zaplanowanych wydatków budżetowych. Po stronie wydatków plan stanowi normę wiążącą dla jego wykonawców. Ustawa budżetowa określa cel wydatków, jego kwotę i okres, w którym wydatek może być zrealizowany. Przekroczenie określonego w ustawie limitu wydatków rodzi odpowiedzialność z tytułu naruszenia dyscypliny finansów publicznych.

Budżet a ustawa budżetowa

Należy rozróżnić pojęcia „budżet” i „ustawa budżetowa”, gdyż nie są one tożsame.

Ustawa budżetowa

Budżet państwa zgodnie z Konstytucją i ustawą o finansach publicznych uchwalany jest na konkretny rok budżetowy przez Sejm w formie ustawy. Jest to ustawa szczególna:

1. Uchwalona w szczególnym rybie

2. Ma czasowy charakter

3. Nie stanowi podstawy roszczeń bądź zobowiązań państwa wobec osób trzecich, ani roszczeń tych osób wobec państwa. Podstawę taką mogą stanowić dopiero akty wykonawcze do ustawy budżetowej. Wyjątek stanowią tu wydatki na subwencję dla jednostek samorządu terytorialnego. Zamieszczenie ich w budżecie państwa stanowi podstawę do żądania wypłat subwencji.

4. Ustawa budżetowa nie może zawierać przepisów zmieniających inne ustawy

5. Specyficzna treść ustawy budżetowej

6. Specyfika przepisów ustawy budżetowej - czy ustawa budżetowa jest aktem prawotwórczym? Przepisy ustawy skierowane są bowiem do konkretnych wykonawców a nie do nieograniczonej liczby adresatów. Postanowienia ustawy mogą być wykonane tylko raz (Wskazują jednorazowy sposób zachowania).

Ustawa budżetowa jest aktem normatywnym szczególnego rodzaju.

Budżet

Budżet - plan finansowy podmiotu prawa publicznego (państwa lub jednostki samorządu terytorialnego) zawierający wielkości i tytuły wpływów budżetowych z jednej strony oraz wielkości i tytuły wydatków budżetowych z drugiej strony, określone na okres roku kalendarzowego. Jest to plan o charakterze jednostronnie dyrektywnym po stronie wydatkowej uchwalany w szczególnym trybie w formie ustawy budżetowej lub uchwały budżetowej.

System budżetowy w Polsce od 1 stycznia 1999

System budżetowy - całokształt urządzeń organizacyjnych (norm, instytucji, procedur) dotyczących gospodarki budżetowej tj. pobierania dochodów u dokonywania wydatków przez podmioty prawa publicznego.

Zasady budżetowe

2 ujęcia:

• Postulaty doktryny pod adresem twórców budżetu na przyszłość

• Cechy charakterystyczne budżetów już istniejących

Katalog zasad:

1. Zasada powszechności budżetu (zupełności)

2. Zasada jedności budżetu

3. Zasada szczegółowości budżetu

4. Zasada równowagi budżetowej

5. Zasada równego dostępu do środków publicznych

Zasada powszechności (zupełności) budżetu

Zasada powszechności/zupełności/budżetowania brutto jest doktrynalnym postulatem, aby do budżetu na szczeblu państwa i samorządu trafiały wszystkie dochody publiczne i z tego budżetu były pokrywane wszelkie wydatki na cele publiczne. Zatem wg tej zasady wykluczone jest istnienie wszelkich form tzw. publicznej gospodarki pozabudżetowej tj. gromadzenia środków publicznych poza budżetem.

Zasada ta jest przestrzegana w formie budżetowania brutto właściwego dla jednostek budżetowych, które „wchodzą” do odpowiedniego budżetu pełną kwotą dochodów i wydatków.

Ograniczeniem tej zasady jest sposób powiązania z właściwym budżetem zakładów budżetowych (budżetowanie netto - proste) oraz gospodarstw pomocniczych, rachunków bankowych własnych jednostek budżetowych, funduszy motywacyjnych (szczególne formy budżetowania). Te jednostki organizacyjne rozliczają się z właściwym budżetem saldem swoich zysków.

Zasadę zupełności przełamują pozabudżetowe fundusze celowe, w przypadku których rozdysponowanie środków publicznych odbywa się poza budżetem.

Pytania na egzamin

1. Rodzaje planów finansowych - klasyfikacja wg różnych kryteriów

2. Jak można zdefiniować budżet?

3. Czym charakteryzują się plany analityczne a czym plany dyrektywne?

4. Co oznacza jednostronnie dyrektywny charakter budżetu?

5. Wskaż różnicę między budżetem państwa a ustawą budżetową

6. Dlaczego ustawa budżetowa jest ustawą szczególną?

7. Co to jest prowizorium budżetowe - doczytać z podręcznika!!!!

8. Jak można zdefiniować zasady budżetowe?

9. Co oznacza zasada powszechności (zupełności) budżetu i kiedy jest przestrzegana?

10. Czy istnienie państwowych funduszy celowych jest zgodne z zasadą zupełności budżetu? Uzasadnij swoje stanowisko

11. Co to jest budżetowanie? Jakie znasz jego formy i na czym polegają?

12. Na czym polega budżetowanie netto a na czym budżetowanie brutto i która z tych form odpowiada zasadzie zupełności budżetu?

15

---