Psychologia społeczna - WYKŁADY dr Szmaus-Jackowska
22.02.11 r.
Zaliczenie: egzamin pisemny 4 pytania, 2 z wykładów i 2 z ćwiczeń. 20.06 o godz. 12
Program:
Metody badań psychologii społecznej
Poznawanie siebie i otoczenia społecznego
Pomocność i prospołeczność
Agresja
Grupy społeczne i procesy grupowe zachodzące w tych grupach.
Psychologia społeczna zajmuje się szeroko pojętym wpływem społecznym a więc odpowiedzią na pytanie: W jaki sposób to co czują, myślą i robią jedni ludzie, wpływa na to co robią inni ludzie?
Współczesna psychologia społeczna tworzy wiele teorii o małym lub średnim zasięgu, które próbują wyjaśnić albo jedno konkretne zjawisko społeczne albo klasę zachowań.
Tradycje myślenia o społecznych zachowaniach człowieka:
tradycja poznawcza (kognitywna) - to co człowiek czuje, myśli i jak się zachowuje zależy od procesów przetwarzania informacji (myślenie, uwaga)
tradycja motywacyjna - koncentruje się na pobudkach ludzkiego zachowania (jaką człowiek ma motywacje do zadań)
perspektywa teorii uczenia się - mówi o tym że zachowanie ludzkie jest wyznaczone przeszłymi doświadczeniami
perspektywa społeczno-kulturowa - mówi o tym, że człowiek jest wytworem socjalizacji w konkretnej grupie społecznej która jest zanurzona w szerszej kulturze, która generuje i tworzy wartości postępowania człowieka.
perspektywa ewolucjonistyczna - wyjaśnia zachowanie jako skutek przeszłości całego gatunku ludzkiego.
08.03.11 r.
Metody badawcze stosowane w psychologii społecznej
Punktem wyjścia do badań są pomysły i hipotezy które mają być sprawdzone.
Źródła hipotez:
wcześniejsze teorie
osobiste doświadczenia
aktualne wydarzenia społeczne
Teza o rozproszeniu odpowiedzialności - Darley i Latane (ciekawostka)
3 metody stosowane w psychologii poznawczej:
Metoda obserwacyjna - bada, obserwuje ludzi i systematycznie rejestruje pomiary ich zachowania.
Formy metody obserwacji:
Obserwacja systematyczna - obserwacja ludzi w określonych warunkach
Obserwacja uczestnicząca - badacz uczestniczy w sytuacji w której prowadzi badanie, wchodzi w interakcje z badanymi ale nie może wpływać na żadne zachowania
Analiza archiwalna - badacz obserwuje zachowania społeczne badając nagromadzone w danej kulturze dokumenty lub archiwalia.
Metoda obserwacyjna ma swoje wady: niektóre reakcje są trudne do obserwacji ponieważ zdarzają się rzadko np. reakcja na wypadek, napad. Niektóre zachowania zdarzają się kiedy człowiek jest sam. Metoda ta jest ograniczona do konkretnej grupy ludzi w konkretnej sytuacji.
2) Metoda korelacyjna - badacz mierzy systematycznie 2 zmienne, lub ich większą liczbę, szacuje relacje między tymi zmiennymi. Dane pochodzą z obserwacji lub pomiarów.
Korelacja dodatnia (1) - jest wtedy gdy wzrost wartości jednej zmiennej oznacza jednocześnie wzrost wartości drugiej zmiennej.
Korelacja ujemna (-1) - wzrost wartości jednej zmiennej oznacza spadek drugiej zmiennej.
Brak korelacji (0).
Max. Przedział <-1;1>
Korelacja nie implikuje przyczynowości - nie wiadomo co wpływa na co.
3) Metoda eksperymentalna - polega na przeprowadzeniu eksperymentów; określa związki przyczynowo-skutkowe; badacz losowo przydziela uczestników eksperymentu do różnych sytuacji i upewnia się że sytuacje te są identyczne pod wszystkimi względami z wyjątkiem jednego - zdefiniowanego przez zmienną niezależną.
Zmienna niezależna - badacz nie manipuluje żeby stwierdzić czy ma ona wpływ na jakąś inną zmienną (na zmienną zależną) np. kolor oczu.
Trafność wewnętrzna i zewnętrzna
Trafność wewnętrzna- to upewnienie się, że nic więcej poza zmienną niezależną nie wpływa na zmienną zależną.
Randomizacja-losowe przydzielanie ludzi do sytuacji badawczej.
Trafność zewnętrzna- możliwość generalizacji eksperymentów na sytuacje z codziennego życia oraz na innych ludzi.
Realizm sytuacyjny- stopień w jakim sytuacje eksperymentalne są podobne do tych z codziennego życia. Trzeba zastosować instrukcje maskującą czyli przedstawienie uczestnikom takiego celu badań który jest różny od prawdziwego celu badań.
Żeby móc generalizować eksperymenty na innych ludziach konieczne jest zastosowanie randomizacji lub doboru losowego.
Metody badawcze (podsumowanie)
Metoda |
Pytanie na które odpowiada |
OBSERWACYJNA |
Opis jaka jest natura zjawiska |
KORELACYJNA |
Przewidywanie. Czy na podstawie zmiennego x można przewidzieć y |
EKSPERYMENTALNA |
Przyczynowość - czy zmienna x jest przyczyną zmiennej y |
22.03.11 r.
Ja i wizerunek własnej osoby.
Ja - jedno z pierwszych wypowiadanych słów
Ja w psychologii to bardzo bogata i złożona struktura wiedzy i świadczy o tym złożoność i różnorodność „ja fenomenologicznych” a więc uświadamianych w danej chwili wersji „ja”.
O istnieniu JA fenomenologicznego świadczą pewne zjawiska:
efekt odniesienia do `ja' - zjawisko w którym lepiej zapamiętujemy treści odnoszone do siebie niż do innych
efekt `coctail-party' - chronicznie podwyższona dostępność pamięciowa; innymi słowy informacje o nas samych łatwiej docierają do nas nawet w sytuacji pochłonięcia uwagi czymś innym (np. jesteśmy na imprezie pochłonięci zabawą jednak gdy słyszymy swoje imię, natychmiast odwracamy się w stronę źródła).
Ja - luźna struktura różnych roli, tożsamości społecznych, przekonań na własny temat i samoocen oraz wartości i celów uznawanych za własne. (ważne są konteksty społeczne, różne sytuacje).
Hazel Markus (1980) wprowadziła pojęcie „autoschemat”:
zawężona wiedza na swój temat;
Obszar `ja' w zakresie którego człowiek ma dobrze sprecyzowane poglądy i bogatą wiedzę o sobie;
wpływa na poczucie własnej wartości (np. kobieta ma wykształcony shemat kobiecości).
Nie wszystkie obszary „ja” dotyczą rzeczywistych informacji na swój temat, czyli tzw. „ja realnego”, ponieważ w skład `ja' wchodzi też „ja idealne” (osiągnięcia, aspiracje, nadzieje) oraz „ja powinnościowe” (czego oczekują od nas inni, obowiązki, co powinnam zrobić).
Tony Higgins (1989) badał rozbieżności między wszystkimi `ja'.
`Ja' jest uwarunkowane kulturowo
Kraje kolektywistyczne - `ja' ma charakter współzależny
Kraje takie jak USA - `ja' ma charakter niezależny.
Skąd się bierze `Ja'?
Istnieją trzy źródła:
inni ludzie - myślimy o sobie to, co myślą o nas inni (M. Mead - interakcjonizm symboliczny - 1975)
inni ludzie którzy wpływają na nasze ja za pomocą porównań społecznych; człowiek może lepiej lub gorzej wypadać na tle innych, co wpływa na poziom jego samooceny. Dzięki porównaniom społecznym tworzy się tożsamość osobistą czyli część samowiedzy na który składają się cechy postrzegane przez osobę jako najbardziej charakterystyczne dla samego siebie i najbardziej specyficzne.
Tożsamość społeczna - identyfikacja z konkretnymi grupami lub abstrakcyjnymi kategoriami do których człowiek przynależy lub aspiruje do przynależności.
3) własne zachowanie. Teoria autopercepcji Daryla Bena - ludzie formułują sądy na
swój temat dzięki obserwacji własnego zachowania i kontekstu w jakim to zachowanie występuje. Niekiedy dowiadujemy się o sobie samym, tak jakby ktoś inny nas obserwował, jednak istnieje tendencja do „wybielania się” w procesie autopercepcji.
Z czego wynika że postrzegamy siebie lepiej niż innych?
Trzy pozytywne złudzenia:
przeceniamy swoje możliwości, pozytywne cechy;
zawyżamy stopień sprawowanej przez siebie kontroli nad zdarzeniem (np. uważam, że to ja decyduję)
jesteśmy skłonni do nierealistycznego optymizmu (widzimy siebie, lepiej niż innych; ochrona psychiki).
Funkcje `ja' umożliwiają nam kontakt z innymi ludźmi:
INERPERSONALNE - dotyczące kontaktów z innymi ludźmi
utrzymywanie i negocjowanie tożsamości (pamięć autobiograficzna - wiedza o sobie jako podstawowy wyznacznik poczucia własnej tożsamości); trafne odczytywanie przez innych tożsamości
symulowanie psychiki partnerów a interakcji (przypisywanie innym ludziom cech wspólnych ze swoimi).
INTRAPERSONALNE -dotyczące samego siebie
samoregulacja zachowania celowego (znając siebie, jestem w stanie przewidzieć sytuację co zrobię np. jak się ktoś przewróci)
samokontrola - zamierzona i dowolna zmiana własnych reakcji ; - paradoksalny efekt kontroli umysłowej powoduje „hiperdostępność” (D. Wegner 1994) czyli wzrost częstotliwości pojawiania się myśli na jakiś temat w porównaniu z sytuacją kiedy człowiek nie próbuje się ich pozbyć (? Nie wiem o co kaman)
Samoocena też dotyczy nas samych - naszego `ja'
koncentracja na sobie
afektywna reakcja człowieka na samego siebie
cechy:
wysokość (samoocena może być wysoka, niska)
jasność (pewność przekonań na własny temat)
stałość w czasie (względnie stała)
działa na zasadzie błędnego koła (im niższą masz samoocenę tym mniej działasz i tym samym wciąż masz niską samoocenę)
regulacja samooceny (bieżący stan człowieka)
Motywy związane z `ja':
AUTOWALORYZACJA podnoszenie własnej wartości, dążenie do podtrzymania lub nasilenia dobrego mniemania o sobie
AUTOWERYFIKACJA dążenie do zgodności między już istniejącymi przekonaniami o sobie a nowymi inf. Na własny temat związane z dysonansem poznawczym
SAMOPOZNANIE dążenie do pozyskania prawdziwej i dokładnej informacji o sobie
SAMONAPRAWA dążenie do rzeczywistego poprawienia własnych cech i umiejętności, dobrostanu
Mechanizmy autowaloryzacji : co robimy, żeby stale podnosić swą samoocenę:
dokonujemy porównań społecznych
unikamy i redukujemy dystanse
autoafirmacja - pełna akceptacja siebie, potwierdzone wartości
19. 04. 11 r.
Zachowania prospołeczne
Zachowania prospołeczne- są to wszelkie działania pomocowe ukierunkowane na spowodowanie korzyści u drugiego człowieka.
Działania pomocowe mogą mieć charakter:
materialny (oddawanie rzeczy);
biologiczny (oddawanie szpiku, krwi);
psychiczny (wsparcie psychiczne, wysłuchanie)
Prospołeczność - wszystkie działania ukierunkowane na korzyści pozaosobiste (troska o losy)
Altruizm - szczególny rodzaj działania pomocniczego nastawiony na korzyść drugiemu człowiekowi, ale nie przynoszące korzyści pomagającemu, może przynosić straty.
Teorie zachowań prospołecznych - dlaczego pomagamy?
Darley, Zatane - decyzyjny model interwencji kryzysowej.
Aby udzielić komuś pomocy, konieczne jest podjęcie pięciu decyzji pozytywnych, przy czym aby zaniechać udzielanie pomocy, wystarczy brak spełnienia zaledwie jednego warunku.
Decyzje:
Zauważenie zdarzenia;
Zinterpretowanie zdarzenia jako nagłego wypadku (syt. Kryzysowa) - w tym punkcie może nastąpić rozproszenie odpowiedzialności (niewiedza wielu);
Przyjęcie osobistej odpowiedzialności za zdarzenie;
Rozstrzygnienie dotyczące kompetencji do udzielania pomocy;
Decyzja związana z podjęciem pomocy; może wystąpić lęk przed ośmieszeniem.
Wiele decyzji, które podejmujemy, mają charakter automatyczny.
Model pobudzenia - bilansu - J. Pilianin
Do udzielenia pomocy w sytuacji kryzysowej motywuje nas spostrzeganie jej jako skutecznego sposobu na uniknięcie nieprzyjemnych emocji wywołanych cudzym nieszczęściem.
Główne twierdzenia tej teorii:
Pobudzenie emocjonalne, które występuje u obserwatora rośnie wraz z czasem trwania, jednoznacznością i natężeniem a maleje wraz z dystansem (psychicznym, fizycznym), który dzieli nas od tego człowieka
Obserwator krytycznego zdarzenia wybiera taki sposób redukcji nieprzyjemnego napięcia, który działa najszybciej i przynosi najmniej strat
Model przebudzenia - bilansu uwzględnia 2 rodzaje kosztów związanych z udzielaniem pomocy.
Udzielanie pomocy- koszty:
strata czasu, pieniędzy;
wysiłek;
narażenie na niebezpieczeństwo;
Udzielanie pomocy- zyski:
satysfakcja;
przyrost poczucia własnej wartości, skuteczności;
wzrost samooceny;
Nie udzielenie pomocy:
wyrzuty sumienia;
samoobwinianie się;
obwinianie.
J. Danidio - modyfikuje: Człowiek przed udzieleniem pomocy, szacuje przede wszystkim koszty.
Teorie norm
Pomaganie innym jest skutkiem ulegania normom społecznym.
Normy społeczne - zasady, które mówią co należy robić a czego nie.
Istnieją dwie normy, które skłaniają do pomagania:
Norma odpowiedzialności społecznej - oczekiwanie i nakaz pomocy tym osobom, których losy zależą od naszych działań
Norma wzajemności - oczekiwanie i nakaz pomocy tym osobom które wcześniej nam pomogły
Teorie ewolucjonistyczne
Teoria dostosowania łącznego - W. Hamilton - Pomaganie innym -krewnym łącznie z poświęceniem własnego życia, w istocie jest zachowaniem mającym na celu propagowanie własnych genów
Teoria altruizmu wzajemnego - Robert Triners - Pomaganie innym osobnikom własnego gatunku jest korzystne dla pomagającego o ile jest odwzajemniane. Dzięki temu, pomagający dysponuje większą liczbą „zasobów pożyczonych”.
Wyznaczniki pomocności:
Obecność i postępowanie innych ludzi:
-modelowanie (uczymy się);
-warunkowanie czyli pomaganie w zależności od nagrody i kary;
-potrzeba aprobaty społecznej;
Właściwości biorcy pomocy:
-zgodnie z normą odpowiedzialności społecznej;
-pomaganie tym którzy nie są sprawcami zdarzenia;
-częściej pomagamy osobom lubianym, atrakcyjnym;
Relacje między dawcą a biorcą pomocy
Istnieją dwa typy motywacji do pomagania:
Motywacja endocentryczna - polega na tym, że pomagamy innym, żeby poprawić swoje samopoczucie;
Motywacja egzocentryczna - pomaganie innym tylko po to, żeby zaspokoić ich potrzeby.
Co powoduje niechęć?
Czujemy się słabsi, niezauważalni, gorsi; zagrożenie samodzielności.
Grupy
Istnieją co najmniej 3 powody dla których tworzą się grupy:
Silna potrzeba afiliacji i przynależności społecznej;
Grupy udzielają swoim członkom wsparcia społecznego;
Realizacja celu, którego jednostka sama by nie zrealizowała
Grupa społeczna
Dwie lub więcej osób, które komunikują się ze sobą wzajemnie, mają poczucie przynależności i wspólny cel.
Spójność grupy
Suma sił, skłaniających ludzi do pozostania w tej grupie.
Trzy siły:
Wzajemna atrakcyjność członków grupy;
Atrakcyjność wspólnie wykonywanego działania;
Korzyści rozumiane jako prestiż grupy
Fascynacja społeczna - 1889 - odkrył Triplet, który zauważył że istnieje wzrost poziomu wykonywania łatwego zadania pod wpływem obserwacji innych ludzi.
Hisband Pessin 1933 - Hamowanie społeczne - to zjawiska, w których obecność innych ludzi powoduje spadek wykonania trudnego zadania w porównaniu z działaniem w samotności
Hamowanie społeczne wynika z:
lęku przed oceną;
rozproszenia uwagi;
ożywienia - uwrażliwienie na obecność innych ludzi
Próżniactwo społeczne (efekt Ringelmanna) 1920 - im więcej osób równocześnie wykonuje jakąś pracę, tym gorszy rezultat otrzymują w porównaniu z tym co wynikało by z dodawania ich rezultatów uzyskiwanych indywidualnie.
Klasyfikacja zadań grupowych na podstawie układu członków grupy w ogólny wynik:
zadania zddyktywne - kiedy wyniki członków grupy są do siębie dodawane;
zadania dysjungtywne - wynikiem całej grupy jest najlepszy wynik indywidualny;
zadania koniunktywne - wynik całej grupy jest równy wynikami ajgorszego członka grupy.
17. 05. 11 r.
Agresja
Agresja - jest to zachowanie ukierunkowane na zadanie cierpienia drugiemu człowiekowi który jest motywowany do uniknięcia tego cierpienia.
Rodzaje agresji:
wroga - jest poprzedzona gniewem, a cierpienie ofiary jest głównym i jedynym celem sprawcy;
instrumentalna - jest to zadanie komuś bólu i cierpienia i jest to instrument pomocny do osiągnięcia innego celu (np. kradzież, chęć zdobycia szacunku w grupie)
Trzy teorie agresji:
Teoria instynktu - w tej teorii agresja jest wrodzona i zdominowana biologiczną koniecznością wyładowania agresywnej energii - jest traktowana jako nieunikniony element ludzkiej natury (rodzimy się agresywni). Twórcą tej teorii jest Konrad Lorenz - uniwersalne zachowanie które ujawnia się poprzez wyzwalacze z otoczenia a jest hamowane poprzez kontrwyzwalacze (np. służby porządkowe, prawo).
Z teorią instynktu wiąże się hydrauliczna koncepcja agresji Freuda. Według niego agresja jest kumulowana wewnątrz każdego człowieka, konieczne jest jej rozładowywanie. Im więcej agresji, tym słabszy wyzwalacz potrzebny do jej ujścia i późniejszej ulgi.
Agresja może być rozładowywana przez sport, sprzątanie, częste ekspresje, kłótnie.
Teoria instynktu jest fałszywa gdyż agresja nie jest wrodzona. Nie ma żadnych badań, które potwierdzają że agresja jest wrodzona.
Teoria agresji jako popędu - teoria frustracji-agresji - Dollard
Niepowodzenie związane z brakiem możliwości osiągnięcia zaplanowanego wcześniej celu.
Teoria frustracji-agresji - Agresja jest wynikiem frustracji i każda frustracja rodzi tendencje do agresji.
Tendencja do agresji będzie tym większa:
Im większa jest wartość zablokowanego celu;
Im bardziej osiągnięcie celu jest przez frustracje uniemożliwione
Im więcej działań zostało zablokowanych
(np. ktoś przygotowuje się do maratonu a dwa dni przed startem łamie nogę)
Niewielkie frustracje mogą się kumulować i tworzyć jedną wielką frustrację.
Mogą wystąpić dwie sytuacje kiedy jest strach przed karą; wtedy może wystąpić przemieszczenie agresji (np. autoagresja), lub agresja na inny obiekt.
Zmiana postaci agresji - zastąpienie agresji inną reakcją agresywną (mniejsza i nie zagrożona karą).
Modyfikacje teorii frustracji-agresji:
`nie tylko agresja' : następstwem frustracji jest nie tylko agresja ale może być też: regresja (cofanie się w rozwoju), fiksacja (uporczywe powtarzanie jakiejś czynności), apatia i wycofanie się (próba zredukowania napięcia bez usunięcia źródłą), zaburzenia psychosomatyczne (ciśnienie, wrzody żołądka).
` nie każda frustracja zrodzi agresję' - według badań agresje tworzy tylko frustracja arbitralna czyli zamierzona przez konkretnego człowieka
`nie sama frustracja rodzi agresje' - istnieją dodatkowe czynniki wzmagające agresje. Berkowitz uważa że są sygnały wywoławcze agresji. Muszą wystąpić przedmioty które wzmagają agresje.
`agresje rodzi nie frustracja lecz inne czynniki' jak prowokacja, czynniki autosferyczne, rozproszenie.
Teoria agresji jako rezultatu uczenia się
Agresja jest wynikiem uczenia się za pośrednictwem warunkowania sprawczego i modelowania.
Warunkowanie sprawcze - częstotliwość swobodnie podejmowanych działań, rośnie bądź maleje w zależności od nagród i kar następujących po tych działaniach.
Modelowanie- naśladowanie - proces uczenia się na podstawie doświadczeń innych ludzi które w odniesieniu do agresji może mieć następujące skutki: powielanie wzorca; obserwowanie skutków czyjeś agresji prowadzi do akceptacji zachowań krytycznych (znieczulica); obserwowanie skutków
Yjeś agresji osłabia zachowanie tych zachowań agresywnych których obserwator już się wyuczył.
Wyznaczniki agresji:
Prowokacja - w formie aktu fizycznego lub słownej obelgi (mężczyźni są bardziej podatni)
Pobudzenie emocjonalne - (prawo Yerkrsa-Dodsona)
Przemoc w mass mediach - istnieje korelacja między oglądaniem agresji w mediach a występowaniem agresji w realnym świecie.
Normy i oczekiwania społeczne - prowadzą do tego, że dehumanizuje się ludzi np. nakłanianie na siłę do zmiany religii
Alkohol - nasila agresje, samospełniające się proroctwo (ludzie wiedzą że mogą być agresywni, więc są), obniża zdolność do abstrakcyjnego myślenia, wyostrza uwagę na jakiś bodziec, zaniża umiejętność oceny zagrożeń.
Jak zapobiec agresji:
poprzez rozmowę;
katharsis (oczyszczenie);
karanie (adekwatne i natychmiastowe).