229. Analiza wybranych programów terapii grupowych
1. MŁODZI DDA W TERAPII
Program terapeutyczny dla młodych Dorosłych Dzieci Alkoholików, którego jestem autorką, zrodził się w oparciu o wieloletnie doświadczenia w pracy z tego rodzaju pacjentami. Początki to współpraca z Mirosławem Borkiem w Ośrodku "Petra" w Warszawie (lata 1992 -1995). Później samodzielna próba (z powodzeniem) merytorycznego uporządkowania i doprecyzowania terapeutycznych przedsięwzięć wobec zgłaszającej się coraz liczniej młodzieży. Od 1996 roku można już mówić o pełnej ofercie terapeutycznej dla młodych DDA w Ośrodku "Petra", w którym program był realizowany do końca 1999.
Wiosną 2000 roku dostałam propozycję od Anny Muszyńskiej kierownika poradni odwykowej na Solcu w Warszawie, aby program był realizowany w tej placówce. I tak, z końcem sierpnia, ruszyła edycja programu dla młodych DDA w poradni na Solcu.
PODSTAWOWE CELE PROGRAMU
Udzielenie pomocy psychologicznej,
praca nad zaakceptowaniem własnej tożsamości,
uświadomienie źródła kryzysów emocjonalnych i mechanizmów funkcjonowania w relacjach współuzależnieniowych,
przepracowanie głębszych problemów osobistych i relacyjnych czyli praca nad urazami z dzieciństwa,
dostarczenie umiejętności psychologicznych służących konstruktywnemu rozwojowi.
SPECYFIKA KA KATEGORII WIEKOWEJ (18-26 LAT)
W naturalny sposób wyłoniła się kategoria wiekowa pacjentów, którzy już nie identyfikowali się z problemami młodzieży szkolnej, ale jeszcze nie osadzili się w życiu dorosłym (podjęcie stałej pracy, założenie rodziny) i trudno im było odnaleźć siebie wśród dorosłych współuzależnionych.
Z punktu widzenia rozwojowego, owi pacjenci "przeskoczyli" fazę dorastania i z okresu dzieciństwa od razu weszli w role dorosłych (co oczywiście wymusiła dysfunkcja alkoholowego domu), natomiast z punktu widzenia rozwoju psychicznego, emocjonalnie pozostają dziećmi o zaniżonej bądź nieadekwatnej samoocenie. Społecznie podejmują się i realizują zadania właściwe dorosłym. Ten stan można komentować jako efekt ciągłego konfliktu pomiędzy poczuciem winy (jestem kiepski, wszystko robię źle), a nadodpowiedzialnością (wszystko muszę kontrolować, wszystko zależy ode mnie).
Czas terapii jest jednocześnie dopuszczeniem do świadomości okresu dorastania z buntem przeciwko rodzicom i pytaniem o własną tożsamość; odreagowaniem urazów z dzieciństwa i przepracowywaniem współczesnych wątków, głównie związanych z odchodzeniem z domu i budowaniem związków emocjonalnych.
RAMOWY OBRAZ PROGRAMU
Program składa się z dwóch części:
etap pierwszy wstępny to przedewszystkim czas na budowanie zaufania i bezpieczeństwa w grupie oraz w kontakcie indywidualnym; wstępna identyfikacja z własnym DDA; edukacja na temat funkcjonowania dzieci w rodzinie alkoholowej, samej choroby alkoholowej i współuzależnienia; początki pracy na relacji przeniesieniowej terapeuta jest postrzegany jako rodzic;
etap drugi zaawansowany to pogłębiona praca psychologiczna nad rozpoznanymi problemami; przepracowywanie urazów z dzieciństwa i współczesnych krzywd; porządkowanie siebie i świata według jasnych i konsekwentnie egzekwowanych zasad, zgodnych ze zdrowym stylem życia.
Czas realizacji całego programu obejmuje dwa lata w systemie wrzesień czerwiec i październik maj, ze wskazaniem na przerwę wakacyjną jako zalecenie terapeutyczne (być może pierwszy raz w życiu zaplanuj swoje wakacje pod kątem zadbania o siebie i wypoczynku).
W trakcie realizacji programu równolegle pacjenci uczestniczą w terapii indywidualnej i grupowej, cyklu edukacyjnym oraz w dodatkowych formach pracy grupowej typu maratony i treningi, ściśle wpisanych w realizację terapeutycznych celów programu.
AKTUALNY PRZEBIEG PROGRAMU
Uruchomienie siódmej edycji programu na przełomie sierpnia i września było natychmiastowym potwierdzeniem zapotrzebowania na tego typu ofertę. Nabór do grupy, która ma charakter otwarty cały czas (do końca czerwca 2001 r.) przyjmuje nowych pacjentów, rozpoczął się od dziewięcioosobowego składu. Obecnie (listopad ) na spotkania przychodzi 15 16 osób. I nadal zgłaszają się kolejne.
PRZYJĘCIE DO TERAPII
Wszyscy uczestnicy przed wejściem do programu terapeutycznego przechodzą rozmowę kwalifikacyjną. O przyjęciu decyduje:
własna motywacja (po co ja tu przychodzę),
problem alkoholowy któregoś z rodziców,
nieuczestniczenie jednocześnie w innej formie terapii (także farmakologicznej),
w sytuacjach wątpliwych konsultacja psychiatryczna,
wyrażenie zgody na zawarcie kontraktu w terapii grupowej i indywidualnej zgodnie z nakreślonymi celami, oznaczonej czasową formułą programu.
Najczęściej pojawiające się motywacje to: niezadowolenie z własnych kontaktów z innymi (zwłaszcza bliskimi) osobami, niska samoocena, brak akceptacji siebie, udręczenie poczuciem winy, odpowiedzialności za innych i przymusem kontroli siebie, wszystkich i wszystkiego wkoło, poszukiwanie sposobu na przeżywanie przyjemności, a przynajmniej spokoju, chęć pomocy rodzinie, brak satysfakcjonujących związków męsko-damskich.
PRACA W GRUPIE I KONTAKT INDYWIDUALNY
Praca w grupie toczy się jednocześnie na kilku płaszczyznach: budowaniu zaufania i poczucia bezpieczeństwa, integracji na poziomie grupowym i problemowym, wsparcia i akceptacji, edukacji, podążaniu za aktualnymi wątkami osobistymi i interpersonalnymi uczestników. Podobnie przebiega terapia indywidualna, która prowadzona jest w ścisłej współpracy z terapeutami grupowymi.
UCZESTNICY
Uczestnicy obecnej edycji programu terapeutycznego są, podobnie jak ich koledzy z poprzednich lat, najczęściej studentami "z górnych półek". Dobrze się uczą, niejednokrotnie studiują dwa kierunki, albo jako "dzienni" studenci jednocześnie pracują na stałych umowach. Ale są i tacy, którzy nie dają sobie rady z nauką, mają kłopoty ze skończeniem szkoły średniej. Część zaś ma tytuły magistrów i stałą pracę np. w lecznictwie odwykowym.
Dominują dziewczyny, ale chłopcy stanowią jedną trzecią obecnego składu. Najwięcej jest dwudziestodwu i trzylatków. Najmłodsza osoba ma osiemnaście lat, najstarsza dwadzieścia pięć. Poziom zamożności reprezentuje całą skalę możliwości. Są i bardzo bogaci, średnio zasobni i ubodzy. Spośród 15 osób pięcioro ma uzależnione matki, jedna oboje rodziców. W dwu przypadkach pijący rodzice już nie żyją. W czterech przypadkach rodzice uzależnieni podjęli terapię, a w dwóch rodzice współuzależnieni.
2. ADAPTACJA program terapii grupowej dzieci z ADHD
Główne cele programu:
1) Podniesienie własnej samooceny - u dzieci nadpobudliwych jest ona często bardzo niska
2) Przeżycie pozytywnych doświadczeń społecznych korygujących obraz siebie
3) Nabycie umiejętności radzenia sobie z nadpobudliwością
4) Odreagowanie negatywnych emocji
5) Poznanie technik radzenia sobie ze złością
Program składa się z 35 zajęć (60 minut).
Część ćwiczeń zawiera elementy pracy z ciałem, gdyż tego typu techniki ważne są dla redukcji napięcia fizycznego i emocjonalnego, uczą dzieci autokontroli zachowań oraz wzmacniają proces koncentracji uwagi.
I część programu - integracja grupy
Zajęcia integracyjne mające na celu wzajemne zapoznanie się uczestników terapii grupowej.
II część programu - rozwijanie umiejętności niezbędnych w podejmowaniu kontaktów z innymi ludźmi - elementy treningu interpersonalnego
Jest to terapia grupowa, podczas której uczestnicy mają możliwość doświadczania siebie nawzajem. Najważniejsze umiejętności ćwiczone podczas treningu to: otwartość, umiejętność wyrażania uczuć oraz odczytywania uczuć innych. Podczas takich zajęć dzieci poznają różne sposoby komunikowania się, rozwiązywania zaistniałych konfliktów i radzenia sobie z negatywnymi emocjami. Uczestnicy takich zajęć uczą się też, jak unikać nieporozumień, wynikających z zaburzonej komunikacji.
III część programu - elementy socjoterapii
Zajęcia umożliwiają wyrażanie negatywnych emocji, takich jak lęk, złość, gniew, obawa, bezsilność, poczucie krzywdy czy bezradność, tak często towarzyszących dzieciom nadpobudliwym. Podczas tego typu zajęć dostarcza się sytuacji stymulujących pozytywne emocje i relaks. Podczas zajęć odbywają się różnego rodzaju gry, zabawy i ćwiczenia mające na celu redukcję zachowań agresywnych poprzez rozwój samokontroli emocjonalnej. Zajęcia tego typu pozwalają także na analizę własnego zachowania i uczenie się samokontroli oraz nieagresywnego reagowania na sytuacje prowokacyjne, stresowe.
IV część programu - techniki relaksu i koncentracji, aromaterapia, elementy chromoterapii
Relaks opiera się na tym, że świadoma koncentracja uwagi na dowolnym obszarze ciała może wywołać rozluźnienie się mięśni w tym obszarze. Świadomość ciała prowadzi do wyraźnego odczuwania wszystkich części ciała. Związek pomiędzy ciałem a psychiką powoduje, że relaks mięśni wywołuje również relaks umysłu, pojawienie się spokoju i dobrego samopoczucia.
Metody i techniki
Psychodrama, krąg, rysunki, burza mózgów, praca w małych grupach, krótkie opowiadania (historyjki terapeutyczne), gry i zabawy (rozgrzewka przed zajęciami).Dodatkowo wykorzystano ćwiczenia wspomagające koncentrację uwagi, ćwiczenia oddechowe, techniki relaksacyjne. Liczba osób w grupie: 6-8.Rekrutacja - w oparciu o pomoc pedagogów szkolnych, którzy pomogą wyłonić uczniów najbardziej potrzebujących pomocy, zdiagnozowanych pod kątem ADHD. Równolegle powstanie grupa wsparcia dla rodziców ucząca umiejętności radzenia sobie z zachowaniem własnym i dzieci mających ADHD. Ponadto chcielibyśmy zorganizować zajęcia warsztatowe z nauczycielami, dotyczące pracy z dzieckiem nadpobudliwym w szkole. Zajęcia terapii grupowej prowadzone będą przez mgr Tadeusza Więciorka i mgr Beatę Kałużę. Szczegółowe informacje ukażą się w naszej ofercie na rok szkolny 2006/2007.