Wychowanie i jego właściwości. Różne koncepcje wychowania.

Wychowanie w ujęciu świeckim - wąskie znaczenie - świadome, celowe i specyficzne pedagogiczne działanie osób, z reguły występuje w ich różnych zbiorach (rodzinnych, szkolnych) dokonywane głównie przez słowo (i inne postaci interakcji zwłaszcza przez przykład osobisty) zmierzające do osiągnięcia względnie trwałych skutków (zmian) w rozwoju fizycznym, umysłowym, społecznym, kulturowym i duchowym jednostki ludzkiej.

Definicja pedagogiczna A. Guryckiej - wychowanie to dynamiczny, złożony układ oddziaływań społecznych, pośrednich i bezpośrednich, wywołujących zmiany w osobowości człowieka tym oddziaływaniom poddawanego. Są to zmiany społeczne postulowane i akceptowane.

(Różnica między definicją 1 i 2: osobowość pośrednia i bezpośrednia)

Definicja psychologiczna a. Guryckiej - wychowanie to dynamiczny, złożony układ wzajemnie od siebie zależnych procesów nadawania i odbioru wpływów (wywierania wpływu) zarządzających jednostkami o zróżnicowanych, specyficznych rolach, z których jedna jest dojrzałym wychowawcą, a druga mniej dojrzałym wychowankiem w celu zrealizowania w sposób względnie trwały, jakiegoś mniej lub bardziej, ale świadomie założonego przez wychowawcę projektu jego osobowości.

Uogólnienie tej definicji:

• Dynamiczny i zmienny do zmieniającej się rzeczywistości

• Jest z góry założony cel

• Wychowanie jest ukierunkowane.

Wychowanie wg A. M. De Tchorzewskiego - wąskie znaczenie - to byt społeczny, będący wytworem przynajmniej dwóch osób, pomiędzy którymi zachodzi relacja wyrażająca się w przestrzeni międzypodmiotowej za pomocą obranej formy kontaktu, w ramach której podmiot wychowujący (działający) kierując się powszechnie uznanym dobrem umożliwia podmiotowi wychowywanemu (doznającemu) osiągnąć wzrost tożsamości.

Uogólnienie:

• Wychowanie to coś w czym żyjemy, zjawisko które jest typowe dla grup społecznych, między dwoma osobami, między którymi jest kontakt

• Podmiot - osoba, która posiada wolność, która decyduje o sobie

• Przestrzeń jest zapełniona przez treści, z którymi chcemy podejść do wychowanka

• Realizacja to słowo, zabawa, gest

• Dobro to sprawiedliwość, wolność

• Tożsamość - samoświadomość, umożliwia człowiekowi stawanie się kimś lepszym.

Ujęcie wychowania z punktu pedagogicznego wg R. Segieta

Wychowanie rozumiane jako:

• Oddziaływanie, wpływy

• Oddziaływanie, wpływy i procesy zachodzące w osobowości człowieka

• Oddziaływanie, wpływy i czynniki

• Procesy

• Procesy i wyniki

• Wyniki.

Ujęcie definicyjnego pojęcia wg S. Kunowskiego - podział definicji

• Definicja prakseologiczna - zwraca uwagę na celowe oddziaływanie wychowawców na wychowanków, wpływanie na nich, urabianie ich np.

• Jest planowym oddziaływaniem na jeszcze dające się kształcić wewnętrzne życie innych (T. Weitz)

• Jest opiekuńczym, regulującym i kształtującym oddziaływaniem ludzi dojrzałych na rozwój dojrzewających, ażeby mogli mieć udział w dobrach, które są podstawą życia społecznego (O. Wielmann)

• Definicja ewolucyjna - istotą wychowania jest swobodny wzrost dziecka; wychowanie jako proces samorzutnego rozwoju w zakresie różnego rodzaju doświadczenia nabywanego przez wychowanka np.

• Wychowanie jest procesem rozwoju, które zachodzi w indywidualnej jednostce jako rezultat jej działalności w środowisku i jej reakcji na to środowisko (J. Doughton)

• Wychowanie procesem wzrastania jednostki w społeczną świadomość gatunku (J. Dewey)

• Definicje sytuacyjne - koncentrują się na warunkach i bodźcach przyczyniających się do rozwinięcia wychowanka np.

• Wychowanie to przygotowanie do życia przez życie (O. Decroly)

• Wychowanie jest pierwotną funkcją ducha, która jest przepojeniem i udoskonaleniem ludzkiej formy życia przez wspólnotę duchową rodziny, narodu, ludzkości, wychowanie jako „szkoła wspólnoty” jest organizowaniem przeżycia wspólnotowego przez zabawę, pracę, rozmowę, wyrażanie jako sytuacje wychowawcze (P. Peterson)

• Definicje adaptacyjne - które zwracają uwagę na wytwory i osiągane skutki działania wychowawczego np.

• Wychowanie jest oddziaływaniem pokoleń dorosłych na te, które jeszcze nie dojrzały do życia społecznego. Zmierza ono do wywołania i rozwinięcia w dziecku pewnej liczby stanów fizycznych i moralnych, jakich domagają się od jego i społecznych, politycznych jako całości i środowisko specjalne, do którego jest ono szczególnie przeznaczone (E. Durkheim)

• Wychowanie polega na przysposobieniu wychowanka do pełnoprawnego członka grupy społecznej (F. Znaniecki)

A.M. De Tchorzewski dzieli wychowanie na:

• Definicje wychowania o charakterze sprawozdawczym, czyli takie, które starają się w miarę wiernie odtworzyć sens pojęcia wychowanie np.

• Wychowanie jest przeważnie urabianiem od zewnątrz, przez celową i świadomą czynność wychowawcy.

• Wychowanie jako czynność i funkcja życia społecznego, mająca na celu przygotowanie człowieka do działalności w warunkach gromadnego współistnienia (W.M. Borowski)

• Definicje wychowania o charakterze projektującym, które nadają pojęciu nowe znaczenie np.

• Wychowanie racjonalną nadzieją na przekształcenie rzeczywistości, oraz wiarą w możliwości przyspieszenia tempa doskonalenia warunków, stworzenia możliwości wszechstronnego rozwoju ludzi (B. Suchodolski)

• Wychowanie to interwencja i dialektyczny związek człowieka i świata, regulująca ich wzajemne stosunki poprzez współdziałanie w twórczym rozwoju społeczeństwa i jednostki (R. Miller)

• Definicja wychowania o charakterze regulującym

• Wychowanie to zamierzone wpływy na sferę wolicjonalno-emocjonalną jednostki (H. Muszyński)

• Wychowanie to proces wychowawczy lub rezultat tego procesu (K. Sośnicki)

Właściwości wychowania (cechy konstytutywne):

Akomodacja - przystosowanie jednostek bądź grup do zaistniałych warunków i wymagań społecznych.

Aproksymacja -przybliżone jednostkom ich możliwości oraz formy zachowań, które przyjmują postać określonych powinności, jakich dopełnić powinien człowiek przynależący do określonej społeczności; ukazywanie tego co dobre i tego co złe, by dać człowiekowi wybór.

Indoktrynacja - systematyczny i zorganizowany wpływ na poglądy i przekonania jednostki bądź grup.

Wychowanie wg W. Konarzewskiego - ujęcie szerokie - to działalność w której jeden człowiek stara się zmienić innego człowieka.

---