Zakazy dowodzenia

Zakazy dowodzenia obejmują sytuacje, w których jest wyłączone ( zakazy bezwzględne) lub ograniczone ( zakazy względne) dowodzenie.

Zakazy dowodzenia obejmują:

1. zakaz dowodzenia:

1. określonej tezy dowodowej - pewna okoliczność w ogóle nie może być dowodzona za pomocą jakiegokolwiek środka dowodowego, np. treści przebiegu narady i głosowania nad orzeczeniem( art. 108 § 1 k. p. k.), prawa lub stosunku prawnego ustalonych w konstytutywnym orzeczeniu sądu ( art. 8 k. p. k.), oświadczeń oskarżonego złożonych wobec biegłego lub lekarza udzielającego pomocy medycznej ( art. 199 k. p. k.),

2. za pomocą określonego środka dowodowego - wykluczone jest korzystanie z określonych środków dowodowych, np. zakaz przesłuchania obrońcy lub duchownego ( art. 178 k. p. k.),

2. zakaz stosowania niedopuszczalnych metod dowodzenia, np. zakaz stosowania poligrafu ( art. 171 § 5 pkt 2 k. p. k.).

3. zakaz wykorzystywania dowodów, wykluczone jest wykorzystywanie określonych dowodów, np. zakaz ujawnienia zeznań złożonych w charakterze świadka przez osobę, która stała się następnie oskarżonym ( art. 391 § 2 k. p. k.).

Bezwzględne zakazy dowodzenia za pomocą określonego dowodu.

Są to zakazy mające charakter bezwzględny; nie mogą być uchylony przez organ procesowy; osoby te nie mogą być przesłuchane, chociażby chciały lub domagał się tego oskarżony. W ogóle wyłączona jest możliwość przesłuchania tych osób w charakterze świadka. Trwa także po ustaniu wykonywania obowiązków obrońcy lub duchownego. Zakaz jest skierowany do wszystkich organów procesowych, tj. prowadzących dochodzenie lub śledztwo, jak i do sądu. Okoliczności objęte tą tajemnica mogą być jednak dowodzone inny i środkami dowodowymi, gdyż nie jest to zakaz dowodzenia.

1) Zakaz przesłuchania obrońcy lub adwokata, który kontaktował się z osoba zatrzymaną co do faktów, o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc spraw ( art. 178 pkt 1 k. p. k.).

€Zakaz ten odnosi się do obrońców, adwokatów, z którym kontaktował się zatrzymany (ograniczenie podmiotowe) i obejmuje fakty, o których obrońca lub adwokat dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę (ograniczenie przedmiotowe); co do adwokata chodzi o fakty, o których dowiedział się w trakcie rozmowy z zatrzymanym.

Obrońcą jest osoba ustanowiona lub wyznaczona oskarżonemu w celu świadczenia mu pomocy prawnej spośród osób uprawnionych do tego według przepisów ustawy o adwokaturze (art. 82). Podmiotem zakazu jest też aplikant adwokacki, jeśli zastępował adwokata w charakterze obrońcy; obejmuje go także obowiązek zachowania tajemnicy adwokackiej (art. 75 w zw. z art. 6 ustawy z 26 V 1982 r. Prawo o adwokaturze, Dz. U. nr 16, poz. 124 z późn. zm.). W postępowaniu w sprawach o wykroczenia obrońcą może być radca prawny ( art. 24 § 1 k. p.w.). Pojęcie „ obrońca” użyte w art. 178 pkt 1 obejmuje - zgodnie z art. 24 § 3 k. p. w. - także radcę prawnego. Nie ma znaczenia sposób nawiązania stosunku obrończego, jak i od tego, kto ustanowił obrońcę, sam oskarżony, czy; chodzi o obrońcę z wyboru, jak i z urzędu.

W przepisie mowa jest o obrońcy, a zatem zakaz obejmuje tajemnicę obrończą, a nie każdą tajemnicę adwokacką; tę ostatnią reguluje art. 180 § 1 i 2. Nie dotyczy adwokata występującego w sprawie karnej w charakterze pełnomocnika strony, np. oskarżyciela posiłkowego. Jest to związane z zapewnieniem oskarżonemu prawa do obrony, w tym prawa do korzystania z pomocy obrońcy. Oskarżony musi mieć zagwarantowane, że wiadomości, które przekaże obrońcy po to, by ten mógł obrać skuteczną linię obrony, nie zostaną wykorzystane przeciwko niemu.

Nie chodzi tylko o fakty, o których obrońca dowiedział się od oskarżonego. Źródłem informacji może być sam oskarżony lub inna osoba, np. krewni oskarżonego, jak też inne źródła. Obrońca, prowadząc sprawę, może dotrzeć do różnych źródeł dowodowych i uzyskać wiedzę na temat przedmiotu procesu. Zakaz nie obejmuje wiadomości, które dotarły do obrońcy przed wystąpieniem w tej roli lub udzieleniem porady prawnej.

2) Zakaz przesłuchania duchownego co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi ( art. 178 pkt 2 k. p. k.).

Zakaz ten obejmuje tylko do duchownych (ograniczenie podmiotowe) i obejmuje fakty, o których dowiedział przy spowiedzi (ograniczenie przedmiotowe). Duchownym jest osoba należąca do Kościoła katolickiego lub innego kościoła albo związku wyznaniowego, która wyróżnia się spośród ogółu wyznawców danej religii tym, że powołana została do stałego organizowania i sprawowania kultu religijnego (uchw. 7 s. SN z 6 V 1992 r., I KZP 1/91, OSNKW 1992, nr 78, poz. 46). Krąg duchownych objętych tym przepisem jest ograniczony ze względu na zakres przedmiotowy zakazu do kościołów lub wyznań, w których istnieje spowiedź indywidualna. Chodzi o duchownych, którzy aktualnie wykonują swoje obowiązki, jak też tych porzucili stan kapłański. 

€€€Zakaz przesłuchania duchownego uzasadniony jest tajemnicą spowiedzi. Tajemnica spowiedzi obowiązuje duchownego tak bezwzględnie, że pod żadnym warunkiem nie może wyjawić ani słowem, ani żadnym znakiem najmniejszej nawet wiadomości, którą zawierzono mu na spowiedzi (sacramento sigillum inviolabile est). W myśl kan. 983 § 1 Kodeksu prawa kanonicznego Kościoła rzymskokatolickiego z 25 I 1983 r. „Tajemnica sakramentalna jest nienaruszalna; dlatego nie wolno spowiednikowi słowami lub w jakikolwiek inny sposób i dla jakiejkolwiek przyczyny w czymkolwiek zdradzić penitenta”. Spowiednik, który narusza bezpośrednio tajemnicę sakramentalną, podlega ekskomunice wiążącej mocą samego prawa, zastrzeżonej Stolicy Apostolskiej. Gdy zaś narusza ją tylko pośrednio, powinien być ukarany stosownie do wagi przestępstwa (kan. 1388 § 1). Trzeba mieć na uwadze, że zgodnie z art. 2 ustawy z 17 V 1989 r. o stosunkach Państwa do Kościół Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej ( Dz. U. nr 29, poz. 154 z późn. zm.) kościół rządzi się w swych sprawach własnym prawem, swobodnie wykonuje władzę duchowną i jurysdykcyjną oraz zarządza swoimi sprawami.
Zakaz ten do tyczy wyłącznie faktów, o których duchowny dowiedział się przy spowiedzi, a nie obejmuje uzyskanych w rozmowie z oskarżonym lub innymi osobami. Nie istotne jest źródło pochodzenia informacji; może być sam oskarżony albo inny osoba, np. świadek czynu. Nie ma znaczenia też wola duchownego; nie jest możliwe przesłuchanie go nawet wówczas, gdyby wyraził na to zgodę.

€ W wypadku, gdyby doszło do przesłuchania obrońcy lub duchownego na okoliczności, które objęte są zakazem przesłuchania, dowód taki nie może być wykorzystany.

3. Zakaz przesłuchania lekarza lub innej osoby wykonującej czynności w zakresie leczenia psychiatrycznego na okoliczności przyznania się osoby z zaburzeniami psychicznymi do popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary

Pozakodeksowy zakaz przesłuchania dotyczy lekarza lub innej osoby wykonującej czynności w zakresie leczenia psychiatrycznego na okoliczności przyznania się osoby z zaburzeniami psychicznymi do popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary (art. 52 ust. 1 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego, Dz. U. nr 111, poz. 535 z późn. zm.). Przepis art. 52 ustawy psychiatrycznej jest przepisem lex specialis w stosunku do art. 180 § 2 k.p.k. i rozszerza on katalog osób wymienionych w art. 178 k.p.k., które nie wolno przesłuchiwać jako świadków co do faktów, o których dowiedzieli się w toku wykonywania czynności zawodowych. Zakaz określony w tym przepisie obejmuje wypowiedzi osób nie tylko z zaburzeniami psychicznymi, ale każdej osoby badanej psychiatrycznie. Zakaz dotyczący lekarzy psychiatrów obejmuje również lekarzy wykonujących czynności biegłego.

Do bezwzględnych zakazów zalicza się także:

1. zakaz odczytywania wcześniej złożonych zeznań, jeśli świadek skorzystał z prawa odmowy zeznań ( art. 182 k. p. k. ) lub został zwolniony z obowiązku zeznawania ( art. 185 k. p. k.) ( art. 186 k. p. k.).

2. zakaz odczytywania protokołu przesłuchania w charakterze świadka, jeżeli osoba ta jest następnie przesłuchiwana w charakterze podejrzanego ( art. 391 § 2 k. p. k.).

Względne zakazy dowodowe

Charakteryzują się tym, że dowód może być przeprowadzony pod pewnymi warunkami. Są to:

1. zakazy ze względu na tajemnicą państwową ( art. 179 k.p.k.),

2. zakazy ze względu na tajemnicę służbową, zawodową lub związaną z wykonywaniem funkcji ( art. 180 § 1 k. p. k.),

3. zakazy ze względu na prawo odmowy zeznań ( art. 182 k. p. k.),

4. zakazy ze względy na zwolnienie od złożenia zeznań ( art. 185 k. p. k.

Zakaz przesłuchania świadka ze względu na tajemnicą państwową ( art. 179 k.p.k.),

€ Zakaz ten dotyczy osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy państwowej (zakres podmiotowy) i ograniczony jest do okoliczności, które objęte są tajemnicą państwową (zakres przedmiotowy). Mogą one być przesłuchane po zwolnieniu z tego obowiązku przez uprawniony organ przełożony. W razie stwierdzenia, że przesłuchanie ma dotyczyć okoliczności, na które rozciąga się obowiązek zachowania tajemnicy państwowej, nie można przeprowadzić tego dowodu, a konieczne jest zwrócenie się do właściwego organu o zwolnienie świadka od tego obowiązku. Wymóg taki istnieje także wówczas, gdyby osoba przesłuchiwana chciała zeznać na te okoliczności. Adresatem tego przepisu jest nie tylko świadek, ale i organ procesowy.

€ Tajemnicą państwową - w myśl art. 1 pkt 1 ustawy z 22 I 1999 r. o ochronie informacji niejawnych ( Dz. U. nr 11, poz. 95 z późn. zm.) - jest informacja niejawna określona w wykazie rodzajów informacji niejawnych, stanowiącym załącznik nr 1, której nieuprawnione ujawnienie może spowodować istotne zagrożenie dla podstawowych interesów Rzeczypospolitej Polskiej, a w szczególności dla niepodległości lub nienaruszalności terytorium, interesów obronności, bezpieczeństwa państwa i obywateli, albo narazić te interesy na co najmniej znaczną szkodę. Są to m. in. informacje dotyczące zagrożeń zewnętrznych bezpieczeństwa państwa o charakterze militarnym, plany i prognozowanie obronne oraz wynikające z nich decyzje i zadania, struktura, organizacja i funkcjonowanie systemu kierowania państwem oraz dowodzenia Siłami Zbrojnymi w czasie zagrożenia państwa i wojny. Oznaczone są one klauzulami „Ściśle tajne” lub „tajne.”

€ Z treści art. 179 § 1 in fine wynika, że zwalnia od obowiązku zachowania tajemnicy państwowej uprawniony organ przełożony, tj. organ przełożony w stosunku do osoby zobowiązanej do zachowania tajemnicy i który w myśl przepisów ustawy o ochronie informacji niejawnych jest uprawniony do podjęcia decyzji o udostępnieniu tej informacji.

Sąd lub prokurator może zwrócić się bezpośrednio do naczelnego organu administracji rządowej o zwolnienie świadka od obowiązku zachowania tajemnicy (art. 179 § 3). € Uprawnionym do zwrócenia się o zwolnienie świadka od obowiązku zachowania tajemnicy państwowej jest sąd lub prokurator; uprawnienie to nie przysługuje innym organom procesowym.

€Organ uprawniony do zwolnienia świadka od obowiązku zachowania tajemnicy państwowej może odmówić zwolnienia tylko wtedy, gdyby złożenie zeznania mogło wyrządzić poważną szkodę. Organ ten nie jest uprawniony do oceny, czy okoliczności objęte tajemnicą państwową mają znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy; jego ocena ograniczona jest tylko do skutków ujawnienia tajemnicy. W razie odmowy zwolnienia pracownika, policjanta, strażaka, funkcjonariusza Straży Granicznej, żołnierza resortu spraw wewnętrznych i administracji lub osoby udzielającej im pomocy w wykonywaniu czynności organizacyjno- rozpoznawczych od obowiązku zachowania tajemnicy państwowej albo odmowy zezwolenia na udostępnienie materiałów objętych tą tajemnicą, pomimo żądania prokuratora lub sądu zgłoszonego w związku z postępowaniem karnym o przestępstwo wymienione w art. 105 § 2 k.k. lub o zbrodnię godzącą w życie ludzkie albo o występek przeciwko życiu lub zdrowiu, gdy jego następstwem była śmierć człowieka, Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji przedstawia żądane dokumenty i materiały oraz wyjaśnienia Pierwszemu Prezesowi SN, którego stwierdzenie, że uwzględnienie żądania prokuratora lub sądu jest konieczne do prawidłowości postępowania karnego, obliguje MSWiA do zwolnienia od zachowania tajemnicy lub udostępnienia dokumentów i materiałów objętych tajemnicą (art. 9 ust. 2 ustawy z 21 VI 1996 r. o niektórych uprawnieniach pracowników urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw wewnętrznych oraz funkcjonariuszy i pracowników urzędów nadzorowanych przez tego ministra, Dz. U. nr 106, poz. 491 z późn. zm.).

€Zakaz przesłuchania ze względu na tajemnicę państwową dotyczy świadka, biegłego (art. 197 § 3), specjalisty (art. 206 § 1) i tłumacza (art. 204 § 3). Nie ma natomiast zastosowania do oskarżonego.

€Przesłuchanie świadka na okoliczności objęte tajemnicą państwową, po uzyskaniu zwolnienia, następuje z wyłączeniem jawności (art. 181 § 1).

Zakazy ze względu na tajemnicę służbową ( art. 180 § 1 k. p. k.)

€ Osoby zobowiązane do zachowania tajemnicy służbowej lub zawodowej mogą odmówić zeznań. Mogą one to uczynić tylko w zakresie okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek; zobligowani są do składania zeznań na inne okoliczności. W razie zwolnienia ich od obowiązku zachowania tajemnicy przez właściwy organ, tj. sąd lub prokuratora, są obowiązane złożyć zeznania.

€W myśl art. 2 pkt 2 ustawy o ochronie informacji niejawnych tajemnicą służbową jest informacja niejawna nie będąca tajemnicą państwową, uzyskana w związku z czynnościami służbowymi albo wykonywaniem prac zleconych, której nieuprawnione ujawnienie mogłoby narazić na szkodę interes państwa, interes publiczny lub prawnie chroniony interes obywateli albo jednostki organizacyjnej. Informacje niejawne zaklasyfikowane jako stanowiące tajemnicę służbową oznacza się klauzulą: 1) „poufne” - w przypadku gdy ich nieuprawnione ujawnienie powodowałoby szkodę dla interesów państwa, interesu publicznego lub prawnie chronionego interesu obywateli, 2) „zastrzeżone” - w przypadku gdy ich nieuprawnione ujawnienie mogłoby spowodować szkodę dla prawnie chronionych interesów obywateli albo jednostki organizacyjnej ( art. 23 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy o ochronie informacji niejawnych). €

Zakazy ze względu na tajemnicę zawodową lub związaną z wykonywaniem funkcji ( art. 180 § 1 k. p. k.)

Tajemnicę związaną z wykonywaniem zawodu lub funkcji stanowią wiadomości, które zostały uzyskane w związku z wykonywanym zawodem lub pełnioną funkcją. Jest ona określona w przepisach regulujących wykonywanie określonych zawodów lub funkcji, a także może wynikać z przyjętego przez osobę zobowiązania nieujawniania lub niewykorzystania informacji, z którą zapoznała się w związku z pełnioną funkcją, wykonywaną pracą, działalnością publiczną, społeczną, gospodarczą lub naukową (arg. ex art. 266 § 1 k. k). W ustawodawstwie przewidziana jest m. in. tajemnica:

- sędziowska, obejmująca okoliczności sprawy, o których, poza jawną rozprawą sądową, sędzia powziął wiadomość ze względu na swoje stanowisko; obowiązek zachowania tajemnicy trwa także po ustaniu stosunku służbowego (art. 85 § 1 i 2 ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych, art. 35 § 1 i ustawy o Sądzie Najwyższym);

- prokuratorska, zawierająca okoliczności sprawy, o których prokurator powziął wiadomość ze względu na swoje stanowisko w postępowaniu przygotowawczym, a także poza jawną rozprawą sądową (art. 48 ust. 1 ustawy o prokuraturze );

- adwokacka, obejmująca to wszystko, o czym adwokat dowiedział się w związku z udzielaniem pomocy prawnej (art. 6 ust. 1 ustawy z 26 V 1982 r. Prawo o adwokaturze, Dz. U. z 2002 r. , nr 123, poz. 1058 ); chodzi o fakty, pisma, czy też przedmioty uzyskane od klienta;

- radcowska, zawierająca wszystko, o czym radca prawny dowiedział się w związku z udzielaniem porady prawnej (art. 3 ust. 3 ustawy z 6 VII 1982 r. o radcach prawnych, Dz. U. z 2002 r. , nr 123, poz. 1059).

- notarialna, obejmująca okoliczności sprawy, o których notariusz powziął wiadomość ze względu na wykonywane czynności notarialne; obowiązek zachowania tajemnicy trwa także po odwołaniu notariusza i nie dotyczy informacji udostępnianych na podstawie przepisów o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł (art. 18 § 1, 2 i 4 ustawy z 14 II 1991 r. Prawo o notariacie, Dz. U. z 2002 r. nr 42, poz. 369);

- komornicza, zawierająca okoliczności sprawy, o których komornik sądowy powziął wiadomość ze względu na wykonywane czynności (art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji, Dz. U. nr 133, poz. 882);

- dziennikarska, polegająca na obowiązku zachowania przez dziennikarza w tajemnicy danych umożliwiających identyfikację autora materiału prasowego, listu do redakcji lub innego materiału o tym charakterze, jak również innych osób udzielających informacji opublikowanych albo przekazanych do opublikowania, jeżeli osoby te zastrzegły nieujawnianie powyższych danych, a także wszelkich informacji, których ujawnienie mogłoby naruszyć chronione prawem interesy osób trzecich (art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe, Dz. U. nr 5, poz. 24 z późn. zm.);

- lekarska, obejmująca informacje związane z pacjentem, a uzyskane w związku z wykonywaniem zawodu lekarza (art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza, Dz. U. z 1997 r., nr 28, poz. 152 z późn. zm.).

- pielęgniarska i położnicza, polegająca na zachowaniu w tajemnicy informacji związanych z pacjentem, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu pielęgniarki lub położnej (art. 21 ust. 1 ustawy z 5 VII 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej, Dz. U. z 2002 r. nr 21, poz. 204);

- psychiatryczna, dotycząca wszystkich osób wykonujących czynności przewidziane w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego i obejmująca wiadomości powzięte w związku z nimi, stosownie do odrębnych przepisów, tj. regulujących tajemnicę lekarską oraz pielęgniarską i położniczą (art. 50 ust. 1 ustawy z 19 VIII 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego, Dz. U. nr 111, poz. 535 z późn. zm.). Nie wolno przesłuchiwać osób obowiązanych do zachowania tej tajemnicy jako świadków na okoliczność wypowiedzi osoby, wobec której podjęto czynności co do popełnienia przez nią czynu zabronionego pod groźbą kary; dotyczy to odpowiednio do lekarzy wykonujących czynności biegłego.

- bankowa, obejmująca wszystkie wiadomości dotyczące czynności bankowych i osób będących stroną umowy, uzyskane w czasie negocjacji oraz związane z zawarciem umowy z bankiem i jej realizacją, z wyjątkiem wiadomości, bez ujawniania których nie jest możliwe należyte wykonanie zawartej przez bank umowy, a także dotyczące osób, które nie będąc stroną umowy dokonały czynności pozostających w związku z zawarciem takiej umowy, z wyjątkiem przypadków, gdy ustawa przewiduje ujawnienie takich czynności (art. 104 ust. 1 ustawy z 29 VIII 1997 r. Prawo bankowe, Dz. U. z 2002 r., nr 72, poz. 665 z późn. zm.).

- skarbowa, obejmująca indywidualne dane zawarte w deklaracji oraz innych dokumentach składanych przez podatników, płatników lub inkasentów, dane zawarte w informacjach podatkowych przekazywanych organom podatkowym przez inne podmioty, aktach dokumentujących czynności sprawdzające, aktach postępowania podatkowego, kontroli podatkowej oraz aktach spraw karnych skarbowych, a także w informacjach uzyskanych przez organy podatkowe z banków oraz z innych źródeł (art. 293 § 1 i 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa, Dz. U. nr 137, poz. 926);

- kontroli skarbowej, dotycząca informacji gromadzonych i przetwarzanych w ramach kontroli skarbowej (art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej, Dz. U. nr 100, poz. 442 z późn. zm.);

- ubezpieczeniowa, obejmująca informacje dotyczące poszczególnych umów ubezpieczenia (art. 19 ust. 1 ustawy z 22 V 2003 r. r. o działalności ubezpieczeniowej, Dz. U. nr 124, poz. 1151);

- autorska, obejmująca źródła informacji wykorzystane w utworze (art. 84 § 1 ustawy z 4 II 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, Dz. U. z 2000 r., nr 80, poz. 904 z póżn. zm.);

- maklerska, obejmująca informacje związane z publicznym obrotem papierami wartościowymi, których ujawnienie mogłoby naruszyć interes uczestników tego obrotu, a także informacje dotyczące emitenta lub papieru wartościowego, która nie została przekazana do publicznej wiadomości, a która po ujawnieniu mogłaby w istotny sposób wpłynąć na cenę papieru wartościowego (art. 4 pkt 18 i 19 ustawy z 21 VIII 1997 r. Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi, Dz. U. z 2002 r. nr 49, poz. 447).

- tajemnica telekomunikacyjna, obejmująca informacje przekazywane w sieciach telekomunikacyjnych, dane dotyczące użytkowników oraz dane dotyczące faktu, okoliczności i rodzaju połączenia, prób uzyskania połączenia między określonymi zakończeniami sieci, a także identyfikacji bądź lokalizacji zakończeń sieci, pomiędzy którymi wykonano połączenie ( art. 67 ust. 1 ustawy z 21 VII 2000 r. Prawo telekomunikacyjne, Dz. U. nr 73, poz. 852 z późn. zm.),

- detektywistyczna obejmująca źródła informacji oraz okoliczności sprawy, o których detektyw powziął wiadomość w trakcie wykonywania zlecenia; obowiązek zachowania tajemnicy ciąży na detektywie także po zaprzestaniu wykonywania działalności w zakresie usług detektywistycznych ( art. 12 ust. 1 i 2 ustawy z 6 VII 2001 r. o usługach detektywistycznych, Dz. U. nr 12, poz. 110 z późn. zm.),

- pocztowa, obejmująca informacje przekazywane w przesyłkach, informacje dotyczące realizacji przekazów pocztowych, dane dotyczące podmiotów korzystających z usług pocztowych oraz dane dotyczące faktu i okoliczności świadczenia usług pocztowych lub korzystania z tych usług. Do zachowania tajemnicy pocztowej są obowiązani: 1) operator;
2) osoby, które z racji wykonywanej działalności mają dostęp do tajemnicy pocztowej (art. 39 ust. 1 pkt 1 - 2 ustawy z 12 VI 2003 r. - Prawo pocztowe, Dz. U. nr 130, poz. 1188).

€ Generalną zasadą jest, że od obowiązku zachowania tajemnicy służbowej lub zawodowej, w zależności od stadium postępowania karnego, zwalnia sąd lub prokurator. Nie mają tego uprawnienia inne organy procesowe, np. Policja prowadząca dochodzenie.

Do wyłącznej kompetencji sądu należy jednak zwolnienie od obowiązku zachowania tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego lekarskiej lub dziennikarskiej; organ ten jest właściwy do dokonania tego także w fazie postępowania przygotowawczego. Jeżeli w toku śledztwa lub dochodzenia zajdzie potrzeba przesłuchania osoby na okoliczności objęte którąkolwiek z tych tajemnic, prokurator powinien wystąpić do sądu o zwolnienie świadka od obowiązku zachowania tajemnicy, jeżeli jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu. W przedmiocie przesłuchania lub zezwolenia na przesłuchanie decyduje sąd, na posiedzeniu bez udziału stron, w terminie nie dłuższym niż 7 dni od daty doręczenia wniosku prokuratora ( art. 180 § 2 i n fine); orzeka jednoosobowo ( art. 329 § 2).

€ Możliwość zwolnienia od obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej istnieje niezależnie od tego, czy przepisy określające tajemnicę przewidują odrębny tryb jej ujawniania. Artykuł 180 jest przepisem szczególnym w stosunku do przepisów określających poszczególne rodzaje tajemnicy zawodowej i wchodzi w grę także wówczas, gdy przepisy statuujące dany rodzaj tajemnicy zawodowej stanowią, że nie ma możliwości zwolnienia od obowiązku zachowania tajemnicy. Artykuł 180 nie zawiera zastrzeżenia, że zwolnienie od obowiązku zachowania tajemnicy służbowej lub zawodowej jest możliwe tylko wtedy, gdy przepisy regulujące określoną tajemnicę przewidują możliwość takiego zwolnienia. Uzależnienie stosowania art. 180 od wyraźnej możliwości uchylenia obowiązku zachowania tajemnicy w akcie prawnym regulującym tajemnicę, czyniłoby przepis art. 180 bezprzedmiotowym.

€Artykuł 180 § 1 nie dotyczy tej tajemnicy zawodowej, co do której przepisy szczególne przewidują odrębny tryb jej ujawniania na potrzeby sądu lub prokuratora; stanowią one lex specialis do k.p.k. w zakresie, w jakim zwalniają z obowiązku zachowania tajemnicy Chodzi o tajemnicę:

- sędziowską; w wypadku gdy sędzia składa zeznania jako świadek przed sądem, chyba że ujawnienie tajemnicy zagraża dobru państwa albo takiemu ważnemu interesowi prywatnemu, który nie jest sprzeczny z celami wymiaru sprawiedliwości; w takim wypadku od obowiązku zachowania tajemnicy może zwolnić sędziego Minister Sprawiedliwości, a sędziego SN - Pierwszy Prezes SN (art. 85 § 3 ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych., art. 35 § 3 ustawy o SN); obowiązek ten nie ustaje, gdy sędzia składa zeznania w postępowaniu przygotowawczym;

- prokuratorską; w sytuacji gdy prokurator składa zeznania jako świadek w postępowaniu przygotowawczym lub przed sądem, chyba że ujawnienie tajemnicy zagraża dobru państwa albo takiemu ważnemu interesowi prywatnemu, który nie jest sprzeczny z celami wymiaru sprawiedliwości; w których to wypadkach od obowiązku zachowania tajemnicy może zwolnić Prokurator Generalny (art. 48 ust. 3 ustawy o prok.);

- notarialną; w wypadku gdy notariusz składa zeznania jako świadek przed sądem, chyba że ujawnienie tajemnicy zagraża dobru państwa albo ważnemu interesowi prywatnemu; w tych wypadkach od obowiązku zachowania tajemnicy może zwolnić notariusza Minister Sprawiedliwości (art. 18 § 3 Prawa o notariacie).

- komorniczą; obowiązek zachowania tajemnicy ustaje w razie składania przez komornika zeznania przed sądem w charakterze świadka (art. 20 ust. 3 ustawy o komornikach sądowych).

- bankową; bank jest obowiązany udzielić informacji stanowiących tajemnicę bankową na żądanie sądu lub prokuratora w związku z toczącym się przeciwko posiadaczowi rachunku będącemu osobą fizyczną postępowaniem karnym lub karnym skarbowym albo w związku z toczącym się postępowaniem karnym lub karnym skarbowym o przestępstwo popełnione w związku z działaniem osoby prawnej lub jednostki nie mającej osobowości prawnej w zakresie rachunków bankowych i czynności bankowych realizowanych przez tę osobę prawną bądź jednostkę (art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. b i c prawa bankowego). Jest to autonomiczny tryb udzielania informacji dla potrzeb postępowania karnego. Nie ma zastosowania art. 180 § 1.

Dodatkowe warunki zwolnienia od zachowania tajemnicy zawodowej dotyczą tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, lekarskiej i dziennikarskiej. Zwolnienie takie może mieć miejsce tylko wtedy, gdy to jest niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu. Zeznania takie muszą być nieodzowne do zapewnienia prawidłowego wyrokowania, gdy brak jest innych dowodów, które mogłyby potwierdzić określoną okoliczność. Niezbędność ta oznacza niemożność dokonania ustaleń na podstawie dotychczasowych dowodów. Wprowadzenie tego dodatkowego warunku nakazuje bardzo ostrożne korzystanie z możliwości zwolnienia notariusza, adwokata, radcy prawnego, lekarza i dziennikarza od obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej. Na wyjątkowy charakter takiego zwolnienia wskazuje podkreślenie, że może ono nastąpić „tylko wtedy gdy”.

Z wnioskiem o zwolnienie świadka od obowiązku zachowania tej tajemnicy może wystąpić do sądu w toku postępowania przygotowawczego prokurator, a w postępowaniu jurysdykcyjnym wniosek taki może złożyć strona.

Przesłuchać osobę, którą zwolniono z obowiązku zachowania tajemnicy może organ prowadzący śledztwo lub dochodzenie, a nie koniecznie prokurator.

Nie ma możliwości zwolnienia od obowiązku zachowania tajemnicy dziennikarskiej w części dotyczącej danych umożliwiających identyfikację autora materiału prasowego, listu do redakcji lub innego materiału o tym charakterze, jak również identyfikację osób udzielających informacji opublikowanych lub przekazanych do opublikowania, jeżeli te osoby zastrzegły nieujawnianie powyższych danych (art. 180 § 3 k. p. k. ).

 Osoba, która została zwolniona z zachowania tajemnicy jest traktowana na równi z innymi świadkami i nie jest uprawniona do odmowy zeznań, a w razie uczynienia tego, mogą być stosowane środki dyscyplinująca w postaci kar porządkowych ( art. 287 w zw. z art. 285 § 1 k. p. k. ).

Osoba, która została zwolniona z obowiązku zachowania zarówno tajemnicy państwowej, jak i służbowej oraz zawodowej jest przesłuchiwana z wyłączeniem jawności; chodzi o to, by wiadomości objęte którąkolwiek tajemnic nie dotarły do innych osób. Na osobach uczestniczących w rozprawie ciąży obowiązek zachowania w tajemnicy okoliczności ujawnionych na rozprawie toczącej się w wyłączeniem jawności ( art. 362 k. p. k. ).

Sposób sporządzania, przechowywania i udostępniania protokołów przesłuchań oskarżonych, świadków, biegłych i kuratorów, a także innych dokumentów lub przedmiotów, na które rozciąga się obowiązek zachowania tajemnicy państwowej, służbowej albo związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji, jak również dopuszczalny sposób powoływania się na takie przesłuchania, dokumenty i przedmioty w orzeczeniach i pismach procesowych, określa rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 18 VI czerwca 2003 r. w sprawie sposobu postępowania z protokołami przesłuchań i innymi dokumentami lub przedmiotami, na które rozciąga się obowiązek zachowania tajemnicy państwowej, służbowej albo związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji ( Dz. U. nr 108, poz. 1023 ).

Zakaz ze względu na prawo odmowy zeznań

€ Prawo odmowy zeznań przysługuje osobie najbliższej dla oskarżonego ( art. 182 § 1 k. p. k. ). Jest to uzasadnione związkiem uczuciowym, jaki łączy te osoby z oskarżonym; chodzi o to, by nie stawiać ich w trudnej sytuacji. Jest ono stworzone w interesie świadka, a nie oskarżonego i ma zapobiec konfliktowi sumienia, który mógłby zaistnieć, gdyby osoba ta składała zeznania obciążające osobę najbliższą. Chroni się w ten sposób związki.

€2. Osobą najbliższą jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu (art. 115 § 11 k.k.). Z definicji tej wynika, że prawo odmowy zeznań przysługuje: 1) małżonkowi, 2) krewnym w linii prostej, tj. wstępnym (rodzicom, dziadkom, pradziadkom itd.) i zstępnym (dzieciom, wnukom, prawnukom itd.), 3) krewnym w linii bocznej, a więc rodzeństwu (braciom, siostrom), w tym rodzeństwu przyrodniemu, tj. mającemu tylko wspólnego ojca lub matkę,
4) powinowatym w linii prostej, czyli wstępnym (ojczymowi mężowi matki, babki, prababki itd., macosze żonie ojca, dziadka, pradziadka itd., rodzicom, dziadkom, pradziadkom itd. małżonka) oraz zstępnym (małżonkom zięciowi, synowej, dzieciom, wnukom, prawnukom itp. własnym oraz dzieciom pasierbowi, pasierbicy, wnukom, prawnukom itd. małżonka, 5) powinowatym w linii bocznej, tj. rodzeństwu małżonka (szwagrowi, bratowej), mężowi siostry (szwagrowi), żonie brata (bratowej), 6) przysposabiającemu i jego małżonkowi lub przysposobionemu i jego małżonkowi, 7) osobie pozostającej we wspólnym pożyciu. Prawo odmowy zeznań przysługuje pasierbowi oskarżonego jako powinowatemu w linii zstępnej i mężowi siostry oskarżonego jako powinowatemu w linii bocznej, a nie przysługuje córce brata oskarżonego ( bratanicy). € Osobami pozostającymi we wspólnym pożyciu są wyłącznie konkubina i konkubent. Wspólnym pożyciem, o którym mowa w art. 115 § 11 k.k., jest wyłącznie pożycie mężczyzny i kobiety. W ujęciu tym chodzi o konkubinat rozumiany jako współżycie analogiczne do małżeńskiego, tyle że pozbawione legalnego węzła. Oznacza to istnienie ogniska domowego charakteryzującego się duchową, fizyczną i ekonomiczną więzią łączącą mężczyznę z kobietą. Prawo odmowy zeznań nie przysługuje krewnym osoby, z którą sprawca pozostaje w konkubinacie, jak też nie mogą z niego skorzystać była konkubina lub były konkubent, gdyż w art. 182 § 2 nie wymieniono ustania wspólnego pożycia.

€ W wypadku małżeństwa i przysposobienia prawo odmowy zeznań istnieje także po ustaniu małżeństwa lub przysposobienia ( art. 182 § 2).

€Decyzja co do skorzystania z prawa odmowy zeznań należy wyłącznie do osoby, której

€ Prawo odmowy zeznań przysługuje także świadkowi, który w innej toczącej się sprawie jest oskarżony o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem ( art. 180 § 3 k. p. k.); ma to zapobiec zmuszaniu świadka do świadczenia w istocie przeciwko sobie. 

Wolno przesłuchać świadka, który początkowo skorzystał z przysługującego mu prawa odmowy zeznań i uchylił się od zeznań, lecz następnie postanowił złożyć zeznania.

W wypadku gdy świadek odmówił zeznań na podstawie art. 182 § 1 k. p. k., nie ma przeszkód, by na okoliczności, o których miał zeznawać, przesłuchać innych świadków, którzy je znają od tej osoby. €

Prawo odmowy zeznań przysługuje osobie, wobec której skierowano wniosek o zwrot korzyści majątkowej uzyskanej z przestępstwa (art. 416 § 3 k. p. k.); podstawę stanowi samo to, że jest osobą lub reprezentuje podmiot, co do którego złożono wniosek o zobowiązanie do zwrotu korzyści majątkowej. Chodzi o to, aby nie znalazła są ona w sytuacji konfliktowej, bowiem jako świadek jest obowiązana zeznawać prawdę, której ujawnienie może ją narazić na nałożenie obowiązku zwroty korzyści majątkowej

Osoba uprawniona do prawa odmowy zeznań powinny być o tym prawie pouczona ( art. 191 § 2 k.p.k.).

Uchylenie się odpowiedzi na pytanie

Możliwość uchylenia się od odpowiedzi na pytanie, jeżeli jej udzielenie mogłoby narazić świadka lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność określoną w art. 183 § 1 k. p. k. realizuje dwa cele:

a) wychodzi naprzeciw konfliktowej sytuacji, w której może znaleźć się świadek.
Z jednej strony, realizując obowiązek złożenia zeznań świadek dostarczyłby dowody przeciwko sobie lub osobie najbliższej, a z drugiej, zatajając te fakty lub przedstawiając
je w sposób zniekształcony narażałby się na odpowiedzialność za fałszywe zeznania Zmierza się w ten sposób do uniknięcie stawiania świadka w przymusowym położeniu, w którym byłby zmuszony kłamać albo zeznając prawdę obciążyć siebie lub osobę najbliższą.

b) zmniejsza ryzyko, że świadkowie będą składać zeznania kłamliwe.

Instytucja ta ma na celu ochronę świadka przed stawianiem go w wyjątkowo trudnej sytuacji, a nie jest ustanowiona w interesie oskarżonego, dla którego zeznania świadka mogą być niekorzystne.

Krąg świadków, którym przysługuje uprawnienie do uchylenie się od odpowiedzi
na pytanie, nie został od strony podmiotowej ograniczony, gdyż ustawa mówi ogólnie
o świadku. Może to więc być świadek, który: a) nie ma uprawnień do skorzystania z prawa odmowy zeznań, b) jest uprawniony do odmowy zeznań na podstawie art. 182 k. p. k., niekorzystający z niego, c) nie został - mimo złożenia wniosku - zwolniony od złożenia zeznania lub odpowiedzi na pytanie ze względu na pozostawanie z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym ( art. 185 ).

Nie może uchylić się od odpowiedzi na pytanie, na które odpowiedź mogłaby go
lub osobę dla niego najbliższą narazić na odpowiedzialność karną, świadek korony, gdyż
w stosunku do niego stosuje się art. 183 k.p.k.; został on wyłączony na mocy art. 8 ustawy
z dnia 25 czerwca 1997 r. o świadku koronnym.

Nie budzi wątpliwości - ze względu na wyraźne art. 183 § 1 k.p.k. - o jaką odpowiedzialność chodzi; ma to być odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe,

Świadek - na podstawie art. 183 § 1 k. p. k. - nie może odmówić zeznań, a jedynie jest uprawniony do odmowy udzielenia odpowiedzi na pytanie, które mogłaby narazić jego lub osobę najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe. Świadek może uchylić się od odpowiedzi nie tylko na jedno, ale wiele pytań;
w związku z tym można mówić o częściowej odmowie zeznań

Ustawa chroni świadka w sytuacji, gdy treść jego zeznań mogłaby narazić na hańbę jego lub osobę dla niego najbliższą ( art. 183 § 2 k. p. k.), upoważniając go do żądania, aby przesłuchano go na rozprawie z wyłączeniem jawności; nie może odmówić zeznań, jak też uchylić się od odpowiedzi na pytanie, na które odpowiedź może wywołać taki skutek. Chodzi o ujawnienie w toku składania zeznań takich okoliczności, które mogą przynieść świadkowi lub jego najbliższym wstyd, ujmę, niesławę lub doprowadzić do utraty tzw. dobrego imienia. Trzeba mieć na uwadze, że hańba wyrażona przez opinię społeczną uważana jest za jedną z najdrastyczniejszych sankcji moralnych.

Zakaz ze względu na zwolnienia od złożenia zeznania ( art. 185 k. p. k.)

W konfliktowej sytuacji - podobnie jak świadek będący najbliższym do oskarżonego - może naleźć się osoba pozostająca z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym; ma on bowiem do wyboru dwa wyjścia albo zeznawać i obciążyć oskarżonego, przez co mógłby spotkać się z pretensjami ze strony obciążonego jego zeznaniami, albo zeznać nieprawdę i narazić się na odpowiedzialność karną. Ustawodawca przewidział dla niej wyjście z tej sytuacji, dając jej możliwość wnoszenia o zwolnienia od złożenia zeznania lub odpowiedzi na pytania ( art. 185 k. p. k.). Przepis ten ochroni świadka, a nie oskarżonego. €

Zwolnienie może dotyczyć: a) całego zeznania, b) odpowiedzi na poszczególne pytania. W pierwszym wypadku świadek korzysta z pełnej ochrony, w drugim zaś - z ograniczonej. Zakres zwolnienia zależy od tego, w jakim stopniu zeznania dotyczą okoliczności drażliwych dla świadka ze względu na szczególnie bliski stosunek do oskarżonego.

Zwolnienie od złożenia zeznania opiera się na właściwościach podmiotowych świadka, na jego stosunku do oskarżonego. Z ochrony tej może skorzystać świadek, z którym oskarżonym jest połączony wymaganym przez ustawę stosunkiem bliskości. Chodzi o stosunek natury osobistej. Ma to być verba legis „ szczególnie bliski stosunek osobisty.” Określenie to obejmuje inne stosunki niż wynikające z więzi pokrewieństwa, powinowactwa, przysposobienia, małżeństwa i konkubinatu ( arg. ex art. 182 k.p.k. i art. 115 § 11 k. k.), które objęte są zakresem art. 182 § 1 k. p. k., ale równie silne. Ma to być stosunek zbliżony do tego, jaki występuje między najbliższymi, o których mowa w art. 182 § 1 k. p. k. . Osobisty stosunek jest relacją zachodzącą między dwoma osobami bliższy niż stosunek towarzyski. Jest to stosunek na tyle zażyły, że stawia świadka w odniesieniu do oskarżonego w sytuacji zbliżonej do osoby najbliższej dla niego. Szczególnie bliski stosunek osobisty to istniejąca między świadkiem a oskarżonym silna więź emocjonalna lub uczuciowa, powodująca, iż składanie zeznań może prowadzić do wewnętrznego konfliktu u świadka. Chodzi o pozostawanie we wspólnym pożyciu osób tej samej płci, pokrewieństwo lub powinowactwo z konkubentem lub konkubiną oskarżonego. W grę wchodzą o długotrwałe więzy przyjaźni i koleżeństwa lub wynikające z opiekuństwa, narzeczeństwa lub współżycia, nie mającego cech trwałości; często przyjaciele są sobie bardziej bliscy niż krewni. Stosunkiem osobistym jest związek z indywidualnie określoną osobą, a nie tylko z człowiekiem pełniącym pewną funkcję lub wykonującym określone czynności, który może być zastąpiony przez inną osobę bez zmiany tego stosunku. Nie wchodzą w grę stosunki, polegające nawet na stałym i regularnym kontakcie z określoną instytucją, np. klienta z bankiem lub sklepem, a także zachodzące między wspólnikami lub osobami podejmującymi wspólne

Ten stosunek musi istnieć w czasie udzielania zezwolenia. Uprawnienie to traci świadek w wypadku, gdy szczególnie bliski stosunek przestał istnieć, np. świadek zerwał wszelkie więzy z oskarżonym po popełnieniu przestępstwa.

€ Decyzja w przedmiocie zwolnienia świadka od złożenia zeznania lub odpowiedzi
na pytania należy do organu procesowego. Organ procesowy nie może zwolnić świadka z urzędu, a działa wyłącznie na jego wniosek; konieczna jest jego inicjatywa w tym względzie. Jest to warunek sine qua non zwolnienia.

O istnieniu takiego stosunku rozstrzyga każdorazowo organ procesowy na tle konkretnych okoliczności sprawy.

Wniosek o zwolnienie od złożenia zeznania może być zgłoszony nie później niż
do rozpoczęcia pierwszego zeznania na rozprawie przed sądem pierwszej instancji. Z art. 186 § 1 k.p.k. wynika wprost, że termin ten musi być zachowany w wypadku, gdy chodzi
o zwolnienie od złożenia zeznania, a nie wchodzi w grę w wypadku wniosku o zwolnienie
od odpowiedzi na pytania. W przepisie tym wyraźnie jest mowa o zwolnieniu od złożenia zeznania na podstawie art. 185, co przesądza o tym, że przepis ten obejmuje całkowite zwolnienie od zeznania, a pomija zwolnienie od odpowiedzi na pytania. Złożenie wniosku o zwolnienie od złożenia zeznania przed rozpoczęciem pierwszego przesłuchania
na pierwszej rozprawie przed sądem pierwszej instancji i jego uwzględnienie przez organ procesowy powoduje, iż poprzednio złożone zeznanie tej osoby nie może służyć ani za dowód, ani być odtworzone ( art. 186 § 1 k.p.k.). Zwolnienie od odpowiedzi na pytanie
po złożeniu zeznania nie wywołuje takiego skutku, nawet, gdyby to nastąpiło przed rozpoczęciem pierwszego przesłuchania na pierwszej rozprawie przed sądem pierwszej instancji.

Organ procesowy - zgodnie z art. 191 § 2 k.p.k. - jest obowiązany uprzedzić świadka o prawie do wnioskowania o zwolnienie od złożenia zeznań lub odpowiedzi na pytania ( art. 185 ), ale tylko wówczas, gdy ujawnią się okoliczności wskazujące, że między świadkiem a oskarżonym zachodzi szczególnie bliski stosunek osobisty.

Zwolnienie od złożenia zeznania nie oznacza, że osoba ta nie może z tego prawa zrezygnować w późniejszym stadium procesu. Może ona w każdym czasie złożyć oświadczenie, że chce zeznawać i należy jej udostępnić uczynienie tego, o ile postępowanie nie zostało zakończone. Inicjatywa w tym zakresie należy do niej.

Ze zwolnienia od złożenia zeznania lub odpowiedzi na pytania nie może korzystać świadek koronny ( art. 8 ustawy o świadku koronnym).

Skutki skorzystania z prawa odmowy zeznań lub zwolnienia od składnia zeznań ( art. 186 k.p.k.)

W wypadku, gdy osoba odmówił zeznań (art. 182 § 1 i 3 k.p.k. ) lub została zwolnienie od obowiązku ich złożenia (art. 185 k.p.k. ), jej zeznanie traktuje się jako niebyłe, mimo że de facto je złożyła. € Z treści art. 186 § 1 k.p.k. wynika, że zakaz uwzględniania zeznań świadka, który następnie skorzystał z prawa do odmowy zeznań (art. 182 § 1 i 3 k.p.k.) lub został zeń zwolniony (art. 185 k.p.k.), jest ograniczony do wypadków całkowitej odmowy zeznań, a nie dotyczy tych fragmentów zeznań, które zawierają treści objęte odmową udzielenia odpowiedzi na pytanie.

€ Uprzednio złożone zeznania nie mogą służyć za dowód i nie mogą być odtworzone; nie mogą być brane pod uwagę przy rozstrzyganiu sprawy. Zakazem dowodowym objęta jest treść poprzedniego zeznania świadka i niedopuszczalne jest dokonywanie na jego podstawie ustaleń faktycznych, lecz nie stoi to na przeszkodzie dowodzeniu okoliczności, których dotyczyło to zeznanie, innymi środkami dowodowymi. Mogą być przesłuchane w charakterze świadków osoby, które znają okoliczności, jakich dotyczyły zeznania świadka korzystającego z tego przywileju, z prywatnych rozmów z nim. Osobami tymi mogą być nie tylko osoby prywatne, ale także ci, którzy zetknęli się ze świadkiem wykonując czynności służbowe, np. lekarz pogotowia ratunkowego, pod warunkiem że nie miały one później żadnego kontaktu z prowadzonym postępowaniem karnym. Nie jest możliwe przesłuchanie osób, które odtworzyłyby okoliczności znane im z zeznań świadka. Zeznania takiego świadka nie mogą być odtworzone w drodze przesłuchania osoby, która wcześniej odbierała od niego zeznania, np. policjanta, który przesłuchiwał świadka, czy protokolanta lub innych osób, które uczestniczyły w przesłuchaniu świadka

€Oświadczenie o skorzystaniu z prawa odmowy zeznań lub wniosek o zwolnienie musi złożyć nie później niż przed rozpoczęciem pierwszego zeznania w postępowaniu sądowym.

---