Pojęcie, istota i specyfikacja MSG jako nauki ekonomicznej

Międzynarodowe stosunki gospodarcze to ta część nauk ekonomicznych dotycząca teorii i praktyki międzynarodowych przepływów produktów (towarów i usług) oraz przepływów międzynarodowych czynników ( siły roboczej, kapitału i wiedzy technicznej).W MSG akcent jest położony na powiązaniach między przedsiębiorstwami, krajami i grupami krajów, występujących w skali międzynarodowej.

Powiązania te są analizowane z punktu widzenia:

1.praw ekonomicznych rządzących zachowaniami przedsiębiorstw, krajów i grup krajów w procesie kształtowania międzynarodowych powiązań gospodarczych - teoria międzynarodowych stosunków ekonomicznych,

2.polityki ekonomicznej, którą prowadzą podmioty gospodarcze, rozwijając powiązania międzynarodowe - międzynarodowa polityka ekonomiczna.

Teoria MSG zajmuje się prawami określającymi rozwój różnych form powiązań międzynarodowych: przepływów towarów i usług, czynników produkcji, powiązań instytucjonalnych i pieniężnych.

Międzynarodowa polityka ekonomiczna zajmująca się polityką zagraniczną, dzieli się na:

1.zagraniczną politykę ekonomiczną - analiza celów, środków i narzędzi stosowanych przez pojedyncze kraje w procesie rozwoju stosunków międzynarodowych,

2.międzynarodową politykę ekonomiczną - ocena metod koordynacji stosunków międzynarodowych przez grupę państw lub w skali globalnej.

Specyfika MSG dotyczy:

- nurtu zainteresowań badawczych dotyczących powiązań między suwerennymi krajami,

- pewnych odrębności metodologicznych i swoistych narzędzi analizy.

2.Podstawowe podmioty i przedmioty MSG

Gospodarka światowa to system zmieniających się powiązań ekonomicznych między różnymi podmiotami MSG.

Podmiotami MSG są:

1-krajowe organizacje gospodarcze (przedsiębiorstwa),

-gospodarstwa domowe (konsumenci),

-zrzeszenia producentów i konsumentów,

-organy państwowej władzy gospodarczej,

-wielkie korporacje transnarodowe,

-organy ugrupowań integracyjnych (np. UE),

-międzynarodowe organizacje i instytucje gospodarcze (np. Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju, Światowa Organizacja Handlu (WTO)),

2.-kraje rozumiane jako zbiory: ludności, zasobów naturalnych, majątku produkcyjnego, systemu gosp -międzynarodowe organizacje i instytucje gospodarcze,

3.-suwerenne kraje prowadzące rozrachunek gospodarczy z zagranicą przy pomocy bilansu płatniczego.

Przedmiotami MSG są:

formy powiązań międzynarodowych:

1.-międzynarodowe przepływy rzeczowe (produktów materialnych, energii, ludzi, informacji),

-międzynarodowe przepływy finansowe (pieniężne),

2.-międzynarodowa wymiana produktów (towarów i usług),

-międzynarodowa wymiana czynników wytwórczych (ziemi wraz z zasobami, siły roboczej, kapitału, wiedzy technicznej).

3.Podstawowe formy wymiany gospodarczej, ich istota i znaczenie we współczesnej gospodarce światowej

Do podstawowych form wymiany gospodarczej zaliczamy:

- wymianę rzeczową,

- wymianę finansową.

Wymiana rzeczowa to przede wszystkim wymiana:

- produktów naturalnych - ich transport i eksport,

- ludności - międzynarodowa migracja ludności - jej przenoszenie się przez granice narodowe na dłuższe okresy,

- energii,

- informacji.

Drugą formą wymiany gospodarczej jest pieniądz. Pieniądz posiada wartość, a jako towar specyficzny posiada także wartość użyteczną. Pieniądz spełnia określone funkcje:

- jest miernikiem wartości- w pieniądzu wyraża się wartość i ceny różnych towarów,

- jest środkiem płatniczym - uwalnia nas od zobowiązań,

- jest środkiem cyrkulacji - umożliwia zawieranie transakcji P-T-P,

- jest środkiem tezauryzacji - środek do gromadzenia pieniędzy,

- pieniądz światowy.

4. Kierunki rozwoju handlu międzynarodowego we współczesnej gospodarce światowej

Teorie neoczynnikowe to teorie, których istota sprowadza się do rozszerzenia rozważań E. Heckschera, B. Ohlina i P.A. Samuelsona na większą liczbę czynników produkcji niż tylko kapitał i praca. Wspólnym mianownikiem tych teorii jest uogólnienie zasady obfitości zasobów głoszącej, że każdy kraj (i innego rodzaju podmiot gospodarczy) powinien eksportować towary, których wytwarzanie wymaga większego zastosowania relatywnie obfitych czynników produkcji i jednocześnie importować towar, których produkcja wymaga większego zastosowania czynników względnie mało obfitych.

Teorie neotechnologiczne (teoria luki technologicznej, teoria cyklu życia produktu, teoria korzyści skali) uwzględniają zmiany spowodowane ciągłym rozwojem postępu technicznego. W teorii luki technicznej kładzie się nacisk głównie na możliwości rozwoju korzystnego handlu dzięki międzynarodowym różnicom w poziomie wiedzy technicznej i w tempie postępu technicznego (np. możliwość sprowadzania z zagranicy wyrobów najbardziej nowoczesnych czy te zakupu za granicą licencji przez kraj o niższym poziomie rozwoju). Możliwości te są również podkreślane przez autorów teorii cyklu życia produktu, zgodnie z którą handel międzynarodowy stanowi pochodną przechodzenia danego produktu - innowacji kolejno przez trzy fazy: fazę innowacyjną, fazę dojrzewania oraz fazę standaryzacji. Dobrym uzupełnieniem obu tych teorii jest teoria korzyści skali produkcji i zbytu. Według autorów tych teorii korzyści ze skali produkcji i zbytu występują wtedy, gdy rozmiary produkcji i zbytu rosną szybciej niż nakłady czynników produkcji (np. podwojeniu nakładów czynników towarzyszy trzykrotny wzrost rozmiarów produkcji). Można przy tym mówić o statycznych (krótkookresowych) oraz dynamicznych (średnio- i długookresowych) korzyściach skali. Z korzyściami statycznymi mamy do czynienia wtedy, gdy wskutek specjalizacji zwiększają się serie produkcyjne i serie sprzedaży, co prowadzi do obniżenia jednostkowych kosztów wytwarzania dzięki zmniejszeniu częstotliwości przestawiania aparatu produkcyjnego, wzrostowi wydajności pracy zatrudnionych, rozłożeniu kosztów stałych (kosztów projektowania), na większą liczbę jednostek, a także dzięki dokonywaniu drobnych , stopniowych usprawnień stosowanej techniki produkcji (ulepszenia sposobu wytwarzania w związku z kumulowaniem doświadczeń produkcyjnych itd.). Natomiast dynamiczne korzyści skali produkcji i zbytu mają miejsce wtedy, gdy występują bardziej radykalne zmiany techniki produkcji i obrotu handlowego, co powoduje m.in. Poprawę technologii wytwarzania, zwiększenie zdolności produkcyjnej urządzeń wytwórczych czy wzrost ich sprawności.

Teorie popytowo - podażowe, tj. teorie, których autorzy eksponują- oprócz czynników podażowych- znaczenie czynników po stronie popytu, a ściślej kształtowanie się jego rozmiarów i struktury. Jedną z korzyści z rozwoju handlu międzynarodowego jest lepsze zaspokojenie potrzeb konsumentów oraz inwestorów (ilościowo oraz jakościowo). Bardzo istotne jest rozwijanie tzw. handlu wewnątrz gałęziowego (wewnątrzgałęziowego podziału pracy) - jednoczesny import i eksport wyrobów tych samych gałęzi i branż.

5.Cechy charakterystyczne międzynarodowej wymiany siły roboczej we współczesnej gospodarce światowej

Międzynarodowa migracja ludności to jej przenoszenia się przez granice narodowe, na dłuższe okresy (nie krótszy niż 1 rok):

- emigracja - opuszczenie przez ludzi ich dotychczasowego kraju pobytu i stałe lub długotrwałe osiedlenie się w innym kraju,

- imigracja - napływ do danego kraju na pobyt stały lub długotrwały ludzi zamieszkujących dotychczas w innym kraju.

Można tu wyróżnić: migracje zarobkowe i migracje z powodów politycznych. W ramach międzynarodowych migracji zarobkowych wyróżniamy:

- tzw. mały ruch przygraniczny,

- sezonową migrację pracowniczą,

- czasowe wyjazdy w celach zarobkowych na nieokreślony z góry czas,

- wyjazdy za granicę na stałe , motywowane nie tylko względami ekonomicznymi, lecz także politycznymi.

Jednakże międzynarodowa wymiana zasobów pracy rozwija się najmniej intensywnie. Jest to spowodowane tym, że międzynarodowa mobilność zasobów pracy nie jest duża. Stoją temu na przeszkodzie głównie względy polityczne. Niechęć do uszczuplania podstawowego zasobu produkcyjnego i militarnego kraju oraz obawa przed wynarodowieniem są przyczyną ograniczeń wyjazdowych. Ograniczenia wjazdowe zaś wynikają z obawy krajów przed bezrobociem i obniżeniem poziomu płac.

6. Ewolucja kierunków i intensywność międzynarodowej wymiany kapitału

Międzynarodowy przepływ kapitału to jego ruch przez granice. Wyróżnia się zagraniczne inwestycje bezpośrednie i zagraniczne inwestycje portfelowe, które składają się w sumie na pojęcie i zjawisko zagranicznych lokat kapitałowych.

Zagraniczne inwestycje bezpośrednie - zagraniczne lokaty kapitału długookresowego w celu uruchomienia od podstaw określonych przedsiębiorstw lub też zakupu części lub całości przedsiębiorstw już istniejących. Ważne jest, czy eksporter kapitału ma kontrolę nad zagranicznym przedsiębiorstwem, czego skutkiem jest przekazywanie do kraju uzyskanych zysków. Z formalnego punktu widzenia uzyskanie kontroli wymaga dysponowania przynajmniej 51% wartości akcji zagranicznego przedsiębiorstwa.

Zagraniczne inwestycje portfelowe - zagraniczne lokaty kapitałowe polegające na zakupie akcji oraz innego typu papierów wartościowych, emitowanych przez zagraniczne przedsiębiorstwa produkcyjne i usługowe, z zamiarem uzyskania w przyszłości określonych dochodów. Jest to bardziej rentowna lokata kapitału.

Zagraniczne lokaty kapitałowe - lokowanie przez określone podmioty gospodarcze poza granicami kraju środków pieniężnych, których wykorzystanie za granicą rodzi stosunki typu należności - zobowiązania między eksporterem i importerem. Podstawowym celem realizacji tego typu lokat jest przynoszenie zysku jego właścicielowi. Wyróżnia się zagraniczne lokaty kapitału pożyczkowego oraz zagraniczne lokaty kapitału produkcyjnego. Kapitał pożyczkowy to wymieniane w skali międzynarodowej wkłady gotówkowe oraz różnego typu papiery wartościowe (oprócz akcji).Kapitał produkcyjny to inwestycje bezpośrednie lub też tzw. inwestycje portfelowe (inwestycje portfolio).

7.Wiedza techniczna jako przedmiot międzynarodowej wymiany gospodarczej, specyfika, formy i kierunki rozwoju

Wiedza techniczna jest produktem działalności naukowej (badań podstawowych i stosowanych oraz prac rozwojowych), a także doświadczenia zdobywanego w procesie produkcji. Wyróżniamy wiedzę szczegółową (dotyczącą określonych produktów lub procesów produkcji) oraz wiedzę ogólną.

Międzynarodowa wymiana (transfer) wiedzy ma miejsce, gdy określona wiedza dostępna w danym momencie w jednym kraju staje się znana w innym w sposób inny niż całkiem niezależne badania, poszukiwania, gromadzenie doświadczenia. Transfer wiedzy technicznej jest środkiem do wytwarzania nowych produktów i/lub zastosowania nowych metod i sposobów produkcji.

Wiedza techniczna jest przekazywana za pośrednictwem kanałów. Kanały międzynarodowej wymiany wiedzy technicznej możemy podzielić na:

- kanały transferu wiedzy szczegółowej,

- kanały przepływu obu typów wiedzy,

- kanały do uzyskania wiedzy w sposób odpłatny,

- kanały do uzyskania wiedzy w sposób bezpłatny.

Nośnikami wiedzy technicznej (obiektami, za pośrednictwem których jest ona przenoszona) mogą być:

- ludzie, którzy ze względu na swoje wykształcenie i/lub doświadczenie są w stanie wzbogacić zasób wiedzy w innych krajach,

- publikacje, dokumenty, czasopisma,

- towary oraz zespoły, podzespoły i części składowe.

Najważniejszym nośnikiem są ludzie i ich kontakty. Cechują się one największą szybkością przekazu informacji i najmniejszym stopniem jej zniekształcenia. Kontaktom tego typu towarzyszy przenoszenie wiedzy technicznej za pomocą rzeczy. Występują ścisłe zależności między stosowaniem różnych kanałów i nośników wiedzy technicznej. Kanały i nośniki transferu wiedzy stosowane są z odmienną intensywnością w różnych okresach oraz uwarunkowaniach politycznych i społeczno-ekonomicznych.

8. Przyczyny powstawania oraz rola i znaczenie wielkich korporacji transnarodowych (Wkt) w gospodarce światowej

Wielkie korporacje trans narodowe to przedsiębiorstwa prowadzące dział. gospod. w co najmniej dwóch krajach. Istnieje zatem przed. Małe i co najmniej jedno wchodzące w jego skład, położone w innym kraju. Takie korporacje znajdują się zarówno na terenie państw. Przyczyną powstania jest zapewnienie lepszego dostępu do rynku kapitałowego, technologii, siły roboczej a także surowców i rynku zbytu w krajach, w których rozwijają swoja działalność, a także pokonanie wielu barier taryfowych, para- i pozataryfowych. W krajach wysoko rozwiniętych przedmiotem zainteresowania korporacji jest przemysł przetwórczy, a w krajach słabo rozwiniętych koncentrują się na przemyśle wydobywczym, spożywczym i chemicznym. Przy czym przemysł w tych krajach sprawdza się do montażu wyrobów opartych na podzespołach. Wytwarzanych w krajach macierzystych lub filiach w krajach wysoko rozwiniętych. Wkt odgrywa ważną rolę w tworzeniu i rozpowszechnianiu się postępu technicznego w świecie przez sprzedaż licencji, know-how a także przez eksport nowoczesnych wyrobów przemysłowych. Liczba wkt rośnie z roku na rok. Działają głównie w przemyśle rafinacyjnym, samochodowym, elektryczno - elektronicznym, chemicznym. Rosnący potencjał ekonomiczny wkt stanowi podstawę wzrostu ich siły zasięgu działania w krajach macierzystych i filialnych. Powiązania produkcyjne, handlowe, technologiczne przedsięb. macierzystych z filiami są często rozwijane na podstawie odmiennych zasad ekonomicznych niż te które obowiązują w krajach lokalizacji filii a także na rynku międzynarodowym. W ramach wkt mogą być tworzone specyficzne formy rozwiązań finansowych, dlatego ceny mogą być mniejsze niż na rynku światowym. Wkt wykorzystują w sytuacji prawnych i podatkowych ze względu na fakt, że korporacje tworzą dwie połowy światowego PKW ich rola w MSG jest bardzo duża mogą wpływać swymi decyzjami na stan gospodarki wielu krajów a także na tendencje rozwojowe gosp. światowej. Formalnie i nieformalnie oddziałują na pozostałe podmioty zagranicznej i międzynarodowej polityki ekonomicznej, w tym zwłaszcza na rządy i organizacje międzynarodowe. Są często międzynarod. polit. Ekon., ułatwiającej im działalność w różnych dziedzinach. W wielu przypadkach prowadzą własną międzynarod. Polit. Ekon. nie zawsze spójną z polityka krajów w których mają swoje siedziby, filie tych korporacji.

9.Pojęcie gospodarki światowej i podstawowe czynniki zmian

Powstanie i rozwój gospodarki światowej jest konsekwencją zwiększania skali międzynarodowego podziału pracy, trwale uzależniającego od siebie kraje uczestniczące w tym podziale. Proces ten odzwierciedla przechodzenie od międzynarodowej komplementarności strukturalnej typu międzygałęziowego do komplementarności typu wewnątrzgałęziowego.

Gospodarka światowa to zespół powiązań ekonomicznych między podmiotami uczestniczącymi w międzynarodowym podziale pracy. Do najważniejszych powiązań ekonomicznych zaliczamy: handlowe, produkcyjne, inwestycyjne, techniczne, walutowo - finansowe, instytucjonalne.

Wg kryterium funkcjonalnego- gospodarka światowa to historycznie ukształtowany i zmieniający się w czasie system powiązań produkcyjnych, technologicznych, handlowych, finansowych i instytucjonalnych między gospodarkami narodowymi różnych krajów, o różnych poziomach rozwoju gospodarczo-społecznego, włączając je w ogólnoświatowy proces produkcji i wymiany.

Wg. kryterium instytucjonalnego - gospodarka światowa to zbiorowość różnych organizmów i instytucji funkcjonujących zarówno na poziomach krajowych, jak i na szczeblu międzynarodowym (regionalnym, podregionalnym, globalnym) bezpośrednio lub pośrednio zajmujących się działalnością gospodarczą oraz powiązanych ze sobą w pewien całościowy system poprzez sieć MSE.

Podstawowymi czynnikami zmian są :

- pogłębiająca się kompleksowość,

- szybkie tempo postępu technicznego,

- wdrażanie innowacji,

- wzrost znaczenia organizacji i instytucji międzynarodowych,

- wzrost znaczenia wielkich korporacji transnarodowych,

- pogłębianie się procesów regionalnej integracji gospodarczej,

- ewolucja charakteru polityki ekonomicznej (od defensywnej do ofensywnej),

- pogłębiająca się internacjonalizacja:

*rynków (produktów, pieniądza i kredytu, kapitału ludzkiego, wiedzy technicznej),

*instytucji (politycznych, grup nacisku, instytucji obsługujących obrót międzynarodowy- banki)

- ewolucja przewag komparatywnych,

- wzrost intensywności i zmiany struktury wymiany wewnątrzgałęziowej,

- zmiany sposobów konkurowania (od cenowej do pozacenowej),

- ewolucja strategii rozwoju wymiany zagranicznej.

10.Podstawowe kierunki zmian w gospodarce światowej przed i po II wojnie światowej

Gospodarka światowa jest pojęciem dynamicznym. Zarówno powiązania ekonomiczne między podmiotami gospodarki światowej , jak i same podmioty nieustannie się zmieniają. Przekształceniom ulegają bowiem warunki , w których zachodzi międzynarodowy podział pracy, zmieniają się czynniki determinujące ten podział , zwiększa się międzynarodowa komplementarność struktur gospodarczych, uzależniając od siebie podmioty gospodarki światowej.

W XVIII i XIX w aż do I wojny światowej wyrazem międzynarodowego podziału pracy była wyłącznie międzygałęziowa komplementarność strukturalna , podstawową formą powiązań międzynarodowych była wymiana handlowa wyrobów gotowych , a podmiotami uczestniczącymi w tej wymianie - przedsiębiorstwa i instytucje narodowe . Kraje rozwinięte gospodarczo specjalizowały się w produkcji gotowych wyrobów przemysłowych, pozostałe kraje - w produkcji surowców i żywności. Efektem tej specjalizacji była rozwijająca się wymiana handlowa bilansowana w trójkącie: Europa Zachodnia - Stany Zjednoczone - kraje surowcowo - rolnicze.

Wielki kryzys gospodarczy lat 1929- 1933 doprowadził do załamania się systemu waluty złotej i zachwiania trójstronnej równowagi w skali światowej. Europa Zachodnia utraciła swą dominującą pozycję w tym trójkącie na rzecz Stanów Zjednoczonych. Kraje słabo rozwinięte przestały być partnerem gospodarczym dwóch pierwszych podmiotów gospodarki światowej. W wymianie międzynarodowej pojawiła się trwała nierównowaga w bilansach płatniczych, kraje słabsze zaczęły odczuwać coraz większy deficyt, kraje silniejsze - zwiększające się nadwyżki. Okres międzywojenny i II wojny światowej zwielokrotnił jeszcze tę nierównowagę.

Cechą współczesnej gospodarki światowej jest przede wszystkim znaczne zróżnicowanie form powiązań międzynarodowych. Oprócz wymiany handlowej dynamicznie rozwija się współpraca produkcyjna i Zróżnicowaniu ulegają podmioty gospodarki światowej, wzrasta udział podmiotów międzynarodowych i transnarodowych (przedsiębiorstw, organizacji, instytucji). Zmienia się także charakter międzynarodowego podziału pracy: specjalizacja o charakterze międzygałęziowym ustępuje miejsca specjalizacji wewnątrzgałęziowej, a wymiana wyrobów gotowych - wymianie podzespołów i części wyrobów gotowych. W związku z tym wzrasta znaczenie wzajemnych powiązań gospodarczych między krajami rozwiniętymi gospodarczo i maleje znaczenie powiązań między krajami rozwiniętymi gospodarczo a krajami słabo rozwiniętymi.

11.Podstawowe mierniki stopnia zaangażowania w międzynarodowym podziale pracy i ich ocena

Do podstawowych mierników stopnia zaangażowania w międzynarodowym podziale pracy zaliczamy:

- udziały w imporcie i eksporcie światowym,

- przeciętną stopę importu (Im/Y) i przeciętną stopę eksportu ( Ex/ Y) , gdzie Y-wartość dochodu narodowego,

- krańcowa stopa importu ( Δ Im/Δ Y) i krańcowa stopa eksportu ( Δ Ex/ Δ Y), gdzie Δ oznacza odpowiednie przyrosty,

< 1 - dany kraj ogranicza swoją aktywność zawodową w podziale pracy,

= 1 -aktywność danego kraju nie ulega zmianom,

> 1 kraj angażuje się w coraz większym stopniu w międzynarodowy podział pracy ,

- dochodowa elastyczność importu - miernik wskazujący na relatywne zmiany importu (Δ Im/ Im) w stosunku do relatywnych zmian dochodu narodowego w analizowanym okresie, czyli :

dYim =(Δ Im/ Im): (Δ Y/Y)

dochodowa elastyczność eksportu - miernik wskazujący na relatywne zmiany eksportu ( Δ Ex / Ex) w stosunku do relatywnych zmian dochodu narodowego w analizowanym okresie, czyli:

dY ex = (Δ Ex/ Ex): (Δ Y/ Y)

< 1 handel zagraniczny wpływa w niewspółmiernie niskim stopniu na dochód narodowy,

= 1 wpływ neutralny,

> 1 jednostka dochodu narodowego generuje więcej niż jednostkę dochodu z eksportu,

- cenowa elastyczność importu - miernik wskazujący na relatywne zmiany importu w stosunku do relatywnych zmian cen (Δ P/P) w danym okresie,

cYim = (Δ Im/Im): (ΔP/P),

cenowa elastyczność eksportu - miernik wskazujący na relatywne zmiany eksportu w stosunku do relatywnych zmian cen w danym okresie,

cYex = (Δ Ex/ Ex) : (ΔP/P)

- produkcyjna elastyczność importu i eksportu

Pim = (Δ Im / ΔP) : (Im/ P) ; Pex =(Δ Ex/Δ P): (Ex/ P),

- inwestycyjna elastyczność importu i eksportu

Iim = ( Δ Im / Δ I) : (Im/I); Iex = ( Δ Ex/Δ I) : (Ex/I).

Wskaźniki dotyczące elastyczności mogą się wahać od 0 (elastyczności sztywne) poprzez jedność (elastyczność neutralna) do nieskończoności (elastyczność na wysokim poziomie). Kształtują się różnie w różnych krajach i w poszczególnych okresach.

12.Podstawowe problemy współczesnej gospodarki światowej; ich cechy charakterystyczne i możliwości rozwiązania

Przyczyn pojawienia się problemów globalnych należy szukać w procesie rozwoju gospodarczego. Są one konsekwencją postępu cywilizacyjnego, a zwłaszcza postępu technicznego. Do podstawy problemów współczesnej gospodarki zaliczamy:

- nierównomierny w skali świata rozwój demograficzny, wzrost liczby ludności, co wiąże się głównie z

- wyczerpaniem zasobów energii i surowców,

- zanieczyszczeniem środowiska naturalnego( efekt cieplarniany, dziura ozonowa, niszczenie lasów, deficyt wody)

- nie konkurencyjność eksportu

- zadłużenia międzynarodowe- następstwa handlu

- zagrożenia zbrojeniami

- rewolucja techniczna

- handel niepodzespołami, a gotowymi wyrobami

- zagrożenia zbrojeniami

- konsumpcyjny model życia

- złe kierunki specjalizacji

- trudności płatnicze

- zła sytuacja krajów Trzeciego Świata( głód ubóstwo)

Istotnymi cechami tych problemów są:

a)światowy charakter problemów globalnych- dotyczą one wszystkich państw na świecie, bez względu na poziom rozwoju gospodarczego i ustrój polityczny

b)złożoność, zależność od wielu czynników i wzajemne powiązanie. Najbardziej jest to widoczne w przypadku problemów krajów rozwijających się. Trudne ich sytuacje oraz perspektywy poprawy zależą od wielu przyczyn, z których każda jest przedmiotem licznych rozpraw( relacje cen art. rolnych: przemysłowych, niszczenie gleby)

a)konsekwencje wiążące się z nierozwiązaniem problemów globalnych to przede wszystkim zaostrzenie problemów co jest poważnym zagrożeniem życia lub zdrowia części ludzkości a w końcowym przypadku upadek cywilizacji. Takie skutki może przynieść wojna nuklearna, założenie równowagi ekologicznej

przedsięwzięcie zmierzające do ich rozwiązania muszą mieć charakter złożony i dotyczyć wielu sfer życia społecznego

c)rozwiązanie tych problemów jest możliwe jedynie wówczas, gdy odpowiednie przedsięwzięcia obejmują zasięgiem cały świat.

13.Istota i cele teorii handlu międzynarodowego

Handel międzynarodowy powinien pełnić następujące funkcje:

- funkcję wyjaśniającą - powinna wyjaśniać dlaczego tak kształtują się obroty handlu zagranicznego

- funkcję decyzyjną - studiując teorię można podejmować na jej podstawie decyzje,

- funkcję optymalnych uwarunkowań - studiując teorię można wiedzieć jak kształtować ramy wewnętrzne , aby osiągać korzyści.

Do teorii handlu międzynarodowego zaliczamy

--teorie przedklasyczne:

- koncepcja psychozy lęku przed brakiem towarów - teoria starożytnego Egiptu, Fenicji, Grecji, Rzymu. Dążyli oni do uzyskania możliwie jak największej ilości dóbr, starając się jednocześnie oferować w zamian jak najmniej.

- dogmat słusznej ceny - określający istotę handlu wewnętrznego i międzynarodowego - każdy towar ma swoją słuszną cenę , powyżej lub poniżej której nie powinien być sprzedawany. Słuszna cena to cena pokrywająca koszty produkcji. Wg. tej teorii korzyści z handlu międzynarodowego mogą odnosić obydwie strony, gdyż jedna potrzebuje tego, co należy do drugiej i na odwrót.

- doktryna merkantylizmu - źródłem bogactwa narodu jest korzystne kształtowanie się jego bilansu handlowego i bilansu wymiany gospodarczej z zagranicą.Za celowe uważano zwiększanie przez każdy kraj zasobów różnego rodzaju kruszców szlachetnych oraz stosowanie polityki ekonomicznej ułatwiającej osiągnięcie tych celów.

- teorie klasyczne

- teoria kosztów absolutnych - podstawą rozwoju specjalizacji międzynarodowej i źródłem osiągania korzyści z handlu międzynarodowego jest występowanie między różnymi krajami bezwzględnych różnic kosztów wytwarzania, mierzonych nakładami pracy. Rozwój międzynarodowego podziału pracy zgodnie z kształtowaniem się przewagi absolutnej prowadzi do lepszego wykorzystania podstawowego zasobu (pracy ludzkiej) i powoduje wzrost produkcji obu towarów, co z kolei jest bezpośrednią przyczyną osiągania przez partnerów określonych korzyści.

- teoria kosztów względnych (komparatywnych, porównawczych) - możliwość korzystnej specjalizacji międzynarodowej istnieje również w warunkach utrzymywania się między dwoma krajami absolutnych różnic kosztów produkcji wyrażonych nakładami pracy, tzn. również wtedy, gdy jeden z nich wytwarza wszystkie wyroby taniej (drożej) niż drugi. Wystarczającą przesłanką rozwoju specjalizacji i handlu międzynarodowego jest występowanie względnych różnic kosztów wytwarzania, mierzonych nakładami pracy (bądź różnicami wydajności pracy)

Teoria kosztów realnych - możliwości korzystnej wymiany specjalizacji międzynarodowej istnieją, gdy między współpracującymi krajami występują względne różnice „realnie” ujmowanych i wyrażanych w pieniądzu kosztów zastosowania pracy i innych czynników produkcji.

Teoria kosztów alternatywnych - konieczność rezygnacji z produkcji określonej ilości towaru x po to aby wytworzyć określoną ilość towaru y , lub na odwrót. Ta rezygnacji i przesuwanie zasobów mogą mieć miejsce, gdy jest rozwijana korzystna specjalizacja międzynarodowa. Podjęcie takiej specjalizacji oznacza możliwość częściowej lub całkowitej rezygnacji z produkcji określonego towaru (przedmiotu importu) przy jednoczesnej częściowej lub całkowitej koncentracji zasobów na produkcji innego towaru (przedmiotu eksportu). Potrzeba rozwoju specjalizacji i handlu międzynarodowego istnieje w sytuacji zróżnicowania kosztów alternatywnych w różnych krajach. Każdy kraj powinien się przy tym specjalizować w tych dziedzinach lub produktach, w przypadku których ma relatywnie niższe koszty alternatywne.

Teorie neoklasyczne :

- teoria obfitości zasobów - podstawową przesłanką rozwoju handlu międzynarodowego jest występowanie między dwoma krajami relatywnych różnic kosztów i cen. Jest ono spowodowane odmiennym wyposażeniem w dwa podstawowe czynniki produkcji: kapitał i pracę.

- Teorie współczesne :

- teorie neoczynnikowe,

-teorie neotechnologiczne,

-teorie popytowo- podażowe.

14.Istota i cele teorii międzynarodowej migracji czynników wytwórczych

Do zakresu międzynarodowych przepływów czynników wytwórczych zalicza się przepływy kapitału, pracy, wiedzy technicznej. Koszty międzynarodowego przepływu towarów i czynników produkcji, rozumiane jako koszty transportu, koszty komunikowania się partnerów i różnego rodzaju koszty związane z pokonywaniem barier zagranicznej i międzynarodowej polityki ekonomicznej to czynniki wpływające na kształtowanie się intensywności obrotów międzynarodowych.

Migracja ludności to jej przenoszenie się przez granice narodowe na dłuższe okresy (powyżej 1 roku),

- imigracja - napływ do danego kraju na pobyt stały lub długookresowy ludzi zamieszkujących dotychczas w innym kraju,

- emigracja - opuszczenie przez ludzi ich dotychczasowego kraju pobytu i stałe lub długotrwałe osiedlenie się w innym kraju.

Międzynarodowy przepływ kapitału (środków pieniężnych, których wykorzystanie za granicą rodzi stosunek należności - zobowiązania między eksporterem a importerem) jest dokonywany w dwóch formach:

- kapitału pożyczkowego - wymienianie w skali międzynarodowej wkładów gotówkowych oraz różnego rodzaju papierów wartościowych (z wyłączeniem akcji),

- kapitału produkcyjnego - występującego w obrocie międzynarodowym w postaci inwestycji bezpośrednich lub tzw. inwestycji portfelowych.

Międzynarodowa wymiana wiedzy technicznej ma miejsce wtedy, gdy określona wiedza o charakterze ogólnym lub szczegółowym dostępna w danym momencie w jednym kraju staje się znana w innym w sposób inny niż całkiem niezależne badania, poszukiwania, gromadzenie doświadczenia. W imporcie wiedzy technicznej nośnikami są: towary, patenty, człowiek. Transfer ten odbywa się następującymi kanałami:

- migracje ludności,

- handel międzynarodowy,

- konferencje, sympozja, wymiana studentów,

- międzynarodowe transakcje patentami i licencjami,

- grabież.

15.Zasada kosztów względnych oraz zasada obfitości zasobów jako podstawowe prawa racjonalnego gospodarowania w skali międzynarodowej

Teoria kosztów względnych stwierdza , że możliwości korzystnej specjalizacji międzynarodowej istnieją również w warunkach utrzymywania się między dwoma krajami absolutnych różnic kosztów produkcji wyrażonych nakładami pracy, tj. także wtedy, gdy jeden z nich wytwarza wszystkie wyroby taniej (drożej) niż drugi. Wystarczającą przesłanką rozwoju specjalizacji i handlu międzynarodowego jest występowanie względnych różnic kosztów wytwarzania mierzonych nakładami pracy. Zgodnie z tą zasadą chodzi o to, aby w warunkach dysponowania przez kraj A absolutną przewagą nad krajem B w produkcji obydwu towarów, specjalizował się on w produkcji i eksporcie tego towaru, który może wyprodukować stosunkowo taniej niż kraj B. Jednocześnie kraj B powinien specjalizować się w produkcji i eksporcie towarów, w przypadku których niekorzystna pozycja tego kraju ujawnia się w stosunkowo najmniejszym stopniu.

Zasadę kosztów względnych można sformułować również uwzględniając różnice wydajności pracy. Zawsze korzystna jest specjalizacja w tej dziedzinie produkcji, w której kraj A ma stosunkową przewagę w wydajności pracy nad krajem B, natomiast niekorzystna jest specjalizacja w tej dziedzinie , w której dany kraj nie ma stosunkowej przewagi nad partnerem handlowym.

W teorii obfitości zasobów podstawową przesłanką rozwoju handlu międzynarodowego jest występowanie między dwoma krajami relatywnych różnic kosztów i cen. Występowanie międzynarodowych różnic kosztów i cen jest spowodowane odmiennym wyposażeniem w dwa podstawowe czynniki produkcji: kapitał i pracę. Za punkt wyjścia przyjmuje się, zatem identyczność funkcji produkcji w różnych krajach, ale zarazem różną obfitość kapitału i pracy.

Założenia teorii obfitości zasobów w wersji sformalizowanej:

1. założenia początkowe:

- istnieją dwa kraje , dwa towary i dwa czynniki produkcji ( kapitał i praca),

- nie ma kosztów transportu,

- analizowane kraje są różnie wyposażone w czynniki produkcji,

2. założenia dotyczące technicznych warunków produkcji i warunków wyboru konsumenta:

- czynniki produkcji są jednorodne , doskonale podzielne i porównywalne w skali międzynarodowej,

- relatywne wyposażenie w czynniki produkcji się nie zmienia,

- poziom kosztów i cen oraz ich relacje kształtują się wyłącznie pod wpływem relatywnego wyposażenia w czynniki produkcji,

- niezmienne funkcje produkcji w różnych krajach zachowują jednakowy kierunek relacji czynników produkcji,

- funkcje produkcji dla wszystkich towarów są jednorodne stopnia pierwszego ( brak rosnących lub malejących przychodów),

- w analizowanych krajach preferencje konsumentów są takie same i nie zmieniają się w czasie,

3. założenia dotyczące systemu funkcjonowania gospodarki narodowej i rynku międzynarodowego:

- działanie rynków narodowych współpracujących ze sobą krajów wg. schematu wolnej konkurencji, przy pełnym zatrudnieniu czynników produkcji,

- istnienie warunków doskonałej konkurencji w skali międzynarodowej (brak jakichkolwiek przeszkód dla międzynarodowych przepływów towarów).

Każdy kraj powinien eksportować towary, których wewnętrzna produkcja wymaga bardziej intensywnego zastosowania relatywnie obfitszego i przez to tańszego czynnika produkcji, a jednocześnie importować towary wymagające bardziej intensywnego zastosowania relatywnie mniej obfitego i w związku z tym droższego czynnika produkcji. Kraj wyposażony obficie w kapitał powinien eksportować towary kapitałochłonne, natomiast kraj relatywnie bardziej obfity w pracę - towary pracochłonne.

Są dwa sposoby definiowania obfitości zasobów:

1. def. fizyczna - kraj B jest obficie wyposażony w czynnik K (kapitał), kraj A zaś w czynnik L (pracę) ,

(K : L)^B > (K : L)^A

2. def. cenowa - kraj B jest relatywnie bardziej obficie wyposażony w czynnik K (kapitał) , a kraj A w czynnik L (pracę), gdy

(RK : R L) ^B < ( R K : R L ) ^A

16. Zagadnienie korzyści ze skali produkcji i zbytu w teoriach handlu międzynarodowego oraz w praktyce gospodarczej.

Korzyści ze skali produkcji i zbytu występują wtedy, gdy rozmiary produkcji i zbytu rosną szybciej niż nakłady czynników produkcji (np. podwojeniu nakładów czynników towarzyszy trzykrotny wzrost rozmiarów produkcji). Można przy tym mówić o statycznych (krótkookresowych) oraz dynamicznych (średnio- i długookresowych) korzyściach skali. Z korzyściami statycznymi mamy do czynienia wtedy, gdy wskutek specjalizacji zwiększają się serie produkcyjne i serie sprzedaży, co prowadzi do obniżenia jednostkowych kosztów wytwarzania dzięki zmniejszeniu częstotliwości przestawiania aparatu produkcyjnego, wzrostowi wydajności pracy zatrudnionych, rozłożeniu kosztów stałych (np. kosztów projektowania), na większą liczbę jednostek, a także dzięki dokonywaniu drobnych, stopniowych usprawnień stosowanej techniki produkcji (ulepszenia sposobu wytwarzania z związku z kumulowaniem doświadczeń produkcyjnych). Natomiast dynamiczne korzyści skali produkcji i zbytu mają miejsce wtedy, gdy występują bardziej radykalne zmiany techniki produkcji i obrotu handlowego, co powoduje m. in. Poprawę technologii wytwarzania, zwiększenie zdolności produkcyjnej urządzeń wytwórczych czy wzrost ich sprawności - teoria neotechnologiczna.

17.Pieniądz światowy

Pieniądz służy do wyrażania i porównywania wartości towarów wytwarzanych przez poszczególne kraje oraz do wyrażania wzajemnej wartości walut narodowych. Pełni funkcje uniwersalnego miernika wartości, występuje także w roli pośrednika w wymianie tj. środka nabywczego, umożliwiając dokonywanie zmiany za zakupione w wymianie międzynarodowej dobra i usługi. Służy on do wyrównywania sald odłożonych płatności powstałych w wymianie międzynarodowej tj. sald bilansów płatniczych. Pozwala także na tworzenie rezerw.

Funkcje pieniądza płatniczego:

• powszechny miernik wartości

• środek wymiany między narodowej

• środek płatniczy

• środek gromadzenia rezerw

Pieniądz wykształcił się w procesie wymiany towarów, a rozwinięcie się rynku w rynek światowy sprawił, że pieniądz stał się pieniądzem światowym.

18. Pojęcie i funkcje cen światowych

Cena to wyrażona w pieniądzu wartość określonego towaru lub usługi, wartość waluty zagranicznej (tj. kurs walutowy) lub określonego czynnika produkcji(pracy, kapitału, wiedzy technicznej). Cena powstaje w wyniku zderzenia się popytu z podażą. Jest to efekt odchodzenia od przewagi podaży danego towaru nad popytem na ten towar lub odwrotnie. Zawsze mamy do czynienia z procesem kształtowania się cen w warunkach nadwyżki podaży nad popytem oraz z procesami kształtowania się cen w warunkach nadwyżki popytu nad podażą. Zawsze można mówić ocenach absolutnych i względnych (np. względna cena ziemniaka i cukru w kraju lub względna cena pracy i kapitału).

Funkcje ceny:

1. informacyjna-cena informująca producenta lub dostawcę o sile zapotrzebowania odbiorcy na określony towar, usługę, u. producenta, walutę zagraniczną

1. dystrybucyjna-przez ceny towarów, usług i czynników produkcji dokonuje się w każdym kraju podziału dochodu narodowego.

2. agregacyjna-cena pełni tę funkcję tylko wtedy gdy jest to cena ukształtowana w warunkach normalnie funkcjonujących rynków, wtedy tylko jest normą oceniającą samo istniejącą agregacją.

19.Mechanizm kształtowania się cen towarów w krótkim okresie

Z punktu widzenia specyfiki kształtowania się cen można podzielić na:

• masowe(standaryzowane)- których walory użytkowe są identyczne i łatwe do jednoznacznej klasyfikacji, bez względu miejsce ich wytworzenia. Są one zastępowane.

• Towary zindywidualizowane- charakteryzujące się walorami użytkowymi określonymi przez potrzeby indywidualnych odbiorców lub poszczególnych segmentów rynku. Są one produkowane w prostych seriach. Zaliczono tu wyroby przemysłowe, usługi specyficzne. W przypadku towarów standaryzowanych występują ceny światowe oscylujące wokół jednej wartości międzynarodowych w krótkim okresie ceny te wyróżniają się znaczną zmiennością. Substytucyjność towarów sprawia, że w ramach tego samego standardu ceny na międzynarodowych rynkach nie mogą się od siebie różnić. Jednym czynnikiem, który może wpływać na różnicę cen są koszty transportu i ubezpieczenia. Cenowa elastyczność popytu na te towary jest wyższa niż cenowa elastyczność ich podaży.

W przypadku towarów zindywidualizowanych trudno mówić o jednolitej cenie międzyn. W krótkim okresie ceny tych towarów są stabilne. Decydujące znaczenie ma tu kształtowanie się na relatywnie wysokim poziomie cenowej elastyczności podaży, równie elastyczność popytu jest w przypadku tych towarów wyższe niż w przypadku tych towarów standaryzowanych. Kształtowanie się tych towarów w krótkim okresie zależy od kształtowania się kosztów, stanu koniunktury, sytuacji politycznej.

20. Mechanizm kształtowania się cen towarów w długim okresie

Międzynarodowe ceny towarów wykazują tendencje do zmian w długim okresie. W analizie długookr. zmian cen w handlu międzynar. wykorzystuje się przede wszystkim wskaźniki dochodowej elastyczności popytu podaży, a także analizę wskaźników terms of trade.

Cenowe terms of trade- współczynnik wskazujący na względne zmiany cen w eksporcie danego kraju do względnych zmian cen towarów importowanych przez ten kraj w określonym czasie.

Tc= DtEx/DtIn :DoEx/DoIn = DtEx/DoEx: DtIn/DoIn

Dex- ceny w exporcie

Din- ceny w imporcie

t- okres badany

o- okres początkowy

Cenowe terms of trade poprawiają się, jeśli ceny towarów expor. W danym okresie rosną szybciej nią ceny towarów import. przez ten kraj

Ilościowe terms of trade - zmiany ilościowe towarów, jakie musi exportować dany kraj, aby móc importować określone ilości towarów

Ti=QtEx/Qt + Zn:QoEx/QoIn

Qex- towary exportowe

Qin- towary importowe

t- okres badany

o- okres początkowy

Czynnikowe terms of trade- Tjcz=Tc* Zx

Tc- cenowe terms of trade

Zx- wskaźnik zmian poziomu wydajności pracy w sektorze exportowym

Jednoczynnikowe terms of trade oznaczają relację zmian cen towarów exportowanych oraz towarów importowych przez dany kraj w określonym czasie, skorygowaną o zmiany wydajności czynników produkcji zatrudnionych w produkcji ex portowej tego kraju między okresem analizy(t) a okresem początkowym.

Dwuczynnikowe terms of trade Tdcz= Tc* zx/Zm

Zm- wskaźnik zmian poziomu wydajności pracy w produkcji zastępującej import w kraju importujących lub innych krajach w produkcji towarów importowanych przez dany kraj między okresem(t) a okresem początkowym.

Wskaźnik ten wskazuje nie tylko na zmiany cen, lecz także na zmiany wydajności pracy w kraju lub za granicą. Zmiany relacji cen towarów exportowanych i importowanych przez dany kraj są korygowane przez zmiany relacji wymiennych czynników produkcji zawartych w towarach wywożonych przez ten kraj do czynników produkcji zawartych w towarach przewożonych na jego teren.

21. Różnice w mechanizmie kształtowania się cen na rynku towarów wystandaryzowanych i zindywidualizowanych w ujęciu krótko-i długookresowym

Wyróżnia się rynki towarów wystandaryzowanych (tu zalicza się surowce oraz większość artykułów rolnych) i zindywidualizowanych (artykuły przemysłowe). W krótkim okresie ceny surowców i żywności są mniej stabilne niż ceny artykułów przem., ze względu na znacznie większą elastyczność podaży art. przem. o których decydują: mniejsza zależność produkcji od warunków naturalnych, większa możliwość zmiany produkcji w warunkach prod. maszynowej, zróżnicowania asortymentu oferowanej produkcji i jej dostosowania do zmieniającej się struktury popytu, większa możliwość dostosowania poziomu zapasów do zmian popytu.

Elastyczność cenowa popytu na dobra wysoce zindywidualizowane np. samochody jest niewielka ponieważ w krótkim okresie możliwość substytucji dostawcy jest ograniczona (niemożliwa). W przypadku dóbr przem. mniej zindywid. elastyczność popytu względem ceny może być bardzo znaczna. Producenci starają się ją zmniejszyć np. przez kampanie reklamowe. W długim okresie towarowe terms of trade ulega pogorszeniu na rzecz producentów surowców i żywności. Niższa dynamika popytu na surowce i art. rolne niż ogólna dynamika rozwoju gosp.(spadek jednostkowego zużycia surowców, wzrost znaczenia wtórnego zużycia surowców oraz zastępowanie surowców droższych i trudno dostępnych tańszymi i łatwo dostępnymi).

22. Pojęcie i rodzaje kursu walutowego; Warunki wymienialności walut.

Kurs walutowy to cena płacona w walucie krajowej za jednostkę waluty obcej lub cena jednostki waluty krajowej wyrażona w walucie obcej. Kurs walutowy umożliwia rozliczenie transakcji z zagranicą za pomocą pieniądza, służy do przeliczania dowolnej kwoty wyrażonej w walucie zagranicznej na walutę krajową i odwrotnie.

1.Kurs walutowy dzielimy:

? kurs arbitralny (sztywny)- jest to cena pieniądza danego kraju ustalona przez odpowiednie władze wobec pieniądza innego kraju i nie ulegająca zmianom w dłuższym okresie.

? kurs stały - cena pieniądza danego kraju wyrażona w pieniądzu innego kraju, przy czym odpowiednia władza monetarna (najczęściej Bank Centralny) jest zobowiązana utrzymywać wahania kursu w pewnych granicach(+/- 1%)

? kurs zmienny- to także cena pieniądza danego kraju wyrażona w pieniądzu innego kraju, przy czym odpowiednia władza monetarna kontroluje wahania tego kursu lub też pozostawia mu pełna swobodę.

2. biorąc pod uwagę kształtowanie się siły nabywczej walut wyróżniamy:

¦ kurs efektywny tj. kurs średni ważony handlem, obliczany w stosunku do walut głównych partnerów handlowych danego kraju.

¦ realny efektywny kurs tzn. kurs efektywny skorygowany o względne różnice w stopach inflacji poszczególnych krajach. Kurs ten wyraża tendencje zmian w sile nabywczej danej waluty.

Wymienialność walut polega na prawie do swobodnego kupowania i sprzedawania obcego pieniądza(w tym złota) za walutę krajową oraz dokonywania rozliczeń międzynarodowych w walucie narodowej i walutach obcych bez jakichkolwiek ograniczeń.

Wymogi stawiane przez MFW krajom ubiegającym się o uznanie ich walut za wymienialne:

1. Swoboda płatności dotycząca zarówno rezydentów jak i nierezydentów

1. Stosowanie jednolitego kursu walutowego

2. Nieuczestniczenie w dyskryminujących inne kraje porozumieniach walutowych

Korzyści z wymienialności waluty:

- poddanie gospodarki silniejszej konkurencji międzynarodowej;

- wzrost zaufania wewnętrznego do wymienialnej waluty co przekłada się na większą skłonność do oszczędzania w tej walucie;

- ułatwienie przejścia od urzędowego do rynkowego ustalania kursu walutowego;

- możliwość powiązania wewnętrznego rynku finansowego z międzynarodowym.

23.Zasady kształtowania się kursu walut w systemie waluty złotej.

System waluty złotej był pierwszym międzynarodowym systemem walutowym, a więc zbiorem reguł, zasad, instrumentów i instytucji umożliwiających dokonywanie płatności w skali międzynarodowej. Funkcjonował w latach 1880-1914.

Cechy systemu waluty złotej:

1. jednostka waluty narodowej każdego uczestnika systemu miała określony parytet (siłę nabywczą) wyznaczoną w złocie.

2. W obiegu były waluty narodowe uczestniczących krajów w pełni wymienialne na złoto, na waluty innych krajów z walutą wymienialną, a także istniała pełna swoboda transferu złota w skali międzynarodowej.

3. Władze finansowe poszczególnych krajów (najczęściej banki centralne) były zobowiązane do utrzymania zabezpieczenia obiegu pieniężnego w formie rezerw złota i/lub kontrolę wielkości podaży pieniądza, odpowiednio proporcjonalnej do zasobów złota.

Zasady kształtowania się kursu walut:

1.Kurs wymienialnych walut narodowych był stały, ale nigdy nie był zupełnie sztywny. Czyli obowiązywał kurs wahający się w pewnych granicach +/- 1%, nazywanych punktami złota.

Górny punkt złota był wyznaczony przez kurs parytetowy powiększony o koszty ubezpieczenia i przesyłki złota z kraju deficytowego do kraju nadwyżkowego, natomiast dolny punkt złota był określony przez kurs parytetowy pomniejszony o koszty wysyłki i ubezpieczenia złota.

24. Zasady kształtowania się kursu walut we współczesnym systemie walutowym krajów o gospodarce rynkowej

Podstawową zasadę określania poziomu kursu waluty narodowej stanowi: 1.dla systemu waluty złotej - parytet walut określony w gramach złota, 2.dla systemu sztabowo-złoty i dewizowo-złoty - parytet walut określonych w sztabkach złota lub w stosunku do parytetu walut wymienialnych na złoto, 3.dla systemu kontrolowanego kursu zmiennego - brak opierania się na parytetach wyznaczonych w złocie, 4.dla systemu nie kontrolowanego kursu zmiennego - brak opierania się na parytetach wyznaczonych w złocie czy też w walutach wymienialnych. Współczesne warianty kształtowania poziomu kursu walutowego są następujące:

1.kurs stały, ale sporadycznie zmieniany

-kurs stały w dłuższych okresach

-kurs stały pełzający

2.kurs zmienny

-kurs zmienny regulowany

-kurs swobodnie zmienny

Kurs walutowy stały w dłuższych okresach, ale sporadycznie zmieniany, był charakterystyczny dla funkcjonującego do 1973 r. systemu walutowego z Bretton Woods. W latach 70-tych w wielu krajach wprowadzono mechanizm kursu stałego, ale „pełzającego”. W wielu krajach stosuje się współcześnie kursy zmienne regulowane lub nie regulowane. Najczęściej chodzi o kursy kontrolowane (regulowane). Oznacza to, że władze monetarne tych krajów nie pozostawiają kształtowania się kursu walutowego wyłącznie siłom rynku. Mechanizm czystego kursu zmiennego (tzw. czystego floatingu) jest stosowany okresowo, i to przez nieliczne kraje. Władze monetarne większości krajów starają się zazwyczaj w mniejszym lub większym stopniu regulować wahania wymienialnej waluty narodowej.

25. Systemy i mechanizmy płatności międzynarodowych

Rozliczenie międzynarodowe polegają na regulowaniu powstałych między podmiotami znajdującymi się w różnych krajach, należności i zobowiązań pieniężnych z tytułu obrotu handlowego, usługowego kapitałowego i świadczeń jednostronnych. Rozliczenia mogą być dokonywane w dwojaki sposób:

1. bez udziału pieniądza

2. z wykorzystaniem pieniądza.

Rozliczenia bez udziału pieniądza przybierają formę kompensat towarowych: kompensata towarowa i częściowa. Komp. całościowa polega na tym, że dwa podmioty gospodarcze dokonują u siebie wzajemnie zakupów na taką samą kwotę. Ten rodzaj komp. może przybrać dwie formy: barteru i transakcji równoległych. Istotą kompensat częściowych jest nierównowartość transakcji kupna i sprzedaży. Najprostszą metodą rozliczania z udziałem pieniądza jest przekazanie należności w formie pieniądza gotówkowego. Jest to jednocześnie najmniej korzystna forma rozliczeń pieniężnych, ponieważ pieniądz musi być fizycznie przewieziony z kraju do kraju, co jest związane z kosztami i ryzykiem. Współcześnie większość rozliczeń z tytułu wymiany gospodarczej z zagranicą jest, więc dokonywana za pośrednictwem banków. Mimo, że pobierają one opłaty za świadczone usługi ich pośrednictwo jest najbardziej korzystną formą przekazywania należności.

26. Istota bilansu płatniczego i jego główne pozycje.

Bilans płatniczy jest syntetycznym zestawieniem wszystkich płatności dokonywanych między rezydentami krajowymi a zagranicą, dotyczących określonego okresu, zazwyczaj jednego roku kalendarzowego.

Celem sporządzania bilansu płatniczego jest zapewnienie informacji o stanie stosunków finansowych państwa z zagranicą. Oddziałuje on na kierunki polityki gospodarczej państwa, zwłaszcza monetarnej, fiskalnej, handlowej i na kurs walutowy. Informacje zawarte w bilansie są też niezwykle ważne dla banków i przedsiębiorstw, wpływają, bowiem na kurs walutowy oraz poziom ryzyka kursowego, tj. dwie podstawowe kategorie ekonomiczne mające istotny wpływ na transakcje międzynarodowe.

Transakcje kredytowe to transakcje, które powodują otrzymanie płatności od podmiotów zagranicznych. Transakcje debetowe zaś to takie transakcje, które wymagają płatności na rzecz podmiotów zagranicznych ze strony danego kraju. Eksport napływ kapitału i darowizny otrzymane od obcokrajowców są zapisywane w bilansie na koncie kredytowym ze znakiem dodatnim, ponieważ powodują wpłatę ze strony obcokrajowców. Import zaś towarów i usług, darowizny na rzecz obcokrajowców i wywóz kapitału za granicę są zapisywane na koncie kredytowym ze znakiem ujemnym(odpływ).Całość transakcji w bilansie płatniczym dzieli się na dwie podstawowe części: *rachunek bieżący *rachunek kapitałowy. Rachunek bieżący obejmuje transakcje towarowe, usługowe, dochody z pracy i kapitału oraz transfery nieodpłatne. Na rachunku tym jest zapisywana pełna wartość towarów i usług eksportowanych bądź importowanych. Są na nim też księgowane odsetki i dywidendy, a więc dochody związane z obrotem kapitałowym, podczas gdy same obroty kapitałowe znajdują odzwierciedlenie na rachunku kapitałowym. Rachunek kapitałowy obejmuje zagraniczne transakcje finansowe krótkoterminowe i długoterminowe. W przeciwieństwie do rach. Bież. Rachunek kapitałowy odzwierciedla tylko zmiany stanu, a nie cała wielkość transakcji. W bilansie płatniczym odnotowuje się wzrost lub spadek różnego rodzaju należności i zobowiązań zagranicznych, przyrost lub ubytek majątku rzeczowego za granicą lub zagranicznego w kraju oraz zmiany zapasu złota monetarnego i zasobu specjalnych praw ciągnienia(SDR).

27. Pojęcie równowagi i nierównowagi bilansu płatniczego.

Z formalnego, rachunkowego punktu widzenia bilans płatniczy jest zawsze zrównoważony. Bilans obrotów bieżących i bilans kapitałowy wraz z rezerwami są ze sobą ściśle powiązane. Saldo obrotów bieżących powinno być równe saldu obrotów kapitałowych skorygowanych o zmianę stanu rezerw. Obroty kapitałowe wyjaśniają nam, z jakich źródeł został sfinansowany deficyt lub na co została zużyta nadwyżka rachunku bieżącego. Jeśli obroty kapitałowe nie równoważą deficytu lub nadwyżki obrotów bieżących, to funkcje te są przejmowane przez rezerwy płatnicze. Nie zrównoważony przez obroty kapitałowe deficyt obrotów bieżących powoduje odpowiednie ich zmniejszenie. Z kolei nadwyżka obrotów bieżących powoduje wzrost rezerw płatniczych. Gdy spadek rezerw płatniczych jest znaczny i szybko się zwiększa zagraniczne zadłużenie długoterminowe, zmniejsza się wiarygodność płatnicza kraju. Nadwyżka całkowitych zobowiązań nad należnościami na rachunku bieżącym i kapitałowym określa rozmiary deficytu płatniczego. Deficyt w bilansie płatniczym może, więc zostać zmierzony albo przez nadwyżkę zobowiązań ponad należności na rachunku bieżącym i kapitałowym, albo przez zmiany stanu rezerw. Bilans kraju osiąga nadwyżki wówczas, gdy należności przewyższają zobowiązania na rachunku bieżącym i kapitałowym oraz powodują wzrost rezerw dewizowych. Wszystkie transakcje na rachunku bieżącym oraz kapitałowym są nazywane transakcjami autonomicznymi, tj. podejmowanymi wyłącznie z chęci osiągnięcia zysku niezależnie od sytuacji w bilansie płatniczym. Natomiast do transakcji wyrównawczych, zaliczamy zmiany stanu oficjalnych rezerw państwowych i te pożyczki zagraniczne, których celem jest poprawa równowagi płatniczej.

28. Mechanizm cenowy przywracania równowagi bilansu płatniczego w różnych systemach walutowych.

Mechanizmy przywracania równowagi płatniczej nie w każdym przypadku okazują się skuteczne. Niekiedy poszczególne kraje nie są gotowe do zaakceptowania ekonomicznych i społecznych kosztów ich nieskrępowanego działania. Doceniając jednak konieczność przywracania równowagi bilansu płatniczego, dążą one do osiągnięcia tego celu za pomocą dostępnych środków. Do podstawowych środków mających wpływ na zewnętrzną równowagę ekonomiczną zaliczamy: system monetarny, system fiskalny i politykę fiskalną, system i politykę dochodową, system kształtowania cen i politykę cenową oraz warunków konkurencji, środki administracyjno-prawne. Mechanizm dostosowania rynkowego obejmuje środki cenowe i dochodowe. Mechanizm cenowy opiera się na reakcjach zmian popytu i podaży na zmiany cen w krajach deficytowych i nadwyżkowych. Do cen zaliczamy nie tylko ceny towarów i usług, lecz także pieniądza(stopą procentową) oraz pracy(płace). Kurs walutowy jest też celem pieniądza krajowego wyrażonego w walutach obcych. Z punktu widzenia równowagi płatniczej mechanizm cenowy działa odmiennie w warunkach systemu waluty złotej, pieniądza papierowego, jak również kursu stałego i zmiennego.

29. Mechanizm dochodowy przywracania równowagi bilansu w różnych systemach walutowych.

System i polityka dochodowa wiąże się w znacznym stopniu z budżetem i podatkami, zasadami kształtowania płac w przedsiębiorstwach publicznych i państwowych oraz system ubezpieczeń społecznych (funduszowy czy repartycyjny). Znaczący wpływ na równowagę wewnętrzną i pośrednio płatniczą ma także system, roszczeniowy lub negocjacyjny, kształtowania płac przez związki zawodowe i pracodawców.

30. Mechanizm automatycznego przywracania równowagi bilansu w różnych systemach walutowych.

W 1994 r. w Bretton Woods odbyła się konferencja międzynarodowa z udziałem 44 krajów (także Polski). Zwyciężyła koncepcja White^,a, w myśl, której równowaga płatnicza krajów uczestniczących miała być osiągana nie za pomocą ograniczenia wymienialności walut i nie przez zdanie się na działanie wyłącznie mechanizmów rynkowych (jak w systemie waluty złotej), lecz przez prowadzenie odpowiedniej polityki gospodarczej, do czego zobowiązywały się kraje uczestniczące w systemie.

Podstawowe cele i zasady tego systemu.

CELE: - przywrócenie wymienialności walutowej w krajach o gosp. rynkowej;

- utrzymanie stabilności kursów walutowych; - zapewnienie w ten sposób sprawnego funkcjonowania międzynarodowego obrotu gospodarczego.

ZASADY: - waluty poszczególnych krajów mają ściśle określony parytet (w złocie lub w stosunku do dolara),

- dopuszczalna amplituda wahań rynkowych kursów w stosunku do parytetowego wynosi-⁺1%

-złoto jest środkiem rezerwowym i ostatecznym środkiem rozliczeniowym,

-stała cena złota (35 USD za tzw. uncję trojańską złota,

-wymienialność dolara na złoto,

-możliwość skorzystania z kredytów MFW w przyp. trudności płatniczych,

-możliwość zmiany kursu waluty, w przyp. większej niż 10% jedynie za zgodą władz MFW

Krótkookresowa nierównowaga bilansu płatniczego miała być likwidowana w drodze wykorzystania rezerw walutowych (złota i dolara USA)lub zaciągania kredytów zagranicznych.

Długookresowa nierównowaga bilansu płatniczego miała być przezwyciężana przez kraje deficytowe przez odpowiednią politykę gospodarczą. Dewaluacja musiała być poprzedzona zgodą MFW i nie mogła przekraczać 10%.

Funkcję waluty kluczowej systemu pełnił dolar USA jako jedyna waluta wymienialna na złoto według parytetu. Inni musieli swoje kursy, przedstawiać w dolarze ( 1$=0.888 gramów złota). W oficjalnych transakcjach złotem i walutami wymienialnymi dopuszczalne były odchylenia ⁺-1% od kursów parytetowego, czyli kurs dolara wokół parytetu mógł się wahać max o 2%. Natomiast kurs jednej waluty w stosunku do drugiej mógł się wahać o 4%. W stosunku narastającego deficytu bilansu płatniczego USA na początku lat 60-tych pojawiło się zjawisko nadmiaru dolarów USA.

31.Mechanizmy automatycznego przywracania równowagi płatniczej w warunkach systemu sztabowo-złotego i dewizowo- złotego

Zasady funkcjonowania systemu waluty sztabowo-złotej były zbliżone do zasad waluty złotej. Wyjątkiem było określenie minimalnej sumy wymiany waluty krajowej na złoto. Tzn. pieniądz krajowy był bezpośrednio wymieniany na złoto, ale dopiero powyżej określonej sumy stanowiącej równowartość sztaby złota. Bezpośrednim efektem tego było zwiększenie się amplitudy wahań punktów złota, co m. in. Sprzyjało spekulacji, a zarazem destabilizacji kursów walut narodowych i pogłębianiu się kryzysu gospodarczego. Mechanizmy automatycznego przywracania równowagi płatniczej w warunkach systemu sztabowo-złotego i dewizowo-złotego są podobne jak w systemie waluty złotej, chociaż działanie tych mechanizmów uległo osłabieniu w wyżej wymienianych systemach. W systemie waluty złotej mechanizmami przywracającymi równowagę bilansu płatniczego były: mechanizm cenowy i mechanizm dochodowy.

Mechanizm dochodowy: w warunkach deficytu bilansu płatniczego następował spadek wydatków, działał w dół mnożnik tych wydatków i w efekcie miał miejsce spadek PKB. Przy założeniu nie zmienionej dochodowej elastyczności popytu na import i dochodowej elastyczności podaży eksportowej prowadziło to do zmniejszenia wielkości przywozu oraz do zwiększenia eksportu i w ostatecznym efekcie bilans handlowy wracał do równowagi (możliwe nadwyżki).

Mechanizm cenowy: ujemny bilans handlowy/odpływ kruszców›spadek ilości pieniądza w obiegu›obniżenie poziomu cen krajowych. W związku z tym zwiększyła się cenowa atrakcyjność eksportu a zmniejszyła się cenowa atrakcyjność importu.

32.Funkcjonowanie mechanizmu cenowego i dochodowego we współczesnym systemie walutowym krajów kapitalistycznych

Mechanizm cenowy i mechanizm dochodowy to mechanizmy automatycznego przywracania równowagi bilansu płatniczego w krótkim okresie. Mechanizm cenowy działa w sposób automatyczny w systemie waluty złotej, ale mamy z nim do czynienia również współcześnie. Zwraca on uwagę jedynie na zmiany cen. Przyjmuje się tu występowanie tzw. konkurencyjności doskonałej i brak różnic w cenowej elastyczności popytu i podaży oraz, że zgodnie z prawem Say`a : „niewidzialna ręka rynku „ samoczynnie umożliwi osiągnięcie pełnego zatrudnienia i równowagi wewnętrznej i zewnętrznej.

Zgodnie z mechanizmem dochodowym - w warunkach deficytu bilansu handlowego (deficytu bilansu płatniczego) następuje zmniejszenie wydatków, działa w dół mnożnik tych wydatków i w efekcie ma miejsce spadek wartości PKB. Zwraca się tu uwagę jedynie na zmiany wydatków, dochodów oraz obrotów handlowych z zagranicą. Pomija się w nim zmiany cen, obroty kapitałowe i zmiany stóp procentowych. Z działaniem tego mechanizmu mamy do czynienia również współcześnie.

Obecnie, jeżeli przyczyny bilansu płatniczego mają źródła w polityce pieniężnej, fiskalnej państwa, w przepisach ograniczających mechanizmy rynków itp. Działaniach państwa to w celu przywrócenia równowagi płatniczej powinny być poczynione kroki z zakresu wewnętrznej polityki gospodarczej. Polityka kursowa może być stosowana w przypadkach niedostatecznie proeksportowej struktury gospodarki i inflacji o charakterze kosztowym.

W dochodowej wiąże się w znacznym stopniu z budżetem i podatkami, zasadami kształtowania płac w przedsiębiorstwach publicznych i państwowych oraz system ubezpieczeń społecznych. Znaczący wpływ na równowagę wewnętrzną i pośrednio płatniczą ma także system roszczeniowy lub negocjacyjny kształtowania płac przez związki zawodowe i pracodawców.

(Ex-Im):Kurs=(C-I)+(P-G)

obroty kapitałowe ›równanie równowagi wewnętrznej,

P- podatki, G- wydatki rządowe

Mechanizm cenowy opiera się na reakcjach zmian popytu i podaży na zmiany cen w krajach deficytowych i krajach nadwyżkowych. Do cen zaliczamy nie tylko ceny towarów i usług, ale także ceny pieniądza oraz pracy. Kurs walutowy jest też zmianą ceny pieniądza krajowego wyrażonego w walutach obcych.

33. Czynniki kształtujące równowagę bilansu płatniczego w długim okresie [Książka s. 392]

W długim okresie o równowadze bilansowej decydują takie czynniki jak zmiany strukturalne i instytucjonalne. Czynnikami o zasadniczym znaczeniu w długim okresie są zmiany poziomu krajowej stopy oszczędności i inwestycji, podatków i wydatków budżetowych, kierunków inwestycji, dynamiki postępu technicznego, wzrostu wydajności pracy, warunków konkurencji, rozwoju rynku kapitałowego oraz systemu bankowego i ubezpieczeniowego. Długookresowa równowaga płatnicza w dużym stopniu zależy od zmian własnościowych i struktury gospodarczej.

Równowaga wewnętrzna i płatnicza mogą zostać zachowane tylko wtedy, gdy wzrostowi gospodarczemu towarzyszy w dłuższym czasie wzrost krajowych oszczędności i napływ zagranicznych. Jeśli będzie on zbyt niski, to równowagę wewnętrzną będzie można utrzymać przez nadwyżkę importu nad eksportem, finansową z topniejących rezerw. Również wpływ na równowagę długookresową mają system budżetowy i podatkowy oraz stosunki własnościowe a także warunki konkurencji. Określają one podział dochodu narodowego, system podejmowania decyzji w przedsiębiorstwie, stosunek do ryzyka. Reformy gospodarze mogą odegrać rolę dynamizującą, wspierającą działanie sił rynkowych.

Doświadczenie nowych krajów przemysłowych Azji Południowo - Wschodniej oraz takich krajów jak Meksyk, Argentyna czy Chile, wskazują, że w dłuższym okresie dla przywrócenia równowagi płatniczej niezbędny jest albo wzrost nadwyżki eksportowej, albo napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich. Kraje nowouprzemysłowione Azji Południowo - Wschodniej swoje sukcesy gospodarcze tj. dynamikę wzrostu, nadwyżki handlowe i równowagę wew. zawdzięczają zwiększeniu i utrzymaniu wysokiego poziomu oszczędności i inwestycji wew., względnie niskim podatkom oraz utrzymaniu wydatków budżetowych na cele społeczne na stosunkowo niskim poziomie. Bilans płatniczy jest zrównoważony, jeśli równoważą się transakcje autonomiczne tzn. podejmowane w celu osiągnięcia zysku. W długim okresie chodzi o: a) czynniki określające stopę wzrostu gospodarczego i jego źródła od strony popytowej (stopa wzrostu gosp. określająca rozmiary i tempo wzrostu dochodów społeczeństwa, stopa wzrostu gosp.- inwestycje krajowe, export i wydatki budżetowe) i potażowej (relacja między stopą wzrostu produkcji na rynek wew. a stopa wzrostu produkcji na export, zmiany udziału importowanych surowców i półfabrykatów w produkcji finalnej)

b) czynniki określające warunki, w jakich wzrost ma miejsce, np. zmiany cen krajowych w stosunku do cen zagranicznych, zmiany kursu walutowego i tendencje inflacyjne, długookresowe tendencje popytu światowego, zmiany terms of trade.

34. Rola handlu zagranicznego w gosp. narodowej w ujęciu statycznym [To].

Korzyści z handlu zagranicznego statyczne (krótkookresowe) to takie gdzie wskutek specjalizacji zwiększają się serie produkcyjne i serie sprzedaży, co prowadzi do obniżenia jednostkowych kosztów wytwarzania dzięki zmniejszeniu częstotliwości przestawiania aparatu produkcyjnego, wzrostowi wydajności pracy zatrudnionych, rozłożeniu kosztów stałych np.(kosztów projektowania), na większą liczbę jednostek, a także dzięki dokonywaniu drobnych, stopniowych usprawnień stosowanej techniki produkcji (ulepszenia sposobu wytwarzania w związku z kumulowaniem doświadczeń produkcyjnych). Teorie korzyści ze skali produkcji i zbytu występują wtedy, gdy rozmiary produkcji i zbytu rosną szybciej niż nakłady czynników produkcji.

35. Sposoby i kierunki oddziaływania handlu zagranicznego na wzrost gosp.

Sposoby jakimi handel może oddziaływać na wzrost gosp. :

1.różnicowanie struktury dochodu poprzez to, że eksportujemy, importujemy i specjalizujemy się.

2.oddziaływanie na wielkość dochodu przez saldo

d)oddziaływanie na wielkość globalnego popytu (uruchamianie mnożnika exportowego)

Mnożniki (Mn):

1.wydatków budżetowych

2.importowy

3.exportowy

Warunki działania mnożników :

1.niewykorzystane pełne moce twórcze

2.nie może być tendencji inflacyjnych w gosp.

3.muszą istnieć warunki instytucjonalne do istnienia mnożnika - wolna konkurencja.

36. Wpływ handlu na stopę inwestycji i efektywność gospodarowania

Handel zagraniczny wpływa na stopę inwestycji i na jej efektywność Wzór

W gospodarce zamkniętej bez uwzględnienia handlu zagranicznego stopa wzrostu dochodu narodowego( delta Y/Y) określona jest przez stopę nakładów indywidualnych z dochodu narodowego(delta Y/Y) oraz średnią aktywność inwestycji(delta Y/Y). Natomiast w warunkach gospodarki otwartej, w której: I/Y = O/Y + IM/Y- Ex /Y, gdzie O/Y- stopa oszczędności stopa wzrostu dochodu narodowego wyraża się:

Delta Y = delta Y/I(O/Y + Im/Ey - Ex/I) gdzie Im- stopa importu, czyli udział importu w dochodzie narod. Ex -stopa exportu udział exportu w dochodzie narod. W gospodarce otwartej, jeżeli stopa importu jest większa od stopy eksportu to stopa inwestycji może być większa niż na to pozwalają rozmiary akumulacji wewnętrznej. Przeciwnie, gdy kraj ma wyższą stopę eksportu niż importu, stopa, akumulacji musi pokrywać zarazem stopę inwestycji i stop nadwyżki eksportowej. Wówczas stopa inwestycji musiałaby być odpowiednio niższa. Większy import (ujemne saldo) powiększa podaż i usług dostępnych w danym kraju, lecz źródłem tej nadwyżki musza być kredyty zagraniczne, które w przyszłości będą spłacone wraz z odsetkami. Ujemne saldo bilansu stwarza krajowi możliwości zwiększenia inwestycji przez zaciąganie kredytów zagranicznych. Gdy są to inwestycje proeksportowe prowadzą a one w przyszłości do rozwoju eksportu i spłaty zaciąganych kredytów oraz do zrównoważenia bilansu. Muszą to być jednocześnie inwestycje efektywne, umożliwiające nie tylko spłatę zadłużenia, lecz również spłatę odsetek od nich naliczonych. Wpływ handlu zagranicznego na poprawę efektywności gospodarowania a w efekcie na wzrost dochodu narodowego jest rozwiązaniem korzystnym i pożądanym, gdyż prowadzi do zwiększenia funduszy przeznaczonych na inwestycje i konsumpcję bez potrzeby zaciągania kredytów. Oto sposoby zwiększenia efektywności gospodarowania poprzez handel zagr.:

- utrzymanie korzystnych cen dewizowych towarów i usług eksportowych i importowych

- podnoszenie krajowej wydajności pracy poprzez modernizację techniczną produkcji dzięki importowi

- pozytywny wpływ wywierany na efektywność gospodarowania poprzez konkurencję towarów importowych, gdyż zmusza ona producentów krajowych do obniżki kosztów produkcji

- specjalizacja miedzy narodowa(polegająca na tym, że kraj produkuje część potrzebnych mu dóbr, ale w ilościach pozwalających na pełne zaspokojenie potrzeb wewnętrznych oraz pokrycie popytu importowego innych państw.

Specjalizacja pozwala zwiększyć przeciętny koszt jednostkowy dóbr wytwarzanych w kraju. Koncentrując się na produkcji dóbr względnie tańszych obniża się przeciętny koszt jednostkowy w całej gospodarce. Zwiększa się skala produkcji powiększeniu rynku zbytu ponad możliwość rynku wewnętrznego. Wpływ handlu zagr. na efektywność gospodarowania może się także przejawić w konkurencji na rynku krajowym i konkurencyjności towarów rodzinnych na rynkach zagr.

37.Mnożnik i supermnożnik handlu zagr. Teoria i praktyka w różnych grupach krajów.

W gospodarce rynkowej charakteryzującą się nie wykorzystanymi możliwościami produkcyjnymi, będącymi efektem przewagi podaży na d popytem, w przypadku wystąpienia określonych impulsów wzrostu gospodarczego(przyrostu inwestycji, eksportu, wydatków budżetowych) może być uruchomiony mechanizm mnożnikowy. Mechanizm ten spowoduje zwiększenie dochodu narod. w skali większej niż wynikałoby to bezpośrednio z wielkości tych impulsów. Warunkiem powstania efektów mnożnikowych jest zwiększenie popytu konsumpcyjnego. W gospodarce otwartej występują dwa bodźce: mnożnik inwestycyjny i eksportowy. Przyrost dochodu narodowego z tytułu wzrostu eksportu zależy nie tylko od wielkości eksportu, lecz także od wydatków konsumpcyjnych pracowników zatrudnionych przy produkcji krajowej i eksportowej towarów i usług. Mnożnik handlu zagr. może przybierać różne wartości. Gdy jest równy jedności to wzrost dochodu narod. jest równy wzrostowi eksportu. Współczynnik mniejszy od 1 oznacza, iż dochody związane ze wzrostem eksportu są w całości oszczędzane lub wydawane na zakup towarów i usług importowych, a na te cele są absorbowane dochody nie związane bezpośrednio ze wzrostem eksportu. Gdy mnożnik jest większy od 1,przyrost dochodu narod. przewyższa pierwotny przyrost eksportu.

Mnożnik inwestycyjny w gospodarce otwartej:

W gospodarce otwartej mnożnik jest odwrotnie proporcjonalny nie tylko do oszczędności, lecz także do importu. Im import jest większy tym mnożnik jest mniejszy. Przyrost dochodu narod. zależy od przyrostu inwestycji i przyrostu eksportu, od krańcowej stopy konsumpcji i krańcowej stopy importu. Im krańcowa stopa oszczędzania i krańcowa stopa importu są mniejsze, tym mnożnik w gosp. otwartej jest większy. Im krańcowa stopa konsumpcji Jest większa, tym mnożnik jest większy. Supermnożnik:

Wartość Supermnożnik jest odwrotnie proporcjonalna do krańcowej stopy oszczędzania i krańcowej stopy inwestycji pobudzonych. Ujemny wpływ oszczędzania na poziom dochodu narod. dotyczy tylko krótkiego przy niepełnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych gospodarki. W okresach dłuższych oszczędności stanowią źródło finansowania inwestycji.

38. Przesłanki i konsekwencje wzrostu międzynarodowej współzależności gospodarczej w rozwoju społeczno-ekonomicznym

Międzynar. współzależność gosp. to intensywność powiązań między podmiotami wymieniającymi towary, usługi i czynniki wytwórcze.

Przesłanki:

1.pozytywny wpływ na wzrost DN i wzrost poziomu dobrobytu

2.poprawa warunków rozwoju handlu (większy rynek zbytu, większy asortyment towarów, korzystniejsze ceny).

3.Poprawa warunków rozwoju produkcji (większy rynek zbytu, korzyści skali, wydłużenie serii produkcyjnej, koncentracja nakładów na produkty najbardziej opłacalne)

4.Poprawa efektywności gospodarowania (rozwój specjalizacji i kooperacji)

5.Unowocześnienie gospodarki

6.Ułatwiony dostęp do surowców, wiedzy technicznej, nauki.

Konsekwencje:

1.zróżnicowanie form powiązań (wymiana handlowa towarami, usługami, czynnikami produkcji oraz współpraca produkcyjna i inwestycyjna)

2.zróżnicowane podmioty gospodarki światowej (wzrost udziału podmiotów międzynarodowych i transnarodowych)

3.zmiana struktury produkcji i handlu (specjalizacja wewnątrz gałęziowa pod zespołami)

39. Istota oraz cele zagranicznej polityki ekonomicznej.

Zagraniczna polityka ekonomiczna to świadome oddziaływanie państwa na stosunki gospodarcze z zagranicą. Przedmiotem tego oddziaływania jest obrót towarowy i usługowy z zagranicą oraz przepływ czynników produkcji (pracy, kapitału, zasobów i bogactw naturalnych i technologii) między krajem a zagranicą.

Zagraniczna polityka ekonomiczna wywodzi się z zagranicznej polityki handlowej (tzn. kształtowania przez państwo obrotów towarowych z zagranicą), gdyż w przeszłości obroty towarowe były jedyną formą powiązań gospodarczych z zagranicą i państwo oddziaływało na te obroty.

W miarę upływu czasu przepływ usług i czynników produkcji stał się oprócz wymiany towarowej przedmiotem międzynarodowych stosunków gospodarczych, a polityka handlowa musiała obejmować całość tych powiązań. Dlatego powstała zagraniczna polityka ekonomiczna złożona z celów, środków i narzędzi.

Cele zagranicznej polityki ekonomicznej to wybór przez państwo określonych priorytetów w stosunkach gospodarczych z zagranicą. Wyróżniamy cele:

1. Ilościowe- osiągnięcie przez dany kraj pożądanych rozmiarów handlu zagranicznego lub pożądanego bilansu handlowego, zagwarantowanie dostaw surowców i energii niezbędnych z punktu widzenia potrzeb kraju, osiągnięcie określonej wielkości bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kraju, bądź też własnych inwestycji za granicą;

2. Jakościowe- poprawa terms of trade w handlu zagranicznym wzrost wydajności pracy przez wydłużenie serii produkcji związanej z rozwojem eksportu, podniesienie poziomu technicznego produkcji poprzez import nowoczesnej technologii, zmiany strukturalne w gospodarce;

A)Powyższe cele mogą być osiągane w krótkim, średnim i długim okresie.

W okresie krótkim (do 1 roku) możliwa jest poprawa terms of trade, zwiększenie eksportu lub ograniczenie importu (poprawa bilansu handlowego)

B) W okresie średnim (1-5lat) poprawa efektywności gospodarowania przez zwiększenie serii produkcji eksportowej, podniesienie poziomu technicznego produkcji przez import nowoczesnych technologii i licencji, zwiększenie inwestycji kapitałowych własnych za granicą lub obcych na terytorium własnego kraju.

C) W długim okresie (powyżej 5 lat) zmiany strukturalne w gospodarce, poprawa salda bilansu płatniczego, zmiana w międzynarodowym podziale pracy.

Cele zagranicznej polityki ekonomicznej są ze sobą powiązane na zasadzie sprzężenia zwrotnego. Aby osiągnąć jeden cel, trzeba osiągnąć też inny. Często cele są za sobą sprzeczne i wtedy państwo musi wybrać cele najważniejsze, skoncentrować się na nich i zrezygnować z innych(np. zwiększenie rozmiarów handlu zagranicznego, zwykle nie jest możliwe z jednoczesną poprawą terms of trade).

Zgodne ze sobą muszą być cele długookresowe i jednocześnie muszą być stałe w okresie długim. Cele krótkookresowe muszą być ze sobą zharmonizowane.

40. Istota i cele międzynarodowej polityki ekonomicznej.

MPE to jednolite w skali grupy krajów, regionu geograficznego bądź też w skali globalnej: cele, środki i narzędzia polityki. Wypracowane MPE polega na koordynacji zagranicznej polityki ekonomicznej w ramach grupy krajów decydujących się ją stosować. Może to być koordynacja eksportu, sprowadzająca się do wymiany informacji w postaci konsultacji o kierunkach prowadzonych przez zainteresowane kraje, które automatycznie prowadzą zagraniczną politykę ekonomiczną. Inny typ koordynacji to ex ante, czyli właściwa koordynacja, polegająca na uzgodnieniach, co do prowadzonych przez nie kierunków zagranicznej polityki cłowej, w celu dopasowania ich kierunków. Przy czym może być ona zdeterminowana: geograficznie (np. dobór krajów ze względu na bliskie położenie), problemowo (np. dobór krajów pod względem zakresu tematycznego lub branżowego), czasowo (ze względu na horyzont czasowy)

Najbardziej zaangażowaną forma koordynacji jest wspólna polityka zagraniczna prowadzona przez koordynujące się kraje.

Cele MPE to priorytety w stosunkach gospodarczych z zagranicą w skali np. grupy krajów. Priorytety mogą dotyczyć krajów dobranych ze względu na położenie geograficzne czy ogólny poziom rozwoju gospodarczego np. w ramach WE lub ze względu na występowanie tego samego problemu np. utrzymanie jak najdłużej ceny na rynku ropy naftowej przez kraje OPEC. Priorytety mogą też mieć charakter globalny np. ochrona środowiska.

Cele MPE można podzielić też ze względu na horyzont czasowy:

1.o krótkim horyzoncie czasowym mające charakter koniunkturalny np. stabilizacja cen w krótkim okresie

2.średni horyzont czasowy- zmniejszanie barier w handlu międzynarodowym

3.Długi horyzont czasowy np. Zmiana struktury podziału pracy między krajami.

41.Bezpośrednie i pośrednie środki zagranicznej polityki ekonomicznej.

Środki zagranicznej polityki ekonomicznej są to wyrażone rzeczowo lub wartościowo zasoby czynników produkcji służące państwu do osiągnięcia celów zagranicznej polityki ekonomicznej. Państwo oddziaływuje za pomocą środków na osiągnięcie celów zagranicznej polityki ekonomicznej pośrednio lub bezpośrednio.

Dominujący jest sposób pośredni i polega na zasilaniu podmiotów gospodarczych w środki zwiększające ich konkurencyjność na rynku międzynarodowym np. subwencjonowanie produkcji eksportowej dla zwiększenia eksportu, poprawy bilansu handlowego lub płatniczego, ulgi kredytowe dla eksporterów towarów i usług, zwroty części oprocentowania kredytów, pobieranego przez banki komercyjne od inwestorów, producentów i eksporterów na rynki zagraniczne, ubezpieczenia kredytów na eksport do krajów o dużym ryzyku. Państwo może finansować też import licencji lub inne formy postępu technicznego.

Sposób bezpośredni oddziaływania państwa na osiągnięcie celów zagranicznej polityki ekonomicznej dotyczy sfery gospodarki, która jest wyłączną własnością państwa. Państwo ustala tu cele, narzędzia i dysponuje zasobami czynników produkcji. Przedsiębiorstwo podejmuje decyzje inwestycyjne, produkcyjne i handlowe wpływające na osiąganie celów zagranicznej polityki ekonomicznej.

Stosowane środków pośrednich i bezpośrednich zagranicznej polityki ekonomicznej do osiągnięci ich celów ma sens, gdy po pewnym czasie środki zostaną zwrócone budżetowi. Zwrot środków przybiera formę rzeczową lub wartościową (wyrażoną w walucie krajowej lub zagranicznej). Stosowanie przez państwo środków polityki ekonomicznej powinno prowadzić do zwiększenia dochodu z wymiany zagranicznej przez wzrost wymiany lub poprawę jej efektów.

Główny sens zagranicznej polityki ekonomicznej sprowadza się do poprawy efektywności wymiany z zagranicą przez stosowanie środków tej polityki. Chodzi o poprawę przewagi komparatywnej między krajem a zagranicą w okresie docelowym poprzez stosowanie środków w okresie początkowym.

42. Cenowo-dochodowe i administracyjne środki zagranicznej polityki ekonomicznej.

CENOWO-DOCHODOWE ŚRODKI:

Cła- opłaty nakładane przez państwo na towary przekraczające granicę celną. Jego efektem jest wzrost ceny i obciążenie nabywcy (konsumenta krajowego) dodatkowymi kosztami.

1.Autonomiczne- wprowadzany z nikim nie uzgadnianą decyzją jednego państwa,

2.Umowne- uzgadniane między państwami,

3.Minimalne- cła w handlu z krajami, które otrzymały klauzulę największego uprzywilejowania, Preferencyjne, Dyskryminacyjne, Importowe, Eksportowe, Tranzytowe, Ochronne, Fiskalne, Od wartości, Od ilości,

4.Kombinowane.

Opłaty wyrównawcze -różnice między niższą ceną towaru importowanego a wyższą, ustaloną przez państwo ceną wewnętrzną towaru produkowanego w kraju.

Opłaty

1.Fiskalne- stosowane wobec towarów nie produkowanych w kraju importera w celu zwiększenia dochodów budżetowych (np. towary luksusowe)

2.Specjalne- np. konsularne, stemplowe, statystyczne, administracyjne

Podatki . Subsydia eksportowe- świadczenia ze strony państwa na rzecz przedsiębiorstw produkujących i sprzedających swoje towary za granicą. Jest to różnica między wyższą ceną krajową towaru a jego niższą ceną na rynku zagranicznym. Dumping- oznacza sprzedaż towaru za granicą poniżej ceny wewnętrznej kraju eksportera, finansowane przez przedsiębiorstwo na własny rachunek. Depozyty importowe -podrażają towary importowane na rynku wewnętrznym kraju je wprowadzającego. Jest to obciążenie importera przez państwo obowiązkiem wpłaty na specjalny nie oprocentowany rachunek kwoty proporcjonalnej do wielkości importu. Po pewnym okresie, (jeśli nie ma przeszkód) zostaje ona zwrócona importerowi. Podwyższenie podstawy wymiaru cła- przyjęcie za podstawę wymiaru obciążenia celnego ceny wewnętrznej w kraju importującym a nie ceny handlu zagranicznego.

Kontyngenty taryfowe- ich wyrazem jest likwidacja bądź obniżka stawki celnej do pewnego poziomu importu.

ADMINISTRACYJNE ŚRODKI:

Ograniczeni ilościowe- to określenie przez państwo wolumenu importu bądź eksportu, który nie może być przekroczony w skali roku.

Licencje importowe -zezwolenia wydawane przez państwo przedsiębiorstwu na przywóz określonej ilości konkretnego towaru.

Dobrowolne ograniczenia eksportu -wprowadzane przez kraj zmniejszający swój wywóz (na żądanie importera)

Porozumienia o dobrowolnym ograniczeniu eksportu- dotyczą one na ogół tzw. towarów wrażliwych i są zawierane między eksporterem i importerem na z góry określony czas.

Ograniczenie dewizowe- całkowite lub częściowe zniesienie swobody obrotów dewizowych z zagranicą. Wyrazem tego jest obowiązek odsprzedaży uprawnionym bankom dewiz zarobionych za granicą. Jednocześnie płatności na rzecz zagranicy mogą być dokonywane tylko po uzyskaniu zezwolenia państwa.

Zakupy rządowe- preferujące towary krajowe nawet, gdy są one droższe od towarów importowanych.

43. Taryfowe i pozataryfowe środki zagranicznej polityki ekonomicznej- służą do realizacji jej krótko- i długo okresowych celów. Cło automatyczne jest wprowadzane przez jedno państwo, cło umowne uzgadniane jest między państwami (określają one poziom cła, czas obowiązywania, zróżnicowanie asortymentów). Cła minimalne obowiązują w handlu z krajami objętymi klauzulą największego uprzywilejowania KNU tzn. że każda obniżka cła kraju 1 dla kraju 2 jest odnoszona także do kraju 3. Cła maksymalne są wyższe od minimalnych i obejmują kraje, które nie otrzymały KNU. Cła preferencyjne są niższe od minimalnych i stosowane w krajach lepiej traktowanych, niż gwarantuje to KNU. Stawka celna na poziomie 0, wtedy mają miejsce preferencje celne np. traktowanie się wzajemnie krajów należących do ugrupowań integracyjnych np. strefy wolnego handlu lub unii celnej. Cła dyskryminacyjne są wyższe od maksymalnych. Cła importowe maja chronić bilans handlowy, poziom cen wewnętrznych, produkcję krajową przed konkurencja zagraniczną, mają zwiększać dochody budżetu, dyskryminować partnerów zagranicznych i udzielać im preferencji. Cła eksportowe kształtują wielkość i kierunki wywozu. Nakładane są na towary deficytowe na rynku zewnętrznym i na towary mające długofalowo zagwarantowany zbyt. Cła tranzytowe obejmują towary przewożone przez teren danego kraju. Cła ochronne zabezpieczają produkcję krajową przed zagraniczną, przez podnoszenie cen wyrobów zagranicznych o stawkę celną. Cła fiskalne zapewniają państwu dochody z przywozu towarów.

Środki pozataryfowe zagranicznej polityki ekonomicznej ograniczają bezpośrednio obroty towarowe z zagranicą. Mają charakter dyskryminacyjny. Ograniczenia ilościowe (kontyngenty) to określenie przez państwo wielkości importu lub eksportu, który nie może być przekroczony w skali roku. Kontyngent na poziomie 0 to zakaz importu lub eksportu. Ograniczenia ilościowe mają chronić produkcję krajową, popyt na towary krajowe, bilans handlowy przed deficytem.

Licencje importowe to zezwolenia władz państwowych dla przedsiębiorstw na przywóz określonej ilości towarów. Mają ona chronić bilans handlowy, produkcję krajową przed zagraniczną, rynek wewnętrzny przed destrukcją.

Ograniczenia eksportu dobrowolne wprowadzane są przez kraj zmniejszający wywóz. Dzieje się to na żądanie importera. Eksporter godzi się na to w celu uniknięcia restrykcji importowych. Porozumienia o dobrowolnym ograniczeniu eksportu dotyczą towarów wrażliwych i są zawierane między importerem a eksporterem. Ograniczenia dewizowe to całkowite lub częściowe zniesienie obrotu dewizowego z zagranicą. Polegają na odsprzedaży uprawnionym bankom dewiz zarobionych za granicą.

Zakupy rządowe polegają na zakupie towarów krajowych nawet wtedy, gdy są one droższe od importowanych. Mają na celu zwalczanie bezrobocia, restrukturyzację gospodarki, popieranie postępu technicznego itp.

44. Klauzula Największego Uprzywilejowania i Klauzula Narodowa, zasady oraz znaczenie formalne i rzeczywiste.

Klauzula Narodowa jest zasadą postępowania w handlu międzynarodowym, przyjętą przez Światową Organizację Handlu (WTO) i Układ Ogólny w sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT). Była podporządkowana realizacji zadań Układu(GATT). Zgodnie z Klauzulą Narodową produkt importowany nie powinien być traktowany mniej korzystnie niż analogiczne produkty pochodzenia krajowego. Zasada ta dotyczy w szczególności obciążeń podatkowych (bezpośrednich i pośrednich), a także innych przepisów i wymagań w zakresie sprzedaży, zakupu, przewozu, dystrybucji i użytkowania tych towarów na rynku wewnętrznym. Zasada ta ozn. pewne podporządkowanie polityki handlowej krajów członkowskich normom i dyscyplinom GATT (WTO), a tym samym ograniczenie narodowej suwerenności w kształtowaniu stosunków z partnerami handlowymi.

Klauzula Najwyższego Uprzywilejowania dotyczy ceł. Zgodnie z nią ewentualny wzrost importowanych stawek celnych musi dotyczyć wszystkich zagranicznych dostawców, nawet jeśli niektórzy nie wyrządzają szkody rodzimym producentom.

45. Mechanizm cła narodowego i skuteczność ceł w warunkach współczesnej gospodarki światowej.

Cło jest opłatą pobieraną od towaru zagranicznego w związku z przekroczeniem przez niego granicy celnej. Cła są liczącym się źródłem dochodów budżetu. Głównym zadaniem ceł jest ochrona poszczególnych gałęzi gospodarki narodowej, a niekiedy także bilansu płatniczego.

Według kryterium sposobu ustalania stawek celnych wyodrębnia się:

1. Cła wartościowe( nazywana też cłami ad valorem), ustalane od wartości towaru (np. 20% cło nakładane na importowane samochody)

2. Cła specyficzne (od ilości), ustalane od jednostki fizycznej towaru (np. tony, pary, sztuki)

3. Cła kombinowane, np. 20% oraz dodatkowo 10 dolarów za tonę

Cła mogą być ustalone na czas nieograniczony lub mieć charakter sezonowy. Cła mogą być pobierane od importu, eksportu lub tranzytu towarów przez terytorium kraju. Cła tranzytowe i eksportowe nie są z reguły stosowane.

Mechanizm działania cła:

Krzywa D to krajowy popyt, krzywa S- krajowa podaż towaru. W warunkach importu bezcłowego cena towaru Px wynosi OA. Przy tej cenie popyt wynosi AE. Krajowa produkcja zaspokaja popyt w części AB, pozostałą część zaspokaja import BE. Wprowadzenie 100% cła podnosi krajową cenę importowanych towarów do poziomu OH. Globalny popyt zmniejszy się do poziomu HF, wzrośnie jednak krajowa produkcja, dzięki wyższej cenie, do HG. Łącznym skutkiem wprowadzenie cła jest spadek krajowego popytu, importu i wzrost krajowej produkcji. Skutki są tym większe, im wyższy jest poziom stawki celnej i im bardziej elastyczna jest podaż i popyt.

46. Mechanizm ekonomiczny środków pozataryfowych ze szczególnym uwzględnieniem mechanizmu spłat wyrównawczych.

Środki pozataryfowe zagranicznej polityki ekonomicznej ograniczają bezpośrednio obroty towarowe za granicą. Pełnią one funkcję ochrony produkcji krajowej. Środki pozataryfowe cechują się większą niż cła swobodą użycia. W większości przypadków nie było dotąd wypracowanych, obowiązujących zasad ich stosowania. Mniejsze niż w przypadku ceł są ograniczenia ich nakładania, ponieważ środki te są regulowane aktami wykonawczymi i nie wymagają skomplikowanych procedur ustawodawczych. Daje to możliwość dość szybkiego wprowadzania ich w życie i skutecznego działania. Środki pozataryfowe działają często selektywnie, tzn. jedynie wobec tych krajów, tzn. jedynie wobec tych krajów, z których import rośnie najszybciej. Do bardziej skutecznych środków należą opłaty wyrównawcze, nie mogą być jednak zastosowane do ograniczenia importu wszystkich towarów. Cechą charakterystyczną tych opłat jest zmienna wysokość. Zmienne opłaty wyrównawcze stanowią różnice pomiędzy zmienną ceną rynku światowego na dany towar i stałą w danym czasie (gwarantowaną przez rząd) ceną rynku wewnętrznego. W celu ochrony produkcji danego wyrobu państwo ustala jego minimalną cenę gwarantowaną na rynku wewnętrznym zapewniającą opłacalność produkcji krajowej i zobowiązuje się po tej cenie skupować ewentualne nadwyżki tego wyrobu, oraz sprzedawać je w przypadku niedoboru na rynku i nadmiernego wzrostu cen rynkowych.

Istotą funkcjonowania takiego systemu jest niedopuszczenie do taniego importu poniżej cen gwarantowanych. Opłaty dostosowują się do zmian cen światowych, dzięki czemu uniemożliwiają import poniżej ustalonych przez władze i gwarantowanych cen minimalnych.

Mechanizm działania zmiennych opłat wyrównawczych:

Obniżka ceny światowej towaru wcale nie powoduje poprawy jego konkurencyjności cenowej na rynku odbiorcy, lecz jedynie wzrost zmiennej opłaty, wyrównując w ten sposób poziom ceny zagranicznej do poziomu ceny krajowej, gwarantowanej przez państwo. Opłaty wyrównawcze uniemożliwiają, więc import, dopuszczając go jedynie w okresie niedoboru na własnym rynku importera lub w celu zwiększenia asortymentu danego produktu na rynku. Zmienna opłata obciążeń importera, który wpłaca ją do budżetu państwa lub specjalnego budżetu, z którego finansowane są subsydia w eksporcie rolnym. Subsydia te stają się niezbędne po wprowadzeniu opłat wyrównawczych ze względu na wyższy poziom cen na rynku wewnętrznym niż cen światowych.

47.Ograniczenia ilościowe jako instrument zagranicznej polityki ekonomicznej; istota i skutki stosowania.

Ograniczenia ilościowe (kontyngenty) to określenie przez państwo wolumenu importu lub eksportu, który nie może być przekroczony w skali roku (lub w innym okresie). Jeśli kontyngent ilościowy ustalany jest na poziomie zerowym to mamy do czynienia z zakazem importu lub eksportu. Ustalanie kontyngentu na poziomie wyższym od rzeczywistego eksportu lub importu stosuje się dla kontroli obrotów przez państwo.

Ograniczenia ilościowe stosuje się dla ochrony produkcji krajowej, dla skierowania popytu z towarów importowanych na krajowe, dla przeciwdziałania deficytowi bilansu handlowego, dla względów sanitarnych lub względów bezpieczeństwa.

Rzadziej stosuje się ograniczenia w eksporcie. Przyczyną ograniczeń jest potrzeba przeciwdziałania eksportowi towarów deficytowych na rynku krajowym, wzgląd na bezpieczeństwo, konieczność stosowania retorsji wobec kraju postępującego nie fair wobec kraju eksportującego.

Skutkiem ograniczeń ilościowych jest zmniejszenie podaży towarów importowanych na rynku krajowym lub towarów eksportowanych na rynkach zewnętrznych, wzrost cen, gdy popyt na towary podlegające ograniczeniom jest mało elastyczny.

Ograniczenia stosuje się w dwu formach: globalne, ustalone autonomicznie przez rządy i wyrażane w maksymalnych wielkościach importu towarów ze wszystkich krajów ze wszystkich krajów i bilateralne (elastyczne), uzależnione od ustępstw partnera, ulegające zmianie w czasie.

48.Ograniczenia dewizowe jako instrument zagranicznej polityki ekonomicznej; istota i skutki stosowania.

Ograniczenia dewizowe to całkowite lub częściowe zniesienie swobody obrotów dewizowych z zagranicą. Obroty zostają poddane kontroli lub są przejmowane przez państwo, czego wyrazem jest obowiązek odsprzedawania upoważnionym bankom dewiz zarobionych za granicą. Płatności na rzecz zagranicy mogą być dokonywane po uzyskaniu zezwolenia państwa.

Gdy ograniczenia dewizowe dotyczą wszystkich walut obcych, wszystkich tytułów płatności i wszystkich podmiotów gospodarczych, waluta danego kraju jest w pełni niewymienialna. Gdy ograniczenia dewizowe dotyczą wybranych walut obcych, wybranych tytułów płatności lub wybranych podmiotów gospodarczych, waluta danego kraju jest tylko częściowo niewymienialna.

49.Subsydia eksportowe i wewnętrzne; ich rodzaje oraz oddziaływanie na gospodarkę wewnętrzną i na handel międzynarodowy.

Subsydia eksportowe są to świadczenia ze strony państwa na rzecz przedsiębiorstw produkujących i sprzedających swoje towary za granicą.

Jest to różnica między wyższą ceną krajową towaru a jego niższą ceną na rynku zagranicznym.

Subsydiami są: premie, ulgi i ułatwienia udzielane przez państwo eksporterom w celu obniżenia kosztów eksportu.

Subsydia są stosowane w celu wyeksportowania nadwyżek towarowych niemożliwych do sprzedania na rynku wewnętrznym, a przez to grożących ograniczeniami w produkcji, wzrostem bezrobocia itp., w celu pełniejszego wykorzystania możliwości produkcyjnych i wzrostu zatrudnienia, w celu przeciwdziałania deficytowi bilansu handlowego (poprzez rozwój eksportu).

Ujemnymi skutkami subsydiów eksportowych są: nasilenie inflacji w kraju eksportującym, ograniczenie zainteresowania producentów i eksporterów obniżką kosztów produkcji, postępem technicznym, podnoszeniem jakości produkcji, zmiana proporcji podziału produktu krajowego brutto między różne grupy społeczne.

Subsydia powodują potanienie na rynku międzynarodowym towaru eksportowanego przez ten kraj. Na subsydiach zyskują przede wszystkim producenci i eksporterzy. W ich efekcie zwiększa się produkcja krajowa i eksport. Na subsydiach tracą konsumenci i państwo.

Subsydia eksportowe dzielą się na bezpośrednie i pośrednie.

Subsydia bezpośrednie polegają na wypłacaniu eksporterom określonych premii zależnie od wielkości zrealizowanego eksportu. Cechą subsydiów bezpośrednich jest ich łatwa wykrywalność przez partnerów zagranicznych, w konsekwencji, czego państwa importujące mogą je bez trudu zneutralizować za pomocą ceł wyrównawczych, opłat wyrównawczych lub innych narzędzi zagranicznej polityki ekonomicznej. Subsydia pośrednie stworzono by utrudnić ich wykrycie i uchronić eksporterów przed neutralizującymi działaniami ze strony importerów.

50. Podstawowe założenia (zasady) gatt i wto

GATT - Układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu

Formalnie GATT wszedł w życie z dniem 1.01.1948 i istniał do końca 1994 U jego podstaw zalazła się logika wolnego handlu i przekonanie o jej wyższości nad innymi rozwiązaniami w zagranicznej i międzynarodowej polityce ekonomiczne) Podporządkowano jej główne zasady funkcjonowania GATT

1 zasada równego traktowania i niedyskryminacji w dostępie do rynków narodowych

przyznawana sobie przez kraje członkowskie w formie bezwarunkowej klauzuli największego uprzywilejowania (KNU) Zgodnie z nią każde ustępstwo uczynione dla jednego kraju w zamian za równoważącą je korzyść drugiego jest automatycznie rozciągane na wszystkie kraje członkowskie GATT Wyjątkiem są strefy wolnego handlu i unie celne

2 zasada preferencji zwrotnych, równość korzyści

odstąpiono od mej dopiero w czasie tzw Rundy Kennedy ego (1964-1967) kiedy to na mocy IV części GATT kraje słabo rozwinięte gospodarczo zostały zwolnione od wymogu wzajemności wobec krajów wysoko rozwiniętych Wyrazem tego wyjątku sankcjonowanego przez GATT są Jednostronne preferencje przyznawane przez kraje rozwinięte gospodarczo krajom słabo rozwiniętym Polegają one na stosowaniu niższych stawek celnych wobec importu z krajów słabo rozwiniętych w porównaniu z importem z innych krajów

3 zasada - wyjątki od zasady wolnego handlu

są one dopuszczalne w przypadku ochrony bilansu płatniczego młodego przemysłu krajowego bezpieczeństwa państwa i zdrowia ludności Interwencjonizm może się przejawiać tylko w zróżnicowaniu taryfy celnej a w zupełnie wyjątkowych przypadkach w zastosowaniu ograniczeń ilościowych Inne formy interwencjonizmu (wg GATT) są zabronione

4 zasada - klauzula narodowa (potrzeba traktowania towaru importowanego nie gorzej niż towaru wytwarzanego w kraju zwłaszcza w zakresie ograniczeń zaliczonych do grupy parataryfowych i pozataryfowych) oraz możliwość przeciwdziałania dumpingowi i zrujnowaniu rynku

W świetle powyższych zasad członkostwo kraju w GATT jest równoznaczne ze zgodą na podporządkowanie polityki ekonomicznej zwłaszcza zagranicznej polityki ekonomicznej zasadom międzynarodowej polityki ekonomicznej wspólnej dla krajów członkowskich Koordynacja z p e i wypracowanie m p e w ramach GATT dokonywały się głownie w trakcie tzw rund negocjacyjnych (rund tych było osiem)

WTO - Swiatowa Organizacja Handlu Rozpoczęła swoją działalność 101 1995 Utworzono ją w celu zastąpienia GATT który przestał odpowiadać warunkom współczesnych stosunków międzynarodowych

Głównym celem WTO jest liberalizacja powiązań gospodarczych w skali globalne) Zmierza ona do usunięcia wszelkich barier w handlu międzynarodowym towarami usługami i czynnikami produkcji Podstawową zasadą prowadzącą do tego celu jest wzajemna niedyskryminacja krajów przejawiająca się w stosowaniu klauzuli największego uprzywilejowania i klauzuli narodowej Ma jłj towarzyszyć zasada wzajemnych korzyści swobodnego dostępu do rynków narodowych i uczciwej konkurencji Rządy mogą interweniować tylko wtedy gdy istnieje potrzeba ochrony bilansu

płatniczego produkcji krajowej zdrowia

obywateli i bezpieczeństwa kraju

51 Ogólna charakterystyka

Kryzysu liberalizmu w latach 70-tych

Liberalizacja handlu - obniżanie stopnia ochrony własnego rynku np przez redukcję stawek celnych, czy znoszenie ograniczeń ilościowych Całkowita liberalizacja oznaczałaby politykę wolnego handlu

Liberalizacja handluႹ protekcjonizm Kryzys był spowodowany

- od polowy lat 70-tych nasiliła się presja protekcjonistyczna spowodowana zmianami w światowym układzie sił konkurencyjnych w tym zwłaszcza ekspansja przemysłowa krajów szybko się uprzemysławiających (głownie azjatyckich)

- spadek międzynarodowej zdolności konkurencyjnej części branż w krajach rozwiniętych na korzyść krajów szybko się uprzemysławiających W branżach tych pojawiły się strukturalne nadwyżki mocy wytwórczych Skutki tych zjawisk zostały wzmocnione przez kryzys naftowy (kilkakrotny wzrost cen ropy naftowej jesienią 1973 a później w 1978) oraz przez głęboka i długotrwałą recesję gospodarczą na świecie (1974-1976) W efekcie tego zwiększyły się deficyty płatnicze głównych uczestników handlu międzynarodowego Liberalny system handlowy został zagrożony W sektorach dotkniętych lub zagrożonych konkurencją zagraniczną pojawiły się lub nasiliły żądania wzrostu protekcji W ślad za tym rządy wprowadzały w mniejszym lub większym zakresie konkretne posunięcia antyimportowe Zainteresowane grupy widziały w nich środek ochrony swoich miejsc pracy Branże zagrożone importem domagały się nałożenia ograniczeń importowych, argumentując to tym ze inne sektory przezywające trudności już uzyskały taką formę ochrony i nie powinny być traktowane lepiej niż pozostali producenci mający analogiczne kłopoty Sytuację zwolenników protekcjonizmu niewątpliwie ułatwiał fakt ze najwięksi beneficjenci wolnego handlu tj. konsumenci byli najsłabiej zorganizowani i nie mieli dostatecznej siły przebicia, aby przezwyciężyć naciski swoich przeciwników

52 Instrumenty celne

Polityki handlowej

Cła - opłaty nakładane przez państwo na towary przekraczające jego granicę celną

Cło jest odpowiednikiem podatku zwiększającego dochody budżetowe państwa Jego efektem jest wzrost cen i obciążenie nabywcy (konsumenta krajowego) dodatkowymi kosztami Głównym zadaniem ceł była i nadal jest ochrona poszczególnych gałęzi gospodarki narodowej

Cła można podzielić wg rożnych kryteriów

1. punktu widzenia charakteru zagranicznej polityki ekonomicznej

1. cło autonomiczne -jest wprowadzane z nikim nie uzgadnianą decyzją jednego państwa

2. cło umowne - uzgadniane między państwami Porozumienia takie określają np poziom wprowadzanego cła czas jego obowiązywania zróżnicowanie asortymentowe

II kryterium

1 cła minimalne - cła w handlu z krajami które otrzymały klauzulę największego uprzywilejowania Udzielenie KNU przez kraj l krajom 2 i 3 oznacza, ze każda obniżka clą dokonana przez kraj l w handlu z krajem 2 jest automatycznie przenoszona na stosunki kraju l z krajem 3 i odwrotnie

2 cła maksymalne - są stosowane w

handlu z krajami które nie uzyskały KNU

(wyższe od cel minimalnych)

/// kryterium

l cła preferencyjne - niższe od ceł

minimalnych Stosowane w handlu z krajami które są korzystniej traktowane niż gwarantuje to KNU (np traktowanie się wzajemne krajów należących do ugrupowań integracyjnych typu strefa wolnego handlu lub unia celna)

2. cła dyskryminacyjne - wyższe od ceł maksymalnych Występują one w kilku formach

- cła retorsyjne - stosowane jako odwet za nieprzyjazne ekonomicznie działania kraju lub grupy krajów

- cła wyrównawcze - są stosowane w celu neutralizacji efektu ekonomicznego subsydiów zastosowanych przez eksportera zagranicznego

- cła antydopingowe - mają na celu zniwelowanie negatywnych dla importera skutków eksportu poniżej kosztów produkcji

IV kierunek ruchu towarów

l cła importowe - nakładane na towary przywożone do danego do danego kraju w celu ochrony bilansu handlowego poziomu cen wewnętrznych lub ochrony

produkcji krajowej przed konkurencją zagraniczną

2. cła eksportowe - śluzą państwu do kształtowania wielkości i kierunków wywozu Są one nakładane na wyroby mające długofalowo zagwarantowany zbyt na rynku jednego lub wielu krajów i na towary deficytowe na rynku wewnętrznym eksportera, aby ograniczyć ich import często po znacznie wyższych cenach

3. cła tranzytowe - nakładane na towary

przewożone przez terytorium danego

kraju W praktyce nie są one już

stosowane

V. Z podziałem ceł na importowe i eksportowe wiąże się ich klasyfikacja na

1. cła ochronne - zabezpieczają produkcję krajową przed konkurencja zagraniczną (przez podniesienie na rynku krajowym

ceny wyrobu zagranicznego o stawkę celną) Wykorzystywanie tego cła jest przejściowe

2 clą fiskalne - cła importowe

wykorzystywane w celu zapewnienia państwu dochodów z przywozu towarów. Są one nakładane na towary nie produkowane w kraju

VI ze względu na sposób ustalania

1 nakładane w proporcji do wartości towarów

2 nakładane w proporcji do ich ilości

3 nakładane w proporcji do wartości i ilości towaru łącznie

53 Pozataryfowe narzędzia handlowe i ich klasyfikacja

Narzędzia pozataryfowe - są to inne niż cła i narzędzia parataryfowe bariery w handlu międzynarodowym których funkcją jest bezpośrednie ograniczenie obrotów towarowych z zagranicą, a zwłaszcza ich wolumenu Narzędzia pozataryfowe są stosowane selektywnie, mają wiec charakter dyskryminacyjny Decyzje o ich wprowadzeniu podejmuje władza wykonawcza a nie ustawodawcza, co znacznie skraca czas decydowania l zwiększa elastyczność tych ograniczeń Przeważająca część n p jest stosowana w formie dyskretne), wszystkie zaś są stosowane jako bariery wewnętrzne

l. ograniczenia ilościowe (kontyngenty):

określenie przez państwo wolumenu importu lub eksportu który nie może być przekroczony w skali roku (lub w innym okresie) Gdy kontyngent ilościowy jest ustalony na poziomie zerowym mamy do czynienia z zakazem eksportu lub importu

Kontyngentowanie handlu zagranicznego powoduje dwojakie skutki

* zmniejsza podaż towarów importowanych na rynku krajowym lub towarów eksportowanych na rynkach zagranicznych

* prowadzi do wzrostu cen zwłaszcza wtedy gdy popyt na towary podlegające ograniczeniom jest mało elastyczny

Ograniczenia ilościowe mogą być stosowane w dwóch formach

* globalne (sztywne) - ustalane autonomicznie przez rządy i wyrażane w maksymalnych wielkościach importu poszczególnych towarów

* bilateralne - uzależnione od ustępstw partnera ulegają zmianie 2 licencje importowe

zezwolenia wydawane przez władze państwowe przedsiębiorstwom na przywoź określonej ilości konkretnego towaru

W krótkim okresie kontyngenty ilościowe l licencje importowe są bardzo skutecznym narzędziem ochrony produkcji krajowe) przed konkurencją zagraniczną ochrony bilansu handlowego przeciwdziałania destrukcji rynku wewnętrznego W okresie długim powodują one wiele negatywnych skutków ekonomicznych Izolując producentów rodzimych przed konkurencja zagraniczną prowadzą one do rozwoju produkcji mało efektywnej o wysokich kosztach niskiej jakości i nowoczesności Ochrona rynku wewnętrznego przed dostawcami zagranicznymi rodzi tendencje do podwyższania cen a nawet narastania deficytu pewnych towarów

3 dobrowolne ogr linczem i eksportu w odróżnieniu od kontyngentów i licencji wprowadzanych przez kraje importujące te są wprowadzane przez kraj zmniejszający swój wywoź Dzieje się to na żądanie importera Eksporter godzi się na takie wyjście w celu uniknięcia ostrzejszych restrykcji importowych

4 porozumienia o dobrowolnym ograniczeniu eksportu są odmianą dobrowolnych ograniczeń eksportu Dotyczą one na ogół tzw towarów wrażliwych l są zawierane między eksporterem i importerem na z góry określony czas Przeważnie eksporter Jest zmuszony do zawarcia takiego porozumienia w innym przypadku bowiem grożą mu jeszcze ostrzejsze ograniczenia (np kontyngentowame importu)

5 ograniczenia dewizowe

6 zakupy rządowe preferujące towary krajowe nawet wtedy, gdy są one droższe od przywożonych z zagranicy

Liczba ograniczeń pozataryfowych z biegiem lat się zwiększa w praktyce me została jeszcze zewidencjonowana

54 Ilościowe pozataryfowe narzędzia handlowe

Ograniczenia ilościowe (nazywane tez kontyngentami) - określenie przez państwo wolumenu importu lub eksportu który nie może być przekroczony w skali roku (lub w innym okresie) Gdy kontyngent ilościowy jest ustalony na poziomie zerowym mamy do czynienia z zakazem eksportu lub importu Krańcowo odmiennym rozwiązaniem jest ustalenie kontyngentu na poziomie wyższym od rzeczywistego przywozu lub wywozu -chodzi o kontrolę obrotów przez państwo Przeważnie jednak ograniczenia ilościowe są ustalane w przedziale między tymi dwoma rozwiązaniami Podstawowe przyczyny ilościowego ograniczania przywozu

1 ochrona produkcji krajowej

2 potrzeba skierowania popytu z towarów importowanych na krajowe

3 przeciwdziałanie deficytowi bilansu handlowego

4 względy sanitarne lub względy bezpieczeństwa

Ograniczenia ilościowe w eksporcie

1 potrzeba przeciwdziałania eksportowi towarów deficytowych na rynku krajowym

2 względy bezpieczeństwa (niedopuszczenie do eksportu np broni do kraju nieprzyjaznego)

3 konieczność zastosowania retorsji wobec kraju który postępuje nie fair wobec eksportera

Kontyngentowanie handlu zagranicznego powoduje dwojakie skutki

1.zmniejsza podaż towarów

importowanych na rynku krajowym lub towarów eksportowanych na rynkach zagranicznych,

2 prowadzi do wzrostu cen, zwłaszcza wtedy gdy popyt na towary podlegające ograniczeniom jest mało elastyczny

ograniczenia ilościowe mogą być stosowane w dwóch formach:

1 globalne (sztywne - ustalane autonomicznie przez rządy i wyrażane w maksymalnych wielkościach importu poszczególnych towarów

2 bilateralne - uzależnione od ustępstw partnera ulegają zmianie

57. Ewolucja podstawowych zasad rozwoju handlu zagranicznego po II wojnie światowej.

1. teorie neoczynnikowe

2. t. neotechnologiczne

3. t. popytowo - podażowe

AD.1) charakter tych teorii opiera się na zasadzie kosztów względnych. Uważają za celowe uwzględnienie dodatkowo zasobów naturalnych oraz niejednorodności czynników pracy i kapitału. Proponują dzielić pracę na prostą i złożoną . Kapitał zaś na rzeczowo i tzw. Ludzki, który jest pracą złożoną. Zgodnie z tymi teoriami każdy kraj powinien eksportować towary, których wytwarzanie wymaga zastosowania relatywnie obfitych czynności produkcji i jednocześnie importować towary, których produkcja wymaga większego stosowania czynników względnie mało obfitych. Stosowanie tej zasady zawsze przynosi mniejsze lub większe korzyści.

AD.2) Teorie neotechnologiczne- uwzględnia się zmiany spowodowane ciągłym rozwojem postępu technicznego.

- teoria luki technologicznej kładzie nacisk na możliwość rozwoju korzystnego handlu dzięki międzynarodowego różnicom w wiedzy technicznej i w tempie postępu technicznego. Możliwości te są również podzielone przez autorów teorii cyklu życia produktu zgodnie, z którą handel międzynarodowy jest pochodną przechodzenia innego produktu- innowacji przez 3 fazy:1) innowacyjną 2) dojrzewania 3) fazę standaryzacji

- teoria korzyści skali produkcji i zbytu. Korzyści te występują wtedy gdy wielkości produkcji i zbytu rosną szybciej niż nakłady czynników produkcji np.: przy podwojeniu nakładów czynników towarzyszy trzykrotny wzrost wielkości produkcji

AD.3) Teorie popytowo- podażowe uwzględniają oprócz czynników podażowych znaczenie czynników po stronie popytu, a ściślej kształtowanie się jego wielkości i struktury. Autorzy tych teorii starają się udowodnić, że jedna z istotnych korzyści z rozwoju handlu międzynarodowego jest lepsze zaspokojenie potrzeb konsumentów i inwestorów pod względem ilości oraz pod względem jakości. Twierdza oni, że bardzo istotne jest rozwijanie tzw. Handlu wewnątrzgałęziowego, którego istota sprowadza się do jednoczesnego importu i eksportu towarów tych samych gałęzi i branż.

58. Przejawy dążeń do rozwiązania podstawowych problemów współczesnej gosp. światowej

Podstawowe problemy:

-problemy ekonomiczne

-zagrożenia ekologiczne

-wzrost zadłużenia krajów najbiedniejszych i rozwijających się

-pogłębiająca się różnica między krajami zajmującymi się produkcją surowcowo-rolniczą a krajami zajmującymi się produkcją wyrobów przetworzonych, co jest konsekwencją nierównomiernego postępu technicznego.

Przejawy dążeń do rozwiązania tych problemów

-redukcja zadłużenia krajów najbiedniejszych

-wymiana zgodnie z zasadą kosztów względnych.

Przedsięwzięcia zmierzające do rozwiązania problemów gosp. światowej muszą mieć złożony charakter i dotyczyć wielu sfer życia społecznego. Dobrze to ilustruje problem wyżywienia. Osiągnięcie postępu w tej dziedzinie wymaga przede wszystkim intensyfikacji produkcji rolnej w krajach rozwijających się i niektórych krajach specjalistycznych. Do tego konieczne jest jednak lepsze wyposażenie rolnictwa tych krajów w środki techniczne.

62.Rola efektu kreacji i przesunięcia handlu w procesach integracyjnych

Efekt kreacji i przesunięcia handlu mogą się pojawiać w 3 przypadkach:

- preferencje celne tzn. kraje stosują wobec siebie cła niższe od min. i całkowicie znoszą cła w handlu między sobą

- sfery wolnego handlu- oznacza likwidację ceł i ograniczeń ilościowych w handlu wzajemnym określonej grupy krajów. Unia celna ma miejsce gdy kraje tworzące sferę wprowadzają ujednolicone cła zewnętrzne.

Efekt kreacji handlu wyraża się we wzroście wolumenu wzajemnych obrotów handlu krajów udzielających sobie preferencji celnych tworzących strefę wolnego handlu lub unię celną. Towary, które nie mogły być importowane, bo ceny importowane po doliczeniu cła były wyższe od krajowych stają się przedmiotem handlu. Efekt ten zależy od elastyczności cenowej popytu na towary importowe elastyczność cen podaży w kraju eksportera. Im ta elastyczność jest większa tym efekt kreacji jest większy. Efekt przesunięcia handlu-wyraża się w zwiększeniu udziału w handlu wzajemnym krajów udzielających preferencji celnych, sferę dziedzinie handlu, unię celną. W wyniku przesunięcia się źródeł zakupu określonych towarów z krajów o niższych kosztach produkcji, ale pozostających poza obiegiem udzielonych preferencji. Wewnątrz obszarów integracyjnych stawki celne są zniesione a na zewnątrz są nadal stosowane. Efekt przesunięcia handlu zależy od cen elastyczności popytu i cen elastyczności podaży towaru. Przy małej elastyczności popytu efekt przesunięcia będzie mniejszy. O skali efektu przesunięcia decyduje też zjawisko incydencji celnej. Eksporter może obniżyć cenę eksportową o pełną wysokość stawki celnej wtedy warunki konkurencji nie ulegną zmianom. Na efekt kreacji handlu wpływają elastyczności cenowe, struktura obrotów, możliwości ekspansji handlowej i poza handlowej. Działanie efektu kreacji powoduje poprawę elastyczności gospodarowania i wzrostu dobrobytu krajów integrujących się.

63. Stos. Gosp. Polski z krajami UE

Przystąpienie Polski do UE może przynieść wiele korzyści:

1.zwiększenie dostępu do bardziej chłonnego rynku Unii (wydłużenie serii produkowanych wyrobów, zwiększenie skali wytwarzania, poprawienie efektywności gospodarki; ze względu na niższe koszty robocizny)

2.stymulujący wzrost konkurencji na polskim rynku spowodowany importem wyrobów z UE (lepsze wykorzystanie zasobów produkcyjnych, przyspieszenie post. techn., dopasowanie produkcji do potrzeb rynków zagranicznych)

3.stabilizujący wpływ Unii na politykę ekonomiczną Polski to eliminacja częstych zmian jej celów i narzędzi czy wprowadzenie mechanizmów i instytucji na wzór istniejących w obrębie Unii.

Korzyści te mogą wystąpić, gdy będą spełnione warunki:

1.restrukturyzacja gospodarki pod kątem rozwoju branż i produkcji wyrobów

2.rozwój specjalizacji i kooperacji w produkcji ze szczególnym uwzgl. Partnerów UE

3.integracja kapitałowa polskich p-stw z p-stwami z terenu UE.

65. Aktualne problemy wymiany zagranicznej Polski.

Gdy cel ten nie może być osiągnięty, stosowanie środków traci sens.

Rozważają aktualne problemy wymiany zagranicznej Polski należałoby przeanalizować import, eksport, wykorzystanie przewag komparatywnych kraju, strukturę przemysłu.

Import kraju osiąga ok. 0,7% importu światowego, eksport ok. 0,5%. Jest to bardzo mało, zwłaszcza, że udział ogólnej liczby Polaków w ogólnej liczbie ludności świata osiągnął poziom ok. 1,2%. Przewaga importu nad eksportem jest w naszym kraju szczególnie niekorzystna. W Polsce, gdzie są niewykorzystane moce produkcyjne, przewaga eksportu mogłaby spowodować wzrost dochodu narodowego, wyeliminować częściowe bezrobocie. Nadwyżka importu nad eksportem działa depresyjnie.

Rozważając import należałoby go podzielić na :inwestycyjny, zaopatrzeniowy i konsumpcyjny. Najważniejszy z nich to import inwestycyjny. Skierowanie go do gałęzi przemysłu przyszłościowego powoduje w długim okresie przyrost aparatu produkcyjnego, wzrost produkcji poeksportowej, co wpłynie z pewnością nie tylko na opłatę zaciągniętych pożyczek + procenty, ale także poprawi sytuację bilansu handlowego. Niestety w Polsce największy jest import zaopatrzeniowy(63%), konsumpcyjny(30%), a inwestycyjny(7%). Import inwestycyjny jest na bardzo niskim poziomie, co więcej nie jest on skierowany na rozwinięcie produkcji eksportowej, a bardziej na rynek wewnętrzny. Poziom importu konsumpcyjnego jest bardzo wysoki, hamuje on wzrost gospodarczy, ucieka za granicę. Nie jest to kierunek efektywny, gdyż nie umożliwi spłacenie zaciągniętych pożyczek na te inwestycje. Taka struktura poszczególnych rodzajów importu bardzo słabo oddziaływuje na efektywność gospodarowania.

Niski poziom eksportu jest spowodowany taką, a nie inną strukturą produkcji w naszym kraju.

Są 3 sektory w gospodarce :

1. sektor- rolnictwo, rybołówstwo itp.

2. sektor- przemysłowy,

3. sektor- usługowy

Kraje wysoko rozwinięte działają głównie w sektorze 3. Specjalizują się w produkcji dóbr wysokoprzetworzonych i w usługach, są to działy najbardziej efektywne.

Polska niestety jest pomiędzy sektorem 1 i 2, nastawiona jest na rolnictwo i rozwój przemysłu spożywczego. Co 4-ty Polak pracuje w rolnictwie, a jest to dziedzina pracochłonna. Aby osiągnąć wzrost gospodarczy należałoby raczej specjalizować się w dziedzinach kapitałochłonnych. Podnosząc jednak cła na towary rolnicze staramy się podnieść atrakcyjność rolnictwa. W sektorze przemysłu Polska znajduje się w dziale przemysłu schyłkowego: obuwniczy, odzieżowy, tekstylny, chemia ciężka, stoczniowy, wydobywczy, wraz z upływem czasu popyt światowy na tego typu towary maleje.

Taka struktura produkcji sprawia, że Polska głównie specjalizuje się w eksporcie artykułów rolno-spożywczych i surowców, są to towary standaryzowane. Taka produkcja nie wpływa na efekt gospodarowania. Poprawa tej sytuacji wymaga gruntownych przemian w naszym kraju . Jest to wykonania bardzo trudne. Wejście do gałęzi przemysłu bardzo rozwiniętego jest bardzo trudne, ponieważ istnieje silny protekcjonizm, poza tym są to gałęzie bardzo kapitałochłonne.

Trudności Polski w handlu zagranicznym są spowodowane także niewykorzystaniem przez nasz kraj przewag komparatywnych w usługach(np. turystyki, budownictwie, renowacji, konserwacji). Rozwój w Polsce tych, a nie innych gałęzi spowodował duży stopień zanieczyszczenia środowiska, czyli zniszczenia zasobu jakim jest praca(zasób ludzki).

W Polsce jest zbyt mało wykwalifikowanej kadry, która posiadałaby w dużym stopniu teorię dotycząca obrotu zagranicznego, jak i umiejętności wdrażania ich w rzeczywistość.

Podsumowując główne problemy tkwią w źle dopasowanym imporcie, złej strukturze produkcji, nieznajomości teorii.

75. Restrykcyjna polityka handlowa

-wyraża różne formy aktywności ekonomicznej rządu zmierzających do oddziaływania na rozmiary, strukturę, kierunki obrotów w handlu zagranicznym

-obejmuje zestaw ceł i narzędzi, które kształtują te stosunki

-decyduje o dostępie do rynku, o możliwościach wchodzenia

polityka liberalna i polityka protekcjonistyczna

O typie realizowanej polityki decydują, czynniki wewnętrzne i zewnętrzne.

czynniki wewnętrzne: ( wpływają na sytuację gospodarczą i politykę kraju)

1.poziom rozwoju kraju

2.struktura i rozmiary dochodu narodowego

3.struktura rynku (czynników produkcji, jego podmiotów, bieżąca sytuacja makroekonom., czy jest recesja czy ożywienie)

4.podział społeczny

czynniki zewnętrzne:

1. porozumienia prawno-instytucjonalne

- o charakterze wielostronnym, regionalnym

- zawierane przez poszczególne kraje lub grupy krajów (GATT, WTO )

- umowy handlowe dotyczące stref wolnego handlu i unii celnej

2. układ sił politycznych

3.charakter polityki handlowej stosowanej przez kraje partnerskie

polityka liberalna:

rola państwa: kreowanie i przestrzeganie prawa uczciwej konkurencji i wolnego handlu

- wolny handel - wolny od ograniczeń taryfowych, poza i parataryfowych i nieograniczony przez narzędzia ogólnej polityki ekonomicz.

polityka protekcjonistyczna:

*państwo wykorzystuje środki i narzędzia zagrażające polityce ekonomicznej

zalety:

- ochrona bilansu płatniczego przed nierównowagą

- ochrona przed zagraniczną konkurencją

wady:

- utrzymanie nieefektywnej struktury produkcji

- osłabienie zainteresowania przedsiębiorstw poprawą efektywności produkcji i postępem technicznym

- ograniczenie gospodarki otwartej wobec zagranicznej

76. Prawne podstawy polskiej polityki handlowej.

Układ o stowarzyszeniu Polski ze Wspólnotami Europejskimi podpisany

16 grudnia 1991 r.

Reguluje on całokształt stosunków Polski z tym ugrupowaniem koncentrując się na rozwoju wzajemnego handlu.

Po ratyfikacji układu przez Parlament Europejski i narodowe parlamenty wszystkich stron wszedł on w życie 1 lutego 1994 r.

Częścią tego układu jest Umowa Przejściowa dotycząca wzajemnej wymiany handlowej, która weszła w życie 1 marca 1992 r. Na jej podstawie jest tworzona strefa wolnego handlu wyrobami przemysłowymi.

77. Pojęcie i rodzaje kursu walutowego

kurs walutowy - cena płacona w walucie krajowej za jednostkę waluty obcej lub cena jednostki krajowej wyrażona w walucie obcej. Jest ogłaszany przez Bank Centralny.

Kurs spełnia funkcję:

1.informacyjną - informacja przy podejmowaniu decyzji gospodarczych

2.cenotwórczą - przenoszenie zagranicznego układu cen na ich układ krajowy przez możliwość porównywania

Rodzaje kursów walutowych:

1)Wg. stosunku do kursu równowagi

- kurs podwartościowy

- kurs nadwartościowy

2)Wg. różnych systemów kształtowania kursów walutowych

c)kurs stały - jest to cena pieniądza danego kraju wyrażona w pieniądzu innego kraju kurs zmienny - odpowiednia władza monetarna kontroluje wahania kursu

d)kurs arbitralny - cena pieniądza danego kraju ustalana jest przez władzę monetarną i nie ulega zmianom w długim okresie

3.Wg. stosunku kursu do inflacji

a)kurs nominalny - gdy nie uwzględnia się stopy inflacji

b)kurs realny - skorygowany o stopę inflacji

4.Wg. kształtowania się siły nabywczej walut, których one dotyczą

- kurs efektywny

- efektywny realny kurs walutowy

5.Wg. sposobu obliczania i przedstawienia kursów

e)kurs bezpośredni - tj. DEM/USD

f)kurs krzyżowy - uzyskuje się przez podzielenie kursu dwóch walut notowanych w stosunku do tej samej trzeciej waluty

6)Wg. rynków, na których kursy się kształtują

a)kursy bieżące

b)kursy terminowe

7.Wg. innych kryteriów

a)kurs jednolity - o okr. poziomie stosowan. przy zawieraniu transakcji znajdujących swoje odzwierciedlenie w bilansie

b)kurs zróżnicowany w różnych przekrojach

- podmiotowym, przedmiotowym, geograficznym

a) kursy walut narod. oparte na otwartym koszyku walut zagr.

b) kursy walut narodowych oparte na zamkniętym koszyku innych walut według stałych wag

W krajach może istnieć podwójny system kursu, gdy wyróżniamy:

- urzędowe kursy walut

- prywatne kursy walut

78. Warunki wymienialności walut

Wymienialność walut polega na prawie :

-swobodnego kupowania i sprzedawania obcego pieniądza - w tym złota - za walutę krajową

-dokonywania rozliczeń międzynarodowych w walucie narodowej i walutach obcych

-bez jakichkolwiek ograniczeń

Od 1914 r. żadna z walut nie spełnia powyższych warunków.

Powstało wiele rodzajów wymienialności i kilka systemów rozliczeń międzybankowych w warunkach braku wymienialności.

Klasyfikacja wymienialności:

1.kryterium przedmiotu wymiany

-wymienialność na złoto

-wymienialność na wszystkie inne waluty

-wymienialność na określone waluty

2.kryterium tytułu do wymiany

-wymienialność zupełna

-wymienialność częściowa

3.kryterium podmiotu wymiany

-wymienialność wewnętrzna

-wymienialność zewnętrzna

4.-wymienialność pełna - każdy posiadacz waluty ma w danym kraju prawo do jej wymiany

-wymienialność ograniczona - daje prawo wymiany alternatywnie bankom zagranicznym i cudzoziemcom.

Zakres wymienialności waluty związany jest z charakterem polityki handlowej państwa. Utrzymanie wymienialności waluty w dłuższej perspektywie wymaga od władz gosp. państwa m.in. kontroli kursów walutowych, bilansu płatniczego, inflacji, a także utrzymanie odpowiednich rezerw walutowych.

79. Istota bilansu płatniczego i jego gł. Pozycje.

Bilans płatniczy - syntetyczne zestawienie wszystkich płatności dokonywanych między rezydentami krajowymi a zagranicą, dotyczące określonego okresu(zazwyczaj1 roku kalendarzowego).

Bilans oddziaływuje na kierunki polityki gospodarczej państwa.

Informacje w nim zawarte są ważne dla banków, przedsiębiorstw i innych podmiotów pośrednio lub bezpośrednio uczestniczących wymianie handlowej i finansowej z zagranicą, wpływają bowiem na kurs walutowy i poziom ryzyka walutowego.

Części bilansu płatniczego:

1.bilans obrotów bieżących - obejmuje wszelkie płatności danego kraju związane z międzynarodową wymianą towarów i usług oraz koszty obsługi kapitału zagranicznego. Jego części składowe to:

a. bilans handlowy (zestawienie porównawcze wartości exportu i importu dokonanego przez rezydentów danego kraju w stosunku do partnerów zagranicznych)

b.bilans obrotu usługami (zestawienie płatności z tytułu obrotu usługami między danym krajem a zagranicą )

c.bilans procentów i dywidend ( zestawienie wpływów i wydatków z tytułu obsługi kapitału obcego )

d.bilans wydatków rządowych, nie uwzględnionych nigdzie indziej (chodzi tu o tzw. transfery rządowe, a także o tzw. transfery nieodpłatne)

1.bilans obrotów kapitałowych - przepływy kapitału we wszystkich formach . Obejmuje:

a.bilans obrotu kapitałami krótkoterminowymi (przepływy

wszelkich pożyczek, kredytów i lokat kapitałowych o okresie amortyzacji nie dłuższym niż 1 rok )

b.bilans obrotu kapitałami długoterminowymi (przepływy

kapitału średnio i długoterminowego w formie zagranicznych inwestycji bezpośrednich i pośrednich oraz w formie średnio i długookresowych kredytów prywatnych, rządowych )

2.bilans obrotów wyrównawczych - określany też jest jako bilans obrotów dewizowych BC danego kraju

operacje autonomiczne - to pozycje bilansu obrotów bieżących, a więc: obroty towarowe i usługowe, bilans procentów i dywidend, przepływy niekompensowane oraz wydatki rządowe, ponadto: przepływy kapitałów długoterminowych zarówno w formie pożyczek, jak i lokat bezpośrednich i pośrednich.

transakcje wyrównawcze - krótkoterminowe zadłużenia kraju wobec zagranicznych organów oficjalnych i międzynarodowych organizacji finansowych oraz przepływ złota monetarnego i dewiz

80. Pojęcie równowagi i nierównowagi bilansu płatniczego.

Równowaga w krótkim okresie: w krótkim okresie bilans na ogół jest niezrównoważony, ponieważ proces gospodarowania jest ciągły i czas jego trwania nie pokrywa się z okresem obrachunkowym.

Równowaga w długim okresie: deficyty i nadwyżki bilansu płatniczego w kolejnych latach mogą się w sumie równoważyć i dlatego w dłuższym okresie bilans płatniczy może być zrównoważony.

Bilans płatniczy jest zrównoważony, gdy nie występują transakcje wyrównawcze, czyli takie których celem jest zrównoważenie bilansu płatniczego (np. celowe zaciąganie kredytu w warunkach deficytu bilansu handlowego ). Z równowagą bilansu płatniczego mamy do czynienia również, gdy transakcje autonomiczne równoważą się.

Trwała równowaga bilansu płatniczego - ma miejsce wtedy, gdy bilans płatniczy w kolejnych latach jest zrównoważony lub, gdy w następujących po sobie latach deficyty i nadwyżki kompensują się.

Pozorna równowaga - to taki stan bilansu, który osiągnięto w efekcie zastosowania przez władze pewnych środków polityki gospodarczej.

Rzeczywista równowaga - to stan, jaki następuje mimo braku jakiejkolwiek interwencji władz w tym zakresie.

81. Podstawowe mierniki stopnia zaangażowania w międzynarodowym podziale pracy i ich ocena

Do podstawowych mierników stopnia zaangażowania w międzynarodowym podziale pracy zaliczamy:

-udziały w imporcie i eksporcie światowym,

-przeciętną stopę importu (Im/Y) i przeciętną stopę eksportu

-( Ex/ Y) , gdzie Y-wartość dochodu narodowego,

- krańcowa stopa importu ( Δ Im/Δ Y) i krańcowa stopa eksportu ( Δ Ex/ Δ Y),

-dochodowa elastyczność importu - relatywne zmiany importu

-(Δ Im/ Im) w stosunku do relatywnych zmian dochodu narodowego w analizowanym okresie, czyli :

dYim =(Δ Im/ Im): (Δ Y/Y)

dochodowa elastyczność eksportu - relatywne zmiany eksportu

( Δ Ex / Ex) w stosunku do relatywnych zmian dochodu narodowego w analizowanym okresie, czyli:

dY ex = (Δ Ex/ Ex): (Δ Y/ Y)

- cenowa elastyczność importu -relatywne zmiany importu w stosunku do relatywnych zmian cen (Δ P/P) w danym okresie,

cYim = (Δ Im/Im): (ΔP/P),

cenowa elastyczność eksportu relatywne zmiany eksportu w stosunku do relatywnych zmian cen w danym okresie,

cYex = (Δ Ex/ Ex) : (ΔP/P)

- produkcyjna elastyczność importu i eksportu

Pim = (Δ Im / ΔP) : (Im/ P) ; Pex =(Δ Ex/Δ P): (Ex/ P),

- inwestycyjna elastyczność importu i eksportu

Iim = ( Δ Im / Δ I) : (Im/I); Iex = ( Δ Ex/Δ I) : (Ex/I).

Wskaźniki dotyczące elastyczności mogą się wahać od 0 (elastyczności sztywne) poprzez jedność (elastyczność neutralna) do nieskończoności (elastyczność na wysokim poziomie). Kształtują się różnie w różnych krajach i w poszczególnych okresach.

82. Podstawowe formy wymiany gospodarczej, ich istota i znaczenie we współczesnej gospodarce światowej

Do podstawowych form wymiany gospodarczej zaliczamy:

- wymianę rzeczową,

- wymianę finansową.

Wymiana rzeczowa to przede wszystkim wymiana:

- produktów naturalnych - ich transport i eksport,

- ludności - międzynarodowa migracja ludności - jej przenoszenie się przez granice narodowe na dłuższe okresy,

- energii,

- informacji.

Drugą formą wymiany gospodarczej jest pieniądz. Pieniądz posiada wartość, a jako towar specyficzny posiada także wartość użyteczną. Pieniądz spełnia określone funkcje:

- jest miernikiem wartości- w pieniądzu wyraża się wartość i ceny różnych towarów,

- jest środkiem płatniczym - uwalnia nas od zobowiązań,

- jest środkiem cyrkulacji - umożliwia zawieranie transakcji P-T-P,

- jest środkiem tezauryzacji - środek do gromadzenia pieniędzy,

- pieniądz światowy.

---