PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA - wykład, dn. 06.10.2010
ROZWÓJ PSYCHOLOGII SPOŁECZNEJ - podstawowe dane
*Wybrane twierdzenia dotyczące psychologii społecznej:
-George W. Allport:
„Psychologia społeczna jest dziedziną antyczną; lecz jest także współczesna - ultrawspółczesna i fascynująca”.
„Psychologia społeczna wymaga podłoża nasyconego tradycją swobody naukowych dociekań, filozofią i etyką demokracji oraz uprzedniego rozwoju nauk przyrodniczych i biologicznych formułujących wspólnie jednolitą pożywną mieszaninę”.
„Kluczowy problem psychologii społecznej to społeczna natura człowieka - problem zrodzony już w starożytności, lecz zarazem i nieustający”.
-Gotschalk:
„Złożoność człowieka wynika stąd, że jako rzecz podlega prawom fizyki i chemii. Jako zwierzę ma określone pochodzenie, filozofię i psychologię. Zaś jako człowiek ma instytucje, posady, tradycje oraz aspiracje i jest obiektem zarówno wewnętrznych jak i zewnętrznych psychologicznych pobudzeń i nacisków”.
*Etapy badań zachowania społecznego wg Hollandera:
Etap filozofii społecznej, o korzeniach w starożytności (spekulatywność i logika). Przywoływane nazwiska to m.in. Platon czy Arystoteles.
Tzw. empiryzm społeczny, rozpoczęty w XIX wieku, z naciskiem na zbieranie danych i opis środowiska społecznego.
Studium analizy społecznej - etap współczesny, zaangażowany w badania nad poszukiwaniem związkowych przyczynowo-skutkowych, rozwijaniem teorii naukowych i poszukiwaniem ogólnej teorii funkcjonowania społecznego.
*Rozwój psychologii społecznej jako nauki:
-1987 rok - opublikowany eksperyment Tripletta nad czasem osiąganym przez kolarzy.
-1908 rok - pierwsze książki poświęcone psychologii społecznej jako wyodrębnionej dziedziny wiedzy - Ross i McDougall (zatytułowane „Social psychology”). Nieco wcześniejsze były prace Le Bona i Tarde'a.
-Jak się szacuje, ok. 95% wszystkich badań, które można przypisać obszarowi zainteresowań psychologii społecznej jest plonem ostatnich 25-30 lat.
-Przykłady:
1935 rok - Murchison „Handbook of social psychology” (400 stron podzielone na 12 rozdziałów).
1954 rok - Lindzey „The handbook of Social psychology” (ponad 1000 stron i ponad 24 rozdziały).
1969 rok - Lindzey i Aronson „The handbook…” (5 tomów, 4000 stron, 45 rozdziałów).
Lata 90. - zanotowano ponad 200% wzrost liczby czasopism poświęconych psychologii społecznej w okresie poprzedzających 25 lat.
-Przebieg rozwoju:
Pierwsze trzy dekady poświęcone ustanowieniu psychologii społecznej jako odrębnej dziedziny nauki.
Wg Cartwrighta do rozwoju psychologii społecznej najbardziej przyczyniła się II Wojna Światowa i Hitler ze swoją doktryną (antysemityzm, antyintelektualizm).
Do Stanów wyemigrowali tacy uczeni jak: Lewin, Heider, Kohler, Wertheimem, Katona, Lazarsfeld, Brunswick, a ich następcami stali się: Asch, Kretch, Crutchfield, Merton, Campbell, Likert, Lipitt, Frencz, Zander, Festinger, Kelley, Thibault, Schachter, Deutch i inni.
W okresie II Wojny Światowej badania były głównie poświęcone: budowaniu właściwego morale cywili i zwalczaniu demoralizacji, powstawaniu i kształtowaniu postaw, zwalczaniu stereotypów i uprzedzeń, rozpowszechnianiu informacji, wojnie psychologicznej, stosunkom międzynarodowym, psychologicznym problemom czasu wojny.
W ramach tych badań tworzono i doskonalono narzędzia badawcze a sondaż jako technika badań na powrót pokazał swą siłę.
Dzięki tym ustaleniom powstały nowe obszary badań, takie m.in. jak: psychologia organizacji, zachowania ekonomiczne, zachowania społeczne itp.
*Definicje psychologii społecznej:
-Ross (1908) - „Psychologia społeczna interesuje się tym, w jaki sposób myślenie i wspomnienia są konsekwencją naśladowania i sugestii”.
-McDougall (1908) - „Psychologia społeczna zajmuje się rolą instynktów, uczuć i socjalizacji w kształtowaniu ludzkiego zachowania”.
-Allport F. H. (1924) - „Psychologia społeczna jest nauką, która bada zachowanie jednostki do takiego stopnia, w jakim jej zachowanie stymuluje inne jednostki bądź samo jest reakcją na ich zachowanie; opisuje świadomość jednostki w zakresie świadomości obiektów społecznych i społecznych reakcji”. Zachowania społeczne to stymulowanie innych i reakcja na stymulację pochodzącą od nich.
-Allport G. (1954) - „Istotą psychologii społecznej jest zrozumienie i wyjaśnienie, w jaki sposób myślenie, odczuwanie i zachowanie jednostki jest wywołane rzeczywistą, wyobrażoną lub zakładaną obecnością innych ludzi”.
-Secord i Backman (1964) - „Psychologia społeczna bada zachowanie jednostek w kontekstach społecznych (…). Zachowanie jednostki w obecności innych osób jest zarówno reakcją na innych jak i bodźcem dla nich (…). Stąd psychologia społeczna zajmuje się wzajemnymi zależnościami między osobowością, systemem społecznym oraz (w mniejszym stopniu) oddziaływaniami kulturowymi”.
-Freedman, Sears i Carlsmith (1970) - „Psychologia społeczna jest systematycznym badaniem społecznego zachowania. Jest to obszar dotyczący interakcji między ludźmi i różnorodnych zachowań bezpośrednio odnoszących się do zjawisk społecznych występujących nawet wtedy, gdy inni ludzie nie są obecni (lubienie, miłość, agresja, konformizm, afiliacja, komunikacja i wpływ, oddziaływanie grupy na poszczególne jednostki, reakcje na hałas, warunki mieszkaniowe, przestrzeń, zatłoczenie). Ogólnie mówiąc, próbuje ustalić w jaki sposób ludzie wzajemnie na siebie oddziałują”.
-Shaver (1977) - „Psychologia społeczna to naukowe badanie czynników osobowościowych i sytuacyjnych, które wpływają na zachowania społeczne jednostki”.
-Cartwright (1979) - „Psychologia społeczna to dziedzina nauk społecznych starająca się wyjaśnić w jaki sposób społeczność wpływa na poznanie, motywację, rozwój i zachowania jednostki i jak ta jednostka wpływa na ową społeczność”.
-Myers (1983) - „Psychologia społeczna to nauka badająca w jaki sposób ludzie myślą o innych, wpływają na siebie i odnoszą się do siebie. Jest to nauka badająca nasze powiązania z innymi ludźmi”.
*Sposoby uprawiania psychologii społecznej (wg Manna):
„Psychologiczny” - związany z analizą jednostki w obrębie otoczenia społecznego (nacisk położony na postawy, motywy, uczucia, uczenie się, spostrzeganie itp., tak jak są one kształtowane przez społeczność i jej grupy).
„Socjologiczny” - koncentruje się na grupach jako obiektach badań, wiążąc się z jednostką poprzez jej kontekst społeczny (dynamika grupy, zachowanie tłumu, normy społeczne, siła więzi międzyludzkich, rozchodzenie się plotki, proces porozumiewania się itp.).
NATURA LUDZKA
*Hedonistyczna natura człowieka:
-Podstawowym założeniem jest to, że człowiek działa w celu maksymalizacji swej przyjemności a minimalizacji przykrości:
Hedonizm teraźniejszości - wersja najstarsza. Ludzie maksymalizują swa przyjemność tu i teraz.
Hedonizm przeszłości - aktualne zachowanie jest konsekwencją ubiegłego zachowania (np. w teorii wzmocnień Thordnike'a czy teorii Skinnera).
Hedonizm przyszłości - wymaga uwzględnienia antycypacji, celu, oczekiwań i podejmowania decyzji (np. współczesna teoria społecznego uczenia się).
*Biologiczna natura człowieka:
-Człowiek jest tym, czym się urodził.
-Działania społeczne nie są w stanie wykształcić w kimś czegoś, czego osoba nie ma, z czym się nie urodziła.
*Człowiek jako maszyna:
-Człowiek jest istotą zaprogramowaną.
-Kultura i społeczność tworzą takie programy.
-Jest to myślenie o człowieku jako o układzie zaprogramowanym (istota tego podejścia).
-Analogia do zegara.
-Dziś mówimy o człowieku jako o programie do przetwarzania informacji.
*Humanistyczny model człowieka:
-Przeciwstawny do poprzednich.
-Człowiek jest zdeterminowany biologicznie, ale jest też czymś więcej.
-Wszystko to, co wcześniej jest prawdziwe.
-Zawiera on szereg twierdzeń, np. każdy ma w sobie coś wielkiego i kiedy to obudzi będzie wielkim człowiekiem.
-Człowiek to istota skrajnie uzależniona od innych ludzi.
-Posługuje się symbolami (dzięki nim przyswajamy kulturę), stanowi o charakterystyce człowieka.
-Człowiek jest zorientowany na przyszłość - to, co robię dziś, robię z myślą o tym, co będzie w przyszłości.