22.04.2005 - Ćwiczenia 9
TEMAT: Tkanka nabłonkowa
Tkanka nabłonkowa posiada błonę podstawną, zawiera także w cytoplazmie filamenty keratynowe. Na powierzchni występują rzęski i mikrokosmki. Może pochodzić z wszystkich listków zarodkowych. Pełni szereg funkcji:
Tworzy barierę ochronną przed wpływem środowiska
Absorbuje składniki odżywcze
Wydziela wytworzone wewnątrzkomórkowo substancje
Odbiera bodźce
Wydala na zewnątrz niektóre produkty przemiany materii
Gra rolę w reakcjach immunologicznych
Odżywianie tego nabłonka zachodzi przede wszystkim przez dyfuzję z sąsiadujących komórek. Nie dochodzą do niego tętnice.
NABŁONEK JEDNOWARSTWOWY PŁASKI - występuje w miejscach gdzie konieczna jest ułatwiona dyfuzja gazów i transport prostych związków chemicznych. Komórki mają kształt nieregularnych wielokątów. Jako śródbłonek wyścieła jamę serca, naczynia krwionośne i limfatyczne. Pod nazwą mezotelium pokrywa osierdzie, otrzewną i opłucną. Pokrywa kłębuszki nerkowe, wchodzi w skład ścian pęcherzyków płucnych.
NABŁONEK JEDNOWARSTWOWY SZEŚCIENNY - wysokość komórek w przybliżeniu równa się szerokości. Często pełni funkcję wydzielnicze lub transportowe dlatego też składniki cytoplazmy mają ułożenie biegunowe. Mają bardzo liczne mitochondria. Występuje w kanalikach krętych I i II rzędu nerki, oraz w gruczołach.
NABŁONEK JEDNOWARSTWOWY WALCOWATY - wymiar wysokości komórki przeważa nad wymiarem poprzecznym. Komórki są wydłużone i zawierają jądro bliżej podstawy komórki. Przede wszystkim pełni funkcje absorpcyjną, sekrecyjną i ochronną. Wyścieła przewód pokarmowy od żołądka do odbytnicy
NABŁONEK WIELORZĘDOWY - składa się z komórek o różnych wysokościach z których wszystkie kontaktują się z błoną podstawną. Jądra leżą na różnych poziomach - stąd nazwa nabłonka. Charakterystyczny dla układu oddechowego: wyścieła jamę nosową w części oddechowej, zatoki, gardło, tchawicę, oskrzela. Zawiera rzęski. Występuje także w przewodzie najądrza i nasieniowodzie (tam ma stereocylia)
NABŁONEK WIELOWARSTWOWY PŁASKI ROGOWACIEJĄCY - występuje na odkrytych powierzchniach ciała np. skórze i określany jest naskórkiem. Może być owłosiony lub nie. Zawiera cztery warstwy komórek: podstawną, kolczystą, ziarnistą, rogowaciejącą. Nabłonek skóry nieowłosionej jest znacznie grubszy. Komórki najbardziej zewnętrznej warstwy ulegają ciągłemu złuszczaniu i ciągle są zastępowane przez nowe.
NABŁONEK WIELOWARSTWOWY PŁASKI NIEROGOWACIEJĄCY - występuje w miejscach narażonych na uszkodzenia, na powierzchniach, które musza być stale wilgotne. Zawiera gruczoły. Występuje na powierzchni przedniej rogówki, w jamie ustnej, górnej części nagłośni, w przełyku i odbycie a także w części pochwowej szyjki macicy.
NABŁONEK WIELOWARSTWOWY WALCOWATY - składa się z kilku warstw, wyścieła przewody wyprowadzające ślinianek i innych gruczołów zewnątrzwydzielniczych.
NABŁONEK PRZEJŚCIOWY - typowy dla dróg moczowych. Jego wygląd zależy od stopnia wypełnienia pęcherza. Część komórek cechuje się dwoma jądrami. Określany także jako wielowarstwowy sześcienny. Biegnie od kielichów nerkowych aż do początkowych odcinków cewki moczowej.
GRUCZOŁY - wywodzą się z tkanki nabłonkowej. Powstają w trakcie organogenezy. Wyróżniamy gruczoły wydzielania wewnętrznego i zewnętrznego. Tylko te drugie mają przewody wyprowadzające. Wewnątrzwydzielnicze tworzą hormony.
Do gruczołów wydzielania zewnętrznego zaliczamy gruczoł sutkowy, ślinianki. Gruczoły mogą być proste bądź złożone.
Gruczoły proste: cewkowy, kłębkowaty, cewkowaty, pęcherzykowy - mają jeden przewód wyprowadzający.
Gruczoły złożone: cewkowo-pęcherzykowy, cewkowy, pęcherzykowy.
Możemy także wyróżnić gruczoły: śluzowe, surowicze i mieszane.
Rodzaje wydzielania:
Merokrynowo - występuje w gruczołach endokrynowych oraz w śliniankach. Odbywa się przez fuzję błony pęcherzyków wydzielniczych z zewnętrzną błoną komórkową i wydzielina uwalnia się w procesie egzocytozy
Apokrynowo - charakterystyczny dla gruczołu mlekowego oraz potowego wonnego. Następuje fuzja błony dużych pęcherzyków wydzielniczych z błoną komórkową i uwalnia się ich zawartość. Następuje skrócenie wielkości gruczołu
Holokrynowo - istnieje w gruczole łojowym. Dochodzi do zniszczenia całego gruczołu w czasie wydzielania.
Budowa i funkcje nabłonków mogą ulegać przejściowym zmianom. Jest to tzw. Modulacja. Charakter nabłonka jest wyznaczany przez błonę podstawną oraz znajdującą się pod nią tkanką łączną. Natomiast trwała zmiana budowy lub funkcji to metaplazją.
Niektóre rodzaje nabłonków wydzielają cytokiny m.in. interleukiny albo wydzielają peptydy tj. defenzyny, które są rodzajem antybiotyków zabijających bakterie.
3