W jaki sposób sąd empiryczny staje się sądem powszechnie ważnym?
Kant analizując sądy syntetyczne (oparte na empirii) dotyczące przyrody jako przedmiotu nauki, dochodzi do wniosku, że sama naoczność przedmiotu - spostrzeżenie - nie jest jeszcze sądem empirycznym, a już na pewno nie powszechnie ważnym. Więc jaki warunek powinien zostać spełniony, by móc wydawać sądy empiryczne, które byłyby powszechnie ważne oraz tożsame z sądami innych ludzi na temat danego przedmiotu?
Autor przedstawia wizję czystej przyrody określonej przez ogólne reguły. Uważa, że istnieje możliwość poznania przyrody a priori, a nawet twierdzi, że bez udziału intelektu, który dostarcza pojęć dla naszych spostrzeżeń, nie jest możliwe poznanie w formie sądów empirycznych. Twierdzi, iż wiele przedmiotów przyrody nie mogło by zostać w ogóle zrozumianych, gdyby nie pojęcia czysto abstrakcyjne. Przykładem tego może być pojęcie nieprzenikliwości, na której zbudowane jest empiryczne pojęcie materii.
Teraz, gdy wiemy, iż istnieje związek pomiędzy formami intelektu a spostrzeżeniami, możemy zrozumieć kolejne etapy formułowania sądów empirycznych powszechnie ważnych.
Podstawa takich sądów są posiadane przez nas dane naoczne, inaczej zwane spostrzeżeniem. Ta część zależna jest tylko i wyłącznie od naszych zmysłów. Drugim budulcem są sądy, które zależne z kolei są tylko od naszego intelektu. Autor ostrzega, że kolejnym krokiem nie może być tylko samo porównanie naoczności i złączenie jej w świadomości własnego stanu. Taki sąd byłby tylko sądem spostrzeżeniowym. Przedstawiałby tylko pewne powiązania naoczności w naszym umyśle, bez odniesienia do samego przedmiotu spostrzeżenia. Taki sposób nie prowadzi do powstania, jak wielu uważa, sądu o charakterze powszechnej ważności i konieczności.
Tak więc, jak wspomniane było na początku - do powstania sądu empirycznego, potrzebne jest pojęcie, pod które zostanie podciągnięta dana naoczność. I właśnie to pojęcie określa formę, w jaki sposób w ogóle można sądzić o danym przedmiocie. Dopiero tak uzupełnione spostrzeżenie związane się w jednej świadomości można nazwać sądem empirii ogólnie powszechnym. Wracając do samej idei pojęcia, to musi ono być czystym pojęciem a priori i służyć jedynie do wyznaczenia naoczności sposobu w jaki może zostać użyte w sądach.
Łączenie danych naocznych ze sobą w stanie naszych umysłów, uprzednio podciągając koniecznie pod pojęcie intelektu, daje nam rezultat w postaci sądów empirycznych o powszechnej ważności i konieczności. Tak powstały sąd ,właśnie z owej powszechnej ważności, będzie tożsamy z sądami innych ludzi na temat danego obiektu spostrzeżeniowego.
Borkowski Przemysław
Filozofia II rok