OGÓLNY MODEL

GLOBALNEGO POPYTU I GLOBALNEJ PODAŻY

Co, jak i dla kogo produkować nie stanowiłoby problemu, gdyby zasoby były nieograniczone. Ta ograniczoność zasobów zmusza społeczeństwo do dokonywania wyboru między dobrami relatywnie rzadkimi.

Gospodarka funkcjonująca przy pełnym zatrudnieniu musi dla wzrostu produkcji jednego dobra, zrezygnować z części produkcji innego - zasada substytucji.

Krzywa (krawędź) możliwości produkcyjnych

• Każdy punkt na krzywej przedstawia możliwości maksymalne, przy zastosowaniu wszystkich pozostających w naszej dyspozycji czynników wytwórczych.

• Każda możliwość jest do zrealizowania, a wybór powinien być dokonywany na podstawie popytu społeczeństwa.

• Sytuacja na zewnątrz krzywej leży poza naszymi możliwościami i może być brana pod uwagę w sytuacji znacznego postępu technicznego, czy zwiększenia ilości czynników produkcji.

• Każdy punkt wewnątrz układu współrzędnych oznacza, że produkujemy poniżej naszych możliwości produkcyjnych.

Podstawowy problem makroekonomiczny polega na tym, że nasza gospodarka znajduje się zwykle w punkcie poniżej istniejących zdolności produkcyjnych.

Różnię między produktem potencjalnym a realnym stanowi tzw. luka PKB.

Maksymalny potencjalny PKB

Jest to produkt, który wytworzyłaby gospodarka, gdyby wszystkie czynniki były w pełni wykorzystane.

W praktyce to pojęcie może oznaczać dwie różne rzeczy:

• może to być maksymalny, fizycznie osiągalny PKB, (nie !)

• może to być PKB, który w danym systemie ekonomicznym jest możliwy do osiągnięcia bez interwencyjnej polityki państwa lub przy jej zastosowaniu.

Na przykład, potencjalny PKB może być określony przez:

• pełne wykorzystanie siły roboczej,

• optymalne wykorzystanie zdolności produkcyjnych, a więc co najmniej w 85%,

• poziom PKB osiągany w latach wielkiego ożywienia w 1929 roku (przy 3,1% stopie bezrobocia), lub w 1948 (przy 3,9% stopie bezrobocia),

• poziom osiągany przy 6% (naturalnej) stopie bezrobocia,

• poziom produkcji, który można by osiągnąć, gdyby wszystkie rynki znajdowały się w stanie równowagi.

Z proponowanych podejść wynika, że:

• ustalenie potencjalnego PKB nawet teoretycznie nie jest łatwe,

• większość proponowanych podejść zakłada niewykorzystanie co najmniej jednego czynnika produkcji,

• takie podejście zakłada niemożność systemu zbliżenia się w dłuższym okresie do pełnego wykorzystania zasobów czynników produkcji oraz ustalanie się równowagi,

• krótkookresowej i poziomu PKB w punkcie mniej lub bardziej oddalonym od teoretycznie potencjalnego PKB,

• taka sytuacja oznacza, że wielkość PKB podlega stałym wahaniom i po okresach przyspieszonego wzrostu, następują okresy recesji (spadek PKB lub spadek tempa wzrostu PKB).

Narzędzia polityki Zmienne indukowane

Zmienne zewnętrzne

Zmienne polityczne i zmienne zewnętrzne wpływają na zmienne indukowane

Jak działają te siły

wewnątrz m a k r o g o s p o d a r k i

Globalna podaż - wielkość produkcji, którą wytworzą i sprzedadzą podmioty gospodarcze przy istniejących cenach, mocy wytwórczej i kosztach, to ilość towarów, które przedsiębiorstwa są gotowe wyprodukować w kraju w ciągu roku po określonej cenie

• Ogólnie rzecz biorąc, jednostki będą dążyć do tego, aby wielkość ich produkcji odpowiadała wielkości ich potencjalnego produktu (zał. : produktem potencjalnym jest ta maksymalna ilość produkcji, którą dana gospodarka może wytworzyć bez wywołania inflacji).

• Jeśli jednak ceny i wydatki są niskie, przedsiębiorstwa mogą wytwarzać mniej. Gdy ceny i popyt są wysokie, przedsiębiorstwa mogą wytwarzać większe ilości od swego potencjalnego produktu (przez jakiś czas).

• Z definicji globalnej podaży wynika, że jest ona ściśle związana z poziomem potencjalnego produktu. Co zatem wpływa na potencjalny produkt i w związku z tym wyznacza globalną podaż?

• Lewa strona rysunku: praca i kapitał oraz efektywność stosowanych kombinacji tych nakładów (zależna od stosowanych w danym społeczeństwie technik i technologii)

Globalny popyt - to suma, którą przy danych cenach, dochodach oraz innych zmiennych ekonomicznych wydadzą konsumenci, przedsiębiorstwa oraz rząd.

• Globalny popyt wyznaczają takie siły jak: poziom cen, dochody ludności, oczekiwania dotyczące przyszłości, a także zmienne polityczne, takie jak: podatki, zakupy rządowe, czy podaż pieniądza.

• Aby dojść do rzeczywistych wyników gospodarki, czyli do faktycznych wielkości Produktu Krajowego Brutto, zatrudnienia, wysokości cen, trzeba rozpatrzyć wzajemne oddziaływanie globalnej podaży i globalnego popytu.

W gospodarce rynkowej : Y = C + I + G

Y - PKB

C - wydatki konsumpcyjne

I - wydatki inwestycyjne

G - wydatki rządowe

Strumienie napływających ciągle wydatków spotykają się z podażą wytworzonych dóbr na rynku i w wyniku tych zderzeń kształtują się ceny, to znaczy określony poziom cen.

Przeciętny Przeciętny

poziom cen poziom cen

Realny PKB Realny PKB

AD - krzywa globalnego popytu

AS - krzywa globalnej podaży

Krzywe globalnego popytu i globalnej podaży różnią się zdecydowanie od krzywej popytu i krzywej podaży na określony towar:

Krzywa globalnego popytu :

• Oś pionowa, to nie cena jednego towaru lecz poziom cen. Fakt ten eliminuje również skutki substytucyjne między towarami. Obniżka przeciętnego poziomu cen oznacza zmiany w poziomie dochodów realnych całego społeczeństwa. Przy spadku cen następuje wzrost siły nabywczej pieniądza i możliwość zakupienia większej ilości dóbr.

• Przy spadku cen zostaje też obniżona stopa % od kredytów, co zachęca przedsiębiorców do zwiększania wydatków inwestycyjnych, a w gospodarstwach domowych spowoduje wzrost kredytów konsumpcyjnych

• krzywą popytu można przesunąć w prawo prostą decyzją rządu, na przykład przez zwiększenie wydatków rządowych, wzrost ilości pieniądza w obiegu lub obniżenie stopy % (co spowoduje zwiększenie wydatków inwestycyjnych krzywa AD jest opadająca, spadek cen powoduje wzrost dochodów realnych.

Funkcja AD mówi nam ile wszystkie podmioty w gospodarce kupią przy różnych poziomach cen w gospodarce

Krzywa globalnej podaży :

• pokazuje relacje między poziomem cen a realnym produktem;

• wzrost przeciętnego poziomu cen stanowi bodziec do zwiększania produkcji, w rezultacie czego krzywa zagregowanej podaży rośnie;

• gdy pod wpływem różnych czynników (poza- cenowych) wzrośnie podaż, a nie zmieni się położenie krzywej agregatowego popytu, wówczas krzywa AS przesunie się w prawo. Spadnie realny poziom cen i wzrośnie realny PKB.

Krzywe globalnej podaży i globalnego popytu

W punkcie przecięcia się krzywej globalnego popytu (AD) z krzywą globalnej podaży (AS) gospodarka znajduje się w stanie równowagi (E), przy realnym PKB (Y) i przeciętnym poziomie cen (P).

Krzywa Ad i AS mogą zmieniać swe położenie pod wpływem innych czynników niż zmiana cen i mogą wyznaczać nowy punkt równowagi przy innym poziomie cen i PKB.

Np. pod wpływem zwiększonej ilości pieniądza w obiegu oraz zwiększonych wydatków rządowych krzywa AD przesuwa się na prawo (AD1). Wówczas wzrośnie przeciętny poziom cen z P do P1 i ustali się nowy stan równowagi E1 przy Y1.

Gdy pod wpływem czynników pozacenowych wzrośnie podaż, a nie zmieni się położenie krzywej globalnego popytu, wówczas krzywa AS przesunie się na pozycję AS1. Spadnie wówczas przeciętny poziom cen i wzrośnie realny PKB.

Czy krzywa AS musi rosnąć? Krzywa AD w krótkim okresie czasu jest rosnąca. Kiedy rośnie popyt przedsiębiorstwa zwiększają produkcję i ceny, gdyż niektóre składniki kosztów (np. płace, czynsze) pozostają stałe. Jednak w dłuższym okresie czasu przedsiębiorcy nie odniosą korzyści związanych z wyższym poziomem popytu, gdyż wyższe ceny związane ze wzrostem popytu pociągną za sobą wzrost płac (kosztów).

Długookresowa AS jest pionowa, przy realnym PKB równym potencjalnemu. W miarę postępujących przystosowań kosztów reakcja wielkości produkcji na przesunięcia popytu jest coraz słabsza, reakcja cen zaś coraz silniejsza.

Globalny popyt napędza krótkookresowe zmiany produkcji realnej. W długim okresie czasu wielkość realnego PKB zależy od produktu potencjalnego, a globalny popyt wywiera wpływ przede wszystkim na poziom cen.

Kształt krzywej podaży to jeden z najbardziej dyskutowanych problemów w makroekonomii. Spór dotyczy głównie odpowiedzi na pytanie:

• czy o poziomie PKB decydują czynniki popytowe, czy podażowe?

• czy równowaga ogólna możliwa jest tylko w punkcie pełnego wykorzystania czynników produkcji, czy też przy różnym poziomie produkcji i różnym stopniu wykorzystania czynników produkcji?

6

A

A

B

C

D

Y

X

4

3

2

1

0

10 20 27 25

X

POLITYKA

FISKALNA

POLITYKA

PIENIĘŻNA

POLITYKA

DOCHODÓW

POLITYKA HANDLOWA (HZ)

MAKROGOSPODARKA

KLIMAT

WOJNY

INNE

ZMIENNE

PODAŻ PIENIĄDZA

PRACA

DOCHODY,

POZIOM CEN

PRODUKT

WYDATKI I PODATKI

ZATRUDNIENIE I BEZROBOCIE

CENY

EKSPORT NETTO

KAPITAŁ

ZASOBY

NATURAL.

TECHNO-

LOGIA

GLOBALNY

POPYT

GLOBALNA

PODAŻ

Wzajemne oddziaływanie globalnego popytu i globalnej podaży

PRODUKT

(realny PKB)

Zatrudnienie

i

Bezrobocie

Ceny

i inflacja

AD

AS

AD

AD1

AS

AS1

E

E1

P

Y

Y1

P1

---