Autorzy opracowania

Iwona Kulpa - Szustak

Hanna Wiśniewska

Arkadiusz Walczak

Podstawowe informacje o filmie

Tytuł: Gabinet doktora Caligari

Tytuł oryginalny: Das Kabinett des Doktor Caligari

Kategoria genologiczna: film niemy, film grozy

Reżyser: Robert Viene

Scenariusz: Carl Mayer, Hans Janowitz

Zdjęcia: Willy Hameister

Obsada: Werner Krauss jako Dr Caligari, Conrad Veidt jako Cesar, Lil Dagover jako Jane Olsen, Friedrich Fehér jako Francis

Muzyka: Alfredo Antonini

Rok i kraj produkcji: 1919, Niemcy

Dystrybutor: Vivarto

Czas trwania: 71 min.

Dolna granica wieku odbiorców: 15 lat

Docelowa grupa odbiorców (etap edukacji): szkoła ponadgimnazjalna

Nazwy przedmiotów (zajęć), na których można wykorzystać film: język polski, wiedza o kulturze, historia

Krótka informacja o filmie

Gabinet doktora Caligari to prekursorskiego dzieło niemieckiego ekspresjonizmu, a także jeden z pierwszych filmowych horrorów, który wywarł znaczący wpływ na rozwój tego gatunku filmowego. Film utrzymany w nastroju somnambulicznej sennej mary napawającej widzów niemal dotykalnym, gęstym strachem.

Związki z podstawą programową

Język polski

Uczeń:

odczytuje sens całego tekstu oraz wydzielonych przez siebie fragmentów;

potrafi objaśnić ich sens oraz funkcję na tle całości (zakres podstawowy)

czyta utwory stanowiące konteksty dla tekstów kultury poznawanych
w szkole (zakres rozszerzony);

szuka literatury przydatnej do opracowania różnych zagadnień; selekcjonuje ją według wskazanych kryteriów (w zasobach bibliotecznych korzysta zarówno z tradycyjnego księgozbioru, jak i z zapisów multimedialnych
i elektronicznych, w tym Internetu) (zp);

prezentuje własne przeżycia wynikające z kontaktu z dziełem sztuki (zp);

określa problematykę utworu (zp);

wykorzystuje w interpretacji utworu konteksty (np. literackie, kulturowe, filozoficzne, religijne) (zp);

konfrontuje tekst literacki z innymi tekstami kultury np. plastycznymi, teatralnymi, filmowymi.

Wiedza o kulturze

Uczeń:

zna dwudziestowieczne dzieła reprezentujące różne dziedziny sztuki (literaturę, architekturę, plastykę, muzykę, teatr, fotografię, film, sztukę nowych mediów) i dostrzega związki pomiędzy nimi;

wskazuje różne funkcje dzieła sztuki (np. estetyczną, komunikacyjną, społeczną, użytkową, kulturową, poznawczą, ludyczną)

analizuje temat dzieła oraz treści i formę w kontekście jego różnych funkcji, wykorzystując podstawowe wiadomości o stylach i epokach z różnych dziedzin sztuki;

analizuje film lub analizuje spektakl teatralny, posługując się podstawowymi pojęciami z zakresu właściwej dziedziny sztuki;

wypowiada się na temat dzieła sztuki używając pojęć zarówno swoistych dla poszczególnych sztuk, jak i wspólnych (forma, kompozycja, funkcja, nadawca, odbiorca, użytkownik, znaczenie, kontekst, medium);

dostrzega i nazywa związek między dziełem a sytuacją społeczno-historyczną i obyczajami epoki, w której powstało.

Historia

Zakres rozszerzony

Kryzys demokracji i systemy totalitarne. Uczeń:

wyjaśnia społeczne, gospodarcze, polityczne i kulturowe uwarunkowania panowaniem rządów autorytarnych w Europie Środkowo-Wschodniej, faszyzmu włoskiego i nazizmu oraz charakteryzuje aktywność międzynarodową Włoch
i Niemiec w latach trzydziestych XX w.;

porównuje systemy totalitarne oraz charakteryzuje ich imperialne cele;

prezentuje stanowiska nauk społecznych na temat genezy i mechanizmów działania systemów totalitarnych.

Europa i świat między wojnami. Społeczeństwo, gospodarka, kultura.

Uczeń: rozpoznaje dorobek kulturowy okresu międzywojennego.

Rozwój zainteresowań i pożądanych umiejętności uczniów

	TAK	NIE
Praca z filmem stwarza możliwości rozwoju kompetencji kluczowych uczniów	X
Film motywuje uczniów do samodzielnego uczenia się i poznawania	X
Film sprzyja rozwojowi wyobraźni uczniów	X
Film inspiruje do wykorzystania niestandardowych i oryginalnych metod pracy z uczniami	X
Film pozwala zaprojektować cykl zajęć wokół przedstawionego problemu.	X
Film zawiera sceny przemocy	X
Film zawiera sceny erotyczne		X
Projekcja filmu musi być poprzedzona zajęciami wprowadzającymi	X
Analiza filmu wymaga obecności na zajęciach specjalisty (psychologa, pedagoga, innych)		X

Pomysły na zajęcia filmowe, proponowane metody pracy z filmem

Dyskusja, burza mózgów, metoda projektów (np.temat: Motyw szaleństwa w tradycji kultury-literatura, filozofia, sztuki plastyczne, film), praca z fragmentami filmu i obrazami ekspresjonistów, ćwiczenia redakcyjne: recenzja, scenariusz, scenopis.

Romantyczne wątki sobowtóra, rozdwojenie osobowości w literaturze XIX w. XX wieku i w filmie.

Niemy film grozy a współczesne kino popularne - horror, thriller.

Wpływ psychoanalizy Zygmunta Freuda na kreacje postaci filmowych.

Powieść gotycka.

Zagadnienia związane z konstrukcją dzieła filmowego:

istotna rola scenografii i charakteryzacji podkreślającej nastrój grozy. Rola scenografii w filmie /iluzja zdeformowanego świata, nierealistyczna perspektywa, deformacja przedmiotów oddających stan ducha bohatera, operowanie światłem, jako element służący spotęgowaniu ekspresji, subiektywizm kamery będącej wzrokiem bohatera. Wyzwolenie filmu z konwencji teatru, tworzenie dzieła tylko przy użyciu filmowych środków wyrazu. Kompozycja szkatułkowa dzieła

Tropy interpretacyjne, w tym zagadnienia filmoznawcze

Związki filmu Roberta Vienego z tradycją romantyzmu - subiektywizm narracji, makabryczna fantastyka, groza, okrucieństwo, motyw szaleństwa, oniryzm.

Różne sposoby interpretacji fabuły filmu - Francis - bohater - narrator - szaleniec czy ofiara szalonego tyrana - doktora Caligari?

Relacje - doktor Caligari - somnabulik Cesar a mechanizm zbrodni. Sztuka jako wyrazicielka niepokojów generacyjnych uwarunkowanych biegiem historii, film jako zapowiedź nadejścia Adolfa Hitlera i totalitarnego państwa.

Obecne w filmie motywy funkcjonujące w kulturze

Gabinet doktora Caligari jako manifest ekspresjonizmu, pojęcie stylu jako zespołu środków służących wypowiedzeniu treści związanych z tendencjami epoki. Poetyka ekspresjonizmu w literaturze, malarstwie i filmie, np. w zestawieniu z filmami Student z Pragi w reż. Stellan Rye i Paula Wegenera czy Portier z hotelu Atlantic w reż. Friedricha Wilhelma Murnaua, twórczością Marca Chagalla, Oskara Kokoschki, Ludwiga Meidnera, Salvadora Dali.

Tagi

Ekspresjonizm, romantyzm, somnambulik, sen, mara, fantastyka, groza, okrucieństwo, szaleństwo, oniryzm, klasyka kina, horror, inspiracje malarstwem, tajemnica, morderstwo, strach.

1

---