Badanie orientacyjne ruchomości kręgosłupa
Odcinek szyjny:
Ruchy czynne - pacjent w pozycji siedzącej wykonuje ruchy czynne we wszystkich płaszczyznach /zgięcie wyprost, skłony boczne, skręty/ informując nas o ewentualnych dolegliwościach. Terapeuta obserwuje zakres i symetryczność ruchu.
Przy prawidłowej ruchomości: - zgięcie - szczyt brody dotyka klatki piersiowej
- wyprost - płaszczyzna twarzy ustawia się w linii horyzontalnej.
Ruchy czynne przeciw oporowi ręką terapeuty /napięcia izometryczne/.
Ruchy bierne - terapeuta sprawdza bierną ruchomość kręgosłupa szyjnego /najlepiej w pozycji leżącej/.
Testy czynnościowe kręgosłupa:
TEST MENNELLA - rozciągliwości kręgosłupa szyjnego.
Badany siedzi na krześle rozluźnia mięśnie. Terapeuta staje z boku, opiera stopę na stołku za chorym i obejmuje jego głowę układając ręce pod potylicą i brodą . Opierając się łokciem na swoim kolanie terapeuta odciąga osiowo głowę chorego
TEST ROZCIĄGLIWOŚCI KRĘGOSŁUPA SZYJNEGO W POZYCJI LEŻĄCEJ.
Badany w leżeniu tyłem, głowa za leżanką podtrzymywana przez badającego. Jedna osoba stabilizuje barki, druga odciąga osiowo głowę.
TEST „PALCE-PODŁOGA”( Test PP ) - badanie ruchomości kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej i stawach biodrowych.
Badany wykonuje skłon w przód przy prostych kolanach. Mierzymy odległość opuszki III palca ręki od podłoża (objaw w Thomayera).
Dodatni wynik testu może świadczyć o:
- zmniejszonej ruchomości odcinka lędźwiowego
- skróceniu mięśni kulszowo-goleniowych
- obecności dodatniego testu Lasque'a
- zaburzeniu funkcji stawów biodrowych.
BADANIE RUCHOMOŚCI KRĘGOSŁUPA W POZYCJI SIEDZĄCEJ (skłon w przód).
Badany siedzi na krześle, kkd zgięte w stawach kolanowych i biodrowych 90 stopni i pochyla się w przód wsuwając głowę między kolana. Jeżeli w tej pozycji skłon w przód jest większy niż w pozycji stojącej można podejrzewać przykurcz mięśni kulszowo - goleniowych.
WYKRYWANIE SZTYWNOŚCI KRĘGOSŁUPA W POZYCJI STOJĄCEJ (skłon w tył, skłony boczne)
Przy sztywności w odcinku lędźwiowym podczas odchylania tułowia w tył - badany ugina kolana. Przy skłonach bocznych - chory unosi nogę strony przeciwnej.
BADANIE RUCHOMOŚCI KRĘGOSŁUPA (skręty)
Siad na taborecie, stopy zaczepione o nogi stołka, ręce za głową, łokcie odwiedzione. Badany wykonuje skręty tułowia w prawo i w lewo (amplituda ruchu ok. 180 stopni).
TEST NA UTRWALONĄ LORDOZĘ LĘDŹWIOWĄ.
Pacjent w leżeniu tyłem, kończyny dolne wyprostowane. Terapeuta wsuwa rękę pod lędźwie. Pacjent zgina kończyny w stawach biodrowych i kolanowych. Lordoza giętka - wyrównuje się, utrwalona - nie.
BADANIE GIĘTKOŚCI LĘDZWI.
Pacjent siedzi na krześle. Polecamy aby uniósł oba kolana ku górze. Tułów traci podparcie udowe, opiera się tylko na guzach kulszowych. Jeżeli nie ma usztywnienia lędźwi - pacjent powiększa lordozę lędźwiową. Jeżeli lędźwie są usztywnione - pacjent odchyla tułów do tyłu.
„KOCI GRZBIET” /badanie giętkości kręgosłupa/
TEST ANTEFLEKSJI /PRZODOZGIĘCIA/
Pacjent w siadzie klęcznym, kończyny górne założone na pośladki wykonuje głęboki skłon starając dotknąć czołem podłoża. W warunkach prawidłowych cały kręgosłup ulega równomiernemu uwypukleniu /zgięciu/. Deficyt antefleksji w wieku rozwojowym może świadczyć o stanie preskoliotycznym /zagrożeniu skoliozą/, a przy istniejącej skoliozie zagrożeniu znaczną progresją skrzywienia. U dorosłych dodatni wynik testu świadczy o bloku czynnościowym.
„LEWADA„ - badanie ruchomości odcinka lędźwiowego kręgosłupa.
Badany w leżeniu przodem, kkd wyprostowane, kkg zgięte 170 stopni w st. barkowych
- terapeuta opierając się kolanem o leżankę unosi równocześnie obie kończyny dolne badanego, trzymając je podchwytem powyżej stawów kolanowych, druga ręka wywiera nacisk na kręgosłup lędźwiowy stopniowo przesuwając się ku górze.
- terapeuta unosi obie kończyny górne badanego równocześnie , ujmując je podchwytem powyżej stawów łokciowych. Druga ręka badającego w okolicy przejścia piersiowo-lędźwiowego wywiera nacisk na kręgosłup stopniowo przesuwając się ku dołowi. stabilizuje odcinek lędźwiowy. Badanie sprawdza ruchomość dolnego i górnego odcinka lędźwiowego kręgosłupa i jego ewentualną bolesność. W warunkach prawidłowych uniesienie tułowia do kąta 70-800 nie powoduje bólu.
Lokalizacja bólu w połączeniu z miejscem kompresji i stopniem uniesienia tułowia świadczy o poziomie przeciążenia.
BADANIE RUCHOMOŚCI W POŁĄCZENIU KRZYŻOWO- LĘDZWIOWYM
Pacjent w leżeniu na plecach. Terapeuta zgina równocześnie oba biodra badanego w stawach biodrowych. Do kąta 120 stopni - ruch odbywa się w stawach biodrowych, do 145 stopni - dołącza się ruch miednicy, dalej - ruch w połączeniu krzyżowo-lędźwiowym. Badanie wykrywa sztywność i ewentualną bolesność w tym odcinku.
OBJAW FORIESTIERA
W sztywności kręgosłupa przy skłonie bocznym mięśnie po stronie wklęsłości łuku napinają się. Napięcie stwierdza się palpacyjnie.
TEST MENARDA - ruchomości kręgów.
Badany leży tyłem na twardym podłożu, rozluźnia mięśnie . Terapeuta wsuwa płasko rękę dłonią ku górze pod plecy badanego i naciska na wyrostki kolczyste kręgów.
Przy prawidłowej ruchomości kręgów - kręgi poddają się uciskowi.
Przy ograniczeniu ruchomości - unosi się nie poszczególny krąg lecz cały odcinek (ważne w rokowaniu przy skoliozach).
Testy neurologiczne kręgosłupa
odcinek szyjny
TEST PERKUSYJNY
Przy lekko zgiętym szyjnym odcinku kręgosłupa badający opukuje wyrostki kolczyste wszystkich kręgów.
INTERPRETACJA: Zlokalizowany, niekorzeniowy ból wskazuje na zaburzenia funkcji mięśni lub więzadeł bądź obecność złamania. Objawy korzeniowe świadczą o uszkodzeniu krążka międzykręgowego z podrażnieniem korzenia nerwowego.
BADANIE KOMPRESYJNE KRĘGOSŁUPA W ODCINKU SZYJNYM
Badany siedzi na krześle, badający staje z tyłu za plecami pacjenta, kładzie dłoń na jego głowie ustawionej w pozycji neutralnej i naciska na nią osiowo.
INTERPRETACJA: wystąpienie bólu w odcinku szyjnym kręgosłupa lub jego promieniowanie do barków i kończyn górnych świadczy o zwężeniu otworu międzykręgowego i ucisku na korzeń nerwowy. Rozlane nieostro przyporządkowane objawy wskazują na przyczynę stawowo-więzadłową.Ucisk na szczyt głowy w pozycji stojącej może powodować ból na zmienionym chorobowo poziomie. Chory chcąc uniknąć bólu odruchowo ugina kolana. ( OBJAW SZCZYTOWY )
TEST KOMPRESYJNY W ZGIĘCIU
Pacjent w pozycji siedzącej głowa w zgięciu. Badający stoi za pacjentem, układa ręce na jego głowie i wywiera nacisk osiowy na kręgosłup.
INTERPRETACJA: test ocenia integralność krążka międzykręgowego. W przypadku jego wypadania w kierunku tylno-bocznym na skutek zgięcia kręgosłupa w odcinku szyjnym jest on przemieszczany w kierunku grzbietowym co powoduje zwiększenie ucisku korzeni nerwowych i nasilenie objawów korzeniowych. Zgięcie głowy do przodu zmniejsza natomiast obciążenie stawów międzykręgowych co może zmniejszać bóle miejscowe spowodowane zmianami zwyrodnieniowymi.
TEST SPURLINGA
Ocena dolegliwości bólowych ze strony stawów i podrażnionych korzeni nerwowych. Chory siedzi. Jego głowa jest zginana i rotowana w jedną stronę. Badający stojąc za pacjentem układa jedną rękę na głowie pacjenta, a drugą lekko w nią uderza /uciska/. Następnie test jest powtarzany przy wyprostowanym szyjnym odcinku kręgosłupa.
INTERPRETACJA: Test ten wskazuje na zespoły bólowe w stawach międzykręgowych lub ucisk korzeni nerwowych. Wyprost szyjnego odcinka kręgosłupa prowadzi do zwężenia o 20-30% otworów międzykręgowych i może nasilać korzeniowe dolegliwości bólowe.
BADANIE DYSTRAKCYJNE KRĘGOSŁUPA W ODCINKU SZYJNYM
Badany siedzi na krześle. Badający staje z tyłu za plecami badanego i odciąga osiowo głowę badanego ujmując ją rękami pod potylicą i brodą, odciążając w ten sposób odcinek szyjny kręgosłupa. Dystrakcja powinna spowodować zmniejszenie dolegliwości bólowych w wyniku poszerzenia otworu międzykręgowego i zmniejszenia ucisku na korzeń nerwowy.
OBJAW LASEQUE'A GÓRNY
Badający odwodzi ramię pacjenta do poziomu i jednocześnie nawraca.
INTERPRETACJA: Pojawiający się w trakcie wykonywania testu ból promieniujący wzdłuż pni nerwowych wskazuje na podrażnienie korzeni nerwowych.
TEST SZTYWNOŚCI KARKU ( KERNIGA GÓRNY )
Badany w pozycji leżenia tyłem. Badający wykonuje bierny ruch zgięcia głowy pacjenta.
INTERPRETACJA: wystąpienie sztywności karku \ nadmierne napięcie mięśni \ może być spowodowane podrażnieniem korzeni nerwowych - wtedy sztywność jest odruchem obronnym pacjenta na rozciąganie rdzenia kręgowego, a ból lokalizuje się w dermatomach podrażnionych korzeni. Sztywność karku może być również efektem podrażnienia opon mózgowych ( zapalenie mózgu, krwotok podpajęczynówkowy ). Przy dużym nasileniu objawów oponowych może wystąpić OBJAW BRUDZIŃSKIEGO - kiedy to odpowiedzią na przygięcie karku jest ugięcie bioder i kolan.
TEST VALSALVA -
dla odcinka szyjnego i piersiowego.
Badany w pozycji siedzącej. Polecamy nabrać powietrza a następnie wykonać próbę wydechu przy zamkniętej głośni co powoduje zwiększenie ciśnienia śródpiersiowego.
INTERPRETACJA: zwiększenie ciśnienia śródpiersiowego powoduje nacisk na korzenie nerwowe w odcinku szyjnym i piersiowym. Jeżeli są one dodatkowo drażnione ( np. przez przemieszczone jądro miażdżyste, guz ) to w trakcie próby pacjent odczuwa ból w okolicy przez nie unerwianej.
TEST POŁYKANIA ( SWALLOWING TEST )
Jeżeli pacjent zgłasza ból podczas połykania ( najczęściej w odcinku szyjnym ) to możemy podejrzewać istnienie zmian w obrębie przedniej części kręgosłupa ( np. przemieszczenie jądra miażdżystego , nowotwór , osteofity ).
odcinek lędźwiowy
OBJAW LASEQUE'A
Badany w pozycji leżenia tyłem. Badający chwyta za piętę kończyny testowanej i biernie zgina w stawie biodrowym przy zachowaniu wyprostu w stawie kolanowym.
INTERPRETACJA: przeciętny zakres ruchu w stawie biodrowym przy wyprostowanym stawie kolanowym wynosi 80 - 90 stopni bez względu na wiek i płeć badanego. Wystąpienie bólu przed osiągnięciem tego zakresu może być spowodowane przykurczem mięśni kulszowo-goleniowych. Ból zlokalizowany jest wówczas z tyłu uda w okolicy dołu podkolanowego
( OBJAW PSEUDO LASEQUE'A ).
Innym powodem ograniczenia tego ruchu może być podrażnienie korzeni nerwowych. Ból promieniuje wówczas do odpowiednich dermatomów, wzdłuż przebiegu nerwu kulszowego aż do palców stóp.
UWAGA: próbę Laseque'a można również wykonać poprzez zgięcie kończyny dolnej testowanej w stawie biodrowym i kolanowym, a następnie powolne, bierne prostowanie w stawie kolanowym, oraz w pozycji siedzącej ze zwieszonymi podudziami poprzez bierny wyprost w stawie kolanowym. Podczas badania w pozycji siedzącej przy podrażnieniu korzeni pacjent chroni się przed bólem odchylając tułów do tyłu - rozluźnienie napięcia korzeni nerwowych.
TEST BRAGARDA - różnicujący w stosunku do objawu Laseque'a.
Test wykonywany jest zwykle po uprzednim stwierdzeniu dodatniego testu Laseque'a. Badany w leżeniu tyłem. Badający unosi kończynę dolną badanego w górę do momentu wystąpienia reakcji bólowej, po czym opuszcza ją do poziomu, w którym odczucia bólowe ustępują. W tej pozycji badający wykonuje bierne zgięcie grzbietowe stopy.
INTERPRETACJA: Brak reakcji bólowej przy zgięciu grzbietowym stopy przemawia za inną niż korzeniowa przyczyną dodatniego objawu Laseque'a. Wystąpienie przy zgięciu grzbietowym stopy nerwobólu analogicznego jak przy objawie Laseque'a przemawia za korzeniową przyczyną bólu.
IZOMETRYCZNY TEST RÓŻNICUJĄCY OBJAW LASEQUE'A
Test wykonywany jest zwykle po uprzednim stwierdzeniu dodatniego testu Laseque'a. Badany w leżeniu tyłem. Badający unosi kończynę dolną badanego w górę do momentu wystąpienia reakcji bólowej, po czym poleca badanemu nacisnąć piętą na swoją dłoń i utrzymać go przez 5-10 sekund.
INTERPRETACJA: Ustępowanie reakcji bólowej podczas naciskania piętą na dłoń przemawia za inną niż korzeniowa przyczyną dodatniego objawu Laseque'a. Gwałtowny wzrost dolegliwości bólowych podczas próby przemawia za korzeniowa przyczyną dysfunkcji.
SKRZYŻOWANY OBJAW LASEQUE'A - OBJAW FAJERSZTAJNA-KRZEMICKIEGO
Badany w leżeniu tyłem .Badający unosi kończynę dolną badanego po stronie nie bolesnej.
INTERPRETACJA: Wystąpienie podczas próby bólu w kończynie bolesnej (której stwierdzono wcześniej dodatni objaw Lasequ'a) potwierdza korzeniową przyczynę bólu.
OBJAW BONNETA /mięśnia gruszkowatego/
Pacjent w leżeniu na plecach. Badający przywodzi i rotuje do wewnątrz kończynę zgiętą w stawie biodrowym i kolanowym.
INTERPRETACJA: Test nasila dolegliwości bólowe objawu Laseque'a na wskutek napięcia nerwu w pobliżu mięśnia gruszkowatego.
TEST MIĘŚNIA LĘDŹWIOWEGO
Pacjent leży na plecach, unosi wyprostowaną kończynę dolną. Badający wykonuje nagły nacisk na przednią powierzchnię uda.
INTERPRETACJA: Nagły, silny nacisk na przednią powierzchnię uda powoduje odruchowe napięcie mięśnia lędźwiowego z pociąganiem za wyrostki poprzeczne odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Pojawiający się ból może świadczyć o zmianach w odcinku lędźwiowym /spondyloartroza, spondylitis, przepuklina jądra miażdżystego/ lub w stawach krzyżowo-biodrowych.
TEST UWALNIANIA / UPUSZCZANIA/ LASEQUE'A
Pacjent w leżeniu na plecach. Badający wykonuje test Laseque'a do pojawienia się bólu po czym „upuszcza się” kończynę dolną.
INTERPRETACJA: Nagłe, nieoczekiwane upuszczenie kończyny powoduje odruchowe napięcie mięśni, głównie mięśnia lędźwiowego z pociąganiem za wyrostki poprzeczne odcinka lędźwiowego. Ból przy wykonywaniu test może wskazywać na schorzenia odcinka lędźwiowego /spondyloartroza, spondylitis, wypadanie jądra miażdżystego/ lub stawów krzyżowo-biodrowych.
TEST LASEQUE'A RÓŻNICUJĄCY RWĘ KULSZOWĄ I SCHORZENIA STAWU BIODROWEGO
Pacjent w leżeniu na plecach. Badający unosi kończynę dolną wyprostwaną w stawie kolanowym do momentu pojawienia się dolegliwości bólowych /jak w teście Laseque'a/. Po osiągnięciu granicy bólu badający zgina staw kolanowy badanj kończyny.
INTERPRETACJA: Przy rwie kulszowej po zgięciu stawu kolanowego dochodzi do złagodzenia lub ustąpienia dolegliwości bólowych. Przy schorzeniach stawu biodrowego ból pozostaje lub ulega nasileniu wraz ze wzrostem zgięcia stawu biodrowego i zlokalizowany jest glównie w pachwinie i po grzbietowo-bocznej stronie stawu biodrowego.
TEST PORUSZANIA SIĘ NA PIĘTACH LUB PALCACH
Pacjent staje na palcach, a następnie na piętach i jeśli to możliwe wykonuje kilka kroków.
INTERPRETACJA: Trudności lub brak możliwości stania, poruszania się na palcach świadczy o uszkodzeniu korzenia S1. Trudności w staniu lub chodzeniu na pietach świadczy o uszkodzeniu na poziomie L4-L5.
uwaga: należy wykluczyć uszkodzenie ścięgna Achillesa.
TEST KERNIGA
Badany w pozycji leżenia tyłem. Badający wykonuje bierne zgięcie w stawie biodrowym i kolanowym a następnie prostuje kończynę. Badanie powtarza dla drugiej kończyny.
INTERPRETACJA: jeżeli w trakcie ruchu prostowania w obu kończynach badający wyczuwa opór, to może on świadczyć o podrażnieniu opon mózgowych ( np. zapalenie opon mózgowych ) . Przy jednostronnym występowaniu objawu można podejrzewać podrażnienie korzeni nerwowych ( np. tyłoprzemieszczenie jądra miażdżystego ).
TEST VALSALVA - dla odcinka lędźwiowego.
Badany w pozycji siedzącej. Polecamy mu zwiększyć ciśnienie wewnątrz jamy brzusznej, tak jak przy parciu
na stolec.
INTERPRETACJA: w przypadku podrażnienia korzeni nerwowych w odcinku lędźwiowym, podczas wykonywania próby pacjent odczuwa ból.
UWAGA: jeśli pacjent zgłasza taki objaw w wywiadzie nie ma potrzeby wykonywania tej próby.
TEST MILGRAMA - zwiększa ciśnienie wewnątrzoponowe.
Badany w leżeniu tyłem, unosi kończyny dolne wyprostowane w stawach kolanowych na wysokość około 5 -10 cm i utrzymuje tę pozycję tak długo jak to jest możliwe ( min. 30 sek).
INTERPRETACJA: pojawienie się bólu w trakcie wykonywania testu w wyniku wzrostu ciśnienia wewnątrzoponowego wskazuje, na wypadnięcie jądra miażdżystego w lędźwiowym odcinku kręgosłupa.
TEST NAFFZINGERA - zwiększa ciśnienie wewnątrzoponowe.
Badany w leżeniu tyłem. Badający uciska żyły szyjne badanego przez około 10 sek., aż do momentu. zaróżowienia się twarzy pacjenta. Następnie zwalnia ucisk i poleca badanemu aby zakaszlał.
INTERPRETACJA: pojawienie się bólu w odcinku szyjnym lub lędźwiowym kręgosłupa w wyniku wzrostu ciśnienia wewnątrzoponowego jest wynikiem uszkodzenia dysku na tych poziomach.
TEST HOOVERA ( test symulacyjny )
Określa czy pacjent symuluje chorobę dyskopatyczną lędźwiowego odcinka kręgosłupa. Badany w leżeniu tyłem. Badający unosi kończyny dolne badanego i podtrzymuje je za pięty. Jeżeli przy próbie uniesienia kończyny dolnej przez pacjenta pojawia się ból , to pacjent naciska piętą drugiej kończyny na dłoń terapeuty. W razie symulowania choroby dyskopatycznej pacjent pomimo uniesienia nogi do góry nie naciska piętą drugiej kończyny na rękę badającego, a jednocześnie skarży się na ból.
OBJAW MACKIEWICZA - objaw rozciągowy nerwu udowego (odwrócony objaw Lasequ'a)
Badany w leżeniu przodem. Badający wykonuje bierne zgięcie kończyny dolnej w stawie kolanowym po stronie chorej.
INTERPRETACJA: Ból przedniej powierzchni uda świadczy o rwie udowej.
TEST RISSERA - ocenę przeprowadzamy na przednio- tylnym zdjęciu Rtg, na którym widoczne są grzebienie talerzy biodrowych. Test opiera się na zjawisku równoległości rozwoju kręgosłupa i miednicy, kończących swój wzrost równocześnie. Radiologiczne stwierdzenie tego momentu jest łatwe w stosunku do miednicy. Zapowiedzią ukończenia wzrostu miednicy jest pojawienie się apofizy biodrowej w postaci linijnego, płaskiego jądra kostnienia na grzebieniu biodrowym tuż przy kolcu biodrowym przednim górnym. Dotarcie jądra kostnienia do kolca biodrowego tylnego, świadczy o ukończeniu wzrostu miednicy, a więc i kręgosłupa.
Stwierdzenie tego faktu ma duże znaczenie w rokowaniu przy skoliozach, ponieważ wiadomo, że czynny postęp deformacji ustaje w momencie ukończenia wzrostu kręgosłupa ( z wyjątkiem skolioz porażennych
i o bardzo dużym kącie ).