Układ kosztów

Koszty w przedsiębiorstwie rolniczym mogą być dzielone wg różnych kryteriów. Do najważniejszych z nich zalicza się:

• koszty wg rodzajów,

• miejsc powstania,

• reakcji na zmiany w poziomie produkcji.

Podstawowym, jest podział kosztów wg rodzajów.

Koszty prowadzenia przedsiębiorstwa
Koszty robocizny	Koszty materiałowo - pieniężne
Koszty materialne		Koszty majątkowe
Amortyzacja	Koszty materiałowe
Koszty środków obrotowych		Koszty usług produkcyjnych

Rys. 1. Rodzajowy układ kosztów

Koszty robocizny koszty materialne są ściśle związane z procesem produkcji realizowanym w przedsiębiorstwie. Są to w dosłownym znaczeniu koszty produkcji. koszty materiałowo - pieniężne obejmują koszty materialne i koszty majątkowe. Koszty majątkowe związane są z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa i są w pewnym stopniu niezależne od działalności produkcyjnej. Wynikają natomiast z faktu istnienia majątku przedsiębiorstwa. Do kosztów majątkowych zalicza się: podatki związane z posiadaniem majątku (podatek rolny, od nieruchomości), inne podatki (np. drogowy), odsetki od zaciągniętych kredytów, ubezpieczenia (majątkowe, komunikacyjne, społeczne), opłaty najmu i czynszu. Koszty materialne obejmują koszty amortyzacji i koszty materiałowe. Koszty materiałowe to koszty środków obrotowych i usług produkcyjnych.

Wykorzystanie rodzajowego układu kosztów w rachunku ekonomicznym w gospodarstwie rolniczym

Produkcja globalna

Na produkcję globalną gospodarstwa rolnego składa się suma całkowitej produkcji uzyskanej w poszczególnych działach, a mianowicie produkcji roślinnej, zwierzęcej, przemysłowej i usługach w przyjętym okresie, zwykle w ciągu roku.

Za globalną produkcję roślinną przyjmuje się zbiory w określonym roku. Dotyczy to zarówno produktów głównych, potencjalnie towarowych jak i ubocznych. Globalna produkcja zwierzęca obejmuje przyrost wartości zwierząt oraz uzyskane produkty zwierzęce (łącznie z obornikiem). Podobnie traktuje się produkty przemysłu oraz usługi. Oczywiście, jeśli wartość zwierząt się zmniejszy, to o ten spadek wartości pomniejszana jest wielkość produkcji globalnej.

Do produkcji globalnej wchodzą wszystkie wytworzone w gospodarstwie produkty zużyte w tym gospodarstwie jako środki produkcji, a więc całe zużycie wewnętrzne, zwane inaczej obrotem wewnętrznym. W ten sposób niektóre produkty liczone są dwa a nawet trzy razy. Im więcej razy te same składniki wytworzone w gospodarstwie trafiają w postaci coraz to innych artykułów do obrotu wewnętrznego tym większa jest produkcja globalna gospodarstwa.

Produkcja globalna obliczana jest metodą „od produkcji”.

Produkcja końcowa brutto (finalna, gotowa, rolnicza brutto, dochód brutto, dochód surowy)

produkcja końcowa brutto = produkcja globalna - zużycie wewnętrzne artykułów własnej produkcji ±różnica remanentów

Ponieważ praktyce produkcja globalna nie jest obliczana, łatwiej jest nieraz obliczyć produkcję końcową brutto metodą wyjścia od obrotu. Liczby dotyczące obrotu są bardziej znane w gospodarstwie.

produkcja końcowa brutto = sprzedaż + spożycie domowe + świadczenia w naturze + różnica remanentów

Produkcja końcowa netto (produkcja finalna, gotowa, rolnicza netto)

produkcja końcowa netto = Pkb - koszty pochodzenia rolniczego z zakupu (nasiona, sadzeniaki, zwierzęta z zakupu, pasze z zakupu, koszty krycia)

Produkcja towarowa brutto i netto

produkcja towarowa brutto = sprzedaż

produkcja towarowa netto = Ptb - koszty pochodzenia rolniczego z zakupu

Towarowość jest to procentowy udział produkcji towarowej w produkcji globalnej.

Produkcja czysta

Produkcja czysta jest to cała nowo wytworzona wartość w gospodarstwie rolnym.

produkcja czysta brutto = Pkn - koszty produktów pochodzenia nierolniczego z zakupu (nawozy mineralne i wapno, środki ochrony roślin, koszty usług w produkcji roślinnej, koszty usług weterynaryjnych, koszty kontroli użytkowości zwierząt, inne koszty hodowli, inne koszty, naprawa i konserwacja budynków i budowli, naprawy konserwacja maszyn i narzędzi, materiały pędne i smary, energia elektryczna, opał, opłata za spółkę wodną)

produkcja czysta netto = Pczb - amortyzacja

Dochód rolniczy netto

Dochód rolniczy = Pczn - koszt najemnej siły roboczej - koszty majątkowe (ubezpieczenia, podatek, czynsz dzierżawny, odsetki, inne koszty)

Dochód rolniczy = wynagrodzenie za pracę i za posiadanie gospodarstwa

Dochód osobisty = dochód rolniczy + dochody spoza gospodarstwa

Dochód z pracy = dochód rolniczy - umowne oprocentowanie kapitału własnego - umowna renta gruntowa

Dochód z ziemi = dochód rolniczy - umowne oprocentowanie kapitału własnego - umowne wynagrodzenie za pracę własną rolnika i jego rodziny

Dochód z kapitału = dochód rolniczy - umowne wynagrodzenie za pracę własną rolnika i jego rodziny - umowna renta gruntowa

Zysk przedsiębiorcy = dochód rolniczy - umowne wynagrodzenie za pracę własną rolnika i jego rodziny - umowna renta gruntowa - umowne oprocentowanie kapitału własnego

---