RESTRUKTURYZACJA PRZEDSIĘBIORSTW

Egzamin - pisemny (pytania półotwarte i testowe)

Literatura:

1. C.Seszyński - „Restrukturyzacja przedsiębiorstw” PWE Warszawa 1999

2. A. Nalepka - „Restrukturyzacja przedsiębiorstwa” PWE W-wa/K-ów 1999

3. Z. Sapijaszka - „Restrukturyzacja przedsiębiorstwa. Szanse i ograniczenia” PWE W-wa 1996

4. R. Borowiecki - materiały konferencyjne

5. Czasopisma: „Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw”, „Przegląd organizacyji”, „Zarządzanie na świecie”, „Personel” itp.

6. Akty prawne

7. Internet

Co restrukturyzować?

Po co restrukturyzować?

Jak restrukturyzować?

Wykład 1:

Wprowadzenie do problematyki restrukturyzacji przedsiębiorstw:

1/ Geneza restrukturyzacji w Polsce i w świecie

2/ Istota i cechy procesu restrukturyzacji

3/ Główna przyczyna wywołująca potrzebę restrukturyzacji

4/ Rodzaje zmian restrukturyzacyjnych

5/ Wewnętrzne i zewnętrzne warunki restrukturyzacji przedsiębiorstw w Polsce

W Polsce restrukturyzacja pojawiła się na początku lat 90 poprzedniego wieku wraz z przyjęciem programu Balcerowicza. Na przełomie 89/90 w Polsce dokonała się rewolucja. Zmiany systemu politycznego i zarządzania gospodarką zmusiły do restrukturyzacji przedsiębiorstw.

Termin restrukturyzacji - powstał na przełomie lat 60 i 70 XX wieku w krajach kapitalistycznych. Związku z problemem paliwowo-energetycznym. Przedsiębiorstwo po restrukturyzacji jest odnowione, jest nowym przedsiębiorstwem, (the born again company - wskazuje na radykalność zmian). Restrukturyzacja jest zbiorem zmian obejmujących różne obszary funkcjonowania przedsiębiorstwa, przeprowadzanych w określonych celach i za pomocą różnych technik. Restrukturyzacja nie jest procesem ciągłym lecz planowanym co pewien okres.

Zjawisko restrukturyzacja jest zjawiskiem stosunkowo starym, zmiany restrukturyzacyjne są co pewien okres powtarzane w jednej firmie.

W Polsce - zjawisko restrukturyzacji trwa około 10 lat, a na świecie dłużej. Do końca lat 80-tych polskie przedsiębiorstwa były administrowane.

Cechy zmian restrukturyzacyjnych i ich wpływ:

1. Radykalność / dogłębność - decyzje restrukturyzacyjne są obarczone dużym ryzykiem wpływają w sposób zasadniczy na dalsze losy przedsiębiorstwa. Zatem powinny one być podejmowane w sposób rozważny i odpowiedzialny. Źle przeprowadzona restrukturyzacja uniemożliwia z reguły dalsze funkcjonowanie przedsiębiorstwa i zmusza do podjęcia decyzji o jego likwidacji.

2. Nowatorskość / nieciągłość - wg tego kryterium zmiany są ewolucyjne i rewelacyjne) - rewelacyjny charakter zmian restrukturyzacyjnych rodzi trudne do pokonania opory pracowników, a także wymagają odrzucenia tradycyjnego myślenia i zastosowania twórczego podejścia do projektowania celów i technik restrukturyzacyjnych. /Zrywanie z ty co było i wprowadzenie nowych rozwiązań/.

3. Nakierowanie na otoczenie (zmiana strategiczna) - otoczenie symulując procesy restrukturyzacyjne przedsiębiorstw, powinno kształtować korzystne warunki do ich przeprowadzenia między innymi przez odpowiednią politykę gospodarczą. Restrukturyzacja przedsiębiorstw wywołująca niekorzystne skutki dla środowiska gospodarczego, społecznego oraz politycznego może prowadzić do powstania nacisków organizacji i osób z otoczenia przedsiębiorstw zmierzających do zatrzymania lub spowolnienia procesu restrukturyzacyjnego.

4. Kompleksowość (globalna - trzeba ją przeprowadzić wraz z fundamentami) - dokonując całościowej odnowy przedsiębiorstw należy zadbać o spójność i sprawną koordynację poszczególnych przedsięwzięć restrukturyzacyjnych. W przypadku restrukturyzacji tylko 1 obszaru należy ustalić jaki wywrze ona wpływ na pozostałe dziedziny funkcjonowania przedsiębiorstwa.

5. Długofalowość (długo dlatego bo wiele trzeba zrobić od kilku m-cy do kilku lat) - kierownictwo przedsiębiorstwa musi realizować kolejne przedsięwzięcie restrukturyzacyjne w sposób zdeterminowany i konsekwentny oraz cierpliwie oczekiwać na ich rezultaty. Program restrukturyzacji powinien obejmować pełny okres realizacji przedsięwzięć, poczynając od prac przygotowawczych i wdrożeniowych, a na pomiarze i ocenie ostatecznych efektów kończąc.

6. Kosztowność - (przy restrukturyzacji dużych przedsiębiorstw państwowych bez pożyczki z banku potrzebna jest do niej Gwarancja Skarbu Państwa) - wysoka kosztowność restrukturyzacji jest jednym z podstawowych czynników opóźniających moment jej rozpoczęcia i spowalniających jej tempo. Koszty restrukturyzacyjne przerastają często możliwości finansowe przedsiębiorstwa i zniechęcają kierownictwo firmy do podejmowania trudnych i niepopularnych wśród pracowników działań restrukturyzacyjnych. /Koszty społeczne - bezrobocie/.

7. Masowość - (powoduje, że gwałtownie rośnie bezrobocie - likwidacja miejsc pracy) - konieczność restrukturyzacji w jednym czasie dużej liczby przedsiębiorstw rzutuje niekorzystnie na tempo jej przebiegu, czyniąc trudniejszy dostęp przedsiębiorstwom do kredytów, pożyczek, dotacji, giełdy papierów wartościowych.

8. Planowość - plan działań restrukturyzacyjnych powinien wyznaczyć obszary restrukturyzacji, definiować podstawowe cele i sposoby techniki) ich realizacji, a także określać terminy oraz sposoby odpowiedzialne za realizację poszczególnych działań.

Główny cel restrukturyzacji - wzrost natężenia walki konkurencji świadczy o tym długość życia produktów, która skraca się, spowodowane przez globalizację, gdyż zamienia warunki na świecie.

Przyczyną restrukturyzacji jest stale rosnąca konkurencja związana z globalizacją (rynek amerykański, azjatycki i europejski) regionalizcją - polegająca na otwieraniu granic.

4 typy ze względu na przedmiot (czyli czego restrukturyzacja dotyczy):

• polityka ogólna

• potencjał organizacyjny - struktura organizacyjna, metody i techniki zarządzania;

• potencjał rzeczowy i źródło jego finansowania - w aktywach i pasywach przedsiębiorstwa;

• potencjał osobowy - kultura zatrudnienia, forma zatrudnienia, struktura zatrudnienia.

Podział ze względu na sytuację:

• Zła sytuacja finansowa i rynkowa (N)

• Dobra sytuacja finansowa i rynkowa (R)

Stosuje się dwie rodzaje restrukturyzacji naprawczą (F: obcinanie długów, obciążanie kosztami restrukturyzacyjnymi swoich wierzycieli; P: zwolnienia pracowników, cięcie kosztów w ramach szkoleń) bądź rozwojową (zagospodarowanie wolnych środków pieniężnych; P: szkolenia pracowników, zatrudnianie pracowników.)

Zasięg restrukturyzacji:

• cała gałąź gospodarki;

• jednej podbranży;

• jedna firma;

• jeden pion;

• jeden szczebel

Czyli restrukturyzacja makro (poza przedsiębiorstwem: w kraju, dziedzina działalności) i mikro (wewnątrz przedsiębiorstwa).

Wewnętrzne i zewnętrzne warunki restrukturyzacji przedsiębiorstw w Polsce:

WEWNĘTRZNE BARIERY RESTRUKTURYZACJI:

• Zły stan finansowy przedsiębiorstw w momencie przystępowania do restrukturyzacji (brak zdolności kredytowej);

• bariera kultury organizacyjnej (biurokratyzacja nie lubiąca zmian);

• przestarzałe technologie i produkty;

ZEWNĘTRZNE BARIERY RESTRUKTURYZACJI:

• niestabilność układu polityczno-prawnego w Polsce;

• bariera niedostatku kapitału.

Wykład 2:

Restrukturyzacja polityki ogólnej przedsiębiorstwa:

1. Istota i zakres restrukturyzacji polityki ogólnej

2. Zmiana koncepcji przedsiębiorstw w Polsce i podejścia do zarządzania

3. Rekonstrukcja systemów i celu przedsiębiorstwa

4. Rejestracja przedmiotu działalności

5. Zmiany w obszarze strategii konkurencji i strategii funkcjonalnych

AD. 1

Polityka ogólna przedsiębiorstwa - zbiór decyzji i działań - dotyczący przedsiębiorstwa jako całości w ujęciu globalnym tworzą normy dla decyzyjnych szczegółów. Polityka ogólna wyznacza ramy dla polityki szczegółowej.

Punktem wyjścia do restrukturyzacji jest określenie polityki ogólnej.

AD. 2

Przebudowa koncepcji przedsiębiorstwa. Lato 80 - przedsiębiorstwa państwowe (95%). Forma organizacyjno-prawna przedsiębiorstw państwowych jako podmiot gospodarczy 13.07.1990 - ustawa o prywatyzacji przedsiębiorstw.

W latach 90:

• przestała obowiązywać ustawa o planowaniu gospodarczym - modyfikacja kodeksu o działalności gospodarczej;

• Przebudowa systemu zarządzania wartościami w procesie restrukturyzacji;

• Prywatyzacja przedsiębiorstw

W obszarze prawa:

• przestała funkcjonować ustawa o planowaniu gosp.

• Zmiana kodeksu pracy;

• Likwidacja partii politycznych na terenie pracy oraz zakaz jej prowadzenia

Wymaga także zmiany w obszarze świadomości kadry kierowniczej i pracowniczej.

AD. 3

System wartości przedsiębiorstw składa się z:

MISJA

- główny powód istnienia przedsiębiorstwa, opisuje czym zajmuje się przedsiębiorstwo, zbiór norm postępowania (wartości), którymi uczestnicy organizacji powinni się kierować.

FUNKCJE MISJI:

• wewnętrzne : określa jakimi działaniami mają kierować przy funkcjonowaniu przedsiębiorstwa; kształtuje motywację i zachowanie czyli kulturę organizacyjną;

• zewnętrzne - służy budowaniu pozytywnego wizerunku przedsiębiorstwa.

CELE STRATEGICZNE

Czyli planowanie, uwaga nie nastawiać się wyłącznie na planowanie w obszarze finansów.

• cele finansowe (rentowność, wzrost wartości rynkowej firmy, płynność finansowa)

• cele wzrostu (wzrost obrotów, udział w rynku)

• cele rozwoju

S_S / D / P_dz = P + T + K + R_geogr

S_S / D / P_dz - strategia specjalizacji (koncentr) +/ lub strategia dywersyfikacji

P - co? T - jak? K - dla kogo? R_geogr - gdzie?

Strategie i techniki restrukturyzacji przedmiotu działalności

Wykład 3:

Zmiany własnościowe ( w tym prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych) jako dziedzina restrukturyzacji przedsiębiorstwa

1. Podstawowe formy zmian własnościowych w przedsiębiorstwach

2. Cele i techniki zmian własnościowych w przedsiębiorstwie

3. Zasady i procedury prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych w Polsce

Zmiany własnościowe są silnie powiązane z restrukturyzacją

Restrukturyzację mogą poprzedzać zmiany własnościowe bądż zmiany własnościowe mogą poprzedzać restrukturyzacje

Zmiany własnościowe powodują:

• zmiany personalne: Nowy właściciel - zmiana formy organizacyjno-prawnej

• nowe techniki zarządzania - struktura organizacyjna, kapitałowa

• Przebudowa przedsiębiorstwa - wyższa marża - wartość firmy

Formy zmiany własności ze względu na zakres zmian własności (2 typy):

• częściowe - sprzedaż np. 110% akcji spółki prywatnym inwestorom

• całościowe - sprzedaż np. 100% praw własności - nowy właściciel

Rola właściciela - obowiązki, uprawnienie decyzyjne, odpowiedzialność. Obowiązki: kapitałowo-inwestycyjne, wkład finansowy (ryzyko utraty zainwestowanego kapitału)

Prawo podejmowania decyzji - inwestor, administrator, decyzje personalne

Uprawnienia finansowe - ustalenie wysokości kapitału - początkowego kierunku inwestowania zasobów, dysponuje nadwyżkami finansowymi, sprzedaż aktów własności oraz prawa własności

Decyzje org - zmiany strategii organizacyjnej, zawieranie umów

Przegląd organizacji - prawnych spółek

Stopień wpływu właściciela na sprzedaż i wybór nowego właściciela. Po co i jak zmienić strukturę własności przedsiębiorstwa.

• pełna kontrola właściciela (przyjazne)

• bez jego wiedzy i kontroli (wrogie)

Techniki Cele	Sprzedaż (oferta publiczna)	Sprzedaż akcji lub udziałów wybranym inwestorom					Pracownicy
				Inwestor branżowy	Inwestor finansowy	Wierzyciel		Menedżerom zatrudnionym w firmie	Menedżerom z poza firmy
Zwiększenie kapitału podstawowego	+	+	+	+
Pozyskiwanie nowych technologii i dostępu do rynku zbytu		+
Oddłużanie przedsiębiorstwa				+
Wzmocnienie motywacji kadry kierowniczej					+	+
Zwiększenie zainteresowania pracowników - rozwojem firmy							+

Prywatyzacja (poziomy):

• prywatyzacja państwa - wycofanie się państwa z organizowania życia publicznego

• prywatyzacja gospodarki - przeciwieństwo racjonalne (u państw) - zwiększenie udziału sektora prywatyzacji w działalności gosp. tworząc miejsca pracy

• prywatyzacja przedsiębiorstw - oznacza sprzedaż praw własności do przedsiębiorstw prywatnym osobom fizycznym lub prawnym lub firmy te tworzone są od podstaw jako firmy prywatne

Zasady, procedury prywatyzacji:

• zasada sprzedaży przedsiębiorstwa w odwrotnej kolejności od najlepszych do najgorszych zamiast od najgorszych do najlepszych

• nierówne tempo prywatyzacji - oferty prywatyzacji w ciągu roku kalendarzowego są nierówno rozłożone w czasie

• zasada niesprawiedliwości spór - w procesie prywatyzacji są osoby uprzywilejowane

• nieobiektywna wycena sprzedanej firmy

Procedury prywatyzacyjne (3 akty prawne-regularne):

• ustawa z dnia 30.04.1993 roku o NFI i ich prywatyzacji

• ustawa z dnia 30.08.1996 - o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych

• ustawa z dnia 25.09.1981 o przedsiębiorstwach państwowych

Typy prywatyzacji:

Prywatyzacja pośrednia - pochodzi z tego że etapem pośrednim przed prywatyzacją jest etap komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych polega na zmianie formy organizacyjno -prawnej przedsiębiorstw państwowych. Polega na wykreśleniu przedsiębiorstwa z rejestru przedsiębiorstw państwowych. Zmienia się struktura organów zarządzania przedsiębiorstwa. Zmienia się forma zgromadzenia kapitału własnego (komercjalizacja - przekształcenie w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa).

Prywatyzacja bezpośrednia - likwidacja - polega na likwidacji przedsiębiorstwa. Polega na zagospodarowaniu tego co po firmie zostaje - majątku, pracowników, długu - poprzez sprzedaż, wniesienie majątku do spółki, oddanie przedsiębiorstwom w odpłatne użytkowanie.

SCIEŻKA PRYWATYZACJI PRZEDSIĘBIORSTW PAŃSTWOWYCH W POLSCE

Wykład 4

Restrukturyzacja organizacyjna:

1. Cel główny restrukturyzacji organizacji

2. Założenia koncepcji reeingineering, lean managment, outsourcingu a kierunki przebudowy struktury organizacyjnej

3. Struktury sieciowe stosowane w organizacjach wirtualnych

4. Formy koncentracji kapitału i integracji organizacyjna przedsiębiorstw

5. Kierunki przebudowy systemu zarządzania

Cel należy wiązać bezpośrednio ze zmianą strateg, przebudowy struktury organizacyjnej. Struktura podąża za strategią.

W zakres restrukturyzacji organizacyjnej lub inaczej restrukturyzacji potencjału organizacyjnego firmy włącza się powszechnie przebudowę struktury organizacyjnej oraz rekonstrukcję systemów zarządzania. Umieszczenie w tym opracowania w obszarze restrukturyzacyjnej organizacyjne, działań związanych ze zmianą właściciela przedsiębiorstwa może budzić zastrzeżenie jako, że działanie zmieniające strukturę własnościową zalicza się zazwyczaj do restrukturyzacji finansowej.

Główne zasady reengineeringu:

• orientacja na całościowe procesy a nie na cząstkowe czynności (zadania)

• osoby, które korzystają z efektów procesu (klienci) powinni uczestniczyć w jego organizowaniu

• równoległe procesy należy koordynować w czasie ich trwania a nie po ich zakończeniu

• decyzje powinny być podejmowane w miejscu realizacji a kierownictwo powinno zachować wyłącznie prawa kontroli decyzji

• informacje powinny spływać od 1 ogólnie dostępnego banku danych

• rozproszone przestrzennie zasoby należy traktować tak jakby zajmowały się

Koncentracja kapitału fuzja i przejęcia w wyniku upadku

• rosną coraz większe przedsiębiorstwa

• powstają struktury holdingowej

Lean managment - tradycyjne zasady zarządzania(chude zarządzanie):

• organizacja procesów produkcyjnych

• organizacja zaopatrzenia i zbytu

• struktura organizacyjna

• styl kierowania

• likwidacja zbędnych stanowisk zarządzania

Outsourcing - zaopatrzenie w półprodukty, forma kapitałowa lub kontraktowy (wydziela dany segment org. i powierza niezależnemu podmiotowi gospodarczemu)

• zaleca przesunięcie na zewnątrz wszystkie procesy pomocnicze w firmie pozostaje tylko rdzeń

• przyczynia się do zmniejszenia kosztów przedsiębiorstwa

• pozwala w miarę łagodnie zmniejszać zatrudnienie w danej firmie poprze przenoszenie prac do nowych firm

Struktury sieciowe - powoduje obniżenie kosztów

Zmiany w systemach zarządzania:

• orientacja marketingowa

• totalne zarządzanie jakością

• benchmarking

• contolling

• budżetowanie

• zarządzanie strategiczne

Wykład 5

Restrukturyzacja finansowa:

1. Cele główne restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw w Polsce

2. Cele i techniki restrukturyzacji majątku firmy

3. Cele i techniki restrukturyzacji zobowiązań

4. Restrukturyzacja finansowa przedsiębiorstwa wg procedur postępowania upadłościowego i naprawczego

Cele i techniki restrukturyzacji finansowej powinny być dobierane w zależności od stanu finansowego i wyników finansowych przedsiębiorstwa dokonującego restrukturyzacji. W przedsiębiorstwach posiadających nadmiar gotówki jednym z ważnych celów restrukturyzacji jest zlikwidowanie nadpłynności finansowej poprzez wypłatę wysokich dywidend lub zaciągniecie dużego długu. Natomiast w przedsiębiorstwach bardzo zadłużonych głównym problemem staje się znalezienie skutecznych sposobów obniżenia długu i kosztów jego obsługi oraz przywrócenie płynności finansowej.

Strategia wyjścia

• wstrzymanie inwestycji i eksploatacji danej dziedziny działalności

• zniesienie skali działalności i częściowa redukcja zasobów

• sprzedaż określonej jednostki biznesu

• likwidacja jednostki biznesu

Strategia wejścia

• powiększenie skali działalności w określonym obszarze

• wprowadzenie nowych produktów

• wejście na nowe rynki geograficzne ze starymi lub nowymi produktami

Czynniki stymulacyjne

• spadek popytu w danym sektorze

• utrata rynku ze względu na działania konkurentów

• niska bądź ujemna rentowność działalności

Czynniki stymulujące

• nadmiar udanych środków pieniężnych

• szybki wzrost atrakcyjności określonego sektora;

• chęć umacniania pozycji rynkowej i poprawy rentowności przedsięb.

Czynniki ograniczające

• wysokie koszty likwidacji

• nie uregulowane sprawy własności

• wysoki stopień specjalizacji zasobów

• opory pracowników

• naciski społeczności lokalnej

Czynniki ograniczające

• wysoki poziom nakładów kapitałowych

• ograniczenie administracyjne

• lojalność klientów w stosunku do firm już istniejących

• utrudniony dostęp do kanału dystrybucyjnego

-

+

RESTRUKTURYZACJA PRZEDMIOTU DZIAŁALNOŚCI

+

-

Strategia Wejścia

Strategia Wyjścia

Strategia Specjalizacji

(lub)

Strategia

Dywersyfikacji

ustawa z dnia 30.04.1993 roku o NFI i ich prywatyzacji

ustawa z dnia 30.08.1996 - o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych

ustawa z dnia 25.09.1981 o przedsiębiorstwach państwowych

KOMERCJALIZACJA

ROZPORZĄDZENIE SKŁADNIKÓW MAJATKU PRZEDSIEBIORSTWA

Zagospodarowanie majątku przez:

• sprzedaż majątku przed

• wniesienie majątku przed do spółki

• oddanie przed w odpłatne użytkowanie

Przekazanie 60% akcji w zarząd NFI oraz 15% pracownikom spółki

Zbywanie akcji w trybie:

• oferty publicznej

• przetargu publicznego

• rokowań na podstawie publicznego zaproszenia

Udostępnieni akcji NFI obywatelom w zamian za świadectwa udziałowe

Prywatyzacja pośrednia

Prywatyzacja bezpośrednia

---