NIEZGODNOŚCI RECEPTUROWE - INCOPATIBILITATES

Niezgodności recepturowe - to nieprzewidziane i niezamierzone zmiany cech fiz., chem. i farmakologicznych leku recepturowego prowadzące do zmniejszenia, zmiany lub zaniku działania leczniczego

Niezgodności dzielą się na:

- fiz.

- chem.

- fizjofarmakodynamiczne (terapeutyczne, farmakologiczne)

Niezgodności mogą być:

- dostrzegalne organoleptycznie - zmiana barwy, wytrącenie osadu, rozpływanie maści, załamanie faz, zmiana zapachu

- niedostrzegalne organoleptycznie - hydroliza, utlenienie, adsorpcja, przekroczenie iloczynu rozpuszczalności

- ukryte - uwidaczniają się dopiero po pewnym czasie po wykonaniu

- pozorne

Przy poprawianiu niezgodności rozróżniamy 3 zasadnicze przypadki:

1. recepta wymaga drobnych zmian, nie naruszających istotnego składu leku - poprawy recepty można dokonać bez porozumienia z lekarzem, zaznaczając jednak wprowadzone zmiany na recepcie lub jej odpisie, np. zamiana Phenobarbitali (nierozp. w wodzie) na Phenobarbitali natrici (rozp. w wodzie) w recepcie na r-r/mieszankę

2. recepta powinna ulec zasadniczym zmianom (usunięcie jednego skł.), które wprowadza się w porozumieniu z lekarzem

3. skł. recepty po zmieszaniu ulegają rozkładowi lub nie dają się uformować w określona postać - domagamy się, aby lekarz przepisał inną, poprawną receptę

Najczęściej stosowane zabiegi stosowane w celu usunięcia lub poprawy niezgodności recepturowych:

1. po wytrąceniu osadu, jeżeli nie zawiera skł. silnie działających, wydajemy lek z osadem, zaopatrując butelkę w napis: „Zmieszać przed użyciem”

2. stosowanie specjalnej techniki sporządzania. Leki uprzednio rozpuszczamy i dodajemy w postaci r-rów; stosujemy odpowiednią kolejność mieszania niezgodnych skł.

3. zmiana skł. powodującego niezgodności na zgodny, o analogicznych właściwościach farmakologicznych, np. zmiana wody wapiennej na wodę oczyszczoną w recepcie zawierającej w składzie ichtiol

4. dodawanie środków pomocniczych (solubilizacja, emulgowanie, zawieszanie)

5. rozdzielanie i wydawanie niezgodnych skł. w oddzielnych butelkach

NIEZGODNOŚCI RECEPTUROWE PROSZKÓW

1. MIESZANINY EUTAKTYCZNE

eutaksja- zjawisko, jeżeli dodamy jedną subst. do drugiej ---wpływ--- obniżenie temperatury

topnienia ( proszki mogą wilgotnieć, roztapiać)

SUBSTANCJE (różne kombinacje):

• METENAMINA(UROTROPINA) z SALICYLANEM FENYLU

• KAMFORA + INNE ŚRODKI PRZECIWBÓLOWE

• 
  BROMKI W MIESZANINIE POTRÓJNEJ SODU, POTASU, AMONU

• CHLORI HYDRATI KWAS SOLNY

POPRAWA NIEZGODNOŚCI

• Wyłączyć 1 składnik (podać go osobno)--- 2 rodzaje proszków

2. HIGROSKOPIJNE (pochłanianie wilgoci z otoczenia----zlepianie się)

SUBSTANCJE:

• KWAS ACETYLOSALICYLOWY

• METENAMINA

• WYCIĄGI, EKSTRAKTY ROŚLINNE(postać sucha)

POPRAWA NIEZGODNOŚCI

• Wyłączyć substancję higroskopijną

• Do leku z substancją higroskopijną dodajemy substancję osuszającą ( skrobia, talk, laktoza)

• Inaczej przechowywać (słoiki)

3. ADSORBCJA POWIESZCHNIOWA

SUBSTANCJE:

• ALKALOIDY(zmniejszenie siły działania)

WĘGLAN WAPNIA, TALK, GLINKA BIAŁA, WĘGIEL MEDYCZNY

POPRAWA NIEZGODNOŚCI

• Wyłączyć czynnik adsorbujący (odrzucić)

PRZYKŁADY

1. Rp

Atropini sulfatis 0.005

Carbomedicinalis q.s

M.f. pulv. D.t.d No X

3x1 proszek

NIEZGODNOŚĆ ADSORBCJI POWIESZCHNIOWEJ

• atropina na węgiel - obniżenie działania alkaloidów

KOREKTA: wyłączyć węgiel(nie wnosi farmakologicznie nic)

Należy wykonać proszki zgodnie z przepisami

1. robimy Rozcierkę

2. min 0.1 g na proszek

2. Rp

Phenobarbitali

Codeini posphatis

Ac. acetylosalicilici aa 0.1

M.f pulvis D.t.d No X

DS 2x1 proszek

I sprawa 1. dodać laktozy 0.1 (tyle ile substancji które osuszamy)

2. dyspozycje związane z przechowywaniem

II sprawa - wyłączamy kwas acetylosalicylowy - oddzielnie w postaci proszku --- 2 proszki

(jeżeli byłoby 0.5 g to można dac tabl. z blistra)

3. Rp

Methenamini 0.1

Phenyli salicilatis 0.2

M.f pulvis D.t.d No X

DS 1 proszek

KOREKTA: rozdzielić — podać w 2-ów różnych proszkach

NIEZGODNOŚCI RECEPTUROWE ROZTWORÓW

1. ciecze nie mieszają się ze sobą (np. woda, olej)

Rp

1% solutio ephedrini h-ch 5.0

Papaverini liquidi ad 10.0

M.f guttae

D krople do nosa

KOREKTA:

• przez dodanie emulgatora np. kleiku z celulozy

2. Przekroczona rozpuszczalność

• dana subst. nie rozpuszcza się w danym rozpuszczalniku

• może się rozpuszczać w ogromnych ilościach

KOREKTA:

• poprzez zmianę rozpuszczalnika

• zwiększenie ilości rozpuszczalnika

• rozpuszczenie w małej ilości innego rozpuszczalnika i dodać przepisany rozpuszczalnik

Rp

Ac. Salicilici 10.0

Rapae olei ad 100

M.f solutio

• zmiana rozpuszczalnika na olej rycynowy ad 100( Ricini olei)

3. Wysolenie

• jedna subst. rozpusz. w wodzie zmniejsza rozpuszczalność innych subst. w r-rze

koloidalnych r-rów połączeń srebra ( ARGENTUM PROTEINICUM, ARGENTUM COLLOIDE) w obecności: -chlorku sodu,

-siarczanu cynku

- kw. borowym

Rp

Argenti proteinici 0.1

3% solutio Acidi borici ad 10.0

M.f guttae

• dotyczy kropli do oczu I nosa

KOREKTA: - rozdzielić roztwory, podać oddzielnie

4. Reakcja podwójnej wymiany

• może powodować wytrącenie nierozpuszczalnej soli (osad)

• między:

• soli wapnia

• soli cynku

• soli magnezu

• soli srebra

Rp

Calci h-ch 5.0

Natri salicilati 3.0

Aquae ad 50.0

M.f. solutio

3x łyżka

KOREKTA: - zamiana chlorku wapnia na chlorek sodu

5. Wytrącanie słabych kwasów

• związane z odczynem środowiska(pH)

• w odczynie kwaśnym często występuje wydzielenie słabych kwasów w postaci osadów

FENOBARBITAL wytrącenie w śr kwaśnym

TEOBROMINA

Roztwory fenobarbitalu mają odczyn zasadowy od pH 8,75 - 9,5

( 0.1% - 2% )

Fenobarbital sodowy w rozworach, miksturach:

1. ZAWSZE daje niezgodności z :

• KWASEM SOLNYM

• CHLOROWODORKIEM PAPAWERYNY i MORFINY

• SYROPEM MALINOWYM- poprzez zmianę barwy

KOREKTA:

• 1 składnik wyłączyć z roztworu i podać w postaci proszków - policzyć dawki dla wyłączonych składników oraz ilość proszku

Rp

Phenobarbitali natrici 1.0

Papaverini h-ch 0.5

Sirupus simplici 10.0

Valerianae tinct. 5.0

Aquae ad 100.0

M.f. solutio

DS 4x łyżeczkę

Niezgodność zawsze zajdzie

KOREKTA:

-wyłączyć papawerynę poza roztwór(podaje się ją w proszku)

100: 5g(łyżeczka ma 5g) = 20 łyżeczek musze mieć 20 proszków

ile w 1 proszku papaweryny?

0.5g ---- 100g

x ---- 5g

x = 0,025 g tyle papaweryny w łyżeczce

tyle samo musi być w 1 proszku(do 100mg dołożyć laktozę)

2. MOŻE DAWAĆ niezgodności w zależności od stężeń z:

• BROMKIEM I CHLORKIEM AMONOWYM

• FOSFORANEM KODEINY

TABL. 25, 26

Stężenie fenobarbitalu sodowego w roztworze	Stężenie chlorku lub bromku amonowego są
		niezgodne zgodne	zgodne
1.0%	zawsze	-------
0.5%	2% i wyżej	poniżej 2%
0.3%	0.5% i wyżej	poniżej 5%
0.3%	--------	zawsze

Niezgodności fenobarbitalu sodowego z bromkiem lub chlorkiem amonowym

Rp.

Phenobarbitali natrici 0.3

Ammoni bromidi 3.0

Valerianae tinc. 10.0

Aquae ad 100.0

M.f solutio

DS. 2x łyżka

Obliczamy stężenie

Fenobarbital 0.3%

Chlorek amonowy 3% nie zajdzie niezgodność (niezgodność pozorna)

3 ZAWSZE jest zgodny (nie daje niezgodności)z:

• SIARCZANEM ATROPINY

• CHLOROWODORKIEM EFEDRYNY

(NIEZGODNOŚĆ POZORNA)

Rp

Phenobarbitali natrici 1.0

Ephedrini h-ch 1.0 ---> dobrze rozpuszczalne w wodzie

Valerianae tinct. 10.0

Aquae ad 100,0

-zajdzie niezgodność pozorna

6. Wytrącenie słabych zasad

• roztwory soli słabych zasad (soli alkaloidów i sole substancji miejscowo znieczulających - sól anestezyny) mogą wydzielić się w środowisku zasadowym osady

Wytrącenie tych osadów zależne jest od:

• pH

• stężeń zasad w roztworze

ALKALOIDY

- ŁATWO rozp.: KODEINA, EFEDRYNA

- TRUDNO rozp.: ATROPINA

- B. TRUDNO rozp.: PAPAWERYNA, STRYCHNINA - zawsze się wytrąci osad

Rp

Phenobarbitali natrici 0.3

Papaverini h-ch 0.4

Neospazmini 0.5

Ephedrini h-ch 0.2

Aquae ad 100.0

• odczyn roztworu - zasadowy

• papawerynę musimy podać w proszkach

• efedryna b dobrze rozpuszcza się ---zostaje o nie daje niezgodności

ROZKŁAD ZW. LECZNICZYCH

REAKCJA RED-OKS

• Adrenalina (Epinefryna)--- towarzyszą sole cynku, sole glinu

• Fizostygmina

• Azotan bizmutu- ulega utlenieniu pod wpływem światła

HYDROLIZA

Dotyczy: TALKALOIDÓW, zwłaszcza tropinowych, ANTYBIOTYKÓW(przyśpieszają hydrolizę -sole wapnia, cynku), GLIKOZYDY NASERCOWE

INAKTYWACJA PEPSYNY

Rp

Pepsini 1.0

10%Acidum h-ch 10.0

Aquae ad 100.0

• odważam pepsynę rozpuszczam w wodzie dopiero potem kwas

Jeżeli lekarz nie zapisze wody to musimy sami je dodać

Pepsyna denaturowana: - etanolu

- garbniki np. kora dębu

---