Łacina: Odmiana czasowników

Tryby:

Indicativus - tryb oznajmujący

Imperativus - tryb rozkazujący

Coniunctivus - tryb przypuszczający

Infinitivus - bezokolicznik

Czasy:

Praesens - czas teraźniejszy

Imperfectum - czas przeszły niedokonany

Perfectum - czas przeszły dokonany

Plusquamperfectum - czas zaprzeszły (wcześniejszy niż inna czynność wyrażona czasem przeszłym)

Futurum I - czas przyszły

Futurum II - czas przyszły uprzedni (czynność wcześniejsza w czasie przyszłym niż czynność wyrażona w Futurum I)

Strony:

Activum - strona czynna

Passivum - strona bierna

Liczby:

Singularis - liczba pojedyńcza

Plularis - liczba mnoga

Osoby: 1,2,3

Zanim przytąpsz do odmiany należy:

1. określić koniugację, do której należy czasownik. W tym celu należy wyodrębnić temat czasownika. Służą do tego formy:

1. Infinitiwu Praesentis Activi oraz

2. 1. os. Sing. Infinitiwu Praesentis Activi.

	I	II	III	IV
1. os. Sing. Infinitivu Praesentis Activi	Amo	Video	Duco	Audio
Infinitiwu Praesentis Activi	Amare	Videre	Ducere	Audire
Temat	-a-	-e-	(-e-)	-i-

Końcówką Infinitiwu jest „-re”. Po jej „odcięciu” pojawia się temat.

Jeżeli temat kończy się na „-a-„ (patrz podkreślona część Infinitiwu) to czasownik należy do

I koniugacji

Jeżeli temat kończy się na „-e-„ (patrz podkreślona część Infinitiwu) to czasownik należy do

II koniugacji

Jeżeli temat kończy się na „-e-„ (patrz podkreślona część Infinitiwu) to czasownik należy do

III koniugacji

Jeżeli temat kończy się na „-i-„ (patrz podkreślona część Infinitiwu) to czasownik należy do

IV koniugacji

Jak widać do określenia I i IV koniugacji wystarczy tylko „zająć się' infinitiwem. Kiedy słyszymy „-are” to jest to I koniugacjia jeżeli „-ire” IV koniugacja.

Sytuacja komplikuje się nieco w przypadku II i III koniugacji. W nich bowiem, po „odcięciu” „-re” z infinitiwu pozostaje temat zakończony na „-e-„. W tej sytuacji należy porównać jeszcze 1 osobę indicatiwu. Jeżeli ma ona przed końcówką „-o” samogłoskę „e” (np. video), to jest to II koniugacja.

Jeżeli nie ma „e” przed „-o” (np. duco) jest to III koniugacja i wtedy, aby znaleźć temat czasownika oprócz odcięcia końcówki „-re” z infinitivu (co uczyniliśmy już wcześniej), należy odciąć jeszcze dodatkowo poprzedzającę ją samogłoskę „e”. Wówczas okażę się,

że temat kończy się na spółgłoskę.

Reasumując:

1. temat I koniugacji kończy się na „-a-„

2. temat II koniugacji kończy się na „-e-„

3. temat III koniugacji kończy się na „-spółgłoskę-„

4. temat IV koniugacji kończy się na „-i-„

	I	II	III	IV
1. os. Sing. Infinitivu Praesentis Activi	Amo	Video	Duco	Audio
Infinitiwu Praesentis Activi	Amare	Videre	Ducere	Audire
Temat	-a-	-e-	-spółgłoska-	-i-

Uwaga: w celu łatwiejszego zrozumienia pominięto znaczenie iloczasu.

Czasownik (Indicativus)
		cecha czasu			liczba		strona
kon / temat	spójka	praes.	imperf.	fut.*	sing.	pl.	act.	pass.
I: -a-		brak	-ba-	-bi-	1		-o/-m	-r
II: -e-				-ba-	-bi-	2		-s	-ris
III: -spółgł.-				-ba-	-e-	3		-t	-tur
IV: -i-				-ba-	-e-		1	-mus	-mur
	(-i- lub -e-)					2	-tis	-mini
						3	-nt	-ntur
Uwaga: Futurum I i II konigacji ma cechę -bi-, a III i IV cechę -e-

Jeżeli chcemy przetłumaczyć formę na przykład: „byliśmy noszeni” (od porto, potare), musimy zastanowić się:

	W języku polskim	Po łacinie
Jaki to jest tryb?	Oznajmujący	Indicativus
Jaki to czas?	Przeszły niedokonany	Imperfectum
Jaka strona?	Bierna	Passivum
Która osoba?	1	1
Jaka liczba?	Mnoga	Pluralis
Która koniugacja?		Pierwsza
Temat		-a-

Teraz szukamy odpowiednich kategorii łacińskich:

1. Zaczynamy od tematu. Temat kończy się na „-a-„.(potra-)

2. sprawdzamy czy konieczna jest spójka? - Nie (w imperfectum I koniugaca nie ma spójek)

3. jaka cecha czasu wskazuje nam na imperfectum? „-ba-„

4. którą osobę musimy użyć i jaka liczbę? - 1 osoba pluralis

5. jaka strona jest potrzebna? - passivum

6. jaka końcówka jest przyporządkowana 1 osobie pluralis w passivum? - „-mur”

7. a więc do teamtu „porta-” dopisujemy cechę imperfectum „- ba-„ a następnie końcówekę „-mur”: „potra-ba-mur” i w końcu uzyskujemy formę potrabamur”.

---