zachowanie się pracownika, ORGANIZACJA I ZARZĄDZANIE W SŁUŻBIE ZDROWIA

ZACHOWANIE SIĘ PRACOWNIKA W ZAKŁADZIE PRACY

Zachowanie się pracownika jest jednym z centralnych problemów teorii organizacji. Prawidłowe jego rozwiązywanie ma znaczenie zarówno dla podniesienia jakości życia całego społeczeństwa, jak i przyśpieszenia indywidualnego rozwoju pracowników.

Analizując zachowanie się pracownika w zakładzie pracy należy uwzględnić czynniki charakteryzujące jego sytuację życiową :

Czynniki indywidualne, charakteryzujące osobowość człowieka.

Zachowanie człowieka zależy od splotu różnych czynników. Psychika człowieka rozwija się na podstawie :

Wrodzonych zadatków budowy i funkcjonowania organizmu
Aktywności człowieka
Oddziaływania środowiska, zwłaszcza społecznego.

Na organizm oddziałują liczne podniety, które dzieli się na dwie grupy :

Zewnętrzne - bodźce
Wewnętrzne - motywy.

Człowiek stara się reagować tylko na sygnały dla niego istotne, w sposób zapewniający zbliżanie się do określonych sytuacji, stara się unikać innych. Powtarzanie pewnych zachowań prowadzi do utrwalenia się ich przebiegu, powstanie ciągów czynności, które z czasem częściowo lub całkowicie automatyzują się. Tworzą się nawyki, przyzwyczajenia i postawy.

POSTAWY są to złożone, względnie trwałe skłonności do zachowania się w określony sposób. Wykształcają się dzięki doświadczeniu i wiedzy o rzeczywistości zgromadzonej i aktywnie przetworzonej przez człowieka. W postawach wyraża się również emocjonalny stosunek człowieka do określonych fragmentów rzeczywistości.

Postawy stanowią wynik aktywnej transformacji informacji docierających do człowieka..

Reakcja człowieka jest wywołana całą sytuacją, w jakiej się znajduje, a nie pojedynczą podnietą. Na tą sytuację składają się :

obiektywny stan rzeczy oraz jego obraz,
stan organizmu,
dotychczasowe doświadczenie (nawyki, postawy),
procesy myślowe, w których ujęte są przewidywania następstw własnych reakcji oraz zdarzeń w otoczeniu.

Postawy są względnie trwałe, lecz jednocześnie dynamiczne - ulegają zmianom pod wpływem nowych doświadczeń i aktywności człowieka.

Kształtowanie się stosunku człowieka do rzeczywistości jako procesu gromadzenia, analizy i syntezy informacji dokonuje się w wyniku :

oddziaływania nagród i kar związanych z poszczególnymi formami zachowania się człowieka,
częstego powtarzania określonej opinii lub czynności,
naśladowania wzorów zaobserwowanych w zachowaniach innych ludzi, zwłaszcza, gdy reprezentują wartości pożądane przez przyjmującego je człowieka,
aktywnego poszukiwania informacji o rzeczywistości i włączania ich do już istniejących doświadczeń i postaw.

Ostatni sposób uczenia się jest najwyższą świadomą formą kształtowania stosunków człowieka z otoczeniem.

Wśród informacji o rzeczywistości rozróżniamy

informacje zewnętrzne, pochodzące z otoczenia
informacje wewnętrzne, dotyczące stanu osobowości człowieka.

Zmienne charakteryzujące osobowość :

Aktywność - na jej poziom wpływa temperament, poziom samokontroli, również układ względnie trwałych potrzeb człowieka (tych, które w toku zaspakajania niekoniecznie redukują się - potrzeba władzy).
Wydolność - oznacza potencjał człowieka, czyli to, co mógłby zrobić przy odpowiednim poziomie aktywności. Wydolność określona jest przez stan psychofizyczny człowieka : ogólne zdrowie organizmu, sprawność umysłu i mięśni. Stan fizyczny ma niezaprzeczalny wpływ na całość zachowania się człowieka, a zwłaszcza na jego wydolność. Istotnym czynnikiem wydolności są zadatki wrodzone : uzdolnienia, talenty, inteligencja. Na podstawie uzdolnień człowiek ma szansę wykształcenia odpowiednich umiejętności, które bezpośrednio odbijają się na sprawności wykonywania podejmowanych zadań. Czynniki wydolnościowe wykrywa się badając różnice indywidualne między ludźmi : testy na inteligencję, uwagę, pamięć ...
Sposób (styl) życia - pojęcie to obejmuje względnie trwałe nawyki zachowania się człowieka, jego dążenia życiowe i upodobania wyznaczone również przez

treści kulturowe
miejsce człowieka w społeczeństwie i organizacji

Sposób życia jest zewnętrznym przejawem świadomej, integrującej sfery osobowości, są to :

obraz samego siebie
obraz świata
zwyczaje, upodobania i niechęci.

W określeniu sposób życia zawarte są pierwiastki intelektualne i emocjonalne (wydolność i aktywność).

Zewnętrzne czynniki zachowania się człowieka.

Otoczenie działa na pracownika zarówno pośrednio - wpływając na sytuacje zakładu pracy, jak i bezpośrednio - w środowisku, w którym człowiek żyje.

Wpływy pośrednie wywierają przede wszystkim inne organizacje, z którymi zakład nawiązuje kontakty (ministerstwo) , ośrodki władzy politycznej i administracji terenowej, dostawcy i odbiorcy.
Źródła bezpośrednich oddziaływań na pracownika pochodzą ze środowiska rodzinnego, towarzyskiego, w którym przebywa poza zakładem pracy. Kształcą one określone nawyki i układy wartości decydujące o motywacji pracownika - kształtują styl życia, który pracownik przenosi do zakładu pracy.

Do zewnętrznych czynników wpływających na zachowanie się pracownika w zakładzie pracy zalicza się :

Warunki bytowe i rodzinne,
Aktywność pozazawodową,
Dostęp do dóbr kultury i środków rekreacji,
Warunki, jakie pod tym względem stwarzają inne zakłady pracy.

Organizacyjne czynniki zachowania się człowieka

Za najważniejsze uważa się role zawodową, treść stanowiska pracy i pozazawodową treść uczestnictwa - wynika z przynależności do zakładu pracy.

Rola zawodowa oparta jest na więziach formalnych

Więzi nieformalne stanowią również istotną część roli pozazawodowej.

Fakt zatrudnienia pracownika, automatycznie obowiązki, poza tymi, które związane są z zajmowaniem określonego stanowiska - treścią pracy. Wskaźnikiem integracji pracownika z zakładem pracy jest zakres oraz ilość informacji wymienianych między pracownikiem a jego otoczeniem organizacyjnym. Ich treść, częstotliwość, dokładność wskazują na stopień związania się pracownika z zakładem pracy.

Każdy pracownik w celu zaspokojenia swych potrzeb pełni pewne role w różnych grupach społecznych, do których należy.

Postępowanie pracownika jest wypadkową wielu ról, często nawzajem sprzecznych.

Zjawisko sprzeczności między rolami nazywane jest „wewnętrznym konfliktem ról”, który może wynikać z rozbieżności indywidualnych celów pracownika z celami zakładu, również z wymaganiami wobec niego grup do których należy.

Grupy formalne mają sformalizowaną strukturę - związki zawodowe...

Grupy nieformalne kształtują opinię moralną u pracowników i przełożonych nie należących do grupy. Działają one na korzyść lub niekorzyść zakładu pracy. Działalność nieformalna może być pożyteczna, jest czynnikiem dynamizującym i integrującym funkcjonowanie zakładu - innowacje często wymagają wsparcia nieformalnego, usuwającego przeszkody na drodze do rozwoju.

Rola pracownika w grupie nieformalnej wyznacza sposób jego zachowania w zakładzie pracy.