GLOBALIZACJA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ. KORPORACJE TRANSNARODOWE.
Wielowymiarowość
Integrowanie
Współzależności Mn.
Związek z postępem nauki, techniki i organizacji
Kompresja czasu i przestrzeni
Dialektyczny charakter
Przyczyny:
Postęp naukowo-techniczny
Konkurencja Mn.
Polityka ekonomiczna państw
Skutki:
Intensyfikacja przepływów towarowych, usługowych, kapitałowych, technologicznych, informacyjnych
Zwiększenie roli korporacji transnarodowych w gosp.św.
Intensyfikacja procesów integracyjnych
Instytucjonalizacja handlu Mn.
HANDEL MN.: Według definicji handel międzynarodowy to łączna wartość eksportu i importu do poszczególnych krajów, często pojęcie to jest używane zamiennie z terminem: handel zagraniczny.
Handel międzynarodowy jest ważnym czynnikiem dynamizującym ogólny rozwój gospodarczy, zapewnia stałe dostawy niezbędnych surowców, płodów rolnych, dóbr kooperacyjnych oraz technologii. Podstawowymi formami współpracy z zagranicą jest obrót towarowy (import, eksport, reeksport) oraz tzw. „obroty niewidzialne” ( turystyka, usługi transportowe, pocztowo-telekomunikacyjne, kredyty). Zestawienie wartości eksportu i importu to bilans handlowy kraju. Bilans wraz z obrotami niewidzialnymi to bilans płatniczy kraju.
Liberalizacja handlu
Wytycznie MN standardów zachowania korporacji
KONKURENCJA: ekon. proces, w którym uczestnicy rynku, dążąc do realizacji swych interesów, próbują przedstawić oferty korzystniejsze od innych ze względu na cenę, jakość, warunki dostawy i in. charakterystyki, wpływające na decyzję zawarcia transakcji. Państwa słabo rozwinięte nie mogą konkurować z dobrze rozwiniętymi; wszyscy członkowie procesów globalizacji walczą o swoją pozycje w handlu Mn.
INTERNACJONALIZACJA: umiędzynarodowienie działalności przedsiębiorstwa; odnosi się do całości, przepływu surowców naturalnych, półfabrykatów, gotowych wyrobów i usług, pieniędzy, pomysłów i myśli ludzi między 2 czy 3 państwami (odbył się na urzędnikach państwowych - wymiana międzynarodowa, wprowadzenie polityki międzynarodowej).
Internacjonalizacja przedsiębiorstw - inaczej umiędzynarodawianie. Ścisłe powiązanie przedsiębiorstw z podmiotami gospodarczymi innych krajów . Internacjonalizacja prowadzi do wzrostu współzależności wszystkich uczestników globalnego rynku.
Przyczyny i tendencje procesu internacjonalizacji - skala rynku i produkcji, działalność przedsiębiorstw - powstanie i rozszerzanie działalności dużych przedsiębiorstw - korporacji ponadnarodowych, wzrost powiązań gospodarczych między krajami, regionami i przedsiębiorstwami, stosowanie zasady optymalizacji kosztów (warunki działalności gospodarczej -preferencje podatkowe, celne, koszty czynników produkcji), spadek kosztów transportu oraz cywilizowanie, obniżanie barier taryfowych i poza taryfowych (GATT '47 z ok.40% w końcu lat 40-ch do ok. 4-6% aktualnie na towary przemysłowe). Internacjonalizacja polskich przedsiębiorstw (nasz udział w światowym HZ - ok.0,5%, bezpośrednio zaangażowanych w HZ ok. 100 tys. polskich przedsiębiorstw, tj. ok.5% wszystkich naszych przedsiębiorstw).
Handlowe formy internacjonalizacji - Najprostsza i najwcześniejsza forma internacjonalizacji wiązała się i nadal wiąże z handlem towarami. Współcześnie to szereg innych produktów w handlu międzynarodowym (usługi - transportowe, komunikacyjne, inwestycyjne, finansowe, własność przemysłowa - patenty, znaki, marki i własność intelektualna, prawa autorskie, etc).
Znaczenie HZ dla gospodarek narodowych jest bardzo istotne zarówno z punktu widzenia polityki gospodarczej (skala rynku i produkcji) jak i społecznej (problemy zatrudnienia i bezrobocia, jakość i specjalizacja systemu oświatowego oraz badań) czy politycznej (pochodne od spraw gospodarczych i społecznych - napięcia i ochrona interesów lokalnych grup interesu - np. wydarzenia podczas szczytu w Seattle w końcu 1999r. czy Bangkoku w lutym 2000r).
Obecne handlowe formy internacjonalizacji działalności przedsiębiorstw są znacznie bardziej rozwinięte. Nie wchodząc w szczegółowe rozważania kwalifikacyjne możemy przyjąć dla naszych rozważań najbardziej generalny, bez wchodzenia w szczegółowe klasyfikacje, podział tych form na klasyczne i nowoczesne.
MULTINACJONALIZACJA : charakteryzuje się transferem i delokalizacją zasobów a w szczególności kapitałów, w mniejszym stopniu dotyczy pracy. Delokalizacja z jednego kraju do drugiego, wiąże się z rozwojem korporacji międzynarodowej, ponadnarodowe korporacje, obecnie mówimy o korporacjach transnarodowych (TLS). To korporacje, które posiadają filie w innych krajach (min 2) pozbawione korzeni narodowych. Obecnie 30% światowego eksportu odbywa się pomiędzy korporacjami ich filiami ponadnarodowymi. Współcześnie następuje pomieszanie korporacji różnych krajów, trudno twierdzić czy jest to korporacja amerykańska, francuska. W ciągu 20 lat (70-90 lata) liczba korporacji wzrasta 7-krotnie. Pierwsze 20 korporacji to korporacje amerykańskie i japońskie. Wśród nich tylko 2 europejskie: Shell i Roshe. Wielkość sposobu oceny zależy od obrotu lub od wyceny określającej wartości poprzez akcje. Nie ma jednego kryterium, które określa wielkość korporacji.
ZAGROŻENIA GLOBALIZACJI: Zagrożenia to miedzy innymi występująca w procesie globalizacji koncentracja produkcji z wielu regionalnych producentów na jednego globalnego, która prowadzić może do rozprzestrzeniania się biedy wśród znacznej części ludność. W modelu skoncentrowanym tę samą liczbę kupujących \"obsługuje\" jeden wysokowydajny producent. Można dać przykład z naszego rolnictwa - tradycyjne małe gospodarstwa oraz produkcja wysoko towarowa; sklepiki w miasteczku i supermarket. Koncentracja występuje w produkcji i w handlu. Wysokowydajny producent ma potokową technologie wytwarzania, jak ma warunki to może zaspokoić popyt całego świata. Potokowa produkcja jest możliwa bez udziału ludzi. Dotyczy to zarówno elektroniki jak i tradycyjnych przemysłów. Oczywiście ludzie pracują, lecz w proporcji do masy produkcji jest ich niewielu.
Globalny charakter produkcji, obrotu handlowego i finansowego, reklamy i konsumpcji wywołuje coraz powszechniej poczucie zagrożenia własnej tożsamości; coraz wyraźniejsza staje się potrzeba ponownego kulturowego samookreślenia się, w kręgu własnej, wyraźnie od innych oddzielonej, wspólnoty. Globalizacji towarzyszy więc \"etnizacja\" - wzmaganie się tendencji nacjonalistycznych i renesans różnych postaci \"integryzmu religijnego\". Ambiwalentny charakter globalizacji uwidacznia się w całym kompleksie jej konsekwencji społecznych. Z jednej strony włącza całe społeczeństwa i kraje w jeden system gospodarki rynkowej, z drugiej - powoduje \"dezintegrację\" przestrzeni społecznej. Społeczeństwa wielu krajów w coraz większym stopniu stanowią socjologiczną mieszankę złożoną z wielu różnorodnych elementów, które uparcie zachowują odrębność.
Te zjawiska pociągają za sobą takie zagrożenia jak:
· Wzrost zagrożenia terrorystycznego,
· Nasilenie się konfliktów etnicznych, ideologicznych i religijnych
Globalizacja jest również zagrożeniem dla wolności ludzi, gdy jest pomyślana jako program mający na celu zainstalowanie ogólnoplanetarnego, wszechmocnego, niekontrolowanego superpaństwa.
TRIPS: Porozumienie w sprawie Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej (TRIPS) - stanowi załącznik do porozumienia w sprawie utworzenia Światowej Organizacji Handlu (WTO). Porozumienie TRIPS, zawarte w 1994 r., przewiduje stosowanie zasady równego traktowania podmiotów wszystkich krajów członkowskich TRIPS, w zakresie ochrony własności intelektualnej (podmioty innych krajów członkowskich mają być traktowane nie mniej korzystnie niż własne podmioty).
Jakakolwiek korzyść, udogodnienie, przywilej lub zwolnienie, przyznane przez kraj członkowski TRIPS podmiotom innego kraju, będzie przyznane niezwłocznie i bezwarunkowo podmiotom wszystkich krajów - członków Porozumienia.
Porozumienie TRIPS reguluje wszystkie obszary własności intelektualnej, tj. ochronę dla praw autorskich i pokrewnych, w tym ochronę programów komputerowych i zbiorów danych oraz ochronę wykonawców, producentów fonogramów (nagrań dźwiękowych) i organizacji nadawczych, patentów, praw do wzorów przemysłowych, znaków towarowych, geograficznych oznaczeń pochodzenia towarów, układów scalonych, a także ochronę poufnego know-how oraz kontrolę praktyk antykonkurencyjnych w licencjach umownych.
Teoretycznie celem Porozumienia TRIPS jest ochrona oraz dochodzenie i egzekwowanie praw własności intelektualnej, co powinno przyczynić się do promocji innowacji technicznych oraz transferu i upowszechniania technologii, ze wzajemną korzyścią dla producentów i użytkowników wiedzy technicznej, w sposób sprzyjający zrównoważeniu praw i obowiązków.
W praktyce jednak porozumienie to przynosi korzyści przede wszystkim krajom rozwiniętym, które stać m.in. na badania naukowe i rozwijanie technologii, uderza natomiast w kraje ubogie, które muszą kupować owoce myśli technicznej i naukowej, ponosząc wysokie opłaty patentowe i licencyjne. W rezultacie utrudnia im to dostęp do podstawowych nawet dóbr, np. do leków ratujących życie (w tym na AIDS). Padają też ofiarą piractwa intelektualnego ze strony bogatych firm, wykorzystujących np. wiedzę ludów tubylczych na temat roślin leczniczych i uzyskujących na nie patenty, korzystających bez opłat z lokalnego wzornictwa artystycznego, patentujących po niewielkich modyfikacjach genetycznych uprawiane od stuleci odmiany roślin (np. szeroko znany jest w tej dziednie skandal z opatentowaniem w USA ryżu Basmati i jego nazwy - odmiany wyhodowanej i uprawianej od stuleci i Indiach i Pakistanie u podnóży Himalajów, uważanej za najszlachetniejszą odmianę ryżu; Indie odmawiają uznania tego patentu, co jest przyczyną nacisków na ten kraj ze strony rządu USA i utrudnia tradycyjny eksport tego ryżu z Indii). W związku z takimi i podobnymi faktami porozumienie TRIPS jest szeroko krytykowane zarówno przez rządy krajów rozwijających się, jak i organizacje pozarządowe, kościelne i wielu intelektualistów w krajach rozwiniętych.
Polska przystąpiła do porozumienia TRIPS w 2000 r. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych spełnia wymogi porozumienia
OXFAM jest międzynarodową organizacją humanitarną, zajmującą się walką z głodem na świecie i pomagającą w krajach rozwijających się. W roku 2002 w skład konfederacji wchodziło 12 organizacji.
Oxfam został założony w 1942 roku w Wielkiej Brytanii jako Oxford Committee for Famine Relief. Wtedy zadaniem tej organizacji była pomoc żywnościowa Grecji pod okupacją hitlerowską i zablokowanej przez aliantów. Pierwsza gałąź Oxfamu poza Wielką Brytanią powstała w Kanadzie w 1963 roku. W 1965 roku organizacja zmieniła nazwę na identyczną z jej telegraficznym adresem OXFAMs.
Andyjski Wspólny Rynek, Pakt Andyjski, Grupa Andyjska, Andino Mercado Comun (AMC), jedno z ugrupowań integracji regionalnej w Ameryce Łacińskiej. Powołane na mocy układu z Cartageny, podpisanego w 1969 przez Boliwię, Chile (wystąpiły w 1976), Ekwador, Kolumbię i Peru oraz w 1973 Wenezuelę.
Jego celem było utworzenie wspólnego rynku i przyspieszenie procesów rozwoju gospodarczego, czego nie udawało się osiągnąć w ramach organizacji LAFTA. Wspólne problemy Ameryki Łacińskiej nie sprzyjały procesom integracji gospodarczej i mimo kilku istotnych umów z lat 80., rzeczywisty rozwój współpracy nastąpił dopiero w latach 90.
W 1991 na mocy aktu z Caracas, AMC zadecydowało o utworzeniu strefy wolnego handlu od 1992, a wolnego rynku od 1995 (obejmuje on blisko 100 mln ludzi, wytwarzając ok. 180 mld dolarów produktu). Głównym zadaniem AMC jest przezwyciężenie trudności gospodarczych i kompleksowa współpraca w skali regionu. Państwa AMC mogą bez przeszkód zawierać układy z innymi latynoamerykańskimi krajami i włączać się w ich struktury integracyjne, np. Mercosur czy Grupa Trzech (umowa Meksyku, Kolumbii, Wenezueli z 1994). Zastosowanie zerowej taryfy importowej wobec USA ma ułatwić przyszłe połączenie z NAFTA. Pakt współpracuje także w wymiarze ponadregionalnym - w 1993 umowa z Unią Europejską.