10 PRZEDMIOT ANTROPOLOGII
różnorodność kultur
całościowe podejście do człowieka i kultury
ośrodki myśli antropologicznej - amerykańska, brytyjska, francuska tradycja uprawiania antropologii.
I.
ANTROPOS - istota ludzka LOGOS- wiedza, słowo, nauka
Antropologia - nauka zajmująca się badaniem ludzkości, nauka o człowieku i jego kulturze.
Kultura w XIX w. ujmowana wartościująco - kolonializm, wartościujące znaczenie dla ujmowania swojego porządku. W XX w. zakwestionowanie wartościującego ujmowania kultury.
Niektórzy postrzegają ją jako naukę badającą społeczeństwa obce i egzotyczne
Ruth Benedict - przedstawicielka amerykańskiej antropologii . Koncentruje swą uwagę na tych celach fizycznych i technikach wytwórczych, na konwencjach i wartościach, które odróżniają daną społeczność od innych . Nauka badająca różnice między społeczeństwami.
Edmund Leach - antropologia jest badaniem systemu różnorodności ludzkiej
antropologia wyrasta z fascynacji różnorodnością kulturową, egzotyką i rozmaitością obyczajową
Fascynacja odmiennością kulturową spowodowała zainteresowanie społecznościami obcymi.
Antropologia zaistniała w II poł. XIX w. kulturami europejskimi interesowało się już wiele nauk, np. historia, filozofia. Ale nie było dyscypliny, która interesowałaby się kulturą ludzi mieszkających w Afryce. ( antropologia kultury na tzw. antypodach)
Antropolog z XIX w. jak i dziś jest badaczem różnorodności, ale przede wszystkim odmienności kulturowej. To zainteresowanie stwarza osobliwości przedmiotu antropologii.
Antropologia współczesna i dzisiejsza zajmuje się kulturami obcymi, ale bada też odrębności miast.
II.
Josef Greenberg - określił antropologię jako najbardziej rozległą z naukowych dyscyplin, których przedmiotem jest rodzaj nauki.
Tę rozległość tworzą z jednej strony obszar geograficzny a z drugiej zainteresowanie tak odrębnymi dziedzinami jak język, struktura społeczna, ekspresja elastyczna, systemy wierzeń.
(ekspresja estetyczna - nauka o pięknie)
Antropologia zajmuje się wszystkimi specyficznie ludzkimi aspektami życia człowieka, którymi wyróżnia się on w świecie istot żywych
całościowe podejście do człowieka
kultura(y) uznana za fundamentalną w obszarze badań antropologicznych.
Kultura jest to specyficznie ludzka cecha.
Kultura łac. „uprawa” - cycero - rzym 106- 43 p.n.e. użył wyrażenia kultura animi tzn. uprawa umysłu w rozprawach tuskulańskich.
Termin Kultura wiązano z wszelką działalnością ludzką - mają na celu pielęgnowanie, kształcenie, doskonalenie.
W tradycji greckiej odpowiednikiem rzymskiego wyrażenia kultura była „ paideia” oznaczająca ukształtowanie w człowieku ideału człowieczeństwa.
Z czasem kultura wchodzi do nauk : filozofia, nauki społeczne, nauki polityczne.
Dla archeologa kultura oznacza to co można wykopać z ziemi.
Antropolog rozumie kulturę bardziej szeroko, obejmując wytwory, zachowania, działania, gospodarkę, sztukę, włącza do kultury całość dorobku ludzkości włącza też rzeczy, które budzą sprzeciw np. ludożerstwo.
Ocena nie stanowi kryterium definicyjnego, nie oceniamy, nie decydujemy o tym, co wchodzi do kultury.
Psycholog traktuje kulturę jako zbiór, do którego wchodzą wszystkie zachowania ludzi.
Socjolog kultury obejmuje ją jako pewien wydzielony obszar działalności grup.
W życiu codziennym termin kultura występuje w znaczeniu selektywnym, wartościującym.
Termin kultura w różnych językach pisany jest podobnie, ale co innego znaczy
j. francuski - kultura to wykształcenie, dorobek kulturowy danego środowiska
j. angielski - to dorobek zbiorowy społ. Zarówno materialny jak i intelektualny.
j. niemiecki - to zasób wartości, przyswojenie wartości.
j. polski - pojawił się w XIX w. W dziele j. Lelewela „Wykład dziejów powszechnych” 1822-1824.
jedynie z kontekstu (kultury) można dowiedzieć się co ma na myśli.
Kultura osobista - ogólny poziom intelektualny
kultura muzyczna - filozoficzna, socjologiczna , materialna duchowa
słowo kultura jest pojęciem wieloznacznym.
Całościowy charakter spojrzenia na człowieka jako istotę kulturową, wynika z trzech powiązanych ze sobą rzeczy.
Rezultat historii tej przyczyny. Antropologia kulturowa ukształtowała się gdy inne dyscypliny były już rozwinięte - XIX
antropologia wyrosła z badań nad społecznościami mało znanymi. Badaniami objęto społeczeństwa ulokowane na tzw. antypodach ( Azja, Afryka) - opozycja centrum i peryferii
fascynacja społeczeństwami, które były niewielkie i tym samym ubogie w historię.
Względna prostota tych społeczeństw ułatwiała badanie wszystkich aspektów tych społeczeństw.
Współczesna antropologia - w jej obszarze powstają subdyscypliny a.mediów, sportu, gospodarstw, miasta, żywienia.
21.10.
OŚRODKI MYŚLI ANTROPOLOGICZNEJ:
Klasyczny rozwój antropologii XIX I XX w. wówczas formułowała się znaczące ośrodki myśli antropologicznej
w Europie powstała szkoła niemiecko - austriacka o profilu dyfuzjonistycznym, którą reprezentował Fratz Graebrer , Wilhelm Schmidt
Drugim nurtem był funkcjonalizm w ramach antropologii społecznej , przedstawiciele - B. Malinowski, R. Brown.
Trzecim nurtem była francuska szkoła socjologiczna - przedstawiciele - e. Durkheim, Marcel Mauss
Czwarty nurt - psychologizm etnologiczny -Arnold van Gennep, Lucien Levy- Bruhl
Antropologia kontynentalna - szkoła niemiecka, francuska, psychologizm
Antropologia wyspiarska - szkoła funkcjonalna
antropologia społeczna - antropologia brytyjska
antropologia kulturowa - USA
Antropologia amerykańska - (antropologia kulturowa) Frantz Boas
Badacz ten zaproponował stanowisko porównawczo - historyczne. Interesowały go bardziej różnice niż podobieństwa. Jego stanowisko jest określane jako ruralizm historyczny lub historyzm. Wokół niego rozwinęła się cała szkoła antropologii kulturowej.
Na gruncie amerykańskim rozwinęły się następujące nurty antropologii kulturowej, określane często jako post- Boasowska antropologia kulturowa.
konfiguracjonizm - Ruth Benedict , M.E. Opler - nurt ten próbował ustalić wokół jakich wzorców , ideii, tematów, wartości organizują się poszczególne kultury.
Etnopsychologizm - nurt ten skupił uwagę na związkach typu osobowości z etosem kultury jakim jednostka ulega - akulturacji - M. Mead, Robert Linton.
Arealizm - ukazywanie determinantów kultury w kategoriach obszaru, kompleksu, ośrodku, typów, wpływów I zależności
Przedstawiciel: C. Wissler, A.L. Kroeber
Uczniowie Boasa posługują się wzorem kultury jako głównym nażędziem analitycznym.
Koncepcje wzoru kultury upowszechniła R. Benedict - upowszechniła rolę czynnika historii ale był to dla niej czynnik przypadkowy.
Wszyscy ci przedstawiciele to uczniowie Boasa, posługujący się kategorią wzoru kultury, jako głównym narzędziem analitycznym. Upatrywali zasadę interpretacji kultury w psychicznej potrzebie akceptowanych zalecanych typów zachowań wybieranych przez każdą kulturę.
Antropologia rozwinęła się głównie pod przewodnictwem Boasa.
Specyfiką współczesnej antropologii kulturowej są trzy główne postawy badawcze:
komparatystyczna - dążąca do wykrycia specyficznych i uniwersalnych zasad działania mechanizmów społecznych.
Systemowa - kierująca się dyrektywą studiów holistycznych na konkretnych kulturach.
Kognitywistyczna - badająca kultury od środka I mająca na celu rekonstrukcję systemów poznawczych, by dzięki nim móc zinterpretować ludzkie zachowania I wypowiedzieć się o sensie poszczególnych treści kulturowych.
Antropologia społeczna - związana z Wielką Brytanią
B. Malinowski, R. Brown
Malinowski uchodzi za twórcę teorii funkcjonalnej. U podstaw tej teorii stały dwa fundamentalne założenia:
teologiczne - nic nie jest przypadkowe, wszystko ma swoją funkcję.
Integracji - wszystkie elementy jakiejś całości są współzależne I wzajemnie na siebie oddziaływują. Te elementy są tak ustrukturyzowane, aby te całości podtrzymać.
Pojęcie funkcji w antropologii bywa rozpatrywane na dwóch poziomach abstrakcji:
celu - jakim służą poszczególne elementy kulturowe
roli - np. W trakcie suszy taniec deszczu
Bronisław Malinowski wychodził w swej analizie do pojęcia kultury I instytucji społ. ( będących odpowiedzą na ludzkie potrzeby).
natomiast R. Brown wychodził od struktury społecznej I ról społecznych.
III. Etnologia francuska - Marcel Mauss, Arnold van Gennep, Lucien Levy- Bruhl
“Szkic o darze” 1929 - Mauss - książka, w której na empirycznym materiale ukazał działanie zasady wzajemności. Zasada ta przenika do życia religijnego, prawnego, społecznego badanych ludzi. Jest to koncepcja całościowa, fakt społeczny, który postuluje badanie każdego zjawiska w interdyscyplinarnym wymiarze społecznym ,biologicznym.
Arnold van Gennep wnosi “teorie rytuałów przejścia” w ramach rytuałów przejścia są 3 etapy:
separacja (cyklicznie)
marginalizacja ( graniczność)
agregacja ( łącznie)
Teoria ta bazuje na przekonaniu, że w życiu człowieka pojawiają się stałe momenty świeckie I sakralne I życie nie stanowi ciągłego continuum , lecz składa się z serii przejść od jednego statusu społecznego do drugiego , które znajdują wyraz w specjalnych rytuałach.
28.10
Poddyscypliny antropologii:
ANTROPOLOGIA FIZYCZNA - nauka o fizycznym zróżnicowaniu człowieka w przestrzeni i czasie oraz biologicznym rozwoju Homo Sapiens, rodzaju homo, bierze też pod uwagę czynnik kulturowy, badając proces historycznej i przestrzennej zmienności, budowy fizycznej człowieka, kierując się doborze naturalnym w znacznym stopniu względem kulturowym (tryb życia, względy estetyki, sposób odżywiania się)
ANTROPOLOGIA SPOŁECZNOŚCI PIERWOTNEJ - obejmuje badania społeczności przedpiśmiennej nie posiadającej struktury klasowej.
Wyróżnia się też pod dyscyplinę SPOŁECZNOŚCI CHŁOPSKIEJ, która przedmiotem swoich zainteresowań obejmuje kulturę chłopską. Badania nad kulturą ludową, obrzędowością, sztukami plastycznymi, muzyką i strukturą wzajemnej zależności, w warstwie chłopskich społeczeństw cywilizacyjnych. // zwana też kulturą ludową lub etnografią.
ANTROPOLOGIA SPOŁECZNOŚCI MIEJSKICH - II poł. XX w lata 50. - 60.
Antropolodzy podejmują najczęściej kwestie ludzi żyjących w slumsach, enklawach religijnych i etnicznych, małych grup sąsiedzkich w najniższych warstwach społecznych.
Dzięki takim badaniom antropologowie przyczyniają się do zrozumienia i poznania złożoności i rozmaitości kulturowej w obrębie naszego euroamerykańskiego kręgu kulturowego.
Etnicznie zróżnicowane metropolie stają się laboratorium, w którym bada się różnorodność kulturową człowieka.
Bada się miejskie społeczeństwa przemysłowe.
ANTROPOLOGIA HISTORYCZNA- dział ten rozwinął się we Francji , wzór nauki o społeczeństwie przedpiśmiennym i o prostej strukturze zostaje tu zastosowany do badania dawnych społeczeństw o skomplikowanej strukturze społecznej i zaangażowanej organizacji politycznej. Analizuje się systemy wartości dotyczące europejskiego jak i pozaeuropejskiego kręgu kulturowego , np. cywilizacja Chin.
Łączyli wiele z obszaru antropologii, socjologii, historii.
Autor koncepcji kryteria poddyscypliny
podziału
1. C. Levi - Strauss - ogólność twierdzeń - etnografia, etnologia, antropologia kulturowa
kultura-wiąże się ze stopniem ogólności twierdzeń
2. Ewa Nowicka - typ społeczeństw - antropologia społ. Pierwotnych, antropologia
społ. Chłopskich, antropo. Społ. Miejskich. Antropologia historyczna tj. dawnych społ.
Levi - Strauss
etnografia - nauka ściśle opisowa zajmująca się konkretnymi społeczeństwami,
etnologia - nauka porównawcza sumująca niejako wiedzę o rozmaitych kulturach.
Antropologia - ma na celu uogólnienie badań porównawczych i formułowanie twierdzeń ogólnych o ludzkości, człowieku, kulturze.
Podstawowe pojęcia antropologii
Wartościujące i niewartościujące rozumienie kultury
Atrybutywne i dystrybutywne rozumienie kultury
definicje kultury
istotne cechy zjawisk kultury
płaszczyzny zjawisk kultury.
Kategorie kultury
I.
Edward Taylor - pierwsza definicja z antropologii kultury
Twierdził, iż kultura jest pewną złożoną całością, dająca się analogicznie rozłożyć na swoje czynniki składowe. Wypracowanie definicji dowiodło, iż pojęcie kultury stało się „osiowym” dla humanistyki, a dla antropologii wręcz jej cechą definicyjną.
Kultura = cywilizacja
ważnym etapem rozwoju antropologii było pojawienie się neutralnego niewartościującego pojęcia kultury. Wartościujące pojęcie kultury dominowało w XIX w. zawierało ocenę poszczególnych zbiorowości ludzkich, klasyfikowało je jako wyższe lub niższe lepsze lub gorsze, bardziej lub mniej cywilizowane lub kulturalne. Kulturę wówczas pojmowano jako zjawisko kumulujące, narastające w toku dziejów, stopniowalne. W znaczeniu nie wartościującym kultura to zespół wielu zjawisk, których wzajemnie powiązania i uwarunkowania i oddziaływania mogą być opisywane i analizowane, lecz nigdy wartościowane.
II.
atrybutywne - kultura jako cecha ludzkości, znamieniem całej ludzkości lub człowieka jako przedstawiciela wspólnoty ogólnoludzkiej. W tym przypadku kultura może występować wyłącznie w liczbie pojedynczej, można mówić tylko o kulturze nigdy o kulturach.
Dystrybutywne - kultura jako zbiór cech i zjawisk występujących w danej zbiorowości. Termin kultura w tym znaczeniu może być używany liczbie pojedynczej i liczbie mnogiej. W tym znaczeniu należy ustalić o czyją kulturę chodzi.
Przynależność kultury do zbiorowości można rozumieć jako związek z konkretnym społeczeństwem, będzie się wówczas mówić np. o kulturze plemienia Tiw, kulturze Tuaregów, kulturze Wschodniej... można też ją ujmować typologicznie tzn. mówić o kulturze związanej ze zbiorowością , określonego typu - kultura robotnicza, szlachecka, arystokracyjna, a także kultura zbiorowości zbieracko-myśliwskich czy pasterska. Zgodnie z tym rozróżnieniem można mówić o konkretnym i typologicznym sposobie ujęcia kultury w sensie dystrybutywnym.
18.11
Definicje kultury
definicje opisowo- wyliczające (nominalne)
definicje historyczne - kładą nacisk na czynniki tradycji jako mechanizm przekazywania dziedzictwa kulturowego. Dla określenia kultury używają : dziedziczenie, dorobek, tradycja.
Definicje normatywne - akcentują podporządkowanie się zachowań ludzkich normom, wzorcom, modelom.
Definicje psychologiczne- koncentrują się na psychicznych mechanizmach kształtowania kultury
definicje strukturalistyczne - interesują się strukturą danej kultury
definicje genetyczne- geneza danej kultury.
Istotne cechy zjawisk kulturowych
kultura ma wymiar czasu
kultura ma wymiar przestrzenny
kultura jest systemem
kultura jest prawidłowa
kultura jest aparatem adaptacyjnym człowieka
Wątki akceptowane w klasyfikowaniu definicji kulturowych
kultura jest związana z człowiekiem
kultura jest zjawiskiem ponadjednostkowym
kultura jest regularna, ( częstotliwa, powtarzalna)
kultura jest zbiorem zjawisk wyuczonych
Płaszczyzny zjawisk kulturowych
materialna
behawioralna - podstawy i przeżycia ludzkich zachowań notorycznych i wybieralnych
psychologiczna - wartości i postawy
aksjonormatywna to normy i wartości rozumiane jako byty idealne lub abstrakcje wyróżnione przez badaczy
JEDNOSTKI ELEMENTARNE W BADANIU KULTURY
cechy kultury,
temat kulturowy,
wzór kulturowy,
instytucja
1. cecha kulturowa - XIX wiek
glagchan, Linton - wyodrębnienie , wzgląd praktyczny
Malinowski , Brown - organizacja społeczna oraz potrzeby leżące u podstawach tej organizacji
Kluckhohn - Podzielił cechy kult. na :uniwersalia odnoszące się do dorosłych członków wspólnoty
i specjalności - dotyczy tylko wybranych
Ze względu na kryterium ich obowiązywania uniwersalia mogą występować w postaci alternatyw , a specjalności - wariantów.
Wyodrębnia się cechę zbiorczą czyli kilka cech pełniących tą samą funkcję (np. kompleks, umiejętności, wiedzy, przedmiotów materialnych w odniesieniu do rolnictwa)
2. temat kulturowy - lata 40. XX Morris E. Opler
postulat lub stanowisko otwarcie głoszące lub milcząco przyjmowane, kierujące określonym zachowaniem lub zachęcające do działania . Genezą tematów kulturowych są potrzeby i treści społeczne.
3.wzór kultury - znamienny dla danej społeczności układ cech kulturowych
wzór kulturowy - mniej lub bardziej ustalony w zbiorowości sposób zachowania lub myślenia.
Wzór kulturowy należy rozpatrywać w aspektach :
- normatywnych
- behawioralnych
wzory kulturowe różnią się między sobą pod względem
- częstości (regularności) ich realizowania
- stopnia ich obowiązywania
- stopnia uświadamiania
Rozróżniamy wzory:
jawne - prawidłowości zachowań występujące w postaci norm świadomie formułowanych i respektowanych przez daną zbiorowość
ukryte - prawidłowości zachowań nieuświadomione
4. Instytucja (E. Nowicka) to sieć społecznych i zarazem kulturowych stosunków organizujących daną zbiorowość i decydujących o jej aspekcie. Pojęcie instytucji obejmuje wszelkie treści zawarte w pojęciu wzoru kulturowego i treść związana z „ludzkim podłożem”organizacji życia zbiorowego.
Wzory kulturowe lub instytucje różnią się między sobą stopniem szczegółowości.
Wzory kultury podane przez Ruth Benedict:
Indian Zuni- łagodna, pokojowa
Dubańczyków - podejrzliwa
Kwakiulów - megalomani, egoiści, egocentrycy
POJĘCIA SŁUŻĄCW DO BADANIA DYNAMIKI ZJAWISK KULTUROWYCH
EWOLUCJA - najstarsze pojęcie w związku z badaniem dynamiki kulturowej. Dominowało w XIX w.
DYFUZJA - jest jednym z ze znaczących pojęć , które służą do konceptualizacji opisu i zmian zachodzących w kulturze.
Oznacza ono przekonanie lub przestrzenne rozchodzenie się elementów kultury w drodze zapożyczenia.
Akulturacja - to proces polegający na gwałtownym przeobrażaniu się jednej kultury pod wpływem innych, a także pod wpływem zmiennych warunków społecznych i środowiskowych.
Cechy akulturacji:
całościowa zmiana systemu kulturowego
zmiana kulturowa ma stosunkowo szybki charakter
pojawia się w warunkach kontaktu kultur
Czynniki warunkujące proces akulturacji:
historia wzajemnych kontaktów
stosunki oparte na dominacji jednej zbiorowości i podporządkowaniu drugiej
większa lub mniejsza tolerancja na obcość i odmienność
Fazy akulturacji:
konfrontacja kultur - stopniowe wzajemne poznanie
akceptacja niektórych obcych treści i ich selekcja
adaptacja nowych treści do własnego systemu kulturowego
Typy akulturacji:
antagonistyczna
prewencyjna
kontrolowana
E.S. Bogardus - wyodrębnia trzy typy akulturacji:
niezamierzona (np. przy granicy)
Demokratyczna
narzucona (tendencja do likeidacji wszystkich odmienności) dzieli się na:
-spontaniczna
- kierowana
SYNKRETYZM - polega na wiązaniu w jednorodne całości elementów pochodzących z różnych genetycznie i historycznie odrębnych kultur.
Wyróżnia się dwie formy synkretyzmu:
zapożyczeniu ulega powierzchowna forma obcego elementu, tradycyjna pozostaje, np. przypisywanie świętym chrześcijańskim cech dawnych bóstw pogańskich
odwrotność pierwszej, występuje gdy w dyfuzji ulega idea, forma zaś powierzchniowa pozostaje tradycyjna.
WYBRANE KONCEPCJE:
Periodyzacja dziejów antropologii.
okres preformatywny ( od najdawnieszych czasów do połowy lat XIX)
Okres formatywny ( kształtowanie się podstawowych pojęć, sposoby mśłenia, aparatura pojęciowa, ustalono zakres badawczy antropo., instytucje naukowe, problematyki wyróżniające te dziedzinę nauki) trwała od poł. XIX do początku XX. ( zaliczamy tu ewolucjonizm klasyczny, historyzm, dyfuzjonizm)
okres pełnego uformowania się dyscypliny. Trwa od przełomu XIX i XX w. do lat 40. za symboliczną datę rozpoczęcia uważa się rok 1898 - rok edycji czasopism socjologicznych:
„ L'Anne Socjologique” i „American Antrophologist” oraz rozpoczęto przygotowania do wprawy do cieśniny Torresa - pierwszej naukowej ekspedycji bad. Zaliczamy tu: funkcjonalizm, psychokulturalizm, konfiguracjonizm, strukturalizm, materialzm kulturowy.
Okres krytyczny określany też jako dekonstrukcje dotychczasowego, nowoczesnego spojrzenia na różnorodność kulturową, jego początki przypadają na lata 50. XX w. Należą tu nurty wyrosłe z refleksji fenomenologii i etnometodologicznej. A także z rozmaitych orientacji postmodernizmu.
Główne okresy w antropologii
Lata 1860-1890- pierwszy okres formowania się antropologii, społeczeństwo - kultura, Ewolucjonizm w antropologii
Pierwsze dekady XX w. - szkoła „kulturowo -historyczna” W Niemczech i Austrii oraz historyzm F. Boasa w Stanach Zjednoczonych. Rok 1922 - początek kierunku funkcjonalnego w antropologii i ukazanie się „Argonautów zachodniego Pacyfiku” B. Malinowskiego i „Wyspiarzy Andamańskich” R. Redclife - Browna.
Okres 1930 - 1960 amerykańskie elektyzm, który zaczął się w szkole „ kultur i osobowości” na ten okres przypadają m.in. zainteresowania procesem akulturacji, Robert Redfield, Ralph Linton, Melville Herskovits.
Lata 1960 - 1980 - antropologia kognitywna w USA i Wielkiej Brytanii, oraz ugruntowanie się francuskiego strukturalizmu C Levi - Straussa.
1984 - E. Taylor otrzymał wykłady z zakresu antropologii na Oxfordzie, antropologia zyskała pierwszą pozycję akademicką
1980 - 2009 - postmodernizm, poststrukturalizm
Ewolucjonizm
idea Oświecenia z niej wywodzi się ewolucjonizm - poszukiwanie ładu, sensu, porządku, co miały odzwierciedlać prawa nauki
pierwszy prekursorski okres ewolucji przypadł na wiek XVIII i pierwszą połowę XIX w. wówczas wiele uwagi poświęcano rozważaniom nad pochodzeniem i rozwojem różnego rodzaju instytucji takich jak: rodzina, prawo, religia, ..., które ukazywano w perspiektywie 3 stadiów ewolucji.
Triada - 3 stadia : dzikość, barbarzyństwo, cywilizacja.
Zasadniczą ideę w kształtowaniu się tych idei odegrali m.in. Adam Ferguson, Vico, Volter, Monteskiusz
Zasadniczy okres rozwoju ewolucjonizmu przypadł na druga połowę XIX w. wykształcicła się wówczas tzw. orientacja klasyczna, reprezentowania m.in. przez E. Taylora, F. Mctennan, H.S. Maine, H. Spencer w Wielkiej Brytanii, L.H. Morgan w USA, J.J. Bachofen w Niemczech. Natomiast ze zwolenników teorii klasycznego ewolucjonizmu w Polsce uważa się J. Karłowicz, S. Cieszkowski, L. Krzywicki.
U podstaw tego systemu legły następujące założenia:
- postęp jako główny element wyznaczający kierunek ewolucji
- prawa natury rządzące światem kultury
- wiara w ludzki rozum i racjonalność wszystkich ludzi
- jedność psychiczna gatunku ludzkiego wyjaśniającego zbieżność i podobieństwa kulturowe.
Główne zainteresowanie ewolucjonistów:
- małżeństwa i rodziny w tym problemy typologii systemów pokrewieństwa pierwotnego, promiskuityzm, egzogamii i endogamii, form dziedziczenia, kazirodztwa i struktury rodowej.
- religii ( związki między wierzeniami a regułami życia społecznego oraz magii i religii)
- miasta i państwa
wg ewolucjonistów dzieje kulutowe to proces rozwoju oparty na immanentnych prawach rozwojowych, które dokonują się w określonych szeregach rozwojowych.
- unilinearny ( jednokierunkowy)
- gradualny ( stopniowe, powolne zmiany)
- progresywny ( od form niższych do wyższych, od prostych do złożonych, od nieuporządkowanych do uporządkowanych)
a więc od pierwotnej dzikości do przez barbarzyństwo do cywilizacji.
Koncepcje ewolucji i postępu
Morgan dzieli historię ludzkości na 3 zasadnicze etapy : dzikość, barbarzyństwo, cywilizacja.
Przy czym dzikość i barbarzyństwo dzieli się jeszcze na 3 stadia - niższy, średni, wyższy
Niższe stadium dzikości rozpoczyna się od pojawienia się człowieka na ziemi. Etap ten kończy się wynalezieniem ognia i najprymitywniejszych narzędzi .
Wynalezienie łuku i strzał sygnalizuje wyższe stadium dzikości.
Garncarstwo charakteryzuje niższe stadium barbarzyństwa - osiadły tryb życia, organizacja rodowa, matriarchat i wyznawanie religii.
Sredni okres barbarzyństwa wyróżnia wprowadzenie rolnictwa na półkuli zachodniej oraz hodowli zwierząt na półkuli wschodniej, umiejętność wytwarzania rudy żelaza jest znamienne dla wyższego stopnia okresu barbarzyństwa, w którym pojawiają się też miasta i świątynie, a także patriarchat, małżeństwo, własność prywatna.
Alfabet i pismo rozpoczyna okres cywilizacji, w której występuje państwo i klasy.
Formy struktury społecznej:
patriarchat - struktura oparta na władzy kobiet
patriarchat - struktura oparta na władzy mężczyzn
Etapy rozwoju rodziny
J.J. Bachofen ( 1861)
- promiskuityzm ( bezład płciowy)
- matriarchat
- patriarchat
L.M. Morgan (1865)
- Promiskuityzm
- (małżeństwo grupowe)
- Rodzina kazirodcza
- rodzina punalna
- rodzina parzysta
- rodzina patriarchalna
- rodzina monogamiczna
W praktyce ewolucjoniści koncentrowali się głównie na analizie i wykrywaniu podobieństw kulturowych, które miały potwierdzić tezę o jednakowości i ciągłości i jednokierunkowości rozwoju nie wszystkich kultur ludzkich. O przejściu do następnego etapu wg ewolucjonistów decyduje pojawienie się nowego elementu kulturowego, który nie miał związku z żadnym szerszym tłem historycznym i kulturowym społeczeństwa.
Od lat 30/40. XX w. w antropologii zaczęto sięgać do ewolucjonizmu klasycznego, modyfikowan go - neoewolucjonizm - L. White
AMERYKAŃSKA SZKOŁA KULTURY I OSOBOWOŚCI
Kierunek bardzo zróżnicowany pod względem metodologicznym i teoretycznym
kultura była postrzegana w różnych wymiarach:
całościowy
realistyczny
nominalistyczny
indywidualistyczny
aby ponownie wrócić do realistycznego
Wg ujęcia realistycznego kultura jest realnie istnijącym zjawiskiem, zintegrowaną całością i nie może być utożsamiana z jednostkowymi zachowaniami ( można ją rozpatrywać tylko w ujęciu całościowym)
Punkty styczne przedstawicieli:
opis
psychologiczna charakterystyka konfiguracji kulturowych
zarys typów osobowości z nimi związanych
wyjaśnienie typów osobowości jako produktów ukształtowanych kulturowo, zwłaszcza w okresie dzieciństwa
Podstawową metodą badawczą tej szkoły były międzykulturowe badania porównawcze, odrzucano całościowy obraz kultury jej miejsce zajęły kategorie np. wzór, norma, zwyczaj.
Za antenata szkoły uznaje się F. Boasa.
Pierwsi badacze a zarazem twórcy orientacji kultury i osobowości: R. Benedict, M. Mead, oraz R. Linton, A. Kardiner, A.A. Goldenweiser
Benedict - wzór kultury jako układ cech
Malinowski - twórca hierarchii potrzeb
PSYCHOKULTURALIZM EDWARDA SAPIRA (1884-1939)
Sapir podejmował badania na temat idei antropologii kultury jako nauki o zabarwieniu psychologicznymi prowadził badania nad językiem, obszar jego zainteresowań wyrażają 3 słowa: kultura, język, osobowość
KONFIGURACJONIZM
Główną przedstawicielką jest Ruth Benedict. Stawiała sobie za cel zrozumienie osobowości i zachowanie człowieka jego wybory, których dokonuje mając tyle tych możliwości. Wiedza o wzorach kultury jej zdaniem miała to umożlwić
M. Mead podobnie jak Benedict pojmowała kulturę jako całość będącą konfiguracją wzorów zachowania, które wyznaczają wzory internalizowane przez uczestników kultury, a wśród nich decydujące znaczenie odgrywa wzór dominujący. Na podstawie materiału zgromadzonego w badaniach społeczności pierwotnych, twierdziła, iż w procesie rozwoju i wychowania decydującą rolę odgrywają czynniki kulturowe, procesy socjalizacji i wychowania charakterystyczne dla danej kultury.
W typologi kultury wyróżniła 3 typy kultposfiguratywne , konfiguratywne, prefiguratywne
ORIENTACJA FREUDOWSKA
Próby zastosowania teorii Freuda do badań nad kultura i osobowością podjęli się m.in. Abram Kardiner, Ralph Linton
Abram Kardiner zbudował model osobowości i procesu jej kształtowania oraz ogólny model kultury. Podstawowe założenie od którego wyszedł A. Kardiner to istnienie osobowości podstawowej lub podstawowej struktury osobowości w obrębie każdego społeczeństwa złączonego wspólnotą kultury. Ważną kategorią dla Kardinera było pojęcie instytucji, które podlegało modyfikacjom definiującym. Wyróżnił on instytucje pierwotne i wtórne. Znaczącą postacią tego nurtu jest Linton, blidki współpracownik Kardinera, opisuje on kulturę posługując się pojęciem wzoru kulturowego stosując jednak rozróżnienie na wzór kult. rzeczywisty i wzór idealny.
STRUKTURALIZM lata 40.
Pierwotnie metoda badania w lingwistyce, z czasem zaistniała w antropologii społecznej, kulturowej, psychologii, filozofii, religioznawstwie.
Punktem wyjścia strukturalizmu jako metody jest język, a także inne formy kulturowe, które należy ujmować jako swoisty system, stanowiący układ w ramach poszczególnych elementów.
System w strukturalizmie to całość podlegająca ciągłym przekształceniom.
Twórcą metody strukturalistycznej był szwajcarski językoznawca Ferdynand de Saussure. Ów badacz określił strukturalną koncepcję języka, wyróżnił
langue - język jako abstrakcyjny system
parle - reguł i konwencji językowych
(konkretne indywidualne przejawy, akty mowy)
C. Levi - Strauss - spadkobierca koncepcji Durkheima ( faktu społecznego i mającego zdolność wywierania na nie przymusu zewnętrznego) rozszerzył i zastosował do systemów pokrewieństwa i systemów językowych)
Strukturalizm to metoda badania głębokich, ukrytych i wrodzonych struktur, rządzącym ludzkim umysłem.
Istotą badań C. Levi- Straussa było dążenie, aby nieskończoną wielkość obserwowanych zjawisk, sprowadzić do możliwie niewielu struktur elementarnych.
Podejście Levi - Straussa zakłada stosunek natury do kultury. Owo przejscie od natury do kultury jest zdeterminowane przez ludzką zdolność do myślenia o związkach biologicznych jako o systemach opozycji. Znaczenie dla strukturalizmu ma binarne ujmowanie rzeczywistości. Szczególne znaczenie mają pary, służą jako metaforyczny pomost między szeregiem natury i kultury. Są to w szczególności pary życie - śmierć, ten świat i tamten świat, surowe - gotowane. Istota podejścia strukturalistycznego polega na tym, że badacze interesują się relacjami organizującymi stany rzeczy w pary i zbiory.
Strukturalizm ujmuje kulturę jako system komunikacji pomiędzy ludźmi, a wszelkie czynności i obiekty w obrębie tego systemu traktowane są jako znaki, które podlegają ciągłej wymianie. Natura i kultura są zarówno przeciwstawne jak i dopełniające się.
Mit można rozłożyć na części a potem złożyć ponownie.
Strukturalizm lansował pewne wzory, dążenie do prawdy, lata 60. - zburzenie, postsreukturalizm.
Levi - Strauss badał nie ludzi a człowieka.
Edmund Leach - strukturalista brytyjski (1910- 1989)
krytycyzm wobec koncepcji proponowanej przez C. Levi - Straussa.
E. Leach - nie poszukuje wspólnych struktur pod powierzchnią różnorodności kulturowej, ale starA się znajdowac transformację i permutację strukturalistyczną w obrębie systemu społecznego traktowanego w perspektywie synchronicznej i diachronicznej.
Leach zakładał, że każda z dziedzin kultury, służy przede wszystkim komunikowaniu.
Wg Leach'a strukturalizm ujmuje kulturę jako system komunikacji między ludźmi, a wszelkie czynności i obiekty w obrębie tego systemu. Traktowane są jako znaki, które podlegają ciągłej wymianie.
Leach rozróżnia działania ekspresyjne, biologiczne i techniczne.
Działania ekspresyjne służą przekazywaniu informacji a więc mówią nam coś o stanie świata, albo zmierzają do zmiany jego znaczenia przez dostarczenie wyjaśnień metafizycznych.
Wprowadza takie rozróżnienie - znaczące i oznaczone.
Związki między tym co znaczące a znaczone to sygnały, znaki i symbole.
Znaki i symbole Leach określa jedną kategorią, którą określa oznakami i odróżnia je wyraźnie od systemów.
Przykład kodowania binarnego - strój.
Są pewne stroje, które wyraźnie podkreślają nasze funkcje albo sytuacje, w których się znaleźliśmy.
Ważne w stroju są kolory. Strój mówi kim jest dana osoba, a jednocześnie kim nie jest.
Znak i symbol nabierają tylko znaczenia gdy są w opozycji do innego znaku i symbolu.
Strukturalizm głosił jedność i powszechność pożądał prawdy.
W drugiej połowie lat 60. we Francji zaistniał poststrukturalizm. Jego czołowi przedstawiciele to Roland Barthes, Michel Foucault, Jacques Lacon, Jacques Derrida.
Genezę potstrukturalizmu wiąże się z rewoltą studencką w 1968 w Paryżu. Polityczni przywódcy tego ruchu głosili sprzeciw wobec społeczeństwa zamkniętego, racjonalizacji, efektywności, systematyzacji.
Wyznacznik postrukturalizmu
nie pożąda teorii w sposób jednoznaczny, opisującej wszystkie możliwe warianty, układy zdarzeń.
Stara się programowo unikać porządku, zaprzeczając istnienia obiektywnego ładu w świecie.(znaczeń)
przekornie czyni ważnym to, co strukturalizm umieszczał na marginesach, odwraca hierarchię, neguje opozycję
nie wierzy w prawdę , mnoży prawdę
rezygnuje z ideału naukowości na rzecz swobodne twórczej ekspresji, chce produkować teksty, sytuując się pomiędzy innymi tekstami
interpretowane teksty stają się dla postrukturalizmu tylko pretekstami do dalszego wytwarzania tekstów, nie zaś źródłem jakiejś obiektywnej wiedzy.
Centralnym pojęciem postrukturalizmu jest DYSKURS.
M. Foucault - istnieją różne pozostające między sobą w konflikcie gramatyki dyskursy, które porządkują obraz świata, zgodnie z obowiązującymi w danej kulturze zasadami jej organizacji.
Postrukturalizm nie wierzy w obiektywny, wewnętrzny porządek tekstów. W ramach postulatu dokonuje się pewna zamiana ról. To nie tekst interpretowany wysyła interpretatorowi ciąg znaczeń, które ten ostatni chwyta, czy też jedynie współkonstytuuje lecz odwrotnie ten sam tekst milczy zdany na łaskę interpretatora, który pobudza coś zeń do życia tworząc wanację na tematy mające swe źródło raczej w samym interpretatorze niż tekście.
Kwestie interpretacji:
interpretacja tradycyjna
AUTOR - tekst- interpretacja<--> interpretator
hermeneutyka
autor - TEKST - INTERPRETACJA- interpretacje
strukturalizm i semiotyka
autor - TEKST - interpretator - interpretacja
Postrukturalizm
autor - tekst - INTERPRETATOR - interpretacje
DYFUZJONIZM -
przenikanie, przepływ
od ponad 100 lat tworzy różnorodnych nurtów dyfuzjonizmu ( teorii wyjaśniających procesy przenoszenia wartości, wzorów, innowacji z jednej kultury do innej) próbowali formułować lub odkrywać poprzez prawa rządzące wspomnianymi procesami
Leof Benius \
F. Ratzel Europa
F. Graebner /
R. Linton - Ameryka
Rozwinęły się:
teoria naśladownictwa - Gabnel Tard ← główny przedmiot poszukiwań
PODSTAWOWE ZAŁOŻENIE DYFUZJONIZMU:
dyfuzjoniści uważali wynalazki za coś wyjątkowego.
Dyfuzjonistów tak samo jak i ewolucjonistów interesował problem podobieństwa kultur, ale to podobieństwo było dla nich dowodem nie powszechności praw ewolucji lecz częstość kontrkultur i oddziaływań
zajmując się wędrówką elementów kulturowych, dyfuzjoniści przejawiali skłonność dla traktowania kultury jako zbioru elementów nie zaś „organicznej” całości czy powiązanego wewnętrznie systemu.
Dyfuzjoniści w przeciwieństwie do ewolucjonistów, operowali dystrybutywnym rozumieniem kultury.
Dyfuzjonizm był na terenie antropologii najbardziej radykalną refutacją (odparcie czyichś zarzutów, obalenie argumentów strony przeciwnej) naturalistycznej koncepcji nauki społecznej i swego rodzaju realizacją postulatu aby nauki społeczne zajmowały się nie wykrywaniem ogólnych praw lecz poznaniem konkretnych procesów i zdarzeń.
Kultura - własność określonej zbiorowości (dla dyfuzjonizmu)
odrębność kulturowa - tego poszukiwali dyfuzjoniści
różnica jakościowa a nie ilościowa
Jest wiele nurtów dyfuzjonizmu ale można znaleźć pewne elementy wspólne:
ELEMENTY ŁĄCZĄCE DYFUZJONISTÓW:
przekonanie o rozwoju przez zapożyczenia
odstąpienie od całościowego traktowania kultury i operowania jej ujęciem dystrybutywnym.
Odrzucenie ewolucjonizmu
podejmowanie działań, które miały doprowadzić do powstania humanistycznej historii kultur, w miejsce przyrodniczej nauki o kulturze.
!!! Za inicjatora dyfuzjonizmu jako orientacji badawczej uchodzi Frierdrich Ratzel (1844-1904)
Badania problemów dyfuzji i migracji elementów, rozwinęła się austriacko- niemiecka tzw. szkoła kulturowo - historyczna.
!! Leo Frobenius - (1873- 1934) z Monachium, główny reprezentant i kontynuator poglądów Ratzla.
B. Ankerban , F. Graebner - kustosze muzeum w Berlinie
O. Wilhelm Shmidt
Oni negowali twórczą inicjatywę ludów i koncentrowali się głównie na problemie w jaki sposób przejawia się i dokonuje dyfuzja elementów kulturowych i ich migracje.
Kryteria badań dyfuzji elementów kulturowych:
forma
ilość
ciągłość
dyfuzjonizm brytyjski
ekstremalna teoria dyfuzjonistyczna
Eliot Smith → kolebką cywilizacji był Egipt. Z Egiptu cywilizacja rozprzestrzeniła się na całą kulę ziemską. Wierzył on, że impulsem do rozwoju cywilizacji była religia.
Twierdził, że nawadnianie pól uprawnych , kult słońca i mumifikacja to elementy kulturowe, które można spotkać we wszystkich cywilizacjach społecznych współczesnego świata i są dowodem wielkiego łańcucha dyfuzji rozpoczętego w Egipcie. Każda kultura stanowi mieszankę cech ze śladami egipskiej cywilizacji.
TYPOLOGIE DYFUZJI:
modele klasyczne dyfuzji
+ dyfuzja żywiołowa
+ dyfuzja organizowana
np. dyf. Żywiołowa dobrowolna - handel wymienny
np. dyf. Żywiołowa narzucona - opanowanie kulturowe Indian i narzucenie im wzorów życia
np. dyf. Organizowana narzucona - wiążą się z wojnami dążącymi do zawładnięcia danym obszarem ( chrystianizacja w Ameryce przez Hiszpanów)
np. dyf. Organizowana dobrowolna- zjawisko dające współpracę kulturalną i wielostronną
Typologia E. Nowickiej
RODZAJE DYFUZJI:
dyfuzja bezpośrednia - dyfuzja pośrednia
dyfuzja nie zamierzona (żywiołowa) - dyfuzja zamierzona (cel)
dyfuzja prosta (jeden element) - dyfuzja złożona ( wiele elementów)
dyfuzja połączona(dowodzi przyjęciu zjawisk połączonych) - dyfuzja bodźcowa
przykładem różnorodnej wymiany i przenikania są muzyka i kulinaria.
mechanizm filtrująco- zachowujący - swojskość przyciąga obcych i swoich - nowoczesność.
FUNKCJONALIZM
Orientacja teoretyczna i metodologiczna, która zakłada całościowe i systemowe traktowanie kultury a zjawiska kulturowe wyjaśnia na podstawie ich funkcji.
Funkcjonalizm wyrósł z kontrowersji między ewolucjonizmem a dyfuzjonizmem.
Sam funkcjonalizm wyrasta z organicyzmu H. Spencera i E. Durkheima.
Założenia funkcjonalizmu, które zdecydowały o jego nowatorstwie:
traktowanie antropologii społecznej jako dyscypliny socjologicznej.
- zwrot ku empirii i holistycznej wizji kultury
- poszukiwanie odpowiedzi na pytanie o działania konkretnych systemów kulturowych
uznawanie systematycznych badan terenowych za nieodzowny warunek badań antropologicznych.
Uznanie za prawomocne tylko systemowe badanie kultury i gdzie każdy element kulturowy może być zinterpretowany jedynie w ramach całego systemu kulturowego, w którym występuje.
Klasyczna antropologia funkcjonalizmu nawiązuje do definicji Tylora podkreśla, że kultura stanowi o odrębności człowieka jako gatunku oraz akcentuje rolę dziedziczenia społecznego.
Funkcjonalne rozumienie kultury sprowadza się do 4 podstawowych stwierdzeń:
kultura jest całością
kultura jest systemem zintegrowanym
kultura ma charakter funkcjonalny
kultura jest aparatem instrumentalnym
Twórcy : B. Malinowski, Alfred Radliff- Brown.
Znacząca stała się koncepcja B. Malinowskiego, określona jako teoria potrzeb,
teoretyczne podstawy funkcjonalne koncentrują się wokół pojęcia, które zajmują centralne miejsce w jego systemie. ( koncepcja kultury i pojęcie funkcji)
!!! Antropologia funkcjonalna - 1922 wydanie dwóch ważnych dzieł: Argonauci Zachodniego Pacyfiku - Malinowski i Wyspiarze Andamańscy - R. - Brown
Nowy sposób uprawiania antropologii, nowy sposób poszukiwania jedności w różnorodności.
B. Malinowski - odwoływał się do pojęcia potrzeba, bodziec, reakcja, motywacja, zachowanie, instytucja.
A. R. - Brown - struktura społeczna, forma strukturalna, ( wartości i normy)
należy pamiętać, że Malinowski wychodził od pojęcia kultury i instytucji społecznej a R. - Brown od pojęcia struktury społecznej i roli społecznej.
Podejście Malinowskiego określa się jako funkcjonalne a R. - Browna - strukturalno - funkcjonalne.
POSTMODERNIZM
Ponowoczesność - epoka
Postmodernizm - nurt filozoficzny
Po raz pierwszy terminu postmodernizm użyto w 1934 roku do opisu poezji hiszpańskiej i południowo -amerykanskiej ( Fedrico Deonis). Kolejno odwoływali się do pojęcia postmodernizmu:
Arnold Toynbee (1939)
Charles Friedler (1965)
Emitai Etzoni ( 1968)
na stałe do słownika nauk społecznych weszło to pojęcie w roku 1970 ( dzięki D. Bellowi)
Po serii publikacji zyskało największą popularność
Nurt ten łączony jest często z ponowoczesnością jako odmienną epoką w dziejach kultury zachodniej, której początki datuje się najczęściej na lata 60. i łączy się z powstaniem społeczeństwa postindustrialnego.
Charakterystyczna dla cywilizacji postindustrialnych - przemysł czysty , informatyczny, kultura pracy intelektualnej. Produkcja przemysłowa traci na rzecz usług i klasa robotnicza zostaje zastąpiona klasą białych kołnierzyków.
Urlich Beck - społeczeństwo ryzyka. →
teza, która znalazła oddźwięk u wielu badaczy.
Cechy społeczeństwa postindustrialnego:
fragmentaryczność,
epizodyczność istnienia, która splatała się z poczuciem ambiwalencji i niepewności wyborów życiowych.
Cechy ponowoczesności:
procesy o charakterze kulturowym
odejście od paradygmatu produkcji na rzecz paradygmatu konsumpcji
wzrastające zróżnicowanie stylów życia, pluralizm przekonań i światopoglądów
estetyzacja życia
wzrastająca tolerancja dla odmienności
wielokulturowość jako ideologia nawołująca do pielęgnowania odmienności
dominująca pozycja mediów i kreowanych przez nie wizji świata
niespójność wewnętrzna kultury współczesnej i przyrównywanie do tkaniny o moziakowym wzorze (bez wyraźnego centrum aksjologicznego)
lata 50.60. - krytyka literacka
70. - wykracza poza granice literackie i pojawia się w a architekturze i sztuce
80. - przekraczanie grupy sztuki - zainteresowanie zachodniej myśli humanistycznej (filozofia, estetyka, socjologia, antropologia, ekonomia, polityka, historiografia, teologia)
90. - przenika do Europy wschodniej i środkowej
Postmodernizm zaprzecza istnieniu praw historycznych i społecznych, które dałyby się ująć w prawa - braki systematycznego związku z przyszłością
Przedstawiciel Jean Baudrillard, postmodernizm francuski, - twierdził, że relacje bezpośrednie między ludźmi rozpływają się symulakry (kopie bez oryginału).
Charakterystyczne dla postmodernizmu:
dekonstrukcja i implozja wartości tradycyjnych
Cechy charakterystyczne dla myśli postmodernistycznej:
konstruktywizm
antyreprezentacjonizm
intertekstualizm
niechęć wobec tradycyjnych opozycji filozoficznych
nieufność wobec koncepcji prawdy i tradycji filozoficznych, stawiającej tezy epistemologiczne na pierwszym miejscu.
Ponowoczesność- ( A. Giddens) - sposób życia poza nowoczesność - przyszłość, która może zostać urzeczywistniona, ale może zaistnieć, gdy wyrównamy nasze trudności związane z nowoczesnością.
4 cechy w perspektywie przyszłości !!!!!!!!
konsumpcyjna harmonia
powszechna aktywność demokratyczna
demilitaryzacja
humanizacja technologii
ANTROPOLOGIA SYMBOLICZNA (interpretatywizm)
lata 70. - pojawił się w antropologii nurt nawiązujący do francuskiego strukturalizmu i osiągnięć brytyjskiego i amerykańskiego neofunkcjonalizmu.
Ta nowa antropologia przyjęła za główny cel:
rozumienie i interpretacje kultury
Zajmowała się Kulturą i rytuałem.
Kulturę traktuje jako system semiotyczny ( jako system symboli albo splotów znaków) czyli nosicieli wiadomości i ich znaczeń, które tworzy podstawy do konstruowania rzeczywistości.
Przedstawiciele : !!!!!!!!!
Clifford Geertz - najważniejsza postać
Victor Turner
Mary Daglas
Geetz - zaproponował metodę głębokiego opisu, jako najwłaściwsze do zrozumienia skomplikowanego układu znaczeń, zakodowanego w tekście kulturowym.
Reprezentuje on stanowisko tekstualistyczne( mówi się, że należy on do antropologii interakcyjnej)
Kulturę postrzega dwuaspektowo:
określona forma pojęciowa rzeczywistości przyrodniczo - społecznej.
Zespół wzorów, które umożliwiają jednostce właściwe przenoszenie się w jej obrębie
- symbole natomiast stanowią wzory planów, przepisów i instrujcji, ich badanie oznacza badanie istoty kultury, jej serca.
Zagęszczenie sieci znaczeń
Dwa kluczowe podejścia:
Emic ( od fonemic) Etic (od fonetic)
badanie systemów logiczno empirycznych, - podobieństwo? Obiektywne czyli punkt
poszukiwanie w strukturach symbolu znaczenia widzenia zewnętrznego obserwatora neutralny
takiego, jakiego jawi się osobom działającym w wobec badanej kultury
danej kulturze( podejście subiektywne wskazanie
na akcentowanie tubylczego punktu widzenia)
Antropologia symboliczna przywiązuje szczególna uwagę do Emic, czyli do rekonstrukcji kultury zgodnie z tym sensem, jaki ma dla uczestników.
Victor Turner (1920- 1983)
najwybitniejszy rzecznik teorii obrzędowej w naukach społecznych.
Dla zrozumienia dynamiki kultury i obrzędu
rdzenna metafora (wraz w instytucji społecznej, rytuałach, silnie wpływających na wierzenia i działania społeczne)
struktura i antystruktura
pograniczność i communtas (wspólnota)
struktury społeczne dominującej wspólnej kulturze pozostają w napięciu z antystrukturami, które z kolei są alternatywnymi sposobami wyrażania zasadniczych metafor społecznych
Swoją rolę odgrywają tylko wtedy, gdy struktury tracą ważność.
Struktura i communitas wstępują w bezpośrednie i nieformalne relacje między jednostkami.
Cechy communitas :
anonimowość
bezinteresowność
brak własności
brak statusu
równość
sakralność
podporządkowanie
brak rozwagi
(jest to wspólnota, która trwa przez moment np. mecz piłkarski)
Struktura - model zróżnicowanego kulturowo i niestrukturyzowanego społecznie z hierarchią pozycji i ról, statusów wyrażona instytucjonalnie, której bezinteresowność zastępuje egoizm, a sakralność - świeckość.
Pograniczność - oznacza stan przejściowy. Pozostawanie na granicy prawa, konwenasu, norm, reguł, obrzędów. Ani nie w kulturze ani nie poza nią. Ponowne wejście w struktury następuje dzięki obrzędom przejścia
2 główne rodzaje rytuałów przejścia:
podwyższanie
zmiana statusu.