Socjologia edukacji

WYKŁAD 1 (10.10.2007r.)

Wychowanie:

• Wychowanie jest przedmiotem zainteresowań wielu dyscyplin i subdyscyplin naukowych, przy czym jest ono rozpatrywane jako stan, w kontekście uwarunkowań, funkcji, konsekwencji, ryzyka itp.

• W socjologii wychowanie może być rozumiane jako szeroko rozumiane i wówczas jest utożsamiane z socjalizacja i uspołecznianiem lub też wąsko- i wówczas oznacza część wpływów socjalizacyjnych celowych- intencjonalnie podejmowanych i ukierunkowanych na ideały kulturowe(wychowawcze)

• Przykład szerokiego rozumienia:

-F. Znaniecki: wychowanie to działalność społeczna ukierunkowana na przygotowanie osoby do uczestnictwa w grupie społecznej, do bycia członkiem grupy(podkreślenie obiektywnych, społecznych funkcji)

• Wąskie rozumienie:

-M. Langeveld: wychowanie to działanie świadomie skierowane na osiągnięcie określonych celów wychowawczych

• Wychowanie jest również definiowane w kategoriach psychologicznych- J. Dewey- wychowanie to rodzaj rekonstrukcji i reorganizacji doświadczenia poprzedniego potęgującego zdolność do kierowanie doświadczeniami następnymi

• W pedagogice wykorzystuje się definicje socjologiczne, psychologiczne oraz tworzy wiele innych, obejmujących różne aspekty tego procesu i jego skutków np. kierowanie rozwojem bądź wspomaganie jednostki przystosowaniu społecznym lub enkulturacji.

Enkulturacja:

• Proces wiążący się z socjalizacją- jest to wrastanie w kulturę danego społeczeństwa, przejmowanie tej kultury i utożsamianie się z nią

• Efektem enkulturacji jest wtopienie się w dana kulturę i jednocześnie bycie integralna częścią społeczeństwa przyjmującego tą kulturę

Wychowanie a edukacja:

• Termin „edukacja” wywodzi się z języka łacińskiego- etymologicznie oznacza „wyprowadzać”

• Edukacja oznacza zatem wyprowadzanie człowieka ze stanu bezradności społecznej, niewiedzy i niekompetencji, a tym samym przygotowanie go do funkcjonowania społecznego poprzez wychowanie i wykształcenie. To ostatnie obejmuje wiedzę i umiejętności jej zastosowania, czyli kompetencje.

• Zatem socjologia edukacji obejmuje szerszy zakres zjawisk i procesów niż socjologia wychowania.

• W literaturze socjologicznej pedagogicznej można spotkać takie terminy:

-socjologia kształcenia

-socjologia wychowania

-socjologia oświaty

• W tradycyjnych systemach społecznych wychowanie i kształcenie były ze sobą ściśle zespolone i stanowiły funkcję środowiska rodzinnego. Dziecko w procesie wychowania nabywało tu również wiedzy umiejętności niezbędnych do funkcjonowania zarówno wewnątrz- jak i wewnątrzrodzinnego.

• Forma pośrednia poprzedzającą instytucjonalizacją kształcenia było wychowanie w domu obcym.

• Z czasem kształcenie przejęły wyspecjalizowane instytucje, a wraz z kształceniem przejęły one od rodziny część oddziaływań wychowawczych.

• Ponadto:

- rozszerzenie uczestnictwa społecznego poszerza zakres i możliwości autorozwoju, w tym zwłaszcza samokształcenie.

- wychowawcze oddziaływanie i przekaz treści poznawczych w coraz szerszym zakresie stają się funkcją mediów- one stanowią szeroko rozumiane środowisko wychowawcze

Socjologia edukacji- zakres eksploracji:

• Reasumując, w socjologii edukacji mieszczą się następujące grupy zagadnień:

1. Edukacja w naturalnych środowiskach wychowawczych- wychowawczo- rozwojowe wpływy rodziny i grup rówieśniczych.

2. Edukacja w środowiskach intencjonalnych- szkoły i pozaszkolne placówki prowadzące działalność wychowawczo- oświatową.

3. Edukacyjne wpływy mediów.

4. Autoedukacja(samokształcenie i samowychowanie)

5. socjopatologia w systemie edukacji naturalnej i intencjonalnej.

Socjologia edukacji a pedagogika:

• Pedagogika jest nauką o wychowaniu, a zatem w wielu punktach i płaszczyznach łączy się z socjologicznymi problemami wychowania i kształcenia(socjologia edukacji)

• Socjologia i pedagogika dwie odrębne dyscypliny nauk społecznych, niemniej jednak w zakresach dotyczących wychowania i kształcenia uzupełniają się one nawzajem, zarówno w płaszczyźnie teorii jak i badawczej, stad dla systemowego ujmowania tych problemów ważna jest współpraca pedagogów i socjologów.

• Najogólniej:

- socjologia przede wszystkim diagnozuje jak jest

- pedagogika- wykorzystuje wiedze socjologiczną(m. in.)dla optymalizowania warunków, sposobów, środków wychowania i kształcenia

- jednak w rzeczywistości socjologia, zwłaszcza szczegółowa, spełnia poza funkcja poznawczą i demaskatorską, także funkcje społeczne

- a pedagogika także funkcje diagnostyczne i poznawcze.

Socjologia edukacji a pedagogika społeczna:

• Najbardziej bliska socjologii edukacji jest pedagogika społeczna. Bliskość ta wynika z faktu iż socjologia postrzega problemy wychowania i kształcenia w kontekście różnych struktur społecznych, które warunkują Re procesy i są przekształcone pod ich wpływem. Z kolei pedagogika społeczna postrzega zadania wychowawcze w oddziaływaniach na środowisko, a więc na struktury społeczne(środowisko społeczne to ludzie i stosunki społeczne= struktury społeczne.

• Obydwie w/w dyscypliny maja wspólne źródła prekursorskie: pozytywizm, darwinizm społeczny, teorie klasyków socjologii(Comte, Spencer, Durkheim, Znaniecki) i praktyków wychowania

• Europejskie systemy pedagogiki społecznej(Bergmana, Natrope czy Radlińskiej) kształtowały się pod wpływem teorii socjologicznej, jednak nie można ich wyprowadzać z socjologii wychowania- daty ukazania się dzieł z obydwu tych dyscyplin wskazują na niezależność systemów pedagogiki społecznej i socjologii wychowania

• F. Znaniecki określał socjologię wychowania jako dyscyplinę tworzącą teorię wychowania- natomiast pedagogika miałaby zajmować się technikami wychowawczymi. Nie jest to już aktualne- obecnie pedagogika społeczna przeszła do poziomu teorii, z kolei w socjologii wychowania mieści się socjotechnika odnosząca się do systemów wychowawczych

• Alloys Fischer(1931) przedstawił pedagogikę społeczną socjologii, pzypisując tej pierwszej funkcję prakseologiczną. Pedagogika społeczna(wg. tego autora)to dyscyplina stosowana, która określa cele i środki wychowania, wykorzystując metody i wyniki badan socjologicznych.

• Obecnie cechą zarówno teorii naukowej jak i badań empirycznych jest interdyscyplinarność. Można podejmować różne próby rozdzielania tych dwóch subdyscyplin, jednak SA one ze sobą mocno powiązane przedmiotem zainteresowań, a odmienna perspektywa(socjologiczna lub pedagogiczna) zwiększa szansę na wieloaspektowe i integralne postrzeganie złożonych problemów wychowania.

Początki socjologii wychowania:

• Wychowanie było przedmiotem zainteresowania socjologów od początków powstania tej dyscypliny

• Twórca socjologii- A. Comte - wskazał na rodzinę jako podstawowe środowisko wychowawcze i matkę jako osobę odpowiedzialna za przebieg i efekty tego procesu

• Określił on przy tym ideały wychowawcze, których realizacja zapewni szczęście wszystkim członkom społeczeństwa. Są to: dobro wspólne i solidarność.

WYKŁAD 2 (24.10.2007r.)

Początki socjologii wychowania(ciąg dalszy):

• Wychowanie jako rezultat oddziaływań społecznych zajmuje ważne miejsce w koncepcjach jednego z pierwszych socjologów(twórca socjologii akademickiej)- E. Durkheima. Zdefiniował on wychowanie jako fakt społeczny-obok innych faktów społecznych takich jak moralność, prawo, religia czy moda.

Wg E. Durkheima wychowanie jest to pewien konstrukt myślowy wytworzony przez jednostki, nabiera tak jakby samodzielnego bytu i oddziaływuje na jednostki czy grupy, w taki sposób, że to oddziaływanie odczuwane jest jako wewnętrzny przymus.

• Fakt społeczny- to pewien konstrukt myślowy wytworzony przez jednostki, który następnie odrywa się od tych jednostek i oddziałuje na te jednostki i grupy. Oddziaływuje w taki sposób, że to oddziaływanie jest odbierane jako wewnętrzny przymus.

• Pierwsi socjologowie postrzegali wychowanie nie tylko w kategoriach społecznych, ale i biologicznych.(socjologia powstała jako nauka pozytywna, czyli badająca fakty i zjawiska społeczne na wzór nauk uznawanych przez pozytywistów za „prawdziwe”, czyli formułujące wnioski dające się empirycznie zweryfikować, takich jak matematyka, fizyka, chemia, astronomia, biologia). Dało to podstawy ujmowania problemów wychowawczych w socjologii w kategoriach neutralizmu i praktycyzmu.

• Wyraża to teoria i wskazania praktyczne Herberta Spencera przedstawiona w książce pt. ”O wychowaniu umysłowym, moralnym i społecznym”. Spencer przedstawia tam założenia ewolucjonizmu odniesieniu do wychowania, a następnie wskazówki jak wychować młode pokolenie by było zdolne do przetrwania w sensie jednostkowym i gatunkowym(jak zdobyć pożywienie, wytrzymać w trudnych warunkach, chronić potomstwo itd.). Wychowanie w naturalizmie to jedynie odkrywanie biologicznego wyposażenia jednostki.

Początki socjologii wychowania- Florian Znaniecki:

• Te koncepcje pierwszych socjologów stały się podstawą wyodrębniania subdyscypliny socjologicznej zajmującej się problemami wychowania- czyli socjologii wychowania. Twórca polskiej socjologii wychowania był Florian Znaniecki.

• F. Znaniecki reprezentuje socjologię humanistyczną. Jest twórcą koncepcji współczynnika humanistycznego, stanowiącego dyrektywę tak ontologiczną jak i metodologiczną.

• Współczynnik humanistyczny oznacza, że rzeczywistość społeczna, obejmująca również wychowanie, jest rzeczywistością „czyjąś”(dyrektywa ontologiczna). W związku z tym badacz ma uwzględnić fakty i procesy w taki sposób, jak są one przeżywane przez ich kreatorów, uczestników(dyrektywa metodologiczna).

• Wg Znanieckiego we wszystkich epokach wychowanie polegało na pewnych czynnościach spełnianych przez pewnych ludzi w celu wywołania, zahamowania lub zmodyfikowania czynności innych ludzi zarówno w odniesieniu do teraźniejszości i przyszłości.

• Inaczej: wychowanie jest działalnością skierowaną na wywieranie wpływu na postępowanie ludzkie.

• Zadaniem wychowania jest dostarczanie grupom społecznym członków przygotowanych do aktywnego w nich udziału. Wychowanie ma „urobić” wychowanka na osobnika społecznego.

• Funkcja socjologii wychowania jest badanie(obiektywnie i poznawczo) stosunków, ról i grup wychowawczych, w przeszłości i aktualnie.

Przedmiot socjologii edukacji:

• Zbiorowość społeczna((grupy i instytucje), w których zachodzą zjawiska i procesy socjalizacyjno- wychowawcze i oświatowe.

• Procesy wychowanie i kształcenia sterowane zewnętrznie bądź wewnętrznie(samokształcenie i samowychowanie)

• Uwarunkowania efektywności i czynniki ryzyka procesów wychowania i kształcenia(jednostkowe, mikrostrukturalne i makrostrukturalne).

Funkcje socjologii edukacji:

1. Funkcja poznawcza:

• Socjologia edukacji przez badania i tworzenie teorii dostarcza wiedzy na temat struktury i funkcji różnych zbiorowości zajmujących się działalnością oświatowo-wychowawczą, ocenia poziom efektywności prowadzonych działań oraz dostarcza wiedzy o czynnikach oddziałujących pozytywnie lub patogennie.

1. Funkcja diagnostyczna:

• Socjologia edukacji dokonuje diagnozy grup i instytucji zajmujących się wychowaniem i kształceniem. Takie diagnozy mają na celu określenie stopnia ich funkcjonalności, wpływu czynników dezorganizujących te struktury, co umożliwia określenie form i kierunków pożądanych zmian.

1. Funkcja demaskatorska:

• Funkcja demaskatorska socjologii edukacji wiąże się z funkcja diagnostyczną. Oznacza ujawnianie trudnych do zauważenia nieprawidłowości i zagrożeń, które można określić jako ukryte- np. ukryta przemoc szkolna wiążąca się w różnych formach przymusu.

1. Funkcja prognostyczna:

• Socjologia edukacji wyciąga wnioski z dokonywania diagnoz odnoszące się do kierunków pożądanych zmian. Na tej podstawie możliwe jest konstruowanie modeli struktur wychowawczych i edukacyjnych, modeli optymalizujących ich działania poprzez eliminowanie zdiagnozowanych zagrożeń i dostosowanie systemu edukacyjnego do dokonujących się zmian.

1. Funkcja organizatorsko-inżynieryjna:

• Oznacza zadania socjologii edukacji(organizacja środowiska wychowawczego z uwzględnieniem socjotechniki) w zakresie przygotowania założeń teoretycznych oraz konkretnych rozwiązań w zakresie sterowania środowiskami i instytucjami wychowawczymi w taki sposób, by efekty pracy oświatowo-wychowawczej w stopniu możliwie optymalnym odpowiadały potrzebom społecznym.

6. Funkcja socjotechniczna:

• Wyraża się wskazywaniem skutecznych metod i technik oddziaływań wychowawczych i oświatowych. Funkcja ta odnosi się do organizowania i kierowania procesami i kształcenia zarówno w instytucjach jak i środowisku.

7.Funkcja humanistyczna:

• Socjologia edukacji wyrosła z nurtu humanistycznego nadal w nim pozostaje. Łączy się z tym jej funkcja humanistyczna wyrażająca się w określaniu norm i wartości wprowadzanych do systemów edukacyjnych.

Humanizacja procesu edukacyjnego to kształtowanie odpowiednich postaw i przekonań oraz osłabianie wpływu niepożądanych stereotypów.

Socjologia edukacji wskazuje, które zmiany są pożądane oraz jak je skutecznie wprowadzać(upodmiotowienie uczniów, partnerstwo relacji, demokracja, integracja).

Teorie socjologiczne edukacji:

- socjologia edukacji jest subdyscypliną socjologiczna(socjologii szczegółowej). Oznacza to, że opiera się ona na różnych nurtach teorii socjologicznej i odnosi te teorie do rozwiązywania problemów systemu edukacyjnego.

- nurty teorii socjologicznej szczególnie ważne w socjologii edukacji to neopozytywizm, behawioryzm, funkcjonalizm, interakcjonizm, teoria wymiany społecznej, dramaturgiczna koncepcja życia społecznego i ewolucjonizm.

Teorie socjologiczne a edukacja:

1. Neopozytywizm - (pozytywizm logiczny, empiryczny). Nawiązuje do XIX-wiecznego pozytywizmu pierwszych socjologów (A. Comte).

• Przedstawiciele: Koło Wiedeńskie(M. Schlick, R. Camp, Frank, Halm).

• Cechuje go empiryzm, czyli opieranie się na doświadczeniu w gromadzeniu wiedzy o świecie. Odrzuca wiedzę, która odnosi się do bytów transcendentalnych oraz domniemań nie dających się jednoznacznie zweryfikować. Oznacza matematyzację w myśleniu socjologicznym oraz wzorowanie się na fizyce(fizykalizm).

• Neopozytywizm wyraża preferencje kwalifikacji w badaniu zjawisk społecznych, co oznacza dążenie do uzyskania stanu mierzalności. Socjolog ma przede wszystkim odpowiedzieć na pytanie: ile? A nie jak?

• Neopozytywizm stawia też wymogi aparaturze pojęciowej socjologii- pojęcia socjologii powinny być dokładnie zoperacjonalizowane, co oznacza, że można je przełożyć na język empirii i poddać pomiarom.

• Neopozytywizm ukierunkowuje eksploracje socjologii edukacji. Reformy systemów edukacyjnych muszą opierać się na ścisłych pomiarach: także pomiary powinny być podstawą tworzenia modeli wykorzystywanych w funkcjonowaniu systemu.

• Mierzalność jest także ważna w diagnozach. Trzeba dokładnie ustalać „ile?” np. ilu uczniów sięga po narkotyki? ilu pada ofiarą przemocy? Itp.

• Nie oznacza to, że socjolog edukacji może pominąć analizy jakościowe- ważne jest zarówno „ile?” jak i „jakie?”

• Behawioryzm

• Przedstawiciele: amerykańscy psychologowie, Watson, Tolman, Skinner.

• Zakłada, że socjologia ma badać zachowania ludzkie- ukierunkowuje zatem socjologię edukacji na badania zachowań aktorów różnych ról uczestniczących w sytuacjach społecznych(społeczeństwo - wychowanek) np. rodziców i dzieci.

• Aby zrozumieć te zachowania trzeba je obserwować. Diagnozować i przewidywać możemy w oparciu o badania postaw- są jak prąd elektryczny niewidoczne, ale możemy mierzyć ich cechy(napięcie, zakres, kierunek, czas trwania)

• Socjolog edukacji powinien badać zachowania i postawy zbiorowości(grupa, rodzina, klasa)- najczęściej robi to w oparciu o próbkę reprezentacyjną.

• Celem badań powinno być ustalenie rozkładów ilościowych korelacji zmiennych- konieczna jest kwantyfikacja danych by można je było wyrazić poprzez statystykę. Zatem behawioryzm wzmacnia założenie neopozytywizmu w socjologii.

• Socjologia analityczna-(rozumiejąca, humanistyczna)

• Nawiązuje do Znanieckiego i Dithleya(socjologia niemiecka).

• Celem i metoda badań jest rozumienie. Zrozumieć trzeba sens jaki dane zachowania mają dla ich aktorów i odbiorców, sposób rozumienia przez nich sytuacji społecznej, w której te zachowania są ujawniane(zob. współczynnik humanistyczny Znanieckiego)

• Ważne jest poznawanie postaw realistycznych(a nie ideacyjnych)- umożliwia to metoda dokumentów osobistych i obserwacja uczestnicząca.

• Dla socjologii edukacji orientacja humanistyczna(koniec wykładu, ale potem nie wróciła do tego slajdu)

WYKŁAD 3 (7 listopada 2007) c.d.

FUNKCJONALIZM

Funkcjonalizm-nawiązuje do koncepcji organicystycznej H. Spencera (społeczeństwo jest organizmem zbudowanym na wzór organizmów żywych, w których każda z części wypełnia funkcje na rzecz innych części organizmu jako całości).

Funkcjonalizm współczesny przyjmuje, że podstawową kategoria analityczną jest system społeczny. Jest on całością złożoną z elementów wzajemnie połączonych, współprzyczyniających się do utrzymania równowagi systemu.

System trwa tak długo, jak długo części wypełniają swoje funkcje- te, które nie wypełniają funkcji na rzecz systemu są dla niego bezwartościowe (dysfunkcja).

Wszystkie części systemu maja swe potrzeby, które muszą być tak zaspokajane, by nie naruszały standardów obowiązujących w całym systemie.

W systemie istotne funkcje wypełniają instytucje kontroli, usuwają wartości i normy wywołująca napięcia.

Podstawą utrzymania trwałości systemu są wspólne wartości-ich utrwalenie to funkcja instytucji specjalizujących i kontroli.

Funkcjonalizm wnosi do socjologii edukacji perspektywę systemową. Systemem jest ogół instytucji edukacyjnych( system edukacyjny)i socjologię edukacji interesuje wypełnianie funkcji na rzecz całości przez części tego systemu( przedszkole, szkoły podstawowe, uczelnie zawodowe itp.).

Z kolei system edukacyjny jest częścią szeroko rozumianego systemu społecznego (społeczeństwa jako całości) i wypełnia na jego rzecz funkcje wychowawcze i kształcące.

Teoria funkcjonalizmu daje także podstawy dla systemowej analizy rodziny ,w której z poszczególnymi rolami wiążą się różne funkcje.

Przedstawiciele: Bronisław Malinowski, Talcot Powsons, R.Morton, Kingsley Davis

SOCJOLOGIA ANALITYCZNA-INTERAKCJONALIZM SYMBOLICZNY.

Przedstawiciele: George Herbert Mead, Charles Horton Cooley, Herbert Bloomer.

Świat społeczny tworzą wzajemne oddziaływania indywiduów ludzkich- interakcje.

Są one transmisją znaczeń. Interakcja to podstawowy element całości społecznej opartej na szczególnym typie relacji, w którym kluczowym składnikiem jest interpretacja wzajemnych działań, interakcje te dokonują się poprzez symbole.

Interakcjonalizm symboliczny w socjologii edukacji kieruje uwagę na interakcje tworzące procesy wychowawcze (interakcja rodzic-dziecko, uczeń-nauczyciel, czy w ogóle dziecko-dorosły).W interakcjach tych podstawową role odgrywają symbole i można w nich dostrzec zarówno element teorii wymiany( kalkulacja kosztów i zysków inicjująca interakcje i warunkująca jej przebieg), np. dziecko uczy się , bo korzyści są większe niż koszty własne, czyli wysiłek włożony w naukę, jak i elementy dramaturgicznej koncepcji życia społecznego (np. uczeń stara się dobrze zaprezentować nauczycielowi).

TEORIA WYMIANY

Teoria wymiany jest wersją interakcjonizmu symbolicznego, stworzona przez Georga Homana. Głosi ona, że interakcje pomiędzy ludźmi dokonują się poprzez wymianę nagród i kar, inaczej zysków i strat. Podczas interakcji zachowaniom przypisujemy wartości i jest to podstawa kwalifikowania ich do kategorii zysków bądź strat.

Każdy uczestnik interakcji dokonuje analizy zainwestowanych kosztów i uzyskanych efektów. Wynik kalkulacji decyduje o kalkulacjach społecznych.

DRAMATURGICZNA KONCEPCJA ŻYCIA SPOŁECZNEGO

Jej twórcą jest Erwin Goffman. Interakcje zachodzą pomiędzy aktorami .Sytuacja w jakiej zachodzi interakcja to scena. Aktor przygotowuje się do występu( interakcji), a występując stara się wywierać pozytywny wpływ na partnera interakcji. W tym celu eksponuje cechy, które zapewniają mu siłę wpływu, czyli jaźń fasadową. Tworzą tę jaźń różne symbole statusu, bogactwo, wysoki prestiż i inne walory, zależnie od tego co może zaimponować innym, a tym samym zwiększyć szanse wpływu wywieranego podczas interakcji.

Rzeczywistość społeczna jest ciągiem autonomicznych spektakli teatralnych, rozgrywają się one na różnych scenach i są oddzielone kurtynami.

WYJAŚNIENIA PODSTAWOWYCH POJĘĆ SOCJOLOGII EDUKACJI

Socjologia edukacji posługuję się różnymi pojęciami ogólnie zdefiniowanymi przez socjologię, ale także zaczerpniętymi z innych dyscyplin naukowych. Niektóre z tych pojęć maja odstawowe znaczenie w teorii tej subdyscypliny i konceptualizacji badan prowadzonych przez jej przedstawicieli.

PODSTAWOWE POJĘCIA SOCJOLOGI EDUKACJI - SOCJALIZACJA I WYCHOWANIE.

Człowiek od początku do końca swojego życia jest poddany różnym wpływom. Część tych wpływów ma charakter społeczny i one wyznaczają proces socjalizacji. Socjalizacja to inaczej uspołecznienie, jest ona procesem nabywania wiadomości i umiejętności oraz przyswajania norm i wartości. Do tych ostatnich odnosi się pojęcie internalizacji (interioryzacji) związane z socjalizacją. Uwewnętrznienie zewnętrznych oddziaływań, na przykład uznanie zinternalizowanych norm za własne zasady postępowania. Treści zinternalizowane w procesie socjalizacji można nazwać sumieniem - odstępstwo od nich powoduje wyrzuty sumienia, wewnętrzne napięcia i konflikty.

Odróżnia się socjalizację pierwotną, wtórną i resocjalizację. Socjalizacja pierwotna to nabycie przez dziecko umiejętności potrzebnych do życia społecznego. Socjalizacja wtórna to nabywanie nowych umiejętności przez człowieka już dorosłego. Resocjalizacja to ponowne przyswojenie odrzuconych norm i wartości.

Socjalizacja to proces stawania się człowieka istotą społeczną. Który to proces trwa całe jego życie. Wszelkie oddziaływania świata ludzkiego mają znaczenie uspołeczniające. Wychowanie ma bardziej selekcyjny charakter, określa jaką ma być ta istota społeczna, jakie normy i wartości mają określać jej postępowanie. Wychowanie jest zawsze ukierunkowane na określone cele i ideały wychowawcze. Wychowanie obejmuje tylko część oddziaływań uspołeczniających - środowiskowych - tę część która jest skierowana na kształtowanie w osobowości wychowanka cech zgodnych z posiadanymi wzorami. Wychowanie to kierowanie procesem uspołecznienia by przebiegał on zgodnie z oczekiwaniami podmiotu wychowującego, jest to działalność zamierzona celowa intencjonalna.

ZBIOROWOŚCI SPOŁECZNE

Socjalizacja i wychowywanie dokonują się w zbiorowościach społecznych stąd socjologia edukacji zajmuje się analizą ich wpływów. Zbiorowości społeczne mogą mieć różną strukturę i wielkość mieszczą się w tym pojęciu zbiorowości wielkie takie jak klany czy zbiorowości terytorialne oraz małe - na przykład rodzina czy klasa szkolna. Najważniejszym pod względem wpływów socjalizacyjnych są grupy społeczne.

Elementy konstytuujące grupę społeczną;

• Minimum osób (2-3)

• Wież społeczna

• Organizacja wewnętrzna

• Środki integracji (symbole, miejsce kultu, wspólny dom)

• Poczucie odrębności

WIĘŹ SPOŁECZNA

Warunkiem skuteczności oddziaływań także wychowawczych jest więź społeczna. Oznacza ona ogół powiązań stosunków i zależności zespalających ludzi w całości zdolne do trwania i rozwoju. Więź jest procesem, narasta stopniowo, poprzez kontakty, w których ludzie wyrażają swoje uczucia lub interesy (styczność psych i społu, łączności psychiczne stosunki i zależności społeczne). Może zespalać niewiele osób (np. rodzina) lub miliony (np. Kościół Rzymsko Katolicki). Więź socjologowie dzielą na naturalną, stanowiącą i zrzeszeniową. Naturalna wynika z urodzenia w określonej rodzinie i społeczności lokalnej. Zespala człowieka z rodziną, sąsiadami.

Więź stanowiąca wynika z ustanowień prawa- przynależność do szkoły, zakładu pracy.

Więź zrzeszeniowa tworzy się w zbiorowościach, w których ludzie dobrowolnie się dobierają.

Ze względu na rodzaj dominujących więzi wszystkie zbiorowości ludzkie możemy za Ferdynandem Tonniesem podzielić na dwie kategorie:

1-naturalne wspólnoty - z dominacją więzi nieformalnej, opartej na pokrewieństwie, wspólnocie zamieszkania, podobieństwie potrzeb (rodzina, grupa rówieśnicza, społeczność lokalna)- typ Gemeinochaft.

2-zrzeszenia, organizacje - z dominacją więzi formalnej, opartej na interesach - typ Gselthaft.

WYKŁAD 4 (21 listopada 2007 r.)

J.Szczepański elementy więzi społecznej:

1-styczność przestrzenna

2-styczność psychiczna

3-łączność psychiczna

4-styczność społeczna

5-wzajemne oddziaływania

6-wzory działań społecznych

7-stosunki społeczne

8-zależnosci społeczne

9-instytucje społeczne

10-kontrola społeczna

11-organizacja społeczna.

Gr. społ.- członkowie połączeni więzią społ.

Ad1. Styczność społ.- jest to uświadomienie sobie istnienia tej samej przestrzeni innych osób. Osoby, które mogą być naszymi partnerami, mogą być przydatne w zaspokajaniu moich potrzeb, ale mogą także oczekiwać czegoś ode mnie.

Styczność przestrzenna jest podstawą rozwoju dalszych elementów więzi społ. opartych na spostrzeżeniach dot. cech (……………) będących w tej samej przestrzeni.

Ad2 Dostrzeżenie cech umysłowych i charakterologicznych drugiej osoby- rejestracja tych cech- wstępna ocena z pkt. widzenia własnych potrzeb.

Ad3. Utrwalana akceptacja tych cech drugiej osoby poczuciu bliskości z tą osobą, odpowiadające Narzym potrzebom, oczekiwaniom.

Ad.4 Są to czynności przynajmniej 2 osób koncentrujące się na jakiejś wartości zew. SA najczęściej przelotne jednorazowe (pytanie o drogę, pożyczenie ołówka).

Ad.5 Trwałe układy tworzone poprzez partnerów (mon.2 osoby), wartości, która jest przedmiotem stosunku oraz czynności dot. tej wartości. Podmiotami czynności są obydwaj partnerzy i mają one charakter utrwalony, powtarzają się w dłuższym czasie (stosunki łączące wychowanka z wychowawcą)

Ad6. -kiedy osoby przebywające w tej samej przestrzeni już się dobrze znają, znają swe cechy a styczność i stosunki społ. Pozwalały na weryfikację wzajemną możliwości zaczyna się wywieranie na partnera wpływu. Wpływy te dot. poglądów bądź (i) zachowań. Wzory oddziaływań są bardzo ważne dla całokształtu życia społ., przez nie dokonuje się przystosowanie jednostki do grupy, procesy społ.

Ad.7 Wzaj. oddział. przebiegają wg wzorów- wzory działań społecznych. Aby wywrzeć na kimś wpływ trzeba zachowywać się w sposób zrozumiały i akceptowany w tej zbiorowości. Wzory działania społecznego są trwale.

Ad. 8 Stosunki społeczne w. oddziaływań powtarzające się ( wywieranie wpływu) prowadzi do wielorakich trwałych zależności

Ad.9 Zaspokajanie potrzeb wymaga urządzeń, które zapewniałyby prawidłowy przebieg czynności poprzez które te potrzeby są zaspokajane. Urządzenia te maja różny charakter gospodarczy, polityczny oświatowy. W ramach tych urządzeń wybrania członkowie tej grupy wykonują czynności ( określone publicznie i interpersonalnie) służące zaspokajaniu potrzeb jednostki i zbiorowości. Są to instytucje społeczne (formalne i nieformalne)

Ad.10 Jest system oddziaływań służących utrzymaniu spójności grupy, zapewnieniu jej trwałości rozwoju. Oddziaływania te to sugestie, nakazy i zakazy, perswazja, naciski i przymus. Oddziaływania te dot. spraw istotnych dla życia społecznego. Sprawy mało ważne dla grupy jako całości nie stanowiące na niej zagrożenia pozostają poza kontrolą społeczną. Jest to sfera prywatności, która może być bardzo szeroka( grupa koleżeńska) lub wąska ( grupa sióstr lub braci zakonnych)

- kontrola społ. działa przez sankcje - system kar i nagród

- sankcja - są to reakcje grupy na zachowania się członków w sytuacjach społecznie ważnych

-sankcja zarówno pozytywna (n) jak i negatywna(k) mogą mieć charakter formalny lub nieformalny

Ad.11 Wszystkie elementy więzi są uporządkowane. Jedne stanowią podstawę rozwoju innych(łączność psychiczna wyrosła na bazie styczności psychicznych) lub współwystępują (np. wzajemne oddziaływania i kontrola społeczna). O stopniu harmonii tego zespolenia decyduje organizacja społeczna, czyli ogół mechanizmów i struktur funkcjonalnych pozwalających utrzymać równowagę systemu

Instytucje społeczne:

- wzgl.. w strukturze więzi społecznych. Zajmują one bardzo ważne miejsce w aparaturze pojęciowej socjologii edukacji. Odnosi się to zarówno do postrzegania całego systemu edukacyjnego jako jednej z 5 podstawowych instytucji społecznych ( gospodarka, edukacja, rodzina, polityka, religia), jak i do diagnoz dot. Instytucji rozumianych jako część systemu edukacyjnego ( konkretna szkoła , świetlica, przedszkole ).

- wg J. Szczepańskiego instytucje społ. to:

1 ogół urządzeń materialnych i niematerialnych stanowiących bazę działań społ.

2 zespoły osób działających w ramach tych urządzeń w sposób publiczny i impersonalny

3 cele tych działań - są nimi zaspokojenia potrzeb jednostki i zbiorowych oraz kontrola i regulowanie zachowań członków grupy.

Role społ.

Instytucje działające poprzez osoby wykonujące swoje działanie w sposób określony publicznie i interpersonalnie. W podobny sposób działają osoby zajmujące określone pozycje w grupach społecznych. Są to działania w rolach społecznych. Działania te są podobne, niezależne od tego kto jest ich podmiotem ( z wyjątkiem odchyleń od obowiązujących norm, określonych patologia). Tak wiec każdy nauczyciel wykonuje podobne czynności niezależnie od tego czy jest nim pan X czy pani Y. podobnie każda matka opiekuje się dzieckiem, karmi je, ubiera itp.

Rola społeczna wg. Szczepańskiego to względnie trwały, spójny system zachowań będących reakcjami wobec zachowań innych osób, przebiegający wg. ściśle określonych wzorów.

Definicja zwraca uwagę na:

1 zachowania, czynności- wymiar behawioralny roli

2 zgodności z obowiązującymi wzorami, normami, wymiar normatywny roli

3 kontakt społeczny roli- reakcje wzajemne czyli interakcje

Kategoria pojęciowa roli społ. Spełnia w socjo ważną role, ponieważ wszelkie analizy zbiorowości ludzkich muszą się odnieść do ról poprzez które jednostki uczestniczą w tych zbiorowościach.

- tak jest również w sys. edukacyjnym, gdzie najważniejsze role to R, U i N, czy w sys. wychowania rodziny, gdzie najczęściej rolę gra rodzic i dziecko.

- czł. w swoim życiu pełni wiele różnych ról społ., niektóre w tym samym czasie dot. to dziecka, które w tym samym okresie życia jest bratem czy siostrą, córka lub syn, uczeń, kolega. Nie zawsze jest możliwe bezkolizyjne wypełnianie tych ról - np. innych zachowań dot. tych samych sytuacji oczekuje od dziecka rodzic czy nauczyciel, a innych koledzy z klasy. Pojawia się wówczas konflikt ról w płaszczyźnie oczekiwań. Inny przykład: konflikt ról to sytuacja niemożności wypełniania dobrze wszystkich obowiązków danej roli (np. roli ucznia).

Postawy społeczne:

- w procesie wychowania dążymy do ukształtowania u wychowanka określonych postaw, czyli trwałych ( względnie) dyspozycji do reagowania w określony sposób.

- w postawie wyróżnia się komponenty: poznawczy, uczuciowy i behawioralny.

Posiadanie ukształtowanej postawy opiera się na pewnej wiedzy o jej przedmiocie, na bazie tej wiedzy kształtują się czucia, a elementy poznawcze i emocjonalne wyznaczają charakter podejmowanych działań.

- określone postawy podmiotu wychowującego współdecydują o efektach procesu wychowania. W literaturze pedagogicznej problematyka postaw rozpatrywana jest w kontekście wychowania rodzinnego.

- M. Ziemska w swoim modelu wyróżnia postawy pozytywne i negatywne.

- postawy prawidłowe i nieprawidłowe są wzajemnie powiązane

Odtrącająca <-> akceptacja

Współdziałanie<-> Unikająca

Nadmiernie wymagająca<-> uznanie praw

Rozumna swoboda <-> nadmiernie chroniąca

WYKŁAD 5 (5 grudnia 2007r.):

Temat: Podstawowe pojęcia socjologii edukacji - instytucje społeczne.

Instytucje społeczne uwzględniamy w strukturze więzi społecznej. Zajmują one bardzo ważne miejsce w operaturze pojęciowej.

Podstawowe pojęcia socjologii edukacji : podstawy społeczne:

1. akceptacji dziecka - podstawowa zasada we wszelkich stosunkach wychowawczych. Oznacza przyjęcie go takim jakie ono jest. Dziecko akceptowane jest radosne, odważne, przejawia stosunek przyjacielski, jest zdolne do rozwiązywania trwałych więzi emocjonalnych.

2. współdziałania z dzieckiem oparte jest na zainteresowaniu rodziców zabawą i praca dziecka, na zaangażowaniu w jego sprawy oraz na dopuszczeniu dziecka do problemów rodziców, tak by czuło się ono odpowiedzialne za rodzinę na miarę wieku i możliwości. Dziecko, wobec którego rodzice przejawiają taką postawę jest ufne wytrwałe, jeżeli potrzebuje pomocy nie ma oporów by o nią prosić.

3. Dawanie rozumnej swobody- postawa ta oparta jest na uwzględnieniu rozwoju dziecka, zmiany jego potrzeb, dążeniu do usamodzielnienia się. Dziecko, które otrzymuje taką swobodę samodzielne, twórcze a także lojalne w stosunku z bliskimi.

4. Uznanie praw dziecka- wyraża się właściwym okazaniem jego roli i możliwości, a efektem jest wzajemne zrozumienie i sympatia

-1 odtrącenie - rodzice nie lubią dziecka, przeszkadza im, jest dla nich ciężarem. Chętnie przekazują opiekę innym osobom lub instytucjom , lub zaniedbują dziecko. Wyrośnie ono w przekonaniu , że jest niekochane i mało ważne, w konsekwencji ma trudności w nawiązywaniu trwałych więzi ma kłopoty z realizacją własnych planów, skłonne do przechwałek, bywa nie lubiane przez innych.

-2 unikanie - obojętność rodziców, ubóstwo ich uczuć . Dziecko takich rodziców przejawia często agresję, kłamie a nawet kradnie, lub też jest bezradne, zastraszone, znerwicowane.

-3 nadmierne wymaganie - naginanie dziecka do pragnień rodziców, ich wizji wymarzonego ideału, ciągła presja prowadzi do utraty przez dziecko wiary we własne siły, niepewność, nieufność, lękliwość

-4 nadmierne ochranianie - rodzice bezkrytycznie oceniają dziecko, rozwiązują za niego wszystkie problemy, wyręczają w sprawach, w których mogłoby sobie samo poradzić. Dziecko pod wpływem takiej postawy staje się mało samodzielne, uzależnione od rodziców. jednocześnie jest nadmiernie pewne siebie, zuchwałe , zarozumiałe, egoistyczne.

Na ogół w rodzinie mieszają się elementy różnych postaw z przewagą niektórych spośród wymienionych. Konsekwencje tej dominacji którejś z postaw nie w każdym przypadku są takie same.

Dziecko jednocześnie poddawane jest różnym wpływom. Efekty pozytywnej postawy rodzicielskiej może osłabić zły kontakt z rówieśnikami bądź niepowodzenia szkolne. Z kolei konsekwencje negatywnych postaw rodzicielskich mogą być łagodzone przez wpływy innych członków rodziny np. dziadek, szkoły lub grupy rówieśniczej.

Podstawowe pojęcia socjologii edukacji nie są typowymi tylko dla tej dyscypliny , ale dla wszystkich nauk społecznych, w tym dla pedagogiki. Czasem pedagogika nadaje tym 'zapożyczonym" pojęciom nowy sens np. integracja to w socjologii zespolenie dwóch lub więcej części w jedną integralną całość. Natomiast w pedagogice często terminu tego używa się zamiennie z określeniem "inkluzja, włączenie" czyli włączenie części dodatkowej do już istniejącej całości.

Podstawowe pojęcia socjologii edukacji są siecią wzajemnych relacji . najbardziej elementarnym pojęciem jest rola. rolę tworzą elementy normatywne( obok behawioralnych) i w tym sensie jest ona częścią jednostki a konkretnie osobowości społecznej. jednostka identyfikuje się z rolą. czuje się np ojcem, nauczycielka itd.

Ze względu na pełnione role jednostce przysługuje pozycja w grupie. Zróżnicowane pozycje są podstawą zróżnicowań społecznych (stratyfikacja).

Podział na role i pozycje wyznacza strukturę społeczną czyli wzajemne powiązania zależności pomiędzy elementami całości społecznej. Tą całością społeczną jest system społeczny - całościowy układ jednostek , grup i instytucji społecznych.

System edukacyjny:

System wychowania wg W. Okonia to ogół instytucji i osób zespolonych harmonijnie dla realizacji wspólnego celu jakim jest działalność wychowawcza.

System obejmuje planowa działania kierowane na wychowawców organizowane w sposób celowy oraz struktury społeczne poprzez które te działania sa realizowane np. grupy, instytucje wzajemnie ze sobą powiązane.

System zawsze jest pewną całością złożoną ze współdziałających części. System dydaktyczny tworzą instytucje zajmujące się kształceniem oraz instytucje oświatowo- wychowawcze pozaszkolne. System edukacyjny obejmuje więc system wychowawczy (wychowanie rodzinne, przedszkolne, szkolne oraz socjalizacyjne wpływy lokalne i rówieśnicze) oraz system kształcenia (oświatowy). Zharmonizowanie wszystkich tych systemów oddziaływań wychowawczo -socjalizacyjno- oświatowych jest ważne dla sukcesu edukacyjnego.

W systemie edukacyjnym można mówić o mikrosystemach (system określonej szkoły), mezosystemach (system szkoły danego osiedla czy miasta ) oraz makrosystemach (ogół instytucji edukacyjnych danego kraju).

W strukturze systemu edukacyjnego można wyodrębnić następujące układy:

1. układ dydaktyczny tworzony przez cele, treści , środki, formy i metody nauczania oraz sytuacje i procesy dydaktyczne

2. układ wychowawczy który tworzą cele , treści , środki, formy i metody nauczania oraz sytuacje i procesy wychowawcze

3. układy organizacyjne i administracyjne zapewniające sprawną działalność systemu

4. układy społeczne tworzone z jednostek i ich ról oraz podgrup i grup społecznych

5. układ kulturowy obejmujący obyczaje, obrzędy, symbole

6. układ socjalno -opiekuńczy obejmujący metody i środki wsparcia jednostek wchodzących w skład systemu edukacyjnego

7. układ informacji-komunikacji wewnątrz systemu

Efektywność danego systemu zależy nie tylko od jego wewnętrznych cech i od adekwatności do potrzeb i wymogów samych struktur społecznych. Dlatego nawet najlepsze systemy edukacyjne wymagają korekty i zmian odpowiednio do zmieniających się potrzeb , wymogów i oczekiwań społecznych. Wiąże się to z wdrożeniem zmian do praktyki edukacyjnej. Wdrożenie to powinno opierać się na zasadach prakseologicznych, pedagogicznych, socjologicznych i socjotechnicznych.

Zasady prakseologiczne:

- prakseologia jest nauką o sprawnym i skutecznym działaniu.

Skuteczność i sprawność wdrażania systemu wychowawczego np. w szkole może zwiększyć przestrzeganie następujących zasad:

1. z. skuteczności działania - jasne i realne określenie celów ogólnych i systemu wdrażanego jak i poszczególnych stadiów tego wdrażania

2. z. planowości - wyraża się ustaleniem celów i zasad pracy dla poszczególnych osób i grup, ustaleniem czasu, miejsca i kolejności realizacji zdań oraz zapewnieniem środków niezbędnych do realizacji zadań.

3. z otwartości - zakłada ciągłe modyfikowanie i dostosowanie systemu poprzez wprowadzenie pozytywnych inicjatyw oraz dostosowanie zmian do istniejących warunków

4. z. harmonijności dotyczy właściwego doboru środków działania oraz zharmonizowania, zgrania wszystkich czynności

5. z . ekonomiczności - oznacza racjonalność i gospodarność podejmowanych działań

Zasady pedagogiczne:

1. z. wychowania do pracy i poprzez pracę (kształtowania kultury i dyscypliny pracy, rozbudzania zainteresowań i potrzeb młodzieży, pogłębienie wiedzy przydatnej w funkcjonowaniu społecznym , przygotowanie do pozytywnych stosunków społecznych , do integracji.

2. z . indywidualizmu w traktowaniu każdego ucznia i względnie indywidualnych cech i możliwości ucznia , jego tożsamości i autonomii

3. z. stawiania adekwatnych wymagań

4. z. internalizacji w procesie wychowania norm, wartości i autorytetów

5. z zgodności oddziaływań

6. z .humanizacji i racjonalizacji działań warunkujących aktywność człowieka

Zasady socjologiczne:

1. z. pozytywnego oddziaływania na wszystkie fazy aktywności wychowanka na całą jego osobowość

2. z. socjodynamiczności oznacza wykorzystanie optymalne .... społecznych szkoły w praktyce sprowadza się do różnicowania zadań dla poszczególnych jednostek .

3. z. wychowania obywatelskiego - wychowanie do podmiotowości, innowacyjności, kreatywności w stosunkach społecznych, współdziałania, demokratyzmu.

4. z tolerancji , odpowiedzialności społecznej, sprawiedliwości i solidarności

5. z. historyzmu - świadomość historii, uwzględnienie w działaniach wdrożeniczych walorów i obciążeń systemów wcześniejszych.

WYKŁAD 6 (19.XII.2007r.)

Wartości i normy w oddziaływaniach resocjalizacyjnych.

Wartości definicja:

• dowolny przedmiot materialny lub idealny, idea lub instytucja w stosunku do którego jednostki lub społ. zbiorowości przyjmują postawę szacunku przypisując mu ważną role w swoim życiu i dążenie do jego osiągnięcia odczuwają jako przymus.

Wartości (J. Szczepański):

- to wszystko to, co uchodzi za ważne i cenne dla jednostki i społ.

- co jest godne pożądania

- dążenie do wartości łączy się z pozytywnymi przeżyciami

Wartości (M. Pierzchała):

-są standardem integracji jednostki ze społ.

Aksjologia:

-nauka o wartościach, filozofia, teoria wartości

• aksjos- ważny , cenny

• uprawiana od końca XX w.

• Wcześniej, jako etyka, estetyka, epistemologia

Podejście do wartości:

• absolutyzm- wartości istnieją obiektywnie

• relatywizm- wartości są względne

• obiektywizm - wartości da się zmierzyć

• subiektywizm - wszystko jest iluzją

Rodzaje wartości:

-autoteliczne- same w sobie np. szczęście

-heteroteliczne - instrumentalne np. pieniądz

• uznawane

• odczuwane

• zinternalizowane

• zdeklarowane

Moralność:

-zjawisko społ. jako całokształt naszych przekonań, wyobrażeń, zachowań, decyzji i czynów, które dotyczą tego co jest dobre lub złe. Jest wyznaczana przez kodeksy itp.

Normy moralne:

• dotyczą sfer zachowań trudnych do prawnej/ obyczajowej regulacji

• ważniejsze niż wszystkie inne (priorytety)

• nieprzestrzeganie powoduje wyrzuty sumienia (nie ma sankcji karnych)

• dotyczą wszystkich ludzi

Normy prawne:

-ustalone kodeksami, powinny być zbieżne z moralnymi

• bywają obojętne moralnie np. kodeks drogowy

• ważne na terenie danego państwa

• sankcje prawne za nieprzestrzeganie

• różny wymiar kar

Normy religijne:

• regulowane przez religię

• zgodne, obojętne, niezgodne ,w konflikcie z moralnymi (post, św. Wojna, in vitro, eutanazja)

• sankcje - wyrzuty sumienia, wykluczenie z kościoła

Hierarchia wartości:

• rangowo uporządkowany system pewnych ideałów lub wartości w kategoriach ich ważności

• spójny, czytelny zbiór wartości ułożonych hierarchicznie

Max Scheler - hierarchia wartości:

• religijne - przeżycie sacrum

• duchowe - estetyczne, piękno, prawda

• witalne - zdrowie, radość życia, sprawność

• utylitarne - dzielność, korzyść

• hedonistyczne - radość, przyjemność

Sokrates- wiedza

Platon - miłość

Epikur - przyjemność

Wartości a wychowanie:

• są fundamentem wychowania

• nadają humanitarny sens istnieniu

• chronią przed wykolejeniem

• dają wskazówki , ukierunkowują życie

• wychowanie jest dążeniem do wartości

• pomagają odkryć antywartości

Funkcje norm:

• regulacyjna - regulują postępowanie, relacje

• kształtująca - wzorce zachowań, świadomość moralną, prawną

• zabezpieczająca - osiągnięcie celów osobistych

• chroniąca - przed patologiami

Jak konstruować normy?

• powinny wypływać z wartości

• sformuowane poztywnie (nakazy nie zakazy)

• dostosowane do możliwości dzieci

• realistyczne

• czytelne

• stałe

• obowiązujące wszystkich

• spisane, dostępne

Konsekwencje nieprzestrzegania norm:

• związane z normą

• spójne z przewinieniem

• możliwe do wyegzekwowania

• natychmiastowe

• adekwatne do czynu

• powinna zawierać zadośćuczynienie

Warunki skutecznego wprowadzania wartości:

• silne, oparte na miłości więzi rodzinne

• silna więź z wychowawcą

• spójny, klarowny system wartości

• czytelny wzór osobowy

• jasne granice i konsekwencje

• czynny udział wychowanka

• konstruktywna grupa rówieśnicza

• doświadczenie społecznych wzmocnień

Badania M.Taraszkiewicz `85

- 500 os.

• 90% nie wie jakie wartości ceni

• młodsi - rodzina, religia, nauka, sport, standard życia

• starsi- standard życia , samowychowanie, miłość, przyjaźń, rodzina, życie - standard etyczny

• dziewczęta - rodzina, miłość, przyjaźń, praca

• chłopcy - standard życia

I.. Mariański `98

• miłość 65%

• szczęście rodzinne 64%

• zdobywanie ludzkiego zaufania i przyjaciół 53%

• praca 41%

• poczucie bycia przydatnym 40%

• wykształcenie i dążenie do wiedzy 37%

Korygowanie wartości jako cel resocjalizacji Robbins `96

• funkcjonowanie człowieka poznajemy poprzez wyznawane przez niego wartości

• Etap I : świadomość własnych wartości pozwala zrozumieć jak się zachowa by pozostać w zgodzie z wartościami

• Etap II: świadome podejmowanie decyzji na temat wartości, cierpienie jest motywem zmiany systemu wartości

Główne pytania:

• co musi się stać bym odniósł sukces?

• Jakie warunki muszą być spełnione bym poczuł się kochany przez ważne dla mnie osoby?

• Co musi się stać bym poczuł się pewnie?

• Co musi się stać bym poczuł się doskonały w jakimś obszarze mojego życia?

• Jakie muszą być moje wartości jeśli mam osiągnąć przeznaczenie, którego pożądam i na które zasługuję?

Aksjoterapia:

• zdrowie psych. jest zależne od systemu wartości

• wartości mają hierarchię

• wartości manifestują się poprzez normy i w pewien sposób do nich prowadzą

• przepracowanie systemu wartości i określenie priorytetów

• przy pomocy terapeuty określenie konsekwencji dla wyborów życiowych

Techniki diagnozy:

• skala wartości Miltona Rokeacha

• skala wartości schelerowskich (adaptacja P. Brzozowski)

• kwestionariusz kryzysu w wartościowaniu (kkw)

• skala dyrektywności (SD) Ian I.Ray

• inwentarz do oceny płci psychologicznej A. Kuczyńskiej

WYKŁAD 7 (16 stycznia 2008r.)

Klasa szkolna:

• jest głównym ogniwem struktury organizacji szkoły

• następuje w niej uspołecznienie ucznia w procesie dydaktyczno-wychowawczym

• jest grupą społeczną (pewna liczba osób minimum 2 lub 3 połączone więzią)

• w klasie widoczne są 2 struktury formalne i nieformalne

-formalne- narzucane przez nauczyciela reprezentującego system edukacyjny

-nieformalne- spontanicznie rozwijające się więzi na bazie wspólnej przestrzeni i

wspólnych potrzeb wynikających z podobnego wieku (więzi koleżeńskie, przyjacielskie)

• w szkołach tradycyjnych struktura formalna jest przeciwstawna nieformalnej

• w szkole współczesnej skoncentrowanej na dziecku i środowisku struktura formalna powinna być harmonijna, zespolona z nieformalną

• w początkowym etapie klasa jest grupą wyłącznie formalną. Oznacza to, że uczniów zespala tylko organizacyjna przynależność, przypisanie tworzące więź formalną

• więzi formalne to ogół stosunków, połączeń i zależności wynikających z przynależności do danej struktury

• po pewnym czasie klasa, pozostając nadal grupą formalną, nabiera jednocześnie cech grupy nieformalnej. Proces ten postępuje wraz z tworzeniem się pomiędzy uczniami więzi społecznej- nieformalnej

• swoistość struktury klasy może być źródłem konfliktów. Gdy uczeń ma odmienne indywidualne potrzeby niż inni wtedy pojawiają się konflikty niosące ryzyko niepowodzeń szkolnych

• w poszczególnych okresach życia przynależymy do wieku grup rówieśniczych. Socjologowie uważają, ze klasa należy w okresie rozwojowym to tych najważniejszych grup ponieważ:

1.szkoła łączy funkcje kształcenia z wychowaniem tj. Socjalizacja następuje i uzupełniają on socjalizację grupy rodzinnej. Są to wpływy znaczące ponieważ zaczynają się stosunkowo bardzo wcześnie i trwają bardzo długo.

2. dziecko zaspakaja wiele ważnych potrzeb psychicznych i społecznych a także potrzeby poznawcze

3. klasa dysponuje szerokim zakresem sankcji, które wpływają na postępowanie dziecka w roli ucznia. Są to sankcje formalne (kary, nagrody) jak i nieformalne- stosowane przez gr rówieśniczą tj. Odsunięcie, obniżenie funkcji w grupie

• postawa nauczyciela jest decydująca (od niej zależy atmosfera w klasie, efektywność pracy)

• we współczesnej szkole na pierwszy plan wysuwają się czynniki zewnętrzne, wpływ wychowania rodzinnego, środowisko lokalne, gr rówieśnicze, media. Nauczyciel musi znaleźć adekwatne sposoby kierowania klasą

• sposobem poznania organizacji nieformalnej jest socjometria. Pozwala ona zdiagnozować strukturę nieformalną grupy społecznej, którą jest klasa. Socjologów interesują przemiany w nich zachodzące. Ważne miejsce.

• Twórcą metody socjometrycznej był J.T. Moreno:

dzieło „Who shall survive” poświęcił ewolucji organizacji społecznej, grupy.

Przedstawił w nim fazy spontanicznego kształtowania się więzi nieformalnej:

1. faza prespołeczna- u dzieci przedszkolnych i rozpoczynających naukę

2. fazy bardziej złożone obserwujemy w wieku dojrzewania; wtedy to klasa dzieli się na podgrupy i „paczki'- mają przywódcę i są to osoby o podobnych zainteresowaniach.

• W formie prespołecznej płeć nie jest czynnikiem wyodrębnienia podgrup, podobnie jak w ostatnich fazach typowych dla okresu dojrzewania

• obok techniki moreno stosuje się technikę „zgadnij kto” oraz „plebiscyt życzliwości i niechęci”- są to podstawy poznania struktury nieformalnej grupy

USPOŁECZNIENIE KLASY SZKOLNEJ:

• to przekształcenie dzieci przebywających w tej samej przestrzeni edukacyjnej, z tym samym powiązanych stycznością przestrzenną i więziami formalnymi, w zespół gotowy do współrealizacji zadań i celów szkoły

• jest to proces kierowany, przy czym nie ogranicza się do samodzielności samych uczniów

• w procesie tym pomaga właśnie socjometria, bo najpierw zdiagnozuje stan obecny a później sprawdzi efekty oddziaływań

• kierowanie (3 główne typy kierownictwa grupą)

1. autorytarny

2. demokratyczny

3. liberalny

Ad.1Autokratą może być despota (nieobliczalny) ale może też być człowiek życzliwy (ale pomaga według własnego uczucia, nie liczy się z potrzebami i oczekiwaniami) Autokrata jest na dystans do swoich kolegów. Rozkazuje i nie uczestniczy w wykonywanych zadaniach.

Ad.2 Kierowanie opiera się na dyskusji, przywódca zasięga opinii innych, realizuje, uczestniczy we wspólnym rozwiązywaniu zadań, dwupodmiotowość w procesie wychowania i nauczania (N=U=2 podmioty)

Ad.3 Kierujący nie kieruje tak naprawdę (pozorne kierowanie). Kierujący pozostawia grupę samą sobie, niczego nie narzuca ani nie proponuje.

• w szkole występuje styl autorytarny (tj w szkole tradycyjnej), a we współczesnej jest styl demokratyczny. Styl liberalny jest niedopuszczalny w klasie szkolnej

• sposób kierowania wyznacza zakres odpowiedzialności za grupę:

-autokrata - odpowiedzialność indywidualna za gr i swoje decyzje

-demokrata - współodpowiedzialność za członków gr

- liberał - każdy odpowiada za siebie

9

---