Amaterasu - „Świecąca na niebie”. Jej pełne imię to Amaterasuomikami czyli „Wielka Święta Bogini Jaśniejąca na Niebie”, „Wielki i Święty Duch Świecący na Niebie”). Było to najwyższe bóstwo w japońskiej religii shintō, bogini Słońca, siostra boga burzy Susanoo. Bogini zrodzona z lewego oka demiurga Izanagi i wyznaczona przez niego do panowania na Wysokiej Równinie Niebios. Amaterasu uważana była za protoplastkę rodu cesarskiego, który przyczynił się do krzewienia jej kultu. Zesłała swojego prawnuka Ninigi na ziemię właśnie w celu ustanowienia cesarstwa japońskiego. Jej symbolem jest lustro, a zewnętrznym objawem jej rządów jest blask Słońca. Susanoo nie był zadowolony z faktu, że jego siostra ma władzę nad światem. Bóg burzy poradził, aby oboje udowodnili, kto z nich jest potężniejszy podczas zawodów w płodności: zwycięży, kto zrodzi bóstwa męskie. Amaterasu zgodziła się, złamała miecz Susanoo na trzy części, przeżuła je i wypluła jako trzy boginie. Następnie Susanoo zżuł naszyjnik Amaterasu i wypluł paciorki jako pięć bóstw męskich. Ogłosił się zwycięzcą, ale Amaterasu oświadczyła, że pięciu bogów powstało z należącego do niego przedmiotu. Jej brat nie chciał tego uznać i zaczął świętować swoje zwycięstwo szerząc spustoszenie w królestwie Amaterasu. Przerażona bogini ukryła się w jaskini, pozbawiając świat Słońca i wywołując różne plagi podczas tzw. „Boskiego Kryzysu”. Żadnemu bóstwu nie udało się jej skłonić do wyjścia, aż bogini Amenouzume wykonała taniec erotyczny, czym wywołała tak gromki śmiech bogów, że Amaterasu wyszła z jaskini. Głównym chramem Amaterasu jest Ise-jingu (presfektura Mie), gdzie czczona jest w „przybytku wewnętrznym” (naiku).
Amenouzume - bogini znana z wesołego usposobienia. Przedstawiana była jako piękna kobieta. Prawdopodobnie pełniła funkcję bogini jutrzenki. Została małżonką boga Sarutahiko i dała początek rodowi mimów. Uważana jest za prekursorkę tańców hieratycznych kagura. Łączy się ją też często z kultami fallicznymi. Związany z nią mit pochodzi z okresu tzw. „Boskiego Kryzysu”. Ponieważ żadnemu bóstwu nie udało się jej skłonić do wyjścia, bogini Amenouzume wykonała taniec erotyczny, czym wywołała tak gromki śmiech bogów, że Amaterasu wyszła z jaskini i światło powróciło na ziemię.
Benten, Benzaiten - bóstwo, opiekunka urody, bogactwa, muzyki; zaliczana do Siedmiu Bogów Szczęścia. Identyfikowana była często z hinduską Saraswati, uważana też za rodzimą córkę boga mórz, a także za jedną z sannyoshin Ichikishimę. Wysłannikiem Benten jest biały wąż. Ważniejsze chramy bogini to: Chikubushima- jinja na wyspie Chikubushima (jezioro Biwa), Itsukushima- jinja na wyspie miyajima (Morze Wewnętrzne), a także Enoshima- jinja na wyspie Enoshima.
Inari - bogini dobrobytu, urodzaju, pożywienia w kulcie shinto; bóstwo "obradzające ryżem". Przybiera postać lisa. Pod jej imieniem czczone były na terenie całego kraju rozmaite lokalne bóstwa rolnicze. Kult Inari należy do najbardziej rozpowszechnionych w Japonii. Liczne świątynie (chramy i kapliczki), charakteryzują się tym, że są ustawione przed nimi kamienne wyobrażenia dwóch białych lisów, uważanych za wysłanników Inari. Najważniejsze chramy to: Fushimi- Inari- jinja w Kioto, Toyokawa- Inari- jinja w Toyokawa. Inari bywa identyfikowane z boginią Toyouke czczoną w Ise-jingu.
Izanami - siostra, a zarazem żona Izanagiego. Patrz: Izanagi i Izanami. Jemaja - bogini wód śródlądowych.
Kannon, Kannon-bosatsu - buddyjski bodhisattwa Awalokiteśwara, spirytualny syn buddy Amidy. Do Japonii przybył z Chin, gdzie pod imieniem Kuan Yun czczony jest jako osoba płci żeńskiej W Japonii Kannon najczęściej uważana jest za boginię, ale na wizerunkach ma cechy mieszane, czasem bardziej przypomina mężczyznę, czasem- kobietę. Uzasadnieniem teologicznym tego faktu jest założenie, że bodhisattwa stoi na takim stopniu doskonałości, na którym sprawy płci nie mają znaczenia. Kannon opiekuje się wszystkimi ludźmi potrzebującymi pomocy, zwłaszcza chorymi, słabymi, ubogimi oraz matkami w ciąży. Wskazuje wszystkim drogę do wyzwolenia i aby skutecznie działać, potrafi przybrać trzydzieści trzy różne osobowości. Do najczęściej spotykanych wyobrażeń należą: Sho -Kannon, Juichimen- Kannon (Kannon o Jedenastu Twarzach), Senju- Kannon (Tysiącletnia Kannon). Świątynie Kannon są bardzo liczne w całej Japonii.
Ogetsuno-hime - bogini żywności. Według jednego z przekazów bóg Susanoo był głodny i rozkazał Ogetsuno-hime, aby przyniosła mu trochę jadła. Bogini posłuchała, ale pożywienie wyciągnęła z otworów w swym ciele. Susanoo, głęboko urażony, zabił ją. Z jej ciała wyrosły płody, stanowiące podstawę japońskiej diety: ryż (z oczu bogini), proso (z jej uszu), czerwona fasola (z nosa), pszenica (z genitaliów) i soja (z odbytnicy).
Okame - czczona jako "bogini wielorakiego szczęścia". Opiekuje się zwłaszcza młodymi małżeństwami i kobietami w ciąży, ale pomaga też w wielu innych sytuacjach życiowych. Wyobrażana jest jako osoba o białej twarzy zwężającej się w skroniach, z wydętymi policzkami, wąskimi oczami i drobnymi ustami. Wizerunki Okame sprzedawane są jako talizmany przynoszące szczęście. Tojonkebine - bogini żywności.
Toyouke, Ukemochi, Wakamusubi, Ukanomitama, Oketsushime - bogini obfitego pożywienia. Pod imieniem Toyouke czczona jest między innymi w Ise- jingu, w „przybytku zewnętrznym” (czyli geku). Utożsamiana jest często z Inari i czczona w licznych jej chramach. Udzume - bogini tańca. Aji-Suki-Taka-Hi-Kone - bóg pioruna. Amatsu Mikaboshi - bóg zła.
Amenokoyane - bóg sklepienia niebiańskiego, który towarzyszył „królewskiemu wnukowi” Ninigi w wyprawie na ziemię. Uważany za protoplastę rodu Fujiwara. Ważniejsze chramy Amenokoyane to: Oharano- jinja, Yoshida- jinja w Kioto, Hiraoka- jinja w Hiraoka (prefektura Osaka).
Amenominakanushi - jego pełne imię brzmi Amenominakanushinokami, co oznacza „Bóg- Pan Dostojnego Środka Nieba”. Amenominakanushi był jednym z trzech niewidzialnych bóstw, które wyłoniły się jako pierwsze „w czasie, gdy powstawały niebo i ziemia”. Dwa pozostałe (według Kojiki) to Takamimusubi i Kamimusubi. Był też jednym z pięciu pierwotnych „Oddzielnych Niebiańskich Bóstw”. Amenominakanushi uważany jest przez niektórych teologów za „boga początku”, centralne bóstwo panteonu, przez innych natomiast za interpolacje chińską. Główne chramy Amenominakanushi to: Suitengu w Kurume (prefektura Fukuoka) i Suitengu w Tokio.
Amida - w popularnej japońskiej tradycji buddyjskiej był jednym z trzech najwyższych bóstw (obok Kannon i Jizo). Amida (imię to pochodzi z sanskryckiego Amitabha) jest główną postacią w buddyjskich sektach Jodo-shu i Jodo-Shinsu (są to sekty „Czystych Ziem”), opartych na przekonaniu, że wierni, wzywając Amidę w godzinie śmierci, mogą odrodzić się w rajskiej „Czystej Ziemi”, gdzie będą gotowi na ostateczne Oświecenie.
Bishamon, Bishamonten - opiekun bogactwa. Jeden z siedmiu bogów szczęścia. Identyfikowany był często z hinduistycznym dewą Kuberą, a przejęty został z mitologii buddyjskiej, gdzie występuje jako strażnik północy Waiśrawana. W ikonografii przedstawiany jest w zbroi i hełmie. W jednej ręce trzyma dzidę, w drugiej złotą pagodę.
Daikoku - jeden z siedmiu bogów szczęścia, którego specjalnością jest pomnażanie bogactwa swoich wyznawców. Przejęty z hinduistycznego panteonu Mahakala został zidentyfikowany z rodzimym Okuninushim. Wyobrażany jest jako mężczyzna o zażywnych kształtach siedzący na dwóch workach wypełnionych ryżem i z jednym workiem zarzuconym na plecy. W prawej dłoni trzyma „młotek szczęścia”, palce lewej natomiast miewa ułożone w figę, co jest symbolem aktu płciowego. Wysłannikiem Daikoku jest biały szczur.
Ebisu - patron kupców, rybaków i rolników; jeden z siedmiu bogów szczęścia. Bywa identyfikowany z Kotoshironushim, synem Okuninushiego i w tym charakterze czczony jest między innymi w Miho- jinja (prefektura Shimane). Według innych wersji teologicznych jest on nieudanym dzieckiem pary demiurgów spławionym przez niezadowolonych rodziców w koszyku na morze. Ebisu wyobrażany jest jako roześmiany osobnik z wędką w ręce i rybą pod pachą.
Emma-ho - władca Jigoku, japońskiego odpowiednika piekła. Kiedy grzesznicy płci męskiej zstępują do Jigoku, przyprowadzani są przed oblicze Emma-ho, który ich osądza (jego siostra wydaje wyroki na grzesznice). W obecności Emma-ho i jego dworu demonów, grzesznicy stają przed ogromnym zwierciadłem, w którym odbijają się wszystkie ich złe uczynki na ziemi. W zależności od kategorii grzechu dusza grzesznika zostaje skazana na pobyt w jednym z szesnastu regionów pokutnych, na które składa się osiem stref lodu i osiem stref płomieni, stanowiących całość podziemnego królestwa Emma-ho. Esu - zły bóg ognia.
Fukurokuju - opiekun bogactwa i długowieczności; jeden z siedmiu bogów szczęścia. Przejęty został z mitologii chińskiej, gdzie występuje jako pustelnik taoistyczny. Wyobrażany jest z nienaturalnie wydłużoną czaszką. W ręce trzyma laskę ze zwojami tekstów. Wysłannikiem Fukurokuju jest biały żuraw.
Haciman, Hachiman, Yawata - kult shinto; bóg wojny, patron lekkiej ciąży, rolnictwa, kowalstwa. Liczne świątynie w Japonii. Identyfikowany z cesarzem Ojinem, który według tradycji „świętych ksiąg” panował w latach 201-310. Bóstwo popularne w Japonii. Jego najważniejsze chramy to: Usa- Hachiman- jingu w Usa (prefektura Oita) i Konda- Hachiman- jinja w Habikino (prefektura Osaka). Kult Hachimana (obok kultu Amaterasu) był najpopularniejszy wśród kultów Kami.
Hotei - bóstwo zwane "śmiejącym się Buddą", opiekun artystów, rzemieślników, kupców i gejsz. Jest jednym z najbardziej popularnych z grupy tak zwanych siedmiu bogów szczęścia. Przejęty został z mitologii chińskiej i wyobrażony w postaci grubego, roześmianego mnicha z workiem, w którym nosi przeróżne skarby.
Izanagi i Izanami - [idzanagi i idzanami]; (Duch Uśmierający Szlachetne Łono i Duch Wzburzający Szlachetne Łono). ich pełne imiona to: Izanagino-Mikoto („Czcigodny Mąż”) i Izanamino-Mikoto („Czcigodna Niewiasta”). Para bogów - demiurgów w kucie shinto, prarodzice ziemi, władców, ludności Japonii; twórcy 14 wysp japońskich i ponad 30 bogów przyrody. Według „Kojiki” pięć pierwotnych bóstw, tzw. Oddzielne Niebiańskie Bóstwa, narodziło się, kiedy świat był bardzo młody. Po nich nastąpiło siedem kolejnych generacji bóstw, z których ostatnią byli Izanagi i jego siostra, a zarazem żona, Izanami. Pozostałe bóstwa nakazały im stworzyć ląd. Stanęli więc na Szybującym Moście Niebios i zdobioną klejnotami włócznią mieszali oceany. Krople wody, które upadły z tej włóczni stały się pierwszym lądem, wyspą Onogoro. Izanami i Izanagi zeszli na tę wyspę i zbudowali niebiańską kolumnę oraz pałac. Byli wynalazcami obrzędu ślubnego: każde z nich spacerowało wokół kolumny, Izanami z prawej, a Izanagi z lewej strony. Kiedy się spotkali, wymienili pozdrowienia, a następnie odbyli stosunek miłosny. W rezultacie Izanami urodziła kalekie dziecko Hiruko („Dziecko-pijawka”), które porzucili. Zgromadzenie bogów orzekło, że urodziny nastąpiły z winy Izanami, ponieważ to ona pierwsza przemówiła pod kolumną. Para powtórzyła rytuał, przy czym tym razem Izanagi przemówił jako pierwszy. W efekcie Izanami urodziła liczne potomstwo, poczynając od szeregu wysp (Japonia), dała życie bogom i boginiom, w tym bogom gór, wiatrów i drzew. Ale kiedy urodził się bóg ognia, Kagutsuchi (lub Homusubi), Izanami poparzyła się i umarła, a z jej moczu, ekskrementów i wymiocin narodziło się wiele dalszych bóstw. Izanagi uronił łzy smutku, z których wyłoniły się kolejne bóstwa. Rozgniewany z powodu doznanej straty uciął Kagutsushiemu głowę, a z jego ciała powstały kolejne bóstwa. Zdecydowany wskrzesić ukochaną Izanagi udał się do Yomi, królestwa zmarłych w krainie podziemi. W ciemnościach Izanami obiecała wyjednać powrót z nim na ziemię, ale ostrzegła Izanagi, żeby na nią nie patrzył. Jego chęć ujrzenia żony była tak wielka, że z zęba grzebienia zrobił pochodnię. Ujrzał, że jego żona jest trupem w stanie rozkładu i przerażony uciekł. Jego żona, rozwścieczona tym, że nie usłuchał jej rozkazu i zostawił ją, wysłała za nim demony, dzikie podziemne bóstwa. Na koniec i ona stała się demonem i przyłączyła się do pogoni. Izanagi pozbył się swoich prześladowców i zatarasował wejście do Yomi wielkim głazem. Stojąc po obu stronach głazu, małżonkowie ogłosili swój rozwód. Izanagi czuł się nieczysty przez kontakt z Yomi, dlatego wykąpał się w strumieniu z południowo-wschodniej części wyspy Kyushiu, dokonując aktu oczyszczenia (ablucji). Kiedy się rozebrał z jego szat wyskoczyli bogowie i boginie, a inni wyłonili się, gdy obmył ciało. Na koniec Izanagi stworzył trzy wielkie bóstwa: ze swego lewego oka boginię słońca Amaterasu, z prawego oka boga księżyca Tsukiyomi, a z nosa boga burzy Susanoo, którego potem wygnał za nieposłuszeństwo. Następnie Izanagi wycofał się do nieba, gdzie podobno nadal mieszka w „Młodszym Pałacu Słońca”. Głównym chramem pary demiurgów jest Shirayamahime- jinja na górze Hakuzan (prefektura Ishikawa), stąd liczne chramy, w których naczelnymi bóstwami są Izanagi i Izanami, nazywają się Hakuzan.
Jizo-bosatsu - buddyjski bodhisattwa Kshitigarbha spopularyzowany jako opiekun dzieci, podróżnych, ciężarnych kobiet oraz ludzi znajdujących się w niebezpieczeństwie. W okolicach rolniczych uważany za bóstwo opiekujące się plonami. Wyobrażany jest w postaci mnicha o łagodnej twarzy. Przydrożne posągi Jizo często ubierane są w fartuszki, śliniaczki, czapeczki, a przed nimi układa się piramidki z kamieni. Na wsiach Jizo bywa identyfikowany z lokalnymi bóstwami płodności. Świątynie Jizo znajdowały się na terenie całej Japonii.
Jurojin - jeden z siedmiu bogów szczęścia, taoistyczny pustelnik uosabiający długowieczność. Wyobrażany jest jako szczęśliwy starzec z laską, do której przywiązany jest zwój. Czasem towarzyszy mu czarny jeleń- symbol długowieczności.
Kagutsuchi - bóg ognia, który był też znany jako Homusubi. Kagutsuchi był synem Izanami i Izanagi. Kiedy matka, Izanami, wydawała go na świat, tak bardzo paliło ją w genitaliach, że zmarła w cierpieniach. Smutek Izanagiego wkrótce przerodził się w gniew, więc odciął głowę Kagutsuchi, jako sprawcę śmierci jego małżonki. Kiedy Kagutsuchi umarł, powstało z jego krwi osiem bóstw, a następne osiem z różnych części jego ciała.
Kami - bóstwa shinto, istoty wyższe, które budzą grozę, podziw i tym samym cześć. Dobre bóstwa oraz złe demony. Według Kojiki jest ich na niebie i ziemi osiem milionów. Natura Kami jest wieloraka: są to budzące cześć zjawiska naturalne (słońce, burza), twory geofizyczne (szczyty gór, morza), zwierzęta i rośliny, zmarli bohaterowie, a nawet każdy zmarły oraz (do 1946 roku) żyjący cesarz. Kami są czczone w swej konkretnej postaci, ale przypisuje się im również posiadanie ducha ożywiającego. Duchy te są wyobrażane najczęściej antropomorficznie. Mogą być przywoływane do sakralnych przedmiotów i ołtarzyków domowych (kamidana). Składa się im ofiary i kieruje do nich modlitwy w celu zjednania sobie ich łask.
Kamimusubi - jedno z pięciu pierwszorzędnych „Oddzielnych Niebiańskich Bóstw”, pierwszych bogów, które narodziły się po stworzeniu ziemi.
Oddzielne Niebiańskie Bóstwa - grupa pięciu pierwotnych bóstw, będących pierwszymi bogami na świecie. Byli to Amenominakanushi, najstarszy z nich, a także Takamimusubi i Kamimusubi, oraz dwa pomniejsze bóstwa Umashiashikabihikojino-kami i Amanotokotachino-kami.
Sarutahiko - małżonek bogini Amenouzume. Sarutahiko często czczony jest obok głównego bóstwa w chramach Inari. Sam jako bóstwo występuje w Sarutahiko- jinja w Ise i Tsubaki- taisha w Suzuka (prefektura Mie).
Shichi-fukujin - siedmiu bogów szczęścia. Synkretyczny zespół w skład którego wchodzą: Benten, Daikoku, Bishamon, Hotei, Ebisu, Fukurokuju i Jurojin. Wizerunki Shichi-fukujin uważane są za talizmany zapewniające powodzenie w życiu.
Shoten - japońska wersja Ganesy, hinduskiego boga przedsiębiorczości, o głowie słonia, który usuwa przeszkody i rozdziela mądrość. Wcielony do mitologii buddyjskiej kult tego bóstwa był niezwykle popularny wśród różnorakich sekt przybywających do Japonii na początku IX wieku. Shoten łączony był z praktykami tantrycznymi. Jeden z jego wizerunków przedstawiał "podwójne ciało", symbol seksualnego związku mężczyzny i kobiety. Shoten i Kannon są w ten sposób połączeni w jedność, są świętą parą, ucieleśnieniem realizacji oświecenia.
Sukunabikona - bóstwo wielkości krasnoludka zaprzyjaźnione z Okuninushim. Opiekun lekarzy, zielarzy i farmaceutów. Wskazał ludziom lecznicze właściwości gorących źródeł, specjalizował się w wynajdywaniu różnych leków. Czczony najczęściej w chramach Okuninushiego. Sukunabikona jest głównym bóstwem między innymi w Kimbu- jinja na górze Kimbu (w prefekturze Yamagata), w Sakatsura- Isozaki- jinja (w prefekturze Ibaraki).
Sumiyoshi-sama - jest to zbiorowe imię obejmujące trzy bóstwa (Uwatsutsunoo, Nakatsutsunoo, Sokutsutsunoo) zrodzone przez Izanagiego w czasie jego ablucji po ucieczce z Krainy Ciemności. Bóstwa morskie, których kult jest szczególnie silny wzdłuż wybrzeży Morza Wewnętrznego. Ich głównym chramem jest Sumiyoshi- taisha w Osace- jest to jeden z najstarszych chramów w Japonii.
Susanoo - „Szalony Porywczy Niepohamowany Mąż”. Brat bogini Amaterasu. Susanoo wyróżnia się gwałtowną i niespokojną naturą. Nie był jednak złośliwy. Powstał przy ablucjach boga Izanagi, został zrodzony z jego nosa. Długi cykl „Świętych ksiąg” mówi o antagonizmach między nim, a Amaterasu. Za obrażenie bogini został skazany na banicję z Wysokiej Równiny Niebios i zszedł na ziemię w Izumo. Susanoo nie był zadowolony z faktu, że jego siostra ma władzę nad światem. Bóg burzy poradził, aby oboje udowodnili, kto z nich jest potężniejszy podczas zawodów w płodności: zwycięży, kto zrodzi bóstwa męskie. Amaterasu zgodziła się, złamała miecz Susanoo na trzy części, przeżuła je i wypluła jako trzy boginie. Następnie Susanoo zżuł naszyjnik Amaterasu i wypluł paciorki jako pięć bóstw męskich. Ogłosił się zwycięzcą, ale Amaterasu oświadczyła, że pięciu bogów powstało z należącego do niego przedmiotu. Jej brat nie chciał tego uznać i zaczął świętować swoje zwycięstwo szerząc spustoszenie w królestwie Amaterasu. Przerażona bogini ukryła się w jaskini, pozbawiając świat Słońca i wywołując różne plagi podczas tzw. „Boskiego Kryzysu”. Żadnemu bóstwu nie udało się jej skłonić do wyjścia, aż bogini Amenouzume wykonała taniec erotyczny, czym wywołała tak gromki śmiech bogów, że Amaterasu wyszła z jaskini. Zabijając ośmiogłowego potwora, ocalił życie pięknej Kushinadzie, z którą się następnie ożenił i spłodził syna Okuninushiego. Susanoo przekazał władzę nad rejonem Izumo synowi, a sam się usunął. Susanoo jest jednym z najbardziej reprezentatywnych bóstw japońskich. Czczony jest w licznych chramach na terenie całej Japonii, bardzo często jako bóg morza. Do jego najważniejszych chramów należą: Yasaka- jinja w Kioto, Izumo- taisha (prefektura Shimane), Nishinomiya- jinja ( Hiogo).
Takamimusubi - potężny bóg, jeden z pięciorga pierwotnych „Oddzielnych Bóstw Niebiańskich”.
Tenjin - ubóstwiony jako bóg nauki, poezji i kaligrafii. Sugawara Michizane, erudyta z IX wieku. Poświęcone mu chramy noszą nazwę Temmangu. Jest ich bardzo wiele na terenie całej Japonii. Do najważniejszych należą: Dazaifu- Temmangu na Kiushiu, a także Kitano- Temmangu w Kioto. Takagi - bóg z pierwszej trójcy.
Tsukiyomi - „Podziwianie Pełni Księżyca”, „Duch Doglądający Księżyca”. Był to bóg księżyca zrodzony z prawego oka Izanagiego. Brat Susanoo i Amaterasu. Według „Nihonshoki” Tsukiyomi zabił boginię pożywienia Ogetsuno-hime w geście odrazy z powodu żywności wydalanej z otworów w jej ciele. Naraził się tym Amaterasu i został wygnany przez nią na ziemię. bogini Księżyca przyrzekła też, że jej oko nigdy nie spocznie na Tsukiyomi. To dlatego Słońce i Księżyc nie spotykają się na niebie. Sarutahiko - bóstwo falliczne, o czerwonej twarzy, przeraźliwie długim nosie, z oczami jak lustra.
Umashiashikabihikojino-kami - jeden z pięciu pierwotnych bóstw zwanych Oddzielnymi Niebiańskimi Bóstwami.
Watatsuminokami - bóg morza, władca oceanów, stworzeń morskich i licznych pomniejszych bóstw. Jego córka Toyotama-hime poślubiła Hikohoho. Byli oni dziadkami Jimmu, pierwszego cesarza Japonii. Amanogawa - niebiańska rzeka.
Cień Ognia i Blask Ognia - byli to potomkowie boga Honinigi i jego małżonki Konohanasakuya. W języku japońskim ich imiona brzmią Honosusori i Hikohohodemi.
Daruma - indyjski mnich Bodhidharma uważany za prekursora zen. Tradycja podaje, że przybył z Indii do Chin w V lub VI wieku, ale nie wszyscy badacze uznają go za postać historyczną. W Japonii Daruma był bardzo popularną postacią w mitologii. Figurki wyobrażające Darumę uważane są za talizmany przynoszące szczęście.
Dziecko-pijawka - niekształtny pierwszy potomek najwyższych bóstw- Izanami i Izanagi.
Fudo, Fudo-myoo - stróż środka świata, którego broni przed demonami. Był strażnikiem mądrości i "nieustraszonym duchem". Jest uosobieniem jednej z wielu sił lub formuł japońskiego buddyzmu. Podobną postacią jest Aizen-myoo, który reprezentuje miłość przemienioną w pragnienie oświecenia. Pomimo swego okropnego wyglądu. Gniew myoo może zwrócić się jedynie przeciw temu, który jest odpowiedzialny za sprowadzenie pielgrzyma w właściwej drogi. Fudo-myoo, zapalczywy zbawiciel dusz, jest patronem ascetów.
Fugen, Fugen-bosatsu - w Japonii bodhisattwa Samantabhadra, który będzie ostatecznym Buddą, a obecnie jako "boska litość"bhadra, roztacza wokół "oświeconą mądrość" samanta. Przedstawiany jest jako młodzieniec siedzący na słoniu, który jest zazwyczaj biały, ma sześć kłów i albo niesie kwiat lotosu jak Awalokiteśwara, albo ma złączone dłonie. W średniowiecznej Japonii szczególne wrażenie na kobietach robiła Fugen-bosatsu, która w XIII wieku pojawiła się przed obliczem pewnego mnicha jako kurtyzana, dowodząc w ten sposób, że potencjał oświecenia, do którego dąży buddyzm, istnieje w każdej istocie. Dzisiaj postacie bodhisattwy są rzadko czczone.
Fuji, Fuji-san, Fuji-jama - (Jama- Góra). Niepokoje w średniowiecznej Japonii były głównym powodem odrodzenia wiary shinto. W czasie społecznych waśni mało było miejsca dla tolerancji Ryobu (podwójnej drogi bogów), w której tubylcza wiara shinto łączyła się z importowanym buddyzmem. W XII i XIII wieku powstały nowe, patriotyczne sekty, których nauka opierała się na przekonaniu, ż Japonia jest centrum świata i najważniejszym ze wszystkich krajów, a góra Fuji jest siedzibą najwyższego bóstwa. W ten sposób Fuji-jama, święta góra stała się strażnikiem narodu. Można było wspiąć się na nią, jedynie po przejściu rytualnej ceremonii oczyszczenia. Dzisiaj co roku, w czerwcu tysiące wiernych odbywa pielgrzymki na szczyt góry. Jedna z legend tłumaczy, dlaczego Fuji jest wulkanem. Dawno temu pewien starzec, który na zboczach góry uprawiał plantację bambusa, znalazł tam niemowlę i nazwał je Kaguya-hime. Wychowywał dziecko przez wiele lat, aż wyrosła z niego najpiękniejsza w kraju dziewczyna. Wkrótce stała się żoną cesarza. Siedem lat po ślubie oznajmiła mu, że jest nieśmiertelna i musi wrócić do swego niebiańskiego domu. Aby załagodzić smutek męża podarowała mu magiczne zwierciadło, w którym zawsze mógł zobaczyć jej wizerunek. Potem zniknęła. Cesarz był niezwykle zrozpaczony i postanowił pójść za utraconą żoną aż do nieba. Trzymając w dłoni magiczne lustro zaczął wspinać się na górę Fuji. Na szczycie nie znalazł jednak najmniejszego śladu księżniczki, nie potrafił też wspiąć się wyżej. Miłość rozsadzała piersi cesarza, a paląca go namiętność sprawiła, iż magiczne lustro zapłonęło ogniem. Odtąd dym zawsze wydobywał się z wierzchołka wulkanu.
Hoderi - królewicz-rybak. Hohodemi - królewicz-myśliwy.
Honosusori i Hikohoho - dwaj sławni bracia, potomkowie Honinigi, wnuka Amaterasu i jego małżonki Konhanasakuya. Starszy brat, Honosusori („Blask Ognia”) był rybakiem morskim, natomiast Hikohoho („Cień Ognia”) był myśliwym. Hikohoho przestało podobać się łowiectwo i zaproponował bratu, aby zamienili się zawodami. Honosusori zgodził się, ale w rybactwie Hikohoho nie powiodło się lepiej, a na dodatek stracił ulubiony haczyk na ryby swojego brata. Honosusori upomniał się o jego zwrot, dlatego Hikohoho wyruszył w długą podróż do podmorskiego pałacu Watatsumino, boga morza. Watatsuminokami odnalazł haczyk Honosusori w paszczy łososia i oddał Hikohoho swoją córkę Toyotama-hime za żonę. Później bóg morza pozwolił swojemu zięciowi powrócić na grzbiecie krokodyla, dając mu na pożegnanie podarunek w postaci dwóch magicznych klejnotów: jeden miał moc wznoszenia wód morskich, a drugi powodował ich opadanie. Hikohoho wrócił do domu i oddał bratu haczyk. Jednak Honosusori nadal był niezadowolony, dlatego brat wrzucił pierwszy klejnot do morza. Kiedy wody się podniosły Honosusori przeraził się i błagał brata o wybaczenie. Hikohoho wrzucił wówczas drugi klejnot i opadło. Honosusori przyrzekł służyć Hikohoho do końca życia. Toyotama-hime dołączyła do męża i urodziła mu syna Amasuhiki, po czym wróciła do ojca. Jakami - ukochana Okuninusiegoy.
Jimmu-tenno, Jimmu - cesarz Jimmu uważany jest za pierwszego ziemskiego cesarza Japonii. Jego życie datowane jest na lata 660-585 p.n.e. Wnuk Hikohoho. Był on synem Hikonagisatakeugayafukiaezu i Tamayori. Jego prawdziwe imię to Kamuyamatoiwarehiko. Młodszy brat Itsuse. Jego żoną była Itsukeyorihime, księżniczka wywodząca się od boga Susanoo. Według podań z „Nihongi” wyruszył z wyspy Kiushiu w 667 roku p.n.e. z zamiarem podboju całej centralnej Japonii. Po paru latach akcji pacyfikacyjnej założył stolicę w Kashiharze i tam przyjął godność cesarską w 660 roku p.n.e. głównym miejscem jego kultu jest Kashihara- jingu. Według legendy Jimmu-tenno jest pra-pra-prawnukiem shintoistycznej bogini Słońca- Amaterasu. Jomi, Jomitsukuni - podziemny kraj zmarłych.
Kappy - ziemno-wodne stworzenia wzrostu około metra, na plecach mają żółwie skorupy, a na głowach wgłębienie zawierające płyn, który pozwala im przebywać pod wodą. Twarze Kapp są połączeniem rysów małpy i kota. Ręce i nogi wyglądają jak kończyny żaby zakończone pazurami. Kappy są złośliwe i lubią porywać ludzi w głębiny.
Kirin - było to mityczne zwierzę łączące kształty kilku zwierząt lub potworów. Przedstawiane było często na japońskich rzeźbach i porcelanie.
Kojiki - pochodząca z VIII wieku n.e. kompilacja będąca pierwotnym źródłem japońskich mitów. Sporządzenie Kojiki (Rejestru spraw starożytnych) zostało zlecone przez cesarzową Gemmei w roku 711 roku. Wykonany przez dworzanina, Ono Yasumaru, został przedstawiony cesarzowej w roku 712.
Koki-Teno - w wierzeniach Japończyków - duchy ujawniające się pod postaciami zwierząt albo kobiet, pięknych zwodzicielek.
Kushiinada - „Księżniczka Niełuskanego Ryżu”. Żona boga burzy Susanoo. Była najmłodszą z ośmiu sióstr, z których siedem zostało pożartych przez potwora Yamatono-orochi. Zabijając ośmiogłowego potwora Susanoo ocalił życie pięknej Kushiinadzie, z którą się następnie ożenił i spłodził syna Okuninushiego.
Miya, Jinja - była to świątynia kultu religii japońskiej- shintō, poświęcona czasem jednemu, a czasem aż kilku bóstwom, którym wierni zawsze oddawali cześć z zewnętrznego sanktuarium. Do świątyni wiedzie rodzaj bramy, oddzielającej miejsce święte od laickiego. Miya zachowały na ogół cechy architektury sprzed VIII wieku (czyli budynki drewniane, kryte strzechą z traw lub korą drzew). Najważniejsze miya co pewien czas są rozbierane i odbudowywane z nowego drewna, wyłącznie według starego wzoru. Miyazu, Miyazu-hime - księżniczka, żona herosa Yamato-takeru.
Nihongi - kronika japońska, najstarszy zapis japońskich mitów i podań historycznych.
Nihonshoki - kronika Japonii, tytuł dzieła opracowanego przez uczonych i zakończony w roku 720 n.e. „Nihonshoki” jest ważnym źródłem wiedzy o mitologii japońskiej, ale nie tak pewnym jak „Kojiki”, dzieło stworzone mniej więcej w tym samym czasie. „Nihonshoki” zostało napisane głównie znakami chińskimi, a tekst pozostaje pod wyraźnym wpływem chińskiej i koreańskiej tradycji mitycznej, historycznej oraz kronik dynastycznych.
Ningjo - syreny płaczące perłami, życzliwe ludziom.
Ninigi - prawnuk bogini Amaterasu zesłany na ziemię, aby przejąć Japonię pod władzę niebian. Wraz ze swoją drużyną zstąpił z Wysokiej Równiny Niebios na górę Takachiho na Kiushiu. Główny chramy Ninigi to Kirishima- jingu (prefektura Kagoshima) przeniesiony z góry Takachiho.
Ojin - władca Japonii (zmarł w roku 394 n.e.) później uznany za bóstwo pod imieniem Hachiman, bóg wojny.
Okuninusi - „Wielki Pan Lądu”. Zwany również Daikokusama. Jego synem był Ebisu.Według licznych wersji „świętych ksiąg” Okuninushi był synem lub potomkiem boga Susanoo i kobiety Kushiinady. Wiele mitów koncentruje się na walce Okuninushiego z jego ośmioma braćmi. Wszyscy bracia ubiegali się o rękę pięknej księżniczki Yagami- hime z Inabi. Kiedy wyruszyli w drogę, aby rozpocząć zaloty, spotkali królika, który odarty z futra leżał przy drodze w męczarniach. Poradzili mu, aby wykąpał się w słonej wodzie, co przywróci mu futro, ale to sprawiło, że ból jeszcze bardziej się nasilił. Okuninushi, który służył braciom, zapytał zwierzę, w jaki sposób straciło skórę i sierść. Królik wyjaśnił, że podstępem namówił kilka krokodyli, aby utworzyły most, po którym mógłby przejść z wyspy na stały ląd, jednak zanim postawił na nim nogę, pochwalił się podstępem. Wówczas ostatni krokodyl złapał go i obdarł żywcem ze skóry. Okuninushi poradził królikowi, który w rzeczywistości był bogiem w przebraniu, żeby wykąpał się w rzece, a następnie pokrył ciało pyłkiem pewnego kwiatu, co przywróciło mu futro. W nagrodę zwierzę sprawiło, że Okuninushi został mężem księżniczki. Małżeństwo Okuninushiego spowodowało, że zazdrośni bracia często na niego napadali. W trakcie tych ataków Okuninushi został dwukrotnie zabity, ale za każdym razem bogowie wracali mu życie. W końcu Okuninushi pokonał braci przy pomocy Susanoo, którego córkę, Suseri- hime, poślubił jako drugą żonę. Wszystkie te niesnaski spowodowały, że Izumo pogrążyło się w anarchii. Amaterasu poinformowała Okuninushiego, że musi on zrezygnować z tego regionu. Okuninushi zgodził się pod warunkiem, ze zostanie dla niego zarezerwowane miejsce wśród największych bóstw Izumo. Bogini zgodziła się i wysłała na ziemię swego wnuka Honinigi z trzema świętymi talizmanami jej władzy: boskim Lustrem, perłami i słynnym mieczem, później zwanym Kusanagi. Głównym miejscem kultu Okuninushiego jest Izumo- taisha (w prefekturze Shimane, na wyspie Honsiu)- jest to jeden z najstarszych i najbardziej szanowanych chramów w Japonii.
Oni - diabły. Jest to jedna z grup japońskich diabłów, które zamieszkują ziemię Jigoku, japońskie piekło. Najczęściej spotykaną odmianą japońskich diabłów są półnagie osobniki z rogami na głowie. Paszcze mają szerokie, a uszy spiczaste. W rękach trzymają widły, czasem „młotek szczęścia”. Oni są z reguły niewidzialne, chociaż niektóre z nich mogą przybierać postać zwierzęcia lub człowieka. Odpowiadają za wszelkiego rodzaju nieszczęścia, takie jak głód i choroby i mogą opętać człowieka albo ukraść jego duszę. Charaktery diabłów są bardzo różne- od krwiożerczych po łagodne i śmieszne. Opowieści o diabłach są liczne w folklorze japońskim. Sakujabine - żona Ninigi.
Sannyoshin - żeńskie bóstwa morskie: Tagiri, Tagitsu i Ichikishima. Rzadko występują indywidualnie. Zazwyczaj czczone są pod wspólnym imieniem- Sannyoshin. Ich liczne chramy budowane są zazwyczaj nad morzem, a zwłaszcza w rejonie Morza Wewnętrznego. Ichikishima bywa często utożsamiana z Benten.
Senninowie - nieśmiertelni mędrcy, którzy posiedli nadprzyrodzoną moc.
Sziodzio - w wierzeniach japońskich psotne duchy morskie.
Tamayori - córka władcy oceanów, matka Jimmu-tenno. Żona Hikonagisatakeugayafukiaezu.
Tengu - długowłose gobliny, popularne w folklorze japońskim. Istoty mściwe i krwiożercze, chętnie mieszające się w sprawy ludzi. Popierały rozlew krwi. Posiadały moc unoszenia się w powietrzu i stawania niewidzialnym.
Tenniny, Tennyo - były to, przejęte z folkloru hinduistycznego, istoty niebiańskie płci żeńskiej. Uważane były za opiekunki artystów. Wyobrażane były w ikonografii jako zwiewne postacie unoszące się w powietrzu i rozsiewające kwiaty.
Umi Bozu - w ludowych wierzeniach Japończyków powodujące morskie katastrofy widmo mnicha.
Urashima - w folklorze japońskim był to młodociany rybak, który poślubił syrenę i żył w podmorskim pałacu. Pewnego razu zapragnął ujrzeć swych rodziców. Jego żona podarowała mu szkatułkę, której otwarcie miało zapewnić bezpieczny powrót w głębiny. Gdy z przerażeniem zorientował się, ze minęły wieki, od kiedy opuścił podwodne królestwo, Urashima otworzył wieko szkatułki. Natychmiast ulotnił się z niego kłąb białego dymu i uleciał w stronę morza. Urashimą wstrząsnął lodowaty wiatr, który przemienił go w bardzo starego człowieka, a następnie uśmiercił. Dzisiaj grób Urashimy znajduje się na wybrzeżu Tango. Wakahiko - wysłannik bogów.
Yamatotakeru - „Odważny z Regionu Yamato”. Yamatotakeru to legendarny bohater narodowy, syn sławnego cesarza Keiko. Swoje okrucieństwo ujawnił, kiedy zabił starszego brata za brak szacunku dla ojca. Na Keiko zrobiło to duże wrażenie, posłał więc syna, aby zabił dwóch jego wrogów, przerażających braci wojowników. Yamatotakeru wywiązał się z zadania, a jedna z jego ofiar nadała mu właśnie takie imię, gdyż początkowo nazywał się Ousunomikoto. Młody heros podporządkował sobie krainę Izumo i zabił wodza Izumotakeru. W kolejnej misji odbył długą podróż i pokonał Emishi, czyli barbarzyńców na wschodzie (w Kanto) i na południu (w Kiushiu). Herszt bandy chciał zabić Yamatotakeru przez wciągnięcie go fortelem na porosłą trawą równinę, a następnie podpalenie trawy. Miecz Yamatotakeru, który bóg Susanoo znalazł w ogonie smoka zwanego Yamatonoorochi, w magiczny sposób sam ściął płonącą trawę. Po tym zdarzeniu zaczęto go nazywać Kusanagi. W drodze powrotnej heros zabił jelenia, który w istocie był bogiem, a następnie oświadczył, że zabije odyńca, w rzeczywistości także bóstwo. Bogowie sprawili więc, że heros zapadł na śmiertelną chorobę. Wiedząc, iż zbliża się koniec Yamatotakeru udał się na równinę Nobo. Tam właśnie zmarł. Po śmierci jego ciało przemieniło się w białego ptaka, który poleciał w stronę Yamato.
5