Dziedziny psychologii klinicznej: ze względu na kryterium wieku, wyróżniamy psychologię kliniczną:

dzieci, młodzieży, dorosłych, seniorów ze względu na przedmiot zainteresowań: neuropsychologia - zajmuje się aspektami psychologicznymi zaburzeń neurologicznych, np. osoby po wylewach, udarach, guzach mózgu, uszkodzeniach układu nerwowego psychosomatyka - choroby wpływają na stany psychiczne. Budzenie u pacjenta mechanizmów autoregulacyjnych do walki z chorobą. Psychosomatyka obejmuje takie choroby jak: choroby układu krążenia, zawały serca, nowotwory, choroba wrzodowa, cukrzyca. Psychologiczne uwarunkowania chorób i wpływ chorób na psychikę, psychozy i nerwice - (psychotyk to osoba chora psychicznie). Psychozy i nerwice to te zaburzenia, choroby, którymi zajmuje się psychiatria. Psycholog bierze udział w leczeniu, rozpoznawaniu chorób psychicznych i nerwic, psychologia osób niepełnosprawnych - wyspecjalizowane działy zajmujące się niepełnosprawnymi sensorycznie czy motorycznie, a także intelektualnie: oligofrenopsychologia - psychologia osób niepełnosprawnych intelektualnie, tyflopsychologia - psychologia niewidomych i niedowidzących, surdopsychologia - psychologia głuchych, niedosłyszących, dysfunkcje narządów ruchów - chodzi o ludzi na wózkach inwalidzkich, osoby przewlekle chore - są to osoby, które przebywają w instytucjach opieki zdrowotnej z powodu chorób, wady wymowy - logopedia -jąkanie może oznaczać trudności w kontaktach społecznych, odczuwać lęk, mieć zaniżoną własną samoocenę, patologia społeczna - dotyczy np. narkomanii, uzależnienia od alkoholu, współ uzależnienia, przejawów agresji, subkultury młodzieżowe, uzależnienie od Internetu, bezdomność, bezrobocie. Wyjaśnij pojęcie zachowanie, scharakteryzuj dwa poziomy regulacji czynności. Psychologia to nauka o zachowaniu. Zachowanie to regulowanie stosunków człowieka z otoczeniem i regulacji wewnętrznej człowieka. Za regulacje wyższego rzędu - odpowiada ośrodkowy układ nerwowy - mózg. Regulacja niższego rzędu - to regulacja somatyczna, za nią odpowiada układ wegetatywny, inaczej autonomiczny. Układ wegetatywny- współczulny (sympatyczny), przywspółczulny (parasympatyczny), ma działanie pobudzająco- hamujące i powoduje równowagę, czyli homeostazę. Rozwój harmonijny (równomierny, prawidłowy) - rozwój nieharmonijny (nierównomierny, nieprawidłowy), dziecko może rozwijać się bardziej, niż wskazuje jego wiek metrykalny (akceleracja), dziecko może rozwijać się wolniej (retardacja), rozwój może mieć globalny charakter - globalnie opóźniony, globalnie przyśpieszony lub dotyczy jednej sfery rozwoju, czyli może też być fragmentaryczny (parcjalny). Zaburzony jest jakiś fragment, np. analiza i synteza wzrokowa. Zaburzenia rozwoju to wszelkie niekorzystne odchylenia w budowie organizmu i sposobie jego funkcjonowania, niezależnie od stopnia, zakresu i przyczyn, które je wywołały. ( H. Spionek). Głębokie, rozległe defekty rozwojowe choroby psychiczne, upośledzenia, kalectwa (uniemożliwiają naukę szkolną). Mikro defekty rozwojowe, np. analiza i synteza wzrokowa, dysleksja (utrudniają naukę szkolną i mogą stanowić przyczynę zaburzeń w zachowaniu). Zaburzenia zachowania. Dobrze przystosowany, gdy może zaspokajać podstawowe potrzeby biologiczne, społeczne i jego zachowanie jest zgodne z przyjętymi normami społecznymi. Zaburzenia zachowania - gdy zachowanie nie spełnia jednego z dwóch kryteriów, nie jest zgodne z przyjętymi normami społecznymi lub/i nie zaspokaja podstawowych potrzeb biologicznych. Norma (centralne pojęcie psychologii klinicznej). Różnice indywidualny to cechy pod względem, których różnią się ludzie między sobą. Cech wspólne i różnice indywidualne, składają się na osobowość człowieka. Gdy nasilenie cech jest duże i przeszkadza to grupie społecznej to mówimy o braku normy. Trzy ujęcia normy: statystycznym, społeczno-klinicznym, teoretycznym. Norma statystyczna odpowiada średniej arytmetycznej, normą jest to wszystko, co odpowiada średniej, przeciętnej. Krzywa Gausa (najwięcej przeciętnych -68%, gorsze lub lepsze reszta procent, mniej więcej po równo, czyli około16%). Ujęcie statystyczne ma charakter wyjaśniający, opisujący, nie ukazuje przyczyn, ma swoje ograniczenia. Norma społeczno-kliniczna, opiera się na objawach, symptomach zachowania. Są symptomy obiektywne i symptomy subiektywne. Symptomy obiektywne to widoczne gołym okiem (rażący wygląd, kalectwo, głębokie upośledzenie). Symptomy subiektywne - stany niepokoju, osamotnienia, niższej wartości, kompleksy). Mogą być one biologiczne i społeczne, nie wystarczają dla postawienia diagnozy klinicznej. Norma teoretyczna zakłada pewien wzorzec osobowości, model, ideał. Teoretyczny ideał osobowości. Modelowe opracowanie - sztuczny twór (Gilford). Pełni on rolę punktu odniesienia do, którego porównujemy osobę, o ile odbiega i w jakim kierunku. Wszystkie trzy ujęcia brane są pod uwagę przy wystawianiu diagnozy klinicznej. Etapy diagnozy klinicznej: Lewicki dostrzeżenie i sformułowanie problemu, wysunięcie hipotez, weryfikacja hipotez za pomocą dobranych metod, wnioski i zalecenia. Metody diagnozy klinicznej: metody specyficzne (występują tylko w psychologii), introspekcja -zaglądać do wnętrza, dokonywać wglądu do swego wnętrza, wgląd w siebie, wpatrywanie się w siebie samego i wyciąganie wniosków. Test psychologiczny ( test to -próba, zadanie do wykonania, rozwiązanie)to metoda poznania psychiki - aparatura do badań psychologicznych, metody niespecyficzne (występujące też w innych naukach) obserwacja, ankieta, kwestionariusz, wywiad, analiza wytworów działania, pamiętniki, listy, eksperyment, techniki socjometryczne. Kryteria testu: Diagnostyczność zdolność rozpoznawania za pomocą testu. Zdolność postawienia fragmentu diagnozy, Prognostyczność - zdolność przewidywania jak zachowa się badana funkcja. Trafność, „czy test bada to, co ma badać”. Rzetelność, „na ile test bada to, co ma badać”, Standaryzacja, ujednolicenie procedury badań (instrukcja do badań) Wechsler - test do badania inteligencji, Terman- Merrill, Matrix Rawena Iloraz inteligencji słownej, ogólnej lub dwa razem. Normalizacja - obliczanie norm w stosunku do, której porównuje się osobę badaną. Testy dzieli się: ze względu na kryterium wieku: dzieci, młodzieży dorosłych, seniorów. ze względu na liczbę osób objętych badaniem testy do badań indywidualnych (Wechsler), testy do badań grupowych (Matrix Rawena) ze względu na materiał - testy słowne, testy bezsłowne (praktyczne), Ze względu na przedmiot badania: testy do badania inteligencji ogólnej, zdolności specjalnych, uzdolnień, np. plastycznych, muzycznych, osobowości (projekcyjne), temperamentu, postaw, potrzeb, zainteresowań, samooceny, kliniczne ( badające odchylenia od normy: depresja, itp.), psychoorganiczne ( Benton, Benderkopiz), Testy projekcyjne - oparte na obrazkach, scenkach - TAT wersja dla dorosłych, CAT wersja dla dzieci (H. Murray), Test plam atramentowych (Rorschach), Test (Corman) -narysuj rodzinę, Test zdań niedokończonych, Test stosunków rodzinnych (skrzynki do listów dla członków rodziny i pana Nikt). Aparatura do badań psychologicznych Obserwacja, to zamierzone, celowe spostrzeganie. Musi mieć określony plan, musi być ciągła, systematyczna lub wyrywkowa.
Zalety: można jej poddać wszystko lub prawie wszystko, musi widzieć, co aktualnie jest. Wady: błędna może być interpretacja subiektywna. Nie można jej powtórzyć, w tych samych warunkach. Obserwacja może być: - czynna, gdy badający bierze w niej udział, ale uczestnicy niewiedzą, że są obserwowani. Obserwacja może być bierna, gdy obserwujemy z boku. Obserwacja może być uzupełniona wywiadem. Wywiad - zebranie danych z daną osobą lub o danej osobie. Wywiad jest rozmową z osobą drugą o osobie trzeciej. Wywiad to rozmowa kliniczna kierowana, może być wywiad indywidualny lub grupowy. Wywiad anamnestyczny (jak daleko sięgnie się pamięcią), Wywiad katamnestyczny (tu i teraz, jak postrzega siebie teraz). Wywiad może być: środowiskowy, śledczy, pedagogiczny. Eksperyment naturalny -poddajemy jedną grupę oddziaływaniu i porównujemy z inną grupą. narzędzia badawcze ankieta, kwestionariusz, analiza wytworów działania, pamiętniki, listy, techniki socjometryczne. Przykłady klasyfikacji czynników etiologicznych zaburzeń rozwoju. ze względu na charakter przyczyny: genetyczne (nieprawidłowe geny, aberracje chromosomowe, bloki metaboliczne), urazy czaszkowo- mózgowe, niedotlenienie, niedożywienie, infekcje bakteryjne i wirusowe płodu, konflikt RH, czynniki środowiskowe, przeżycia psychiczne kobiety w ciąży, urazy około porodowe, szkodliwe promieniowanie. ze względu na głębokość wywołanych zaburzeń przyczyny wywołujące głębsze zaburzenia ( uwarunkowania genetyczne, działanie szkodliwych promieni, urazy czaszkowo- mózgowe), Przyczyny wywołujące lżejsze zaburzenia (przeżycia psychiczne kobiety w ciąży, czynniki środowiskowe, lżejsze urazy, zatrucia, lżejsze infekcje wirusowe i bakteryjne). ze względu na wewnętrzne czy zewnętrzne pochodzenie przyczyn. Zewnątrzpochodne: działanie szkodliwych promieni, infekcje wirusowe i bakteryjne, zatrucia, wewnątrzpochodne: wrodzone wady genetyczne. ze względu na okres zadziałania czynnika szkodliwego przyczyny prenatalne ( przed urodzeniem się dziecka), przyczyny perinatalne ( okołoporodowe), przyczyny postnatalne (po urodzeniu się dziecka). ze względu na genetyczne czy poza genetyczne pochodzenie przyczyn: genetyczne, nie genetyczne, Przyczyny zaburzeń rozwoju ze względu na charakter czynnika. Genetyczne nieprawidłowości genowe, aberracje chromosomowe, bloki metaboliczne. Poza genetyczne urazy czaszkowo- mózgowe, niedotlenienie, niedożywienie, infekcje bakteryjne i wirusowe płodu, konflikt RH, czynniki środowiskowe, przeżycia psychiczne kobiety w ciąży, urazy około porodowe, szkodliwe promieniowanie. Przyczyny prenatalne (przed urodzeniem dziecka): np. Gametopatia (uszkodzenie gamet, uszkodzenie komórek rozrodczych rodziców). Przyczyny: zatrucia alkoholem, lekami, narkotykami, działanie szkodliwych promieni, choroby zakaźne, infekcje wirusowe. Embriopatia - uszkodzenie zarodka (Halina Spionek) Rodzaje embriopatii: embriopatie wirusowe, np. spowodowane różyczką- głębszy stopień upośledzenia różyczkowego, zajęcza warga, itp. embriopatie aktyniczne: ( działanie szkodliwych promieni na płód), embriopatie toksyczne: (zatrucie pokarmowe, zatrucie ciążowe), embrriopatie toksoplazmatyczne - wywołane przez pierwotniaka toksoplasma gondi - choroba od zwierzęca, np. kota. Niedożywienie - niedobór składników pokarmowych w diecie kobiety ciężarnej, spowodowane nędzą, zaburzeniami wchłaniania, brakiem witamin, brakiem mikroelementów. Niedotlenienie - działa na ośrodkowy układ nerwowy - powoduje obniżenie poziomu hemoglobiny: zaburzenie układu krążenia matczynego, łożyskowego, płodowego. Mogą być wywołane zatruciem ciążowym, opóźnionym porodem, narkozą. Przeżycia psychiczne kobiety w ciąży, np. śmierć bliskiej osoby. Konflikt RH, Urazy fizyczne brzucha Przyczyny perinatalne (około porodowe). owinięcie się pępowiny, dysproporcja główki i kości miednicy kobiety rodzącej, przedwczesne odejście wód płodowych, poród kleszczowy, niewłaściwe postępowanie lekarskie. Przyczyny postnatalne (po porodzie). Najczęściej zdarzają się w 1-3 roku życia, prowadzą do zaburzeń globalnych, trwałych. W tym czasie jest duży rozwój psychoruchowy i poznawanie polisensoryczne (wielozmysłowe) świata, więc dziecko jest narażone na wszelkiego rodzaju wypadki. Grupy zaburzeń: Uraz czaszkowo- mózgowy - uszkodzenie czaszki i mózgu spowodowane nagłym działaniem siły mechanicznej, która przekracza właściwości amortyzujące czaszki i mózgu. Są trzy typy urazów: uraz otwarty, rozerwanie, uszkodzenie powłok skórnych, i kostnych czaszki i rozerwanie opon mózgowo- rdzeniowych. uraz zamknięty, uszkodzenie lub bez uszkodzenia powłok skórnych i kostnych czaszki, ale bez wyraźnego naruszenia opon mózgowo - rdzeniowych. zgniecenie czaszki ma cechy urazu otwartego i zamkniętego razem. Gametopatia i embriopatia. Gametopatia (uszkodzenie gamet, uszkodzenie komórek rozrodczych rodziców). Przyczyny: zatrucia alkoholem, lekami, narkotykami, działanie szkodliwych promieni, choroby zakaźne, infekcje wirusowe. Embriopatia - uszkodzenie zarodka (Halina Spionek), Rodzaje embriopatii: embriopatie wirusowe, np. spowodowane różyczką- głębszy stopień upośledzenia różyczkowego, zajęcza warga, itp.; embriopatie aktyniczne: ( działanie szkodliwych promieni na płód), embriopatie toksyczne: (zatrucie pokarmowe, zatrucie ciążowe), embrriopatie toksoplazmatyczne - wywołane przez pierwotniaka, toksoplasma gondi - choroba od zwierzęca, np. kota. Rodzaje niedotlenienia Niedotlenienie w okresie ciąży Halina Spionek wyróżnia : niedotlenienie wynikające ze słabej zdolności przenoszenia tlenu., uszkodzenia łożyska w wyniku zatrucia ciążowego, opóźniony poród, zatrucie ciążowe, lekami lub narkozą, zaburzenia w układzie krążenia matczynego, łożyskowego, płodowego, obniżony poziom hemoglobiny, Rodzaje urazu czaszkowo- mózgowego uraz czaszkowo- mózgowy to uszkodzenie czaszki i mózgu spowodowane nagłym działaniem siły mechanicznej, która przekracza właściwości amortyzujące czaszki i mózgu. Typy urazów: Uraz otwarty- rozerwanie, uszkodzenie powłok skórnych i kostnych czaszki i rozerwanie opon mózgowo- rdzeniowych. Uraz zamknięty- uszkodzenie lub bez uszkodzenia powłok skórnych i kostnych czaszki, ale bez wyraźnego naruszenia opon mózgowo- rdzeniowych. Zgniecenie czaszki - cechy urazu otwartego i zamkniętego jednocześnie. Choroby infekcyjne zagrażające ośrodkowemu układowi nerwowemu. Choroby, które bezpośrednio atakują tkankę nerwową (pierwotne lub nagminne zapalenie opon mózgowych i mózgu), Choroby, które pośrednio atakują tkankę mózgową, (np. zakażenie mózgu dwoinką zapalenia płuc, wtórne), Powikłania chorób wieku dziecięcego. Scharakteryzuj genetyczne przyczyny zaburzeń rozwoju. nieprawidłowe geny - dotyczą szkodliwych genów, które są przekazywane potomstwu przez rodziców, którzy to rodzice te szkodliwe geny otrzymali po swoich przodkach lub znalazły się w organizmie rodziców w drodze mutacji genowej. Istnieją trzy sposoby przekazywania szkodliwych genów dzieciom: dziedziczenie dominujące - jedno z rodziców przekazuje gen szkodliwy potomstwu, są to fakomatozy stwardnienie guzowate, choroba Baurnewill'a, neurofibromatozy ( porażenia, przykurcze, niedowłady, zaburzenia wielu narządów - sprzężone). Choroby skórne - nerwakowłókniakowatość (ch. Rechlinghausena) Akrocefalosyndaktylia - (zespół Aperta)-zespół zaburzeń czaszki i kończyn. dziedziczenie recesywne - oboje rodzice są nosicielami szkodliwego genu. Sytuacja taka jest bardziej możliwa, kiedy rodzice są ze sobą spokrewnieni. - endeniczne występowanie zaburzeń. Występuje np. rozszczep podniebienia, „zajęcza warga”. dziedziczenie sprzężone z płcią - matki są nosicielkami genów, a chorują chłopcy. Choroba Lescha-Nytrana. aberracje chromosomowe - Są trzy grupy aberracji chromosomowych: nadmiar materiału chromosomowego - dodatkowy chromosom np. zespół Downa (21 chromosom), ubytki ( inaczej delecje) w materiale chromosomowym - np. ubytek krótkiego ramienia chromosomów piątej pary jest przyczyną zespołu miauczenia kota (niedorozwinięta krtań), translokacje (przemieszczenia )długich lub krótkich ramion na inne chromosomy, bloki metaboliczne - uwarunkowane są recesywnie lub sposób sprzężony z płcią, a dotyczą różnych przemian ustrojowych - przemiany białkowej, węglowodanowej, tłuszczowej, purynowej. Mechanizm jest taki, że brak jest swoistych enzymów odpowiadających za te przemiany, Choroba Follinga - fenyloketonuria - brak enzymu hydroksylazy fenyloalaninowej, inne to: Galaktozeria, Galgolizm. Scharakteryzuj genetyczne przyczyny: dominujące Istnieją trzy sposoby przekazywania szkodliwych genów dzieciom: dziedziczenie dominujące - jedno z rodziców przekazuje gen szkodliwy potomstwu, są to fakomatozy, stwardnienie guzowate, choroba Baurnewill'a, neurofibromatozy ( porażenia, przykurcze, niedowłady, zaburzenia wielu narządów - sprzężone). Choroby skórne - nerwakowłókniakowatość ( ch. Rechlinghausena), Akrocefalosyndaktylia - (zespół Aperta)-zespół zaburzeń czaszki i kończyn. Scharakteryzuj genetyczne przyczyny - recesywne - oboje rodzice są nosicielami szkodliwego genu. Sytuacja taka jest bardziej możliwa, kiedy rodzice są ze sobą spokrewnieni. - endeniczne występowanie zaburzeń. Występuje np. rozszczep podniebienia, „zajęcza warga”. Scharakteryzuj genetyczne przyczyny: - sprzężone z płcią - matki są nosicielkami genów, a chorują chłopcy. Choroba Lescha-Nytrana. Aberracje chromosomowe. Są trzy grupy aberracji chromosomowych: nadmiar materiału chromosomowego, czyli dodatkowy chromosom, np. zespół Downa (21 chromosom), ubytki (delecje)w materiale chromosomowym - np. ubytek krótkiego ramienia chromosomów piątej pary jest przyczyną zespołu miauczenia kota (niedorozwinięta krtań), translokacje (przemieszczenia), długich lub krótkich ramion na inne chromosomy. Scharakteryzuj środowiskowe przyczyny zaburzeń rozwoju. A. Należy tu grupa chorób postnatalnych - urazy czaszkowo- mózgowe. B. Postawy rodzicielskie: pozytywne i negatywne. Matki patogenne matki niezrównoważone emocjonalnie, agresywne; matka nad opiekuńcze; matki, dla których dzieci są środkiem kompensacji niespełnionych marzeń i nadziei. Ojcowie o postawach patogennych: ojciec groźny i wzbudzający postrach w rodzinie (tyran); ojciec nieobecny, czyli zdominowany przez matkę; ojciec nadmiernie rygorystyczny, C. Wzorce zachowań, więzi uczuciowe. D Niedożywienie. E. Zatrucia. Różnica między medycznym a psychologicznym ujęciem stresu. Stres w ujęciu medycznym - stres fizjologiczny jest to zespół ogólnego przystosowania (GAS), czyli całokształt zmian, jakimi ustrój reaguje stereotypowo na różnego rodzaju czynniki uszkadzające (zranienie, przegrzanie lub oziębienie organizmu, dreszcze). Stres w ujęciu psychologicznym - stres jest to stan podwyższonego napięcia nerwowego, wywołanego przez czynniki wewnętrzne lub zewnętrzne, czyli stresory. Skala stresu zaczyna się w czasie powstania podniecenia i może przechodzić w stan silnego podniecenia, aż do afektu. Afekt to silne krótko trwałe uczucie, o efekcie wybuchowym. W drugim znaczeniu stresem są czynniki wywołujące stres. Wymień i krótko scharakteryzuj rodzaje sytuacji trudnych sytuacje bolesne i drażniące - to wszystko co zadaje ból fizyczny lub psychiczny, np. zastrzyki, sytuacje deprywacji - (utrudnienie), człowiek pozostaje w stanie silnej potrzeby biologicznej, społecznej a w danej sytuacji nic nie może zrobić, aby tą potrzebę zaspokoić np. więzień w ZK. Rodzaje deprywacji: pokarmowa, seksualna, emocjonalna - np. gdy dziecko jest z dala od matki przez dłuższy czas, to u dziecka następują trwałe zmiany, sensoryczna (zmysłowa) - brak dopływów bodźców z zew. np. dziecko żyjące w izolatce. sytuacje frustracyjne - człowiek napotyka przeszkodę na drodze do realizacji celu. Mechanizmem do frustracji jest agresja zewnętrzna i wewnętrzna. sytuacje konfliktowe - konflikt między decyzjami, które mamy wybrać. Typy konfliktu: według Lewina a) „+ i +”, czyli dążenie - dążenie ; propulsja,-propulsja. Wybranie „lepszego” dobra. b) „+ i -„ , czyli dążenie - unikanie; propulsja - repulsja.Wybranie dobra, odrzucenie zła. c) „- i -„ , czyli repulsja - repulsja; unikanie- unikanie. Wybranie „lepszego" zła. sytuacje zagrożenia - sama w sobie nie zawiera elementów sytuacji trudnych, ale sygnalizują , że któraś z tych sytuacji trudnych może się pojawić. Człowiek odbiera sygnały ostrzegawcze. Np. uwaga, bo coś się stanie. sytuacje przeciążenia - sytuacje, które występują przez dłuższy okres czasu i z dużą siłą. Zjawisko desynsyzacji - przyzwyczajenie się do stresora negatywnego (odczulenie). Trzymają człowieka w ciągłym napięciu nerwowym. Wymień fizjologiczne mechanizmy stresu. Układ podkorowy - on aktywizuje korę mózgową. Układ autonomiczny, czyli wegetatywny, (sympatyczny, współczulny) ten, który wywołuje takie reakcje, jak czerwienienia, bladnięcie. Podkorowe ośrodki motoryczne - zarządzające wrodzonymi schematami ruchowymi: ucieczka, atak, mimika, gesty. Mechanizm wydzielania wewnętrznego - chodzi o układ hormonalny (tarczyca, nadnercza - wydzielanie się adrenaliny). Mechanizm aferentacji zwrotnej - to mechanizm „błędnego koła”, bodziec S działa na receptor R , bodziec jest zamieniany na impuls, wędruje do mózgu i następuje pobudzenie i wędruje do efektora E , wykonuje ruchy, mikro ruchy, wraca do mózgu jeszcze bardziej się nasila. Czyli jak gdyby takie samonapędzanie. Napięcie nerwowe samoczynnie wzrasta. Jakie rodzaje zmiany wywołuje stres w organizmie człowieka. Zmiany w czynności narządów wewnętrznych, Zwiększenie napięcia mięśniowego, pojawienie się ruchów mimicznych, gestów, zmiana głosu. Przeżycia uczuciowe (najczęściej strach, gniew, lęk). Rola prawa Yerkesa i Dodsona dla praktyki pedagogicznej. Dwa prawa:I. Wraz ze wzrostem napięcia nerwowego rośnie poziom wykonania zadania, ale tylko do pewnego momentu. Jeżeli poziom napięcia nerwowego podnosi się jeszcze bardziej, to poziom wykonania zadania zaczyna się obniżać, ma miejsce dezorganizacja zachowania. Napięcie optymalne jest potrzebne, ale musi być nie za wysokie i nie za niskie. Każdy z nas ma indywidualne cechy systemu nerwowego, ma indywidualne cechy odporności, która wyznaczana jest przez takie cechy jak: siła procesów pobudzania, hamowania, aktywności i relatywność. II. Im zadanie jest trudniejsze do wykonania, tym niższy poziom napięcia nerwowego jest poziomem optymalnym, tzn. ten niższy poziom napięcia nerwowego wystarczy, by zdezorganizować działanie. Pedagog powinien poznać wychowanka, jego odporności psychicznej, poznać sposób reagowania na stres i na sytuacje trudne. W bardzo trudnym zadaniu potrzebna jest „ siła spokoju”. Formy dezorganizacji zachowania pod wpływem stresu. Lękowe zahamowanie działania - trudności wykonywania ruchów przy jednoczesnych objawach fizjologicznych: drżenie rąk, załamywanie się głosu, pocenie, niemożności wykonywania ruchów, w braku możliwości mówienia, w lukach pamięciowych itp. Gniew - gdy źródłem stresu jest drugi człowiek, to gniew przechodzi we wrogość i wyraża się w działaniach agresywnych, agresja przechodzi w atak. Może to być atak werbalny lub fizyczny, może też to być autoagresja. Regresja - to zastosowanie prymitywnej techniki rozwiązywania problemu typowej dla wcześniejszych stadiów rozwoju człowieka, np. dorosły człowiek zachowuje się jak dziecko. Fiksacja - zatrzymać się na czymś, bezmyślny, tępy upór, uporczywe powtarzanie tej samej operacji, tej samej czynności, mimo że nie daje ona rezultatów, nie przyczynia się do rozwiązywania problemów. Nawrót objawów przebytych chorób - stres może spowodować nawrót zażegnanych objawów choroby. Co to są mechanizmy obronne i jaką pełnią rolę - podaj przykłady. Mechanizmy obronne - to odruchowo stosowane sposoby zmniejszania przykrego napięcia nerwowego, ale bez zmiany sytuacji, w jakiej człowiek się znajduje. I grupa; Mechanizmy obronne uniwersalne Odreagowanie - polega na emocjonalnym zachowaniu się w sytuacji, w której nie pociąga to za sobą przykrych konsekwencji dla człowieka np. wygadanie się, wypłakanie się przed kimś, kogo darzymy dużym zaufaniem. Narkotyki, ucieczka w alkohol - „Na frasunek dobry trunek ". Ktoś ucieka od swoich problemów do alkoholu, wtedy świat wydaje się weselszy. A problemy i tak nie znikają, one są tak jak były przedtem, to jest taka ucieczka od rzeczywistości. II grupa; 3 techniki zastępczego zaspokajania potrzeb; Identyfikacja - wstępuje wtedy, kiedy człowiek nie może w pełni zrealizować potrzeby podniesienia własnej wartości. Wtedy identyfikuje się z kimś, utożsamia się z kimś, kto ma szansę nabycia tych wartości, których nie ma on w sobie. Rodzic często przelewają, całe nadzieje na swoje dziecko. Innymi słowy, cele, jakie dziecko ma osiągnąć, to są cele rodzica. Rodzic realizuje się poprzez dziecko. Każde niepowodzenie dziecka odbierane jest jako tragedia własna, stąd wybuchy agresji, częste awantury. Fantazjowanie - Fantazjowanie to marzenia. Niektóre marzenia dotyczą wielkiej miłości, seksu, pieniędzy, podróży, znaczenia, a także zemsty. Ucieczka w marzenia pozwala być w innym świecie, w świecie fikcji, w świecie nierealnym. Przemieszczenie przedmiotów potrzeby - Występuje wtedy, kiedy człowiek napięcie związane z niezaspokojeniem jakiejś potrzeby, wyładowuje na kimś innym, lub na przedmiocie związanym z daną osobą. Polega to na przemieszczeniu przedmiotu potrzeby na inny przedmiot, będący symbolem osoby, czy też złoszczenie się na kogoś innego, niż na własnego wroga. III grupa; Mechanizmy obronne trzeciej grupy pozwalają na takie manipulowanie doznawana przykrością, żeby przestała boleć, ale bez usuwania źródła tej przykrości: Wyparcie - Polega na tym, że człowiek nie chce pamiętać sytuacji przykrych, wypiera je, wyrzuca ze swej świadomości. Wyparcie to ucieczka, odpychanie myśli o czekającym nas problemie, o czekającej nas przykrości. Formą wyparcia jest „ polityka strusiej głowy", nie widzę, nie słyszę, nie wiem, tzn. mnie to nie dotyczy. Formułowanie reakcji przeciwnych - Ma na celu udowodnienie sobie i innym, że nie odczuwa się np. lęku, strachu. Polega, więc na zachowaniu w sposób jaskrawo przeciwny do takiego zachowania, na jakie w gruncie rzeczy miałoby się ochotę. Kompensacja - to przejmowanie zaburzonych funkcji przez inne organy. W psychologii pojęcie to wprowadził Adier dla oznaczenia stanów, wyrównywania swoich kompleksów, likwidacji pewnych kompleksów, mniejszej wartości. Osoby, które z jakiś powodów fizycznych, czy też psychicznych mają kompleksy bardzo często starają się zrekompensować poprzez odpowiednie zachowania, takie jak np. ekshibicjonizm psychiczny, obnażanie się psychiczne. Wypowiadanie takich różnych rzeczy, które koniecznie muszą wzbudzić zainteresowanie otoczenia, chodzi o to, by zwrócić na siebie uwagę. Ekspiacja - polega na tym, że jeśli nie powiodło mi się na danym terenie, to pewnie tu się na mnie nie poznali i jak ja zmienię otoczenie, to oni tam mnie docenią, tam zwrócą uwagę na moje walory. Jest to forma obrony przed własną niechęcią, a nawet wrogością w stosunku do drugiego człowieka. Jeśli osoba potępia taką postawę to obwinianiu się przed sobą, (np., dlaczego ja tej osoby nie lubię), ale nic się nie robi, by tę postawę zmienić. Projekcja -to rzutowanie własnych przeżyć na otoczenie, przypisywanie własnych cech otoczeniu, czy też przypisywać cech z otoczenia sobie. Zwykle to, co dobre przypisujemy sobie, to, co złe - otoczeniu. Projekcja przejawia się w namiętnej krytyce wszystkich i wszystkiego, w „szukanie kozła ofiarnego" Racjonalizacja - przełożenie sobie pewnych spraw, pewnych problemów na własne oczekiwanie, wyobrażenie. Jest to takie intelektualne opracowanie przykrości, żeby przestała boleć. Znane są dwie techniki racjonalizacji; technika słodkiej cytryny i technika kwaśnych winogron Słodka cytryna polega, więc na zachwalaniu tego, co mamy, tych wartości, które mamy, a kwaśne winogrona odwrotnie, zniechęcamy się do czegoś, czego nie możemy mieć. Izolacja wewnętrzna - polega na izolowaniu własnych przekonań z działaniami realnymi, a więc dwoistość teorii i praktyki, oddzielenie teorii od praktyki. Mówi, co innego i robi, co innego. Co to jest upośledzenie umysłowe? Upośledzenie umysłowe- nieprawidłowość intelektualna, a więc zakłócenia, zaburzenia w funkcjonowaniu dziecka. W ujęciu medycznym upośledzenie umysłowe traktowane jest jako objaw procesu lub stanu chorobowego z tendencją do traktowania tego stanu w kategoriach jednostek chorobowych, jednostek nozologicznych. Tymczasem upośledzenie umysłowe chorobą nie jest, ale w medycynie przypisywanie jednostek statystycznych jest o tyle ważne, że trzeba orzekać, trzeba kwalifikować, w związku z tym te symbole liczbowe są potrzebne. W ujęciu behawioralnym upośledzenie umysłowe to istotne obniżenie inteligencji wraz z zaburzeniami w zakresie ogólnego dojrzewania, uczenia się i społecznego przystosowania bez względu na przyczynę. Medyczne i behawioralne ujęcie upośledzenia umysłowego. Ujęcie medyczne: upośledzenie umysłowe traktowane jest jako objaw procesu lub stanu chorobowego z kategorią traktowania, tego stanu jako stanu chorobowego: jednostka chorobowa - nozologiczna. A. Rozpoznanie, B. Leczenie, C. Prognoza, D. Profilaktykę. W ujęciu medycznym opieramy się na kryterium lekarskim, bierze się pod uwagę całokształt badań lekarskich: badania specjalistyczne (neurolog, psychiatra), badania laboratoryjne i pracowniane (krew, mocz, płyny ustrojowe, EEG, tomografia komputerowa, itp.). Ujęcie behawioralne upośledzenia umysłowego traktowane jest jako istotnie obniżona sprawność intelektualna wraz z zaburzeniami ogólnymi: dojrzewania, uczenia się i przystosowania społecznego. Przy takim ujęciu także z powodu zaniedbań środowiskowych. Uwzględnia się kryteria: A. Pedagogiczne B Psychologiczne C Społeczne D. Lekarskie E Ewolucyjne. Przedstaw medyczne klasyfikacje upośledzenia umysłowego. I. Klasyfikacja upośledzenia umysłowego WHO Światowej Organizacji Zdrowia, która polega na tym, że symbolami oznacza różne postacie upośledzeń umysłowych i tak; symbolami: O - upośledzenie umysłowe po zakażeniu i zatruciach np. po różyczce. l - upośledzenie umysłowe na skutek działania czynników fizycznych w czasie w czasie porodu, niedotlenienie w życiu płodowym i poza płodowym. 2 - upośledzenie umysłowe na tle zaburzeń przemian ustrojowych lub złego odżywiania np. fenyloketonuria, zaburzenie przemiany białkowej, które jest przyczyną upośledzenia umysłowego. 3 - upośledzenie umysłowe w wyniku ciężkiej choroby mózgu występującej po urodzeniu się dziecka, np. stwardnienie guzowate, 4 - upośledzenie umysłowe wywołane przez nieznany czynnik działający w życiu płodowym np. małogłowie. 5 - upośledzenie umysłowe na tle wad aberracji chromosomowych, np. zespół Downa, zespół „miauczenia kota", 6 - upośledzenie umysłowe wskutek wcześniactwa, 7 - upośledzenie umysłowe na tle psychoz, 8 - upośledzenie umysłowe wskutek braku podniet psychosocjalnych, typ kulturowy upośledzenia umysłowego, na tle zaniedbań środowiskowych, (rzekome upośledzenie umysłowe). 9 - upośledzenie umysłowe o nieznanej etiologii, o nie określonej przyczynie, bliżej nie określone. II. Klasyfikacja upośledzenia umysłowego- DSM - IV - R. To klasyfikacja Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. W klasyfikacji DSM - IV - R bierze się pod uwagę 3 kryteria przy rozpoznaniu upośledzenia umysłowego;A: Istotne obniżenie inteligencji tzn., że iloraz inteligencji wynosi mniej niż 70, B: Współwystępowanie deficytów oraz obniżenie się poziomu przystosowania społecznego, w kategoriach zaradność, komunikowanie się, C: Ujawnienie się przed 18 - tym rokiem życia. Przypisuje się tu pewne jednostki statystyczne poszczególnym kategoriom upośledzenia umysłowego i tak; symbolem 317.00 - określa się upośledzenie umysłowe lekkie, ilorazy inteligencji wahają się tu w granicach od 50- 55 do około 70, symbolem 318.00 - określa się upośledzenie umysłowe umiarkowane, ilorazy inteligencji od 35 - 40 do 50 - 55, symbolem 318.10- określa się upośledzenie umysłowe znaczne, ilorazy inteligencji od 20 - 25 do 35 - 40, symbolem 318.20 - określa się upośledzenie umysłowe głębokie, ilorazy inteligencji poniżej 20 - 25, symbolem 319.00 - upośledzenie umysłowe bez określenia stopnia, przypadki wątpliwe, diagnostyczne, z którymi są kłopoty diagnostyczne,

Na czym polega różnica między obecnymi a dawnymi klasyfikacjami upośledzenia umysłowego. Klasyfikacja z roku 1980 ta, która obowiązuje do dzisiaj, to klasyfikacja, która zlikwidowała pogranicze i ociężałość umysłową. Zamiast ociężałości i zamiast pogranicza jest taka kategoria - inteligencja niższa niż przeciętna. Oznacza to, że dawne pogranicze, dawna ociężałość zostały zaliczone do szeroko rozumianej normy.

Stopień upośledzenia umysłowego	Iloraz inteligencji
		Wechsler	Terman - Merrill
głębokie	0-24	0-19
znaczne	25-39	20-35
umiarkowane	40-54	36-51
w stopniu lekkim	55-69	52-68
inteligencja niższa niż przeciętna	70-84	69-83
inteligencja przeciętna (norma)	85-110	84- 100

Na czym polega specyfika osób o inteligencji niższej niż przeciętna. Podgrupy w grupie o inteligencji niższej niż przeciętna: zaniedbanie środowiskowe - dzieci zaniedbane środowiskowo, nieznacznie obniżona ich inteligencja spowodowana zaniedbaniem środowiskowym. zaburzenia parcjalne - dzieci dyslektyczne, dysgraficzne - dzieci z fragmentarycznymi deficytami rozwojowymi. zaburzenia zachowania - nadpobudliwe psychoruchowe czy z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej, z zaburzeniami emocjonalnymi. dzieci o zwolnionych procesach myślowych - wymagają więcej czasu, aby coś zrozumieć, ale na ogół dobrze realizują program, dzieci o zwolnionym tempie przebiegu procesów myślowych. dzieci upośledzone umysłowo w stopniu lekkim i sztucznie podwyższonym ilorazem inteligencji, niewspółmiernie dużym kosztem nakładu pracy. Podaj przykłady genetycznych postaci upośledzenia umysłowego. Choroby i zespoły spowodowane nadmiarem materiału chromosomowego. Zespół Downa (21 chromosom), Zespół Patona - nadliczbowy chromosom, Zespół Edwardsa - nadliczbowy 18 chromosom Przykłady chorób i zaburzeń spowodowane niedoborem materiału chromosomowego - ubytek krótkiego ramienia chromosomów piątej pary - zespołu miauczenia kota (niedorozwinięta krtań). Dysleksja jako przyczyna zaburzeń zachowania. Specyficzne trudności w nabyciu umiejętności czytania. Ustala się ją najczęściej, gdy dziecko rozpoczyna naukę szkolną. W pierwszych 3 latach życia stwierdza się; niepokój ruchowy, płaczliwość, zaburzenia snu, łaknienia. W późniejszym okresie objawy nabierają charakteru tak zwany zespołu nadpobudliwości ruchowej, zwiększona ruchliwość, mało celową aktywność, agresję, zmiany nastrojów. W wyniku dysleksji następuje zaburzone tempo czytania, błędy w różnicowaniu liter i sylab, opuszczenie lub dodawanie liter i sylab. Czy dysleksja może być przyczyną przestępczości?

Dysleksja - to przypadki, które cechuje normalny poziom inteligencji mimo to wykazują one trudności w nauce czytania. Dysleksja może oznaczać trudności w kontaktach społecznych, odczuwanie lęku, osoba dyslektyczna może mieć zaniżoną własną samoocenę, a to z kolei może prowadzić do zaburzeń w zachowaniu. Nie akceptowanie przez środowisko rówieśnicze może doprowadzić do różnego rodzaju przestępczości. 4 razy więcej chłopców niż dziewcząt ma dysleksję, 45% osób przebywających w więzieniu cierpi na dysleksję, 1 na 25 osób jest dyslektykiem.

---