1. Nerw twarzowy VII (n. facialis)

• Jeden z 12 par nerwów czaszkowych,

• Nerw mieszany, choć w przeważającej mierze składa się z włókien ruchowych (na 10.000 zawartych w nim włókien, 58% to włókna ruchowe, 24% włókna wydzielnicze, 18% włókna czuciowe).

• Łączy się ściśle w przewodzie słuchowym z nerwem pośrednim zawierającym włókna smakowe i przywspółczulne

gałęzie ruchowe - zaopatrują mięśnie mimiczne twarzy; tylny brzusiec mięśnia dwubrzuścowego rylcowego i strzemiączka.

gałęzie ruchowe trzewne - przywspółczulne unerwienie ślinianek podżuchwowych i podjęzykowych jak również błon węchowych.

gałęzie czuciowe specjalne - odpowiedzialne za czucie smaku z przednich 2/3 języka oraz podniebienia twardego i miękkiego.

gałęzie czuciowe ogólne - ogólne czucie ze skóry małżowiny usznej i z niewielkiej powierzchni za uchem.

Jądro nerwu twarzowego leży w tworze siatkowatym grzbietowej części mostu. Włókna nerwu twarzowego i nerwu pośredniego wchodzą do otworu i przewodu słuchowego wewnętrznego, gdzie umiejscowione są nad nerwem VIII. Nerw VII wchodzi do własnego kanału przy końcu przewodu słuchowego wew., a następnie zagina się ku tyłowi tworząc kolanko. Przebiegając po tylnej ścianie jamy bębenkowej opuszcza kość skroniową poprzez otwór rylcowo-sutkowy.

Unerwienie korowe górnej części twarzy (mięśni: czoła, nosa, okrężnego oka) jest obustronne -z obu półkul mózgowych, natomiast unerwienie korowe dolnej części twarzy (mięśni: ust warg, podbródka, policzka, mięśnia skórnego szyi) jest jednostronnie skrzyżowane z przeciwnej półkuli mózgu. Te ostatnie włókna ulegają skrzyżowaniu zanim osiągną jądra nerwu twarzowego. Dlatego w razie uszkodzenia korowego ośrodka nerwu twarzowego lub włókien piramidowych biegnących od tego ośrodka do jądra n. twarzowego w moście, porażeniu ulegają jedynie mięśnie dolnej polowy twarzy po stronie przeciwnej. Jest to tzw. porażenie nadjądrowe nerwu twarzowego inaczej porażenie ośrodkowe.

Inaczej wygląda tzw. porażenie obwodowe n. twarzowego, które spowodowane jest uszkodzeniem jądra n. twarzowego w moście, bądź jego korzenia lub samego pnia nerwowego. Skutkiem takiego porażenia jest niedowład wszystkich mięśni mimicznych w przeciwległej połowie twarzy. Nerw twarzowy na swym przebiegu dzieli się na szereg gałązek, a także łączy się z gałązkami nerwu trójdzielnego, unerwiając wszystkie mięśnie wyrazowe twarzy łącznie z mięśniem szerokim szyi.

Gałęzie n. VII Unerwiane mięśnie:

GAŁĄŹ GÓRNA

gałęzie skroniowe m. uszny przedni

m. uszny górny

gałęzie jarzmowe m. okrężny oka

m. potyliczno czołowy

gałęzie policzkowe m. policzkowy

m. wargi górnej/ m. nosa

GAŁĄŹ DOLNA

gałąź brzeżna żuchwy m. wargi dolnej

m. bródki

gałąź szyi m. szeroki szyi

Przyczyny:

1. PORAŻENIE WRODZONE (Zespół Moebiusa - wrodzony niedowład twarzowo-oczny, wrodzona aplazja mięśni, kształtowanie główki płodu podczas przechodzenia przez kanał porodowy, poród kleszczowy)

2. INFEKCJE, ZAKAŻENIA, ZATRUCIA (Poliomyelitis, Półpasiec uszny, Zespół Guillaina-Barrego, zapalenie ucha zewnętrznego i środkowego, bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie przyusznicy (świnka), ospa wietrzna, grypa, zatrucie jadem kiełbasianym, zatrucie tlenkiem węgla, zatrucie ołowiem, Inne: kiła, tężec, błonnica, trąd)

3. GRZYBICE I CHOROBY PASOŻYTNICZE

4. URAZY (kości skroniowej, ślinianki przyusznej, szyi, złamanie podstawy czaszki, uszkodzenie pnia mózgu, uszkodzenie kory mózgowej, urazy twarzy, rozległe uszkodzenie ucha środkowego, uraz wywołany nagłą zmianą ciśnienia powietrza (barotrauma))

5. NOWOTWORY (nerwu twarzowego, mostu, kości skalistej i ucha środkowego, białaczki, ślinianki przyusznej i inne)

6. CHOROBY KOŚCI (Osteoporoza, Choroba Pageta)

7. CHOROBY UKŁADU NERWOWEGO (SM, SLA, Uszkodzenie naczyniowe pnia mózgu i tętniaki tylnej jamy czaszki)

8. NEUROPATIE METABOLICZNE (Cukrzyca, Porfiria, amyloidowa)

9. SAMOISTNE PORAŻENIE BELLA

10. ZESPÓŁ MELKERSSONA-ROZENTHALA - rzadki zespół chorobowy, objawy: obrzęk zapalny twarzy, najczęściej wargi górnej lub dolnej, porażenie nerwu VII, język pobruzdowany; etiologia jest niejasna, przyjmuje się, że chodzi o bliżej nieznane zakażenie z odczynem alergicznym

11. ZABURZENIA CZYNNOŚCIOWE NARZĄDU ŻUCIA (Parafunkcje - nieprawidłowe, utrwalone czynności narządu żucia odbiegające jakościowo i ilościowo od wzorca fizjologicznego; mioartropatie skroniowo-żuchwowe)

Objawy:

I. Porażenie, uszkodzenie: centralne, ośrodkowe (nadjądrowe, korowe, podkorowe): Najczęściej objawy porażenia połowicznego wszystkie po stronie przeciwnej

Nadjądrowe:

• niedowład lub bezwład połowiczny po tej samej stronie?

• charakter spastyczny porażenia

• zachowane jest: poczucie smaku, wydzielanie śliny

• mięsień czołowy nie uszkodzony

• ekspresja twarzy zachowana

• brak odczynu zwyrodnieniowego w mięśniach

• objawy porażenia na obszarze zaopatrywanym przez dolna cześć nerwu tj. ze strony mięśni policzka, wargi i szyi

Korowe:

• niedostateczne unerwienie mięśni dolnej połowy przeciwległej strony twarzy

przy uśmiechy lub płaczu unerwienie jest dobre lub nawet nadmierne

Podkorowe (przerwanie połączenia miedzy wzgórzem a prążkowiem):

• OBJAW NOTHNAGELA -zniesienie ruchów mimicznych emocyjnych przy zachowanych ruchach dowolnych

II. Porażenie obwodowe, prosopoplegia:

Charakterystyczne cechy:

• wygładzenie zajętej połowy twarzy

• brak ruchów mimicznych

• połowa czoła wygładzona (nie marszczy się)

• szpara powiekowa szeroko rozwarta (porażenie m. okrężnego oka)-oko zajęcze

• powieki nie zaciskają się

• zniesienie mrugania

• wygładzenie bruzdy nosowo wargowej

• opuszczenie kącika ust

• brew opuszczona bądź uniesiona (OBJAW CHARCOTA- uniesienie łuku brwiowego)

• przy próbie wyszczerzenia zębów następuje przeciąganie ust w stronę zdrową

• przeczulenie słuchu, nadwrażliwość na tony głębokie

• OBJAW BELLA- przy zamykaniu powiek gałka oczna fizjologicznie wywraca się ku górze, a przy niedomkniętej powiece dolnej widoczna jest białkówka oka

• OBJAW BERGERA WARTENBERGA- wyczuwalna przy dotyku wibracja mięśnia okrężnego oka przy zaciskaniu powiek jest słabsza lub zniesiona.

• OBJAW OCZNY- objaw łzawienia z kąta przyśrodkowego gałki ocznej z przejawem niedomykania oka.

III. Zespół "łez krokodylich":

• napadowe łzawienie pojawiające się przy jedzeniu

• występuje zazwyczaj w wyniku uszkodzenia n. VII dośrodkowo do zwoju kolanka

LECZENIE :

• Pozostawanie w równej pokojowej temperaturze (1 tydz.), unikanie nagłych ochłodzeń

• Niedomykające się oko zasłonić opaską (stosowanie kropli, łagodzących wysychanie spojówek)

• Stosowanie "podwieszki" aby nie dopuścić do opadania kącika ust

Kinezyterapia:

- bierna, ręczna stymulacja

- ćwiczenia wspomagane, reedukacja ruchów czynnych

- masaż wykonany techniką wibracyjna (wzdłuż przebiegu gałęzi nerwu)

Fizykoterapia:

a) termoterapia (ciepłolecznictwo)

- lampa Sollux

b) elektrostymulacja

-wykorzystuje się prąd zmienny o parametrach dobranych na podstawie badania elektrodiagnostycznego

c) jonoforeza (prokaina, lidokaina Anoda (-) działanie znieczulające, Hydrokortyzon Katoda (+) działanie przeciwzapalne),

e) magnetoterapia

- wolnozmienne pole magnetyczne (B=5-20 [Gs]; f=10-20 [Hz]; sin)

- impulsowe pole elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości

Jonoforez tułowia i kończyn	pole powierzchni [cm2]	5	10	25	60	100	130	200	300	400
		natężenie [mA]	2,5	5	10	15	18	20	22	25	28
jonoforeza twarzy, potylicy i tarczycy	maksymalne natężenie < 6 mA
jonoforeza oka i mózgu	maksymalne natężenie < 2-3 mA (na obie elektrody oczne, przy powierzchni ≅ 50 cm2)

2. Nerw strzałkowy wspólny (nervus peroneus communis) L4 - S2

Przebiega przez dół podkolanowy skośnie i ku dołowi, między ścięgnem mięśnia dwugłowego uda, a głową boczną mięśnia brzuchatego łydki. Owija się łukowato wokół bocznego obwodu szyjki strzałki, między częściami początkowymi mięśnia strzałkowego długiego.

I mięsień strzałkowy powierzchowny

Czuciowy, między przyczepem początkowym mięśnia strzałkowego długiego. Przylega do zewnętrznej powierzchni mięśnia strzałkowego krótkiego (przykryty m. strzałkowym dł.). Rozpoczyna się pod powięzią goleni, przebija ją i daje skórne gałęzie końcowe:

1. Gałęzie mięśniowe do mięśni strzałkowych,

2. Nerw skórny grzbietowy przyśrodkowy

Biegnie w dół na powięzi goleni, unerwia dolną ¼ przednia powierzchnię podudzia i grzbiet stopy, biegnie do przyśrodkowego brzegu stopy i palucha, wzdłuż II przestrzeni międzykostnej śródstopia.

3. Nerw skórny grzbietowy pośredni

Biegnie na powięzi goleni i powięzi grzbietowej stopy (do podstawy IV palca). Unerwia skórę dolnej ¼ części goleni, grzbiet stopy, mm. grzbietowe palców, zwrócone do siebie powierzchnie grzbietowe III, IV, V palca. Na grzbiecie stopy zespala się z n. skórnym grzbietowym bocznym.

II mięsień strzałkowy głęboki

Ruchowy, między przyczepem początkowym mięśnia strzałkowego długiego. Przylega do bocznego obwodu szyjki strzałki , przez przegrodę międzymięśniową przechodzi do komory prostowników goleni. Biegnie przyśrodkowo od m. prostownika dł. Palców, pod troczkiem górnym prostowników do przodu od stawu skok.-golen. Na grzbiecie stopy między mięśniem prostownikiem długim i krótkim palucha. Dochodzi do I przestrzeni międzykostnej śródstopia.

Zakres unerwienia:

ruchowo: grupa boczna mięśni podudzia

grupa przednia mięśni podudzia

mm. grzbietu stopy

czuciowo: dolna 1/4 powierzchni przedniej podudzia

skóra grzbietu stopy

skóra pow. grzbietowej palców

Objawy uszkodzenia:

zaburzenia ruchowe

- zniesienie ruchów zgięcia grzbietowego stopy i palców oraz nawracania stopy,

- wskutek tych zaburzeń stopa bezwiednie opada, przy czym jej brzeg boczny układa się niżej niż przyśrodkowy. Ujawnia się to najwyraźniej podczas chodzenia, które jest znacznie upośledzone; występuje wówczas chód tzw. ptasi albo koguci aby uniknąć zaczepiania opuszczoną stopą o podłoże chora kończyna podnoszona wyżej i stawiana na podłożu w ten sposób, że najpierw opierają się palce, potem brzeg boczny stopy, wreszcie pięta.

- wtórny przykurcz zginaczy prowadzi do powstania stopy końsko-szpotawej (zgięcie podeszwowe i odwrócenie stopy)

zaburzenia czuciowe

- znieczulica na wąskim pasie skóry dolnego odcinka przedniej powierzchni podudzia i na grzbiecie stopy, na pozostałym obszarze unerwienia czuciowego niedoczulica

Przyczyny uszkodzenia:

- nerw strzałkowy wspólny jest najczęściej uszkadzanym nerwem kończyny dolnej

- najczęstszą przyczyną jest uraz - uderzenie w głowę strzałki albo złamanie szyjki strzałki (nerw motocyklistów).

Do innych przyczyn należą: przewlekły ucisk, ostre niedokrwienie, neuropatia obwodowa

Cel rehabilitacji:

1. Zwolnienie procesów degeneracyjnych,

2. Utrzymanie napięcia mięśni w przebiegu ich częściowego odnerwienia,

3. Poprawa trofiki tkanek,

4. Przygotowanie mięśni do przyszłej sprawniejszej reakcji na impulsy elektryczne i impulsy wolne ?

5. Zapobieganie zanikom,

6. Poprawa kondycji mięśni (siły).

Leczenie:

1. Lampa sollux (bez filtra)

2. Galwanizacja katodowa (po cieple i po kinezie), na zmienionych mm. (-), a pod stopa (+).

3. Elektrostymulacja- parametry dobieramy na podstawie badania elektrodiagnostycznego.

3

3

---