TRYBY ZMIANY KOSNTYTUCJI
Tryb zmiany Konstytucji Marcowej
Konstytucja marcowa przewidywała trzy tryby zmiany Konstytucji. Inicjatywę ustawodawczą w tej kwestii posiadała ¼ ustawowej liczby posłów.
Tryb I - standardowy
Zmianę Konstytucji uchwala się większością 2/3 głosów w Sejmie i Senacie.
Tryb II- jednorazowy nadzwyczajny
Drugi raz z rzędu wybrany na zasadach tej Konstytucji Sejm może dokonać rewizji ustawy konstytucyjnej większością 3/5 głosów. Można z tego trybu skorzystać tylko jeden raz, kolejne Sejmy nie mogą wtedy tego powtórzyć. Z trybu zmiany Konstytucji był wykluczony Senat dlatego, że podczas prac nad Konstytucją rozważano sens jego istnienia.
Z tej procedury nigdy nie skorzystano.
Tryb III - rewizja
Co 25 lat (termin zaczerpnięty z Konstytucji 3-go maja) od uchwalenia Konstytucja Marcowa może być zmieniona przez połączone izby parlamentu (Zgromadzenie Narodowe) zwykłą większością głosów. Była to konstytucja sztywna ale co 25 lat stawała się elastyczna. Niestety nie przetrwała 25 lat.
Tryb zmiany Konstytucji Kwietniowej
Tryb zmiany Konstytucji Kwietniowej był uzależniony od tego, który podmiot zgłosił projekt.
Prezydent
Wniosek mógł być głosowany tylko w całości przez obie izby parlamentu ale obradujące osobno, chyba, że rząd w imieniu prezydenta wyrazi zgodę na głosowanie przez Zgromadzenie Narodowe. Taki projekt był przyjmowany zwykłą większością głosów jak każda ustawa. Dla tego trybu Konstytucja Kwietniowa była elastyczna.
Rząd lub ¼ ustawowej liczby posłów
Ustawa przyjmowana większością absolutną czyli przez ustawową liczbę posłów tj. ponad ½ posłów i senatorów.
W tym trybie Konstytucja była ultrasztywna gdyż po uchwaleniu jej zmiany przez Sejm Prezydent mógł w ciągu 30 dni zwrócić ją do Sejmu w celu ponownego rozpatrzenia, które mogło jednak nastąpić dopiero w następnej kadencji Sejmu. Jeśli Sejm następnej kadencji ponownie ją uchwalił, Prezydent mógł albo zarządzić nowe wybory albo podpisać ustawę i zarządzić jej ogłoszenie.
Tryb zmiany Konstytucji PRL
Zmiany dokonuje Sejm większością 2/3 głosów. Była to Konstytucja teoretycznie sztywna w praktyce jednak bardzo łatwa do zmiany ze względu na podporządkowanie parlamentu partii.
Tryb zmiany obowiązującej Konstytucji
Tryb zmiany konstytucji wskazuje, że jest ona sztywna. Zmiany dokonuje się w formie tzw. ustawy konstytucyjnej, która musi być uchwalona w jednakowym brzmieniu przez Sejm i Senat. Prezydent nie dysponuje prawe veta ustawodawczego.
Zmiana dotyczy rozdziałów oprócz I, II, XII
I czytanie:
- odbywa się nie wcześniej niż 30 dnia od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy
Sejm uchwala ustawę o zmianie konstytucji większością 2/3 głosów w obecności co najmniej ½ ustawowej liczby posłów. Następnie Senat musi w ciągu 60 dni przyjąć ustawę bez możliwości wnoszenia poprawek (w jednakowym brzmieniu) bezwzględną większością głosów. Jeśli Senat zaakceptuje ustawę wędruje ona od Prezydenta.
Zmiana dotyczy I (podstawy ustroju), II (prawa i wolności) lub XII rozdziału (tryb zmiany Konstytucji)
I czytanie
- odbywa się nie wcześniej niż 60 dnia od przedłożenia Sejmowi projektu ustawy
Możliwe jest przeprowadzenie referendum, ma ono jednak charakter fakultatywny. W ciągu 45 dni od przyjęcia ustawy o zmianie konstytucji przez Senat dowolny podmiot mający inicjatywę ustawodawczą może zgłosić wniosek o przeprowadzenie referendum do Marszałka Sejmu, który ma obowiązek zarządzić referendum, w którym frekwencja nie musi przekraczać 50%. Jeśli ustawa o zmianie konstytucji zostanie przyjęta w drodze referendum Prezydent podpisuje ją w ciągu 21 dni od przedłożenia mu jej i zarządza jej ogłoszenie je w dzienniku ustaw.
Inicjatywa ustawodawczą posiada:
- Prezydent
- Senat
- 1/5 ustawowej liczby posłów
Ustawy konstytucyjne
Ustawy konstytucyjne nie są obecnie przewidziane w hierarchii źródeł prawa.
ustawa konstytucyjna - akt prawny o mocy prawnej równej konstytucji, uchwalany w trybie właściwym dla zmiany konstytucji. Różni się od konstytucji zakresem przedmiotowym regulacji. ponieważ obejmuje tylko pewne zagadnienia (jedno lub grupę) podczas gdy konstytucja charakteryzuje się zupełnością regulacji.
ustawa konstytucyjna sensie:
formalnym (wąskim) - ustawa musi mieć po prostu nazwę „ustawa konstytucyjna” oprócz wymienionych wyżej cech - w tym sensie nie występuje w Polsce
materialnym (szerokim) - ustawa nie musi mieć nazwy „ustawa konstytucyjna” ale zakres jej regulacji wskazuje, że o taki rodzaj aktu prawnego chodzi - w tym sensie występuje w Polsce i jest to ustawa o zmianie Konstytucji.
Historia ustaw konstytucyjnych w Polsce
służyły zmianie konstytucji - w PRL było ich 20.
tymczasowo regulowały niektóre zagadnienia konstytucyjne - małe konstytucje
uzupełniały postanowienia konstytucji (gdy konstytucja nie regulowała jakiejś kwestii) - np. ustawa o trybie wyboru prezydenta z 1947r.
regulowały tryb przygotowania i uchwalenia nowej konstytucji
1951 - wydana dwa razy - (ustawa o trybie przygotowania i zmiany konstytucji PRL 26.5, a potem jej nowelizacja 2.12)
23.04.1992 - ustawa o przygotowaniu … znowelizowana w 04.1994.
wprowadzały w życie konstytucje - przepisy końcowe i przejściowe (mogą być umieszczone w konstytucji albo odrębną ustawą np. Konstytucja PRL z 52r. weszła z taką ustawą)
zawieszają postanowienia konstytucji gdy istnieje potrzeba jednorazowego odstępstwa od jej postanowień - gdy nie ma potrzeby stałej zmiany konstytucji np. w PRL było wiele takich ustaw, szczególnie jeśli chodzi o wydłużenie i skrócenie kadencji Sejmu
1984 - przedłużenie kadencji Sejmu
27.12.1971 - skrócenie kadencji Sejmu
1973 - przedłużenie kadencji Rady Narodowej
1976 - skrócenie kadencji Wojewódzkiej Rady N.
nadanie obszarowi państwa autonomii lub zniesienie autonomii np. Województwo Śląskie miało statut organiczny nadany ustawą konstytucyjną z 15.07.1920r, który został zniesiony ustawą konstytucyjną z 6.05.1945r.
Szczególna moc prawna konstytucji
Konstytucja jest aktem o najwyższej mocy prawnej w państwie.
Aspekty szczególnej mocy prawnej Konstytucji
pozytywny - obowiązek nałożony przez parlament konkretyzacji konstytucji w drodze ustawodawstwa zwykłego - pewnie nakaz na nałożony na parlament wydania określonej ustawy
negatywny - sprowadza się do obowiązkowej zgodności aktów niższego rzędu z konstytucją. Normy prawne wszelkiego rodzaju muszą być zgodne z konstytucją.
Trzy rodzaje sprzeczności z Konstytucją
materialna - występuje niemożność równoczesnego wykorzystywania normy z ustawą
proceduralna - norma została wydana w niewłaściwej procedurze
kompetencyjna - norma została ustanowiona przez nieuprawniony podmiot
kontrola konstytucyjności prawa
Kontrola parlamentarna
Parlament zwraca uwagę, czy prawo stanowione w państwie nie narusza konstytucji.
Postacie kontroli parlamentarnej
zinstytucjonalizowana - w obrębie parlamentu kontrolę sprawują specjalne organy np. komisja specjalna albo organ prezydialny
niezinstytucjonalizowana - przez wszystkich parlamentarzystów w toku stanowienia prawa
Formy kontroli parlamentarnej
samokontrola - z czasem uznano, że jest to rozwiązanie zawodne i niewystarczające stąd pojawienie się kontroli pozaparlamentarnej.
Kontrola pozaparlamentarna
Rodzaje kontroli pozaparlamentarnej
polityczna
głowa państwa - art. 126 ust. 2 - Prezydent posiada instrument weta ustawodawczego - wetując ustawę prawie zawsze podaje uzasadnienie
inny organ ochrony niż sądowy ale uprawniony do sprawowania takiej kontroli np. we Francji Rada Konstytucyjna
sądowa
skoncentrowana - w krajach, w których powoływany jest do życia organ do prowadzenia takiej kontroli. Taki model funkcjonuje w Polsce a takim organem jest Trybunał Konstytucyjny. Pierwszy trybunał konstytucyjny powstał w 1920r w Czechosłowacji a potem w Austrii. Ten model rozwinął się w Europie dopiero po II Wojnie Światowej.
zdekoncentrowana - kompetencje w tym zakresie posiadają sądy powszechne (wiele podmiotów, które mogą w tym zakresie sprawować kontrolę).
Kontrola konkretna i abstrakcyjna
kontrola konkretna - odbywa się w toku konkretnej sprawy.
USA - dominuje kontrola konkretna
Europa - dominuje kontrola abstrakcyjna
Formy kontroli konkretnej w Polsce:
pytania prawne
skarga konstytucyjna
Kontrola uprzednia i następcza
uprzednia - prewencyjna
następcza - represyjna - polega na tym, że można badać tylko akty prawne obowiązujące - tak jest właśnie w USA.
W Polsce obowiązują obie formy. Następcza bada normy, które już obowiązują a uprzednia Prezydent przed podpisaniem ustawy kieruje ją do Trybunału Konstytucyjnego.
Kontrola obligatoryjna i fakultatywna
obligatoryjna - badaniu powinien być poddany każdy akt prawny - praktycznie nie występuje
fakultatywna - badaniu podlegają tylko niektóre akty prawne, te, co do których wpłyną wnioski
Kontrola uniwersalna i ograniczona
uniwersalna - występuje w USA - może być jej poddany każdy rodzaj aktu prawnego, bez względu na rangę i rodzaj
ograniczona - są pewne rodzaje aktów, które takiej kontroli nie podlegają np. akty prawa miejscowego są wyłączone spod badania przez Trybunał Konstytucyjny. Kontrolę taką wykonuje Sąd Administracyjny.
Kontrola ze skutkiem względnym i bezwzględnym
skutek względny - USA - gdy sąd stwierdzi, że akt jest niezgodny z konstytucją nie wiąże innych sądów. Inny sąd może wydać odrębne rozstrzygnięcie. W USA dopiero orzeczenie Sądu Najwyższego Federalnego będzie skuteczne w tym sensie, że sądy niższej instancji kierują się postanowieniami Sądu Najwyższego
skutek bezwzględny - Europa - gdy Truybunał wyda orzeczenie o niezgodności z konstytucją wiąże i sam Trybunał i jest powszechnie obowiązujące czyli wiąże wszystkich
Norma prawna a uznanie jej niekonstytucyjności
Polska - norma prawna jeśli zostanie uznana za sprzeczną z Konstytucją traci moc obowiązującą.
USA - norma prawna jeśli zostanie przez Sąd Najwyższy Uznana za niekonstytucyjną nie traci mocy obowiązującej a jedynie przestaje być stosowana. Dopiero na skutek długiego jej niestosowania traci moc obowiązującą.
Małe konstytucje w polskich doświadczeniach ustrojowych
Zagadnienia ogólne dotyczące ustrojodawstwa
Ustrój państwa stanowi połączenie ustroju politycznego, gospodarczego i społecznego. Wszystkie te pojęcia są definiowane w różny sposób i w odmiennym stopniu regulowane przez prawo. Konstytucja zawiera przede wszystkim unormowania, dotyczące ustroju politycznego, który jest nierzadko utożsamiany z państwowym. Mianem ustroju politycznego możemy określić regulacje prawne, odnoszące się do struktury organizacyjnej oraz kompetencji i wzajemnych relacji organów państwa, a także sposobów rządzenia nim.
Konstytucja jest aktem prawa pisanego, wyposażonym w najwyższą moc prawną, który ustala główne zasady ustroju państwa oraz naczelnych organów władzy, reguluje kompetencje tych organów i zależności pomiędzy nimi, a jednocześnie wyszczególnia podstawowe prawa, wolności i obowiązki jednostek. Charakterystyczną cechą konstytucji jest szczególna forma uchwalania.
Mianem „małej konstytucji” można określić ustawę konstytucyjną, zastępującą nie uchwaloną jeszcze konstytucję. Jednak nie zawsze reguluje ona wszystkie kwestie, jakie powinny się znaleźć we właściwej ustawie zasadniczej. Tego typu regulacje obowiązywały w Polsce w latach 1919-21, 1947-52 i 1992-1997.
Mała konstytucja z 20 lutego 1919 roku
Najważniejszym problemem w odrodzonej Polsce było ukonstytuowanie ustroju i władz najwyższych. Rzeczpospolita Polska miała stać się - w myśl tymczasowej ustawy konstytucyjnej - republiką parlamentarno-demokratyczną.
Mała konstytucja, którą Sejm Ustawodawczy uchwalił 20 lutego 1919 roku, regulowała ustrój państwowy, jaki obowiązywał do czasu wydania Konstytucji marcowej z 1921 roku. Według niej władzę ustawodawczą sprawował Sejm Ustawodawczy, składający się z 432 posłów, wybranych na podstawie ordynacji z 1918 roku. Tymczasowy Naczelnik Państwa - organ ustanowiony dekretem z 22 listopada 1918 roku o najwyższej władzy reprezentacyjnej RP - został przekształcony w Naczelnika Państwa (urząd ten pełnił Józef Piłsudski), który stanowił władzę wykonawczą. Zarówno Naczelnik Państwa, jak i rząd, ponosili odpowiedzialność przed Sejmem. Ministrowie - powoływani przez Naczelnika Państwa za zgodą Sejmu - natomiast kontrasygnowali ustawy, wyłączając tym samym całkowitą samodzielność Sejmu i Naczelnika Państwa w zakresie prawodawstwa. W rzeczywistości Naczelnik Państwa wywierał duży wpływ na Sejm i - przy braku większości w parlamencie - miał dużą swobodę, jeżeli chodzi o rozbudowę wojska i politykę zagraniczną. Kompetencje Sejmu uległy jeszcze dalej idącym ograniczeniom, gdy w lipcu 1920 roku została utworzona Rada Obrony Państwa, której głównym celem było zjednoczenie sił całego narodu polskiego w walce z Armią Czerwoną.
Konstytucja marcowa wprowadzała system, który można nazwać „skrajnym parlamentaryzmem”. Głową państwa był prezydent, ale jego pozycja była bardzo słaba. Liczba posłów została zwiększona do 444. Powstał Senat, liczący 111 senatorów. Stabilizacja władzy w kraju była uzależniona od istnienia większości sejmowej, która musiała udzielać swojego poparcia rządowi. Powtarzające się kryzysy parlamentarne doprowadziły w rezultacie do zburzenia demokratycznego ustroju, która wprowadziła ustawa zasadnicza z 1921 roku. Konstytucyjnymi przejawami tego procesu była nowela sierpniowa z 1926 roku i konstytucja kwietniowa z 1935 roku.
Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1947-52
Po zakończeniu II wojny światowej ponownie rozpoczęły się dyskusje na temat ustroju społeczno-politycznego Polski. Przeważały dwie koncepcje: liberalnej burżuazyjnej republiki parlamentarnej (propagowany głównie przez obóz londyński) i socjalistycznej demokracji (rewolucyjna lewica). Walka o władzę przybierała krwawe formy. Kiedy powstał Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej (TRJN) ze Stanisławem Mikołajczykiem na czele, zaczął dominować obóz ludowo-demokratyczny. Jednak wybory parlamentarne, jakie odbyły się 19 stycznia 1947 roku, przyniosły zwycięstwo Blokowi Stronnictw Demokratycznych (PPR, PPS, SL, SD).
W okresie Polski Ludowej Sejm Ustawodawczy przyjął ustawę konstytucyjną, która w dużym stopniu odpowiadała rozwiązaniom z 1921 roku (niepełność Małej Konstytucji pozwala na odwoływanie się do ustawy marcowej). Świadczyła o tym obecność jednoizbowego Sejmu, w którego skład wchodziło 372 posłów z list okręgowych i 72 z listy państwowej. Działał on w systemie sesyjnym. Funkcję głowy państwa pełnił prezydent, wybierany przez Sejm na 7 lat. Rada Ministrów ponosiła odpowiedzialność przed Sejmem, a ministrowie mieli obowiązek kontrasygnować akty prawne prezydenta. Ponadto rząd mógł wydawać dekrety z mocą ustawy. Nową instytucją była Rada Państwa, na której czele stał prezydent. Skład tego organu był następujący: 3 wicemarszałków, prezes Najwyższej Izby Kontroli i naczelny dowódca Wojska Polskiego (tylko na okres wojny). Według małej konstytucji miała być ona jednym z członów władzy wykonawczej, ale w rzeczywistości wykraczała poza schemat trójpodziału władz, o czym świadczyły m. in. jej kompetencje (inicjatywa ustawodawcza, zatwierdzanie dekretów, nadzorowanie rad narodowych i Najwyższej Izby Kontroli, wprowadzanie stanu wyjątkowego i wojennego, itp.). Zadania dotychczasowych organów administracji rządowej, samorządowej i nie zespolonej, które zniesiono w 1950 roku, przejęły rady narodowe i prezydia, będące ich organami wykonawczymi.
Treść ustawy konstytucyjnej wskazywała na ustrój parlamentarno-gabinetowy, ale były to tylko pozory. Za demokratycznymi zasadami ukrywał się rzeczywisty system władzy, w którym kierowniczą rolę pełniła partia. Ponadto Polska wcale nie była suwerenna, lecz zależna od ZSRR. Tak więc konstytucja lipcowa, uchwalona w 1952 roku nie miała nic wspólnego z poprzedzającą ją małą konstytucją, lepiej odzwierciedlając sytuację naszego kraju. Była wynikiem antydemokratycznej polityki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i stalinizacji życia publicznego, w którym Sejm przestał spełniać jakiekolwiek funkcje. Konstytucja lipcowa obfitowała w ogólnikowe stwierdzenia, co pozwalało na dowolną jej interpretację przez ówczesne władze. Zasada zwierzchnictwa narodu, przyjęta przez ustawę konstytucyjną z 1947 roku, została zastąpiona zasadą ludowładztwa (władza miała należeć do „ludu pracującego miast i wsi”), z której wynikały zasadnicze reguły ustrojowe, takie jak: sojuszu robotniczo-chłopskiego, kierowniczej roli partii, systemu przedstawicielskiego, praworządności, współdziałania władzy państwowej i administracji z ludem. Mimo wszystko konstytucja lipcowa była aktem fikcyjnym.
Naczelną jej zasadą była jednolitość władzy państwowej. Sejm miał być najważniejszym organem władzy (w praktyce niczego nie dokonał), a Rada Państwa przejęła kompetencje prezydenta. Poza tym mogła działać samodzielnie (bez Sejmu). Rząd był w dużej mierze uzależniony od Rady Państwa. Rola Sejmu uległa wzmocnieniu pod koniec lat pięćdziesiątych. Natomiast w 1976 roku nowela konstytucyjna określiła Polską Rzeczpospolitą Ludową państwem socjalistycznym, współpracującym z ZSRR.
Mała Konstytucja z 17 października 1992 roku
Głównym zadaniem ustawy konstytucyjnej z początku lat 90. było wyeliminowanie sprzeczności i wieloznaczności w prawie konstytucyjnym, które były owocem kilku nowelizacji ustawy zasadniczej z 22 lipca 1952 roku, a także wprowadzenie podstaw prawnych nowego, skutecznego systemu rządów. Co więcej Mała Konstytucja uchyliła konstytucję lipcową. W mocy pozostały jedynie te jej fragmenty, które dotyczyły materii, nie unormowanych w tymczasowej ustawie konstytucyjnej, stając się nieformalną jej częścią.
Przedmiot regulacji Małej Konstytucji był zawarty już w samym jej tytule: „Ustawa konstytucyjna o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym”. Władzę ustawodawczą pełnił dwuizbowy parlament (Sejm izbą silniejszą), którego kadencja trwała cztery lata (kadencja Senatu jest zależna od kadencji Sejmu). Senat mógł nie tylko przyjąć albo odrzucić projekt ustawy, ale i proponować poprawki do niego, co miało zapobiegać sytuacji patu legislacyjnego. Sejm może ulec samorozwiązaniu lub rozwiązaniu przez prezydenta. Wprowadzono zasadę proporcjonalności w przypadku wyborów do Sejmu i koncepcję mandatu wolnego (niezależność i swoboda działania posła). Dodatkową kompetencją Zgromadzenia Narodowego była możliwość uchwalenia konstytucji. W Małej Konstytucji umocniono pozycję prezydenta - najwyższego przedstawiciela państwa i zwierzchnika sił zbrojnych. Odgrywał on zasadniczą rolę w procesie formowania rządu. Ustawa konstytucyjna z 1992 roku umożliwiła zastosowanie konstruktywnego wotum nieufności, czyli połączenie wniosku w tej sprawie z propozycją kandydatury nowego premiera. Jeżeli chodzi o samorząd terytorialny - który miał wykonywać zadania publiczne na potrzeby mieszkańców - to gmina została uznana za podstawową jego jednostkę, ale przewidziano też tworzenie nadrzędnych wobec niej jednostek podziału administracyjnego. Każda z nich miała wykonywać swoje obowiązki za pośrednictwem organów stanowiących i wykonawczych, pochodzących z demokratycznych wyborów.
Ustroju, wynikającego z Małej Konstytucji, nie można jednoznacznie określić, ponieważ opierał się na systemie prezydenckim, o czym świadczy sposób wyboru prezydenta i pewne jego kompetencje), oraz na systemie parlamentaryzmu zracjonalizowanego, w którym bardzo istotne jest istnienie większości parlamentarnej. Zanim uchwalono „właściwą” konstytucję, ustawa konstytucyjna była kilkakrotnie nowelizowana, a najważniejsze zmiany dotyczyły zlikwidowania okresu międzykadencyjnego w funkcjonowaniu parlamentu (1995 rok) oraz umocnienia stanowiska premiera w rządzie (nowela z 21 VI 1996 roku).
Ustawa konstytucyjna z 1992 roku odegrała też istotną rolę w procesie tworzenia nowego ładu ekonomiczno-politycznego, jaki miał obowiązywać w III Rzeczypospolitej. Dowodem tego była, zawarta w niej, gwarancja swobody działalności gospodarczej oraz własności prywatnej. Wpływ na kształt tego aktu miały też wcześniejsze zmiany, jakie zostały wprowadzone w 1989 roku w związku z przeobrażeniami społeczno-politycznymi. Były to przede wszystkim: przywrócenie nazwy Rzeczpospolita Polska i uznanie Polski za „demokratyczne państwo prawny, urzeczywistniające zasady praworządności”, generalizacja zasady konstytucjonalizmu (bezwzględny i dotyczący wszystkich, nawet najwyższych organów państwa, zakaz naruszania postanowień ustawy zasadniczej) oraz powołanie Krajowej Rady Sądownictwa, a tym samym zmiana oblicza wymiaru sprawiedliwości.
2 kwietnia 1997 roku uchwalono nową konstytucję, która położyła kres prowizorium konstytucyjnemu. Konstytucja ta formułuje ustrój, który opiera się na kilku podstawowych zasadach: państwa prawnego i demokratycznego, zwierzchnictwa narodu, przedstawicielstwa, podziału i równowagi władzy, praworządności, pluralizmu politycznego oraz samorządności. Niektórzy autorzy przedstawiają inny katalog reguł ustrojowych, który kształtuje się następująco: zasada suwerenności Narodu, niepodległości i suwerenności Państwa, demokratycznego państwa prawnego, społeczeństwa obywatelskiego, podziału władz, społecznej gospodarki rynkowej i przyrodzonej godności człowieka. Niezależnie od tego, Polska, zgodnie z ideami Małej Konstytucji, stała się państwem o ustroju demokratycznym. Konstytucję RP z 1997 roku można uznać za rozwinięcie, uzupełnienie i skorygowania wcześniejszej ustawy konstytucyjnej.
Wnioski dotyczące roli małych konstytucji w historii ustroju Polski
Uchwalanie małych konstytucji było z reguły podyktowane potrzebą chociażby tymczasowego uregulowania podstaw ustroju państwa. Miało to na celu załagodzenie nastrojów społecznych i zdobycie przez rządzących większej ilości czasu na znalezienie kompromisowego stanowiska, dotyczącego kwestii organizacji państwa. Właśnie takie przyczyny powodowały, że nie zawsze następująca po ustawie konstytucyjnej „właściwa” konstytucja kontynuowała jej przewodnie idee. Niekiedy zupełnie odmiennie określała ustrój Rzeczypospolitej Polskiej, jak to miało miejsce w przypadku konstytucji lipcowej, mającej niewiele wspólnego z poprzedzającą ją małą konstytucją z 1947 roku. Najbardziej powiązane ze sobą są ustawy konstytucyjne z lat dziewięćdziesiątych. Ponadto można je określić jako „rzeczywiste”, ponieważ odzwierciedlają sytuację w państwie, a konstytucja z 1997 roku jest przestrzegana. Wydaje mi się, że małe konstytucje stanowią pewnego rodzaju kompromis polityczny, na który pozwalają sobie różne stronnictwa, aby potem móc łatwiej przeforsować swoje stanowisko, swój projekt ustawy zasadniczej.
3