Ćwiczenia 10 25.01.2008
Rodzaje konstytucji
I
- pisana - ujęte w formę aktu lub aktów normatywnych
- niepisana - - oparte na prawie zwyczajowym, konwenansach konstytucyjnych i procesach sądowych
II
- materialna (faktyczne) - rzeczywisty ustrój polityczny państwa, tożsama z powstaniem państwa
- formalna (prawnicze) - ujmowana jako szczególny akt prawny, o najwyższej mocy
I - Konstytucja USA
III
- sztywna - tryb zmiany jest skomplikowany, trudny do przeprowadzenia z różnych względów
- elastyczna -
Niektóre Konstytucje przewidują dwa tryby zmiany, jeden sztywny, drugi elastyczny.
Konstytucja 1952 - sztywna wg. zapisów, ale w praktyce elastyczna bo często zmieniania
IV - F. Lasal (???), twórca pierwszej partii robotniczej w Europie, autor „O istocie konstytucji”
- rzeczywiste - odzwierciedlają rzeczywisty ustrój państwa
- fikcyjne - konstytucje w krajach niedemokratycznych (np. kraje demokracji ludowej)
Elementy fikcyjne w konstytucjach:
- Konstytucja 1952r.
- rozdział dotyczący praw i wolności obywatelskich (luka polityczna w prawie - konstytucja wskazywała np. na wolność słowa a ustawa (akt niższej rangi) tą wolność ograniczała )
- Sejm był w Konstytucji zapisany jako najwyższa władza a realna władza spoczywała w rękach KC PZPR
- Konstytucja 2.04.1997
- nie ma równego dostępu do opieki medycznej
- szkolnictwo wyższe nie jest bezpłatne
normy programowe w konstytucji - wskazują kierunek rozwoju państwa i społeczeństwa. Np. Mamy w konstytucji, że państwo dąży do pełnego zatrudnienia to nie oznacza to, że państwo każdemu zapewni prace. Taka norma programowa nie rodzi roszczenia obywatela.
Fikcyjność w sferze praw socjalnych w Konstytucji da się usprawiedliwić właśnie normami programowymi. Problem powstaje gdy zapisy o elementach ustrojowych są fikcyjne. Oznacza to, że są powody do niepokoju, nie działają instytucje kontrolne a więc państwo traci walor demokratyczności.
V
jednolite - obejmuje całą materię konstytucyjną w jednym akcie
złożone -
- ustawa konstytucyjna 1992
- Szwecja
- III republika Francuska
VI
pełne - regulują całokształt ustroju państwa
niepełne - nie reguluje całego ustroju państwa tylko jakąś część
- okres prowizoriów konstytucyjnych (tzw. Małe Konstytucje - mieliśmy trzy
Niektórzy odrzucają istnienie takiego podziału gdyż twierdzą, ze konstytucja powinna regulować całokształt ustroju państwa.
VII
stabilne - Konstytucja USA
zmienne - 18 kolejnych konstytucji we Francji
VIII
oktrojowane - nadawane przez monarchę
uchwalone -
IX
rewolucyjne - całkowite odejście od dotychczasowej praktyki ustrojowe
ewolucyjne - kontynuacja ustroju poprzedniego aktu
X
nominalne - warunki społeczne i polityczne w państwie są takie, że jej postanowienia nie mogą być realizowane (konstytucje krajów trzeciego świata, w okresie dekolonizacji, niemożliwe do zrealizowania ze względu na analfabetyzm, brak partii politycznych, polityków)
normatywne (normatywistyczne) - konstytucje krajów demokratycznych
semantyczne - konstytucje w krajach niedemokratycznych, które tego faktu nie ukrywają. Konstytucja legitymizuje władzę grupy lub dyktatora (Konstytucja Korei Północnej)
Cechy szczególne konstytucji
Co do formy
nazwa
- konstytucja pochodzi od łacińskiego słowa constituere co oznacza :ustanawiać, urządzać
- wszystkie ustawy uchwalane przez sejm w okresie demokracji szlacheckiej
- Monteskiusz zaczął używać określenia „konstytucja” na określenie ustroju państwa
tryb uchwalenia
- oktrojowana
- uchwalone konwencje konstytucyjną - organ którego celem jedynym jest uchwalenie konstytucji- uchwalił konstytucję USA
- uchwalone przez konstytuantę - organ parlamentarny, którego zadaniem jest uchwalenie konstytucji ale sprawuje on także w tym czasie funkcje zwykłego parlamentu
Sejm zwykły -
Sejm ustawodawczy - głównym zadaniem jest uchwalenie konstytucji, ale sprawuje też inne zadania (mieliśmy 2 takie sejmy - 1921, …)
Rozróżnienie to ma na celu wskazanie wyborcom czym wybierany organ będzie się zajmował.
- przez referendum
- Rosja 1993
- Francja 1958
- różne tryby łączone
- referendum + parlament
- parlament + król
- specjalny organ parlamentarny - np. w Polsce Zgromadzenie Narodowe
tryb zmiany
I
- całkowite (rewizje)
- częściowe (nowele)
II
- formalne - …
- materialne - …
Niezmienność konstytucji (dotyczy konkretnych jej postanowień):
Francja - niezmienne postanowienie o republikańskiej formie rządów
Niemcy - o federalnym charakterze państwa
Aby zmienić te artykuły należałoby zmienić całą konstytucję.
Utrudnienia zmiany konstytucji:
- kwalifikowana większość głosów - tak jest w Polsce, dość powszechnie także na świecie
- referendum - często występujący ulement
- zakaz zmiany konstytucji w pewnych okresach (stany nadzwyczajne)
- w państwach federacyjnych - najpierw zmiana musi być uchwalona przez parlamenty stanowe a dopiero potem możliwa jest zmiana ogólna (szczegóły na następnych zajęciach)
- inny podmiot stanowiący
Dwa sposoby legislacyjne zmiany konstytucji:
- dopisywanie poprawek - USA
- zastępowanie artykułów nowymi
Co do systematyki
Dzieli się na rozdziały, artykuły, ustępy
- o kolejności rozdziałów w konstytucji decydują pewne wartości.
- występuje preambuła
Co do treści
Konstytucja musi zawierać:
- wyróżniać suwerena - w Polsce naród
- określać sposób realizacji władzy przez suwerena:
- pośredni - przez przedstawicieli
- bezpośredni - w drodze referendum
- określać instytucje funkcjonujące w państwie
- określać stosunek państwa do własności
- odnosić się do problematyki prawa wyborczego (można się spierać)
- określać sposób zmiany konstytucji
Zakres regulacji jest szeroki ale sposób płytki.
Konstytucje są teraz większe niż na początku wieku ze względu na:
- zawierają prawa człowieka:
- powstanie instytucji:
- Rzecznik Praw Obywatelskich
- Rzecznik Praw Dziecka
- uregulowanie stanów wyjątkowych (następują ograniczenia praw jednostki - konstytucja wskazuje jak daleko mogą iść ograniczenia)
- rozwój techniki
- powstanie instytucji
- KRRiTV
3