1. POJĘCIE ŹRÓDEŁ PRAWA

Pojęcie źródeł prawa- układ uporządkowanych norm prawnych opierający się na normatywnej koncepcji źródeł prawa. Polski system źródeł prawa uregulowany w rozdziale III Konstytucji charakteryzują następujące cechy:

-hierarchiczność

-dualizm źródeł prawa (polega na tym, iż następuje rozróżnienie przepisów prawa powszechnie obowiązującego oraz przepisów o charakterze wewnętrznym)

-normatywny charakter źródeł prawa

Przepisy prawa powszechnie obowiązującego mogą wiązać wszystkie podmioty w państwie. Przepisy te mają zamknięty system źródeł prawa w 2 aspektach:

• przedmiotowy- są to enumeratywnie (zamknięte formy) wymienione w Konstytucji formy aktów prawa powszechnie obowiązującego, dodatkowo występują 2 formy aktów prawa powszechnie obowiązującego o charakterze specjalnym: rozporządzenia Prezydenta z mocą ustawy (art. 234) oraz przepisy stanowione przez organizację międzynarodową do której należy Polska, jeśli umowa międzynarodowa przewiduje taką skuteczność prawną tych przepisów w prawie wewnętrznym (art. 91 ust.3)

• podmiotowy- polega na enumeratywnym wyliczeniu wszelkich organów upoważnionych do stanowienia prawa z założeniem, że kompetencji nie można domniemywać. Aspekt podmiotowy przejawia się w poziomym układzie organów uprawnionych do wydawania konkretnych aktów prawnych

2. ŹRÓDŁA PRAWA POWSZECHNIE OBOWIĄZUJĄCEGO

3. KONSTYTUCJA- POJĘCIE, SYSTEMATYKA, HISTORIA

Konstytucja - akt prawny uchwalany i zmieniany według specjalnej procedury, funkcjonujący jako ustawa zasadnicza o powszechnej mocy obowiązującej i najwyższej mocy prawnej. Ma podstawowy i nadrzędny charakter wobec innych aktów normatywnych.

ZMIANA KONSTYTUCJI

INICJATYWA:

4. USTAWA

Ustawa- akt normatywny Parlamentu o charakterze abstrakcyjnym i generalnym, jest on nieograniczony przedmiotowo, czyli posiada nieograniczony zakres regulacji. Ustawa uchwalana jest według szczególnej procedury zwanej drogą ustawodawczą. Posiada również moc prawną niższą od Konstytucji, a zarazem wyższą od pozostałych aktów normatywnych w prawie wewnątrzkrajowym.

Postępowanie legislacyjne obejmuje szereg etapów, poczynając od wykonania prawa inicjatywy ustawodawczej poprzez postępowanie w obu izbach Parlamentu i po podpisaniu przez głowę państwa (z możliwością weta). Jak dla każdego aktu prawnego również dla ustawy wymagane jest ogłoszenie w stosownym organie publikacyjnym.

5. UMOWA MIĘDZYNARODOWA

Umowa międzynarodowa- są ratyfikowane przez państwo na podstawie upoważnienia Parlamentu lub bez niego, są stosowane wprost bądź po uprzedniej transformacji jej unormowań na grunt wewnętrznego porządku prawnego. Umowy takie obejmują w systemie prawnym pozycje niewątpliwie niższą od ustawy zasadniczej. Natomiast zależnie od postanowień Konstytucji niektóre umowy mogą być stosowane z pierwszeństwem wobec ustaw, a w razie kolizji z nimi przyjmując wyższą moc prawną. Pozostałym umowom międzynarodowym przyznaje się rangę równą aktom ustawodawczym.

6. „DUŻA” RATYFIKACJA I „MAŁA” RATYFIKACJA

• "Mała ratyfikacja"

Rząd przedkłada Prezydentowi RP wniosek o ratyfikację, wcześniej informując zamiarze złożenia takiego wniosku Sejm. Nie jest wymagana zgoda Parlamentu.

• "Duża ratyfikacja"

Prezydent ratyfikuje umowę dopiero po uzyskaniu zgody Parlamentu, wyrażonej w ustawie. Art. 89 Konstytucji RP wymaga takiej procedury w pięciu sytuacjach, a mianowicie gdy umowa dotyczy:

• pokoju, sojuszu, układu politycznego lub wojskowego

• nakłada znaczące obciążenie finansowe

• praw, wolności lub obowiązków obywatelskich zapisanych w Konstytucji

• przystąpienia do organizacji międzynarodowej

• spraw uregulowanych w ustawie lub takich, w których Konstytucja wymaga ustawy

• Ratyfikacja w trybie art.90 Konstytucji

Zarezerwowana jest dla umów przewidujących przekazanie niektórych kompetencji władzy państwowej organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu. W takiej sytuacji Sejm wyraża zgodę na ratyfikację większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Analogicznie procedura wygląda w Senacie. Możliwe jest także przeprowadzenie referendum ogólnokrajowego.

7. ROZPORZĄDZENIE WYKONAWCZE

Rozporządzenie- akt normatywny wykonawczy w stosunku do ustawy wydawanym przez organy wskazane w Konstytucji na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Organy upoważnione do wydania rozporządzenia:

-Prezydent RP

-Rada Ministrów

-Prezes Rady Ministrów

-minister kierujący określonym działem administracji rządowej

-przewodniczący komitetów określonych w ustawach

-Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji (KRRiT)

Organ, który jest upoważniony do wydania rozporządzenia nigdy nie może przekazać swoich kompetencji innemu organowi (zakaz subdelegacji o charakterze horyzontalnym), natomiast dopuszczalne jest przekazanie przez organ swoich kompetencji do wydania rozporządzenia na organy (podmioty) mu podległe (subdelegacja wertykalna). Upoważnienie ustawowe do wydania rozporządzenia musi zawierać 3 cechy:

• określenie organu, który wyda rozporządzenie

• zakres spraw do uregulowania przekazane

• wytyczne dotyczące treści aktu

Rozporządzenie nie może wkraczać w materię ustawy, rozporządzenie może tylko uszczegółowić ustawę. Istnieje również zakaz udzielania upoważnień określających treść rozporządzenia w sposób ogólny (zakaz wystawiania upoważnień blankietowych).

8. ROZPORZĄDZENIE Z MOCĄ USTAWY

Rozporządzenie z mocą ustawy wydaje Prezydent RP na wniosek Rady Ministrów tylko w czasie stanu wojennego i tylko wówczas, gdy Sejm nie może zebrać się na posiedzenie. Podlega zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu. Konstytucja wymaga, aby rozporządzenie z mocą ustawy było wydane w celu przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa, a przewidziane działania odpowiadały stopniowi zagrożenia (art. 234 Konstytucji).

Rozporządzenia są ogłaszane w Dzienniku Ustaw. Rozporządzenie wchodzi w życie albo z dniem jego ogłoszenia, albo w terminie określonym w ustawie lub rozporządzeniu.

9. ŹRÓDŁA PRAWA WEWNĘTRZNIE OBOWIĄZUJĄCEGO

10. ZASADA PAŃSTWA PRAWA

Zasada państwa prawa (inaczej: zasada demokratycznego państwa prawnego) - Konstytucja w art. 2 ,,Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”. ustanawia zasadę demokratycznego państwa prawnego jako podstawową zasadę ustroju politycznego. Nakaz przestrzegania prawa wyrażony w Konstytucji w art. 7 ,,Organy władzy publicznej działają na podstawie prawa i w granicach prawa” odnosi się zarówno do tworzenia jak i stosowania prawa. Formalnymi gwarancjami przestrzegania prawa przez organy państwowe są wyspecjalizowane instytucje, których zadanie polega na doprowadzeniu do przywrócenia stanu zgodnego z prawem, zwłaszcza w stosunkach pomiędzy organami państwowymi a obywatelem. Taka role pełnia w Polsce: TK, Rzecznik Praw Obywatelskich, NSA i niezawisłe sądy.

Idea demokratycznego państwa prawnego spełnia się przez zagwarantowanie oraz poszanowanie praw i wolności człowieka i obywatela, zasadę suwerenności, zasadę pluralizmu politycznego, kreowaniu władz przez okresowo odbywane wolne wybory powszechne, zapewnienie udziału społeczeństwa w podejmowaniu decyzji państwowych. Demokratyczne państwo prawne to takie, w którym prawo odzwierciedla akceptowany społecznie system.

Elementem zasad demokratycznego państwa prawnego są reguły stanowienia prawa określane zasadami przyzwoitej legislacji. Punktem wyjścia jest zasada ochrony zaufania obywatela do państwa. Zakaz działania prawa wstecz: Ponadto obowiązuje vacatio legis.

Obowiązuje też zasada praw nabytych- uzyskane prawo nie może być odebrane lub w niekorzystny sposób zmodyfikowane. Zasada określoności prawa- przepisy prawne muszą być formułowane na tyle jasno by adresat mógł bez trudności określić prawne konsekwencje swojego postępowania.

Obowiązek jednolitości stosowania prawa. Zasada proporcjonalności - zakaz nadmiernej ingerencji. Odrębnym elementem koncepcji demokratycznego państwa prawnego jest oparcie systemu źródeł prawa o zasadę hierarchicznej budowy i usytuowanie aktów stanowionych przez parlament na szczycie tej hierarchii. Obowiązują więc zasady ustrojowe: Nadrzędność konstytucji, kontrola zgodności ustaw z konstytucją.

11. ZASADA SUWERENNOŚCI NARODU

Zasada suwerenności Narodu władza najwyższa w państwie (władza suwerena) znajduje się w rękach Narodu jako wspólnoty prawnej tworzonej przez wszystkich obywateli. Podstawowe formy wykonywania władzy przez Naród określa art. 4 ust. 2 Konstytucji: ,,władza zwierzchnia w RP należy do Narodu. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio”. Artykuł ten nawiązuje do rozróżnienia demokracji bezpośredniej i demokracji pośredniej (przedstawicielskiej) jako dwu podstawowych form sprawowania władzy.

Demokracja bezpośrednia to sposób sprawowania władzy gdzie decyzje podejmowane są prze ogół wyborców, bez pośrednictwa organów państwowych. Podstawowe formy demokracji bezpośredniej to: ogólne zgromadzenie wyborców, oraz referendum, inicjatywa ludowa, weto ludowe. Demokracja pośrednia- przedstawicielska to sposób sprawowania władzy, gdzie decyzje w imieniu suwerena podejmowane są przez organ przedstawicielski (parlament) pochodzący z wyborów art. 4 ust 2 -sprawowanie władzy przez swych przedstawicieli. Dla istnienia demokracji pośredniej konieczne jest: oparcie wyłaniania parlamentu na demokratycznej procedurze wyborczej uwzględniającej zasady powszechności, równości, bezpośredniości, proporcjonalności i tajności art. 96 ust 2.

12. ZASADA REPREZENTACJI POLITYCZNEJ

ZASADA REPREZENTACJI POLITYCZNEJ - polega ona na sprawowaniu władzy przez wybranych przedstawicieli.

Zasada reprezentacji (przedstawicielstwa) wyrażona jest w Konstytucji przy określeniu sposobu wykonywania władzy zwierzchniej Narodu: ,,Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli…” (art. 4 ust. 2).

Max Weber wyróżnił 4 typy reprezentacji:

• stan, w którym reprezentant jest właścicielem swojej funkcji (np. dziedziczni monarchowie),

• stan, w którym pewien porządek ustrojowy jest reprezentowany przez jego członków (np. zgromadzenie stanowe),

• reprezentacja związana, wynikła z faktu mandatu imperatywnego i prawa odwoływania służącego reprezentowanym,

• reprezentacja wolna, w której przedstawiciel nie jest związany żadną instrukcją i pozostaje panem swojego działania.

Wyróżniamy reprezentację pośrednią i bezpośrednią. Reprezentacja jest to zjawisko zgodności albo zbieżności pomiędzy treścią decyzji państwa, czyli linią polityki, a opinią publiczną.

Formy korelacji (zależności): wybory powszechne, strajk, manifestacje, referendum, petycje.

Nasza konstytucja przyjęła mandat wolny wypływający z klasycznej formuły przedstawicielstwa. Zasada reprezentacji czyli przedstawicielstwa obejmuje wymienione wyżej referendum oraz inicjatywę ludową.

13. CHARAKTER MANDATU PRZEDSTAWICIELSKIEGO

Art. 104 Konstytucji

Artykuł 104 ust. 1 Konstytucji wyraża klasyczne ujęcie mandatu wolnego, formułując najpierw jego istotę („posłowie są przedstawicielami Narodu”), a następnie ustanawiając zakaz wprowadzenia elementu mandatu imperatywnego ("nie wiążą ich instrukcje wyborców").
Z art. 104 ust. 1 Konstytucji wynikają dwie podstawowe cechy mandatu przedstawiciela: 1) uniwersalność (przedstawiciel reprezentuje cały zbiorowy podmiot suwerenności, a nie poszczególne grupy wyborców bądź ich organizacje), 2) niezależność (ani wyborcy, ani ich organizacje nie mają prawnej możliwości narzucenia przedstawicielowi sposobu odwołania).
Uniwersalny charakter mandatu polega na istnieniu bezpośredniego powiązania każdego posła z narodem jako zbiorowym podmiotem suwerenności. Powiązanie to ma charakter jednolity odnosząc się w jednakowym stopniu do wszystkich członków parlamentu niezależnie od charakteru systemu wyborcy czy sposobu wyboru (rodzaju listy).
Zasada niezależności oznacza niedopuszczalność ustanawiania jakichkolwiek prawnych form podporządkowania kierunków lub skuteczności działań deputowanego innym podmiotom. Z mocy wyraźnego stwierdzenia art. 104 ust. 1 Konstytucji oznacza to przede wszystkim zakaz związania posła instrukcjami wyborców.
Trzecim elementem mandatu wolnego jest zasada nieodwoływalności (niezależnie od tego czy jest ona wyartykułowana czy nie) wynika bowiem z istoty mandatu wolnego, w swojej podstawowej treści oznacza niedopuszczalność odwołania deputowanego przez jego wyborców; ani wyborcy ani ich organizacje nie mogą doprowadzić do przedterminowego wygaśnięcia mandatu przedstawiciela.

14. INSTYTUCJE DEMOKRACJI BEZPOŚREDNIEJ

Formami demokracji bezpośredniej w Polsce są referenda i inicjatywa ludowa.
Inicjatywa ludowa w zakresie ustawodawstwa przysługuje między innymi 100 tysiącom obywateli mających prawo wybierania do Sejmu (art. 118 Konstytucji RP). Wnioskodawcy, przedkładając Sejmowi projekt ustawy, muszą przedstawić także skutki finansowe jej wykonania.

15. REFERENDUM

Referendum ogólnokrajowe może być przeprowadzone:

• w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa” (art. 125 ust 1),

• w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację określonej umowy międzynarodowej (art. 90 ,,Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.”),

• w sprawie zatwierdzenia zmian w określonych przepisach Konstytucji RP (art. 235 ust. 6).

Prawo udziału w referendum ma obywatel polski, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat (art. 62 Konstytucji i art. 3 ustawy).

Referendum polega na udzieleniu pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na postawione pytanie lub na dokonaniu wyboru miedzy zaproponowanymi wariantami rozwiązań. Obywatele w drodze głosowania wyrażają swoją wolę co do sposobu rozstrzygnięcia sprawy poddanej pod referendum. W głosowaniu mogą uczestniczyć obywatele polscy posiadający czynne prawo wyborcze do Sejmu.

Referendum w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa (art. 125 ust 1) ma prawo zarządzić Sejm (uchwałą podjętą większością bezwzględną w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów), Prezydent RP (za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów). Sejm postanawiając o zarządzeniu referendum może działać z własnej inicjatywy, a także na wniosek Senatu, Rady Ministrów lub obywateli (poparcie co najmniej 500 tys. obywateli mających prawo do udziału w referendum). Wniosek ten przybiera postać inicjatywy sformułowanej, co oznacza, że wnioskodawca ma w nim zawrzeć dokładne propozycje pytań lub wariantów rozwiązania w sprawie poddanej pod referendum.

Referendum przeprowadza się w terminie 90 dni od dnia zarządzenia referendum. rozstrzygnięcie w referendum - w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa - następuje, jeżeli:

w odpowiedzi na postawione pytanie oddano większość ważnych głosów pozytywnych lub negatywnych,

na jeden z zaproponowanych wariantów rozwiązań w sprawie poddanej pod referendum oddano najwięcej ważnych głosów

Referendum w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej

Prezes RM zawiadamia Marszałka Sejmu o podpisaniu umowy międzynarodowej, której ratyfikacja wymaga zgody w trybie określonym w art. 90 ust. 2-4 Konstytucji RP. Sejm decyduje najpierw o wyborze trybu wyrażania zgody na ratyfikację takiej umowy, w drodze uchwały podjętej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Jeżeli Sejm zdecyduje, że będzie to referendum to prawo jego zarządzenia służy samemu Sejmowi (bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów) lub Prezydentowi RP za zgodą Senatu (zgoda musi być wyrażona bezwzględna większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów). Referendum przeprowadza się w terminie 90 dni od dnia zarządzenia referendum. Rozstrzygnięcie referendum polega na tym, że jeżeli większość głosów ważnych oddano za odpowiedzią pozytywną Prezydent uzyskuje zgodę na ratyfikację określonej umowy międzynarodowej. Jeżeli natomiast więcej głosów ważnych było za odpowiedzią negatywną, głowa państwa nie uzyskuje zgody na ratyfikację tejże umowy.

Jeżeli wynik referendum w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej jest niewiążący, Sejm może ponownie podjąć uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację tej umowy.

Referendum zatwierdzające zmianę Konstytucji RP

Z wnioskiem do Marszałka Sejmu o przeprowadzenie takiego referendum może wystąpić: co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat, Prezydent. Są to te same podmioty, które są uprawnione do inicjowania zmian przepisów Konstytucji. Wniosek o przeprowadzenie referendum składa się w terminie 45 dni od dnia uchwalenia przez Senat ustawy o zmianie Konstytucji. Ważną przesłanką do przeprowadzenia referendum w sprawie zmiany Konstytucji jest to, że zmiany muszą dotyczyć przepisów zawartych w rozdziałach I, II lub XII Konstytucji. Marszałek Sejmu ma niezwłocznie wydać postanowienie o zarządzeniu referendum, wyznaczając jego datę na dzień wolny od pracy przypadający w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku. Zarządzenie o przeprowadzeniu referendum ogłasza się w Dzienniku Ustaw RP.

Wynik każdego z referendum jest wiążący, jeśli wzięła w nim udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania. Rozstrzygnięcie w referendum polega na przyjęciu tych zmian większością głosujących.

O ważności referendum ogólnokrajowego rozstrzyga Sąd Najwyższy (art. 125 ust. 4) na mocy uchwały podjętej nie później niż 60 dni od dnia ogłoszenia wyniku referendum. Uchwałę tę ogłasza się w Dzienniku Ustaw RP.

Właściwe organy państwa mają obowiązek podjęcia niezwłocznie czynności w celu realizacji wiążącego wyniku referendum zgodnie z jego rozstrzygnięciem. Czynności te mogą wyrazić się w szczególności poprzez wydanie aktów normatywnych bądź podjęcie innych decyzji, nie później jednak niż w terminie 60 dni od dnia ogłoszenia uchwały SN o ważności referendum w D.U. RP.

16. ZASADA PLURALIZMU POLITYCZNEGO

Zasadę pluralizmu ustanawia art. 11 Konstytucji stwierdzający, że “Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają się na zasadach dobrowolności i równości obywateli polskich, w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa.”

Pojęcie pluralizmu oznacza respektowanie odmienności i różnorodności wszystkich ludzi. Różnice wynikają z natury człowieka, ale wszyscy ludzie są równi. Jako zasada ustrojowa w prawie konstytucyjnym pluralizm polityczny polega:

• uznaniu za pożądany fakt istnienia wielości partii

• uznaniu równości partii wobec prawa. Równość ta polega na nakazie jednakowego traktowania partii przez prawo. Żadna partia z mocy prawa nie może zajmować w systemie partyjnym pozycji uprzywilejowanej w stosunku do innych (np. nie może mieć statusu partii państwowej lub kierowniczej)

• określeniu demokratycznej roli partii politycznej

Jest to punkt wyjścia kreowania jakości systemu partii. Wywieść należy z niego bezpośredni zakaz istnienia partii o cechach antydemokratycznych w programie i metodach swojego działania (zakaz taki wyraża art. 13 Konstytucji) - “Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu“.

17. PARTIA POLITYCZNA- POJĘCIE I SPOSOBY TWORZENIA

Partia polityczna (z łaciny pars, partis - część)- dobrowolna organizacja działająca pod wspólną nazwą, reprezentująca interesy określonej grupy społecznej, w drodze rywalizacji wyborczej zmierza do zdobycia lub utrzymania władzy państwowej w celu realizacji swojego programu politycznego.

Zasady tworzenia partii politycznych w Polsce:
* administracyjny- założenie partii uzależnione jest od decyzji organu administracji. Podmiotem legalizującym partię, sprawującym nad nim nadzór jest organ administracji państwowej - Minister Sprawiedliwości. Istnieje możliwość zaskarżenia do sądu powszechnego decyzji o odmowie rejestracji partii
* rejestracyjny- partia zostaje zarejestrowana po przedstawieniu określonemu organowi państwa (sądowi) wymaganych przez prawo dokumentów. Założenie partii jest uzależnione od sprostowania przez inicjatorów pewnym wymogiem formalnym.
* ewidencyjny- powstaje w sposób swobodny nie mają z reguły zdolności prawnej, jeśli nie dokona zgłoszenia we właściwym organie państwo wym. Partia uzyskuje zdolność prawną po zgłoszeniu swego powstania do organu państwowego prowadzącą ewidencję (spis) partii.

18. FINANSOWANIE PARTII POLITYCZNYCH

Majątek partii: składki członkowskie, darowizny, spadki, zapisy, dochody z majątku oraz określonych ustawami dotacji i subwencji

Dozwolone źródła finansowania: z oprocentowania środków zgromadzonych na rachunkach bankowych i lokatach; z obrotu obligacjami Skarbu Państwa i bonami skarbowymi SP; ze zbycia należących do partii składników majątkowych, z działalności własnej polegającej na sprzedaży tekstu statutu lub programu partii, a także przedmiotów symbolizujących partię i wydawnictw popularyzujących cele działalności partii oraz na wykonywaniu odpłatnie drobnych usług na rzecz osób trzecich z wykorzystaniem posiadanego sprzętu biurowego; z zaciąganych kredytów bankowych na cele statutowe.

Niedozwolone źródła finansowania partia nie może: prowadzić działalności gospodarczej; przeprowadzać zbiórek publicznych; przyjmować środków finansowych i innych wartości niepieniężnych od osób fizycznych nie mających miejsca zamieszkania na terenie RP; cudzoziemców mających miejsce zamieszkania na terenie RP

FINANSOWANIE PARTII POLITYCZNYCH

19. ZASADA SPOŁECZNEJ GOSPODARKI RYNKOWEJ

Art. 20-24 Konstytucji wyznaczają ramy ustroju gospodarczego RP. Zasada ta dokonuje najbardziej ogólnej charakterystyki ustroju gospodarczego Rzeczpospolitej.

Art. 20 wskazuje fakt, że: ,,Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, wolności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego RP.”

Społeczna gospodarka rynkowa stanowi podstawę ustroju gospodarczego oraz określa podstawowe komponenty tej gospodarki: wolność działalności gospodarczej, własność prywatną oraz solidarność, dialog i współpracę partnerów społecznych.
Samo pojęcie społeczna gospodarka rynkowa zostało przyjęte z doktryny niemieckiej. Istotą tej koncepcji jest powiązanie dwóch podstawowych idei: gospodarki rynkowej i państwa socjalnego.

20. ZASADA PODZIAŁU WŁADZY I RÓWNOWAGI WŁADZ

Obecnie obowiązująca Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku stanowi, że ustrój naszego państwa opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Zgodnie z zapisami konstytucyjnymi władzę ustawodawczą sprawuje Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent oraz Rada Ministrów. Natomiast władzę sądowniczą sprawują w Polsce sądy i trybunały.

Podział władzy powinien być oparty na równowadze. Oznacza to, że wzajemne relacje pomiędzy poszczególnym władzami powinny być zrównoważone. Każda władza powinna posiadać stosowne instrumenty prawne, tak aby hamować pozostałe władze i nie doprowadzić do koncentracji całej władzy w państwie w rękach tylko jednej władzy.

Kompetencje organów władzy ustawodawczej, czy wykonawczej nie powinny naruszać kompetencji władzy sądowniczej i na odwrót. Wyodrębnienie poszczególnych władz nie jest trudne. Natomiast rozgraniczenie ich działalności nie jest już tak łatwym procesem.

Relacje pomiędzy władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą powinny się opierać na:

• wzajemnej równowadze

• wzajemnym hamowaniu się

• kontroli poszczególnych władz

Władze pomimo, iż są podzielone powinny ze sobą współpracować.

21. GODNOŚĆ OSOBY LUDZKIEJ

Zasada przyrodzonej godności człowieka - art. 30 konstytucji jak i postanowienia wstępu wskazują na przyrodzoną i niezbywalną godność człowieka. Przyznają zasadzie tej atrybut nienaruszalności a władzom publicznym nakazuje jej ochronę i poszanowanie.

W kwestii wolności i praw człowieka i obywatela Konstytucja RP inspirowana jest następującymi aktami międzynarodowymi: Powszechną Deklaracją Praw Człowieka, Międzynarodowym Paktem Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Międzynarodowym Paktem Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych, Konwencją o Prawach Dziecka, Europejską Konwencją o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, Europejską Kartą Socjalną. II rozdział Konstytucji RP wyróżnia: wolności człowieka, wolności obywatela, prawa człowieka, prawa obywatela, obowiązki człowieka, obowiązki obywatela. Termin „człowiek” odnosi się do każdej istoty ludzkiej bez względu na jej obywatelstwo, a zatem i do cudzoziemców. Czasami Konstytucja używa wprost rzeczownika „człowiek”. Jednak w większości przypadków posługuje się zaimkami, np. nikt, kto, każdy, ten; słowami: wszyscy, kobieta, mężczyzna, pracownik, rodzice, dziecko, matka.

Część wolności i praw zastrzeżona jest na rzecz obywateli polskich. Konstytucja adresuje je do „obywatela”. Obywatele polscy mogą korzystać ze wszystkich wolności i praw, które służą każdemu człowiekowi (z wyłączeniem praw służących tylko cudzoziemcom). Są zarazem wyposażeni w dodatkowe prawa i wolności, z których cudzoziemcy nie mogą korzystać. Wolności i prawa zastrzeżone wyłącznie dla obywateli polskich można podzielić na 3 części: 1 część obejmuje wolności i prawa osobiste, np. obywatela polskiego nie można wydalić z kraju ani zakazać mu powrotu (a. 52 u. 4), obywatel polski nie podlega ekstradycji czyli wydaniu władzom innego państwa (a. 55 u. 1). 2 część obejmuje prawa polityczne, np. czynne i bierne prawa wyborcze (a. 62, 99, 127 u. 3), prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej (a. 61). 3 grupa obejmuje prawa socjalne, takie jak: prawo do zabezpieczenia społecznego i pomocy na wypadek bezrobocia (a. 67), prawo dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych (a. 68 u. 2).

22. PRAWA OSOBISTE

1. z których korzystać może każdy człowiek na terytorium RP:

• prawo do ochrony życia

• wolność od poddawania eksperymentom medycznym bez zgody zainteresowanego

• wolność od tortur, okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania, od kar cielesnych

• prawo do nietykalności osobistej (zakaz bezprawnego pozbawienia wolności, zasada sądowej kontroli pozbawienia wolności, zasada nullum crimen sine lege)

• prawo oskarżonego do obrony oraz prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny i niezawisły sąd

• wolność od arbitralnego pozbawienia wolności

• prawo do prywatności i ochrony czci oraz dobrego imienia i do decydowania o swoim życiu osobistym

• prawo rodziców do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami, z uwzględnieniem stopnia dojrzałości dziecka, a także wolności jego sumienia i wyznania oraz jego przekonań

• wolność oraz ochrona tajemnicy komunikowania się

• nienaruszalność mieszkania

• prawo do ochrony danych osobowych

• wolność poruszania się po terytorium RP, wyboru miejsca pobytu i zamieszkania oraz wyjazdu z Polski

• wolność sumienia i religii

• wolność wyrażania poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji

1. z których mogą korzystać jedynie obywatele RP:

• wolność od wydalenia z kraju i prawo powrotu do kraju

• wolność od zbierania, gromadzenia i udostępniania przez władze publiczne informacji o obywatelach innych, niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym

1. z których mogą korzystać cudzoziemcy:

- prawo do azylu w RP

23. PRAWA I WOLNOŚCI POLITYCZNE

1. z których korzystać może każdy człowiek na terytorium RP:

• wolność pokojowych zgromadzeń

• wolność zrzeszania się

• prawo składania petycji

1. z których mogą korzystać jedynie obywatele RP:

• prawo dostępu do służby politycznej

• prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne

• prawo do udziału w referendum

• czynne i bierne prawo wyborcze

24. PRAWA I WOLNOŚCI EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE

1. z których korzystać może każdy człowiek na terytorium RP:

• prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia

• wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy

• prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy

• prawo do ochrony zdrowia

• prawo osób niepełnosprawnych do pomocy władz publicznych w zabezpieczeniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji społecznej

• prawo do nauki

• prawo rodziny do ochrony

• prawo matki do szczególnej pomocy władz publicznych

• prawo dziecka do ochrony oraz prawo do opieki i pomocy władz publicznych

• wolność twórczości artystycznej, badań naukowych oraz ogłaszania ich wyników

• wolność nauczania

• wolność korzystania z dóbr kultury

• prawo do ochrony środowiska i podejmowania działań w tym kierunku oraz prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska

• prawo lokatorów do ochrony ich praw

• prawo konsumentów, użytkowników i najemców do ochrony przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi

1. z których mogą korzystać jedynie obywatele RP:

• prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy i w razie pozostawania bez pracy

• równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej, finansowanej ze środków publicznych

• równy dostęp do wykształcenia

• prawo zakładania szkół wszystkich szczebli

23. 
    OBOWIĄZKI




OBOWIĄZKI SPOCZYWAJĄCE NA KAŻDYM, KTO PODLEGA WŁADZY RP

TYLKO OBYWATEL RP

przestrzeganie prawa RP (art. 83) obowiązek szanowania wolności i praw innych obowiązek ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie (art. 84) obowiązek dbania o stan środowiska i ponoszenie odpowiedzialności za spowodowanie przez siebie jego pogorszenia (art. 86) obowiązek nauki do 18 roku życia obowiązek rodziców i opiekunów do wysłuchania i w miarę możliwości uwzględnienia zdania dziecka obowiązek uwzględnienia informacji dotyczącej własnej osoby, jeżeli nakazuje to ustawa (np.: potwierdzenie tożsamości)

wierność RP oraz troska o dobro wspólne (art. 82) obrona Ojczyzny (art. 85) i służby wojskowej lub innej zastępczej

24. OCHRONA PRAW I WOLNOŚCI

W Polsce każdy ma prawo dochodzić swoich wolności i praw:

• na drodze sądowej (art. 77 ust. 2) i zaskarżenia wyroku wydanego w pierwszej instancji (art. 78)

• poprzez wniesienie skargi konstytucyjnej do Trybunału Konstytucyjnego (art. 79)

• poprzez wystąpienia, na zasadach określonych w ustawie, do Rzecznika Praw Obywatelskich lub Rzecznika Praw Dziecka z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolności lub praw naruszonych przez organy władzy publicznej (art. 80)

• prawo do wynagrodzenia za szkodę wyrządzoną niezgodnym z prawem działaniem organów władzy publicznej (art. 77 ust. 1)

12

KONSTYTUCJA

USTAWY

UMOWY MIĘDZYNARODOWE RATYFIKOWANE na podstawie upoważnienia wyrażonego w ustawie

ROZPORZĄDZENIE PREZYDENTA RP z mocą ustawy wydane w trybie art. 234

Wymogi:

• wydane w czasie stanu wojennego

• gdy Sejm nie może się zebrać

• wydane na wniosek Rady Ministrów

• podlega zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu

ROZPORZĄDZENIA wydane przez:

-Prezydent

-Rada Ministrów

-Prezes Rady Ministrów

-ministrowie

-przewodniczący komitetów określonych w ustawach

-Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

UMOWY MIĘDZYNARODOWE RATYFIKOWANE i niewymagające uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie

AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO ustanowione przez organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej, np.: wojewoda (terytorialny), rada gminy (terenowy)

Akty powszechnie obowiązujące na obszarze działania organów ustanawiających

AKTY PRAWA WEWNĘTRZNEGO

Obowiązują jedynie jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu akt

Uchwały Rady Ministrów

(obowiązują wszystkich ministrów)

Zarządzenia Prezesa Rady Ministrów

(obejmują kancelarię Prezesa RM; wszystkie ministerstwa)

Zarządzenia ministrów

(obowiązują ministerstwa i podległe im resorty)

1/5 ustawowej liczby posłów

Senat

Prezydent RP

SEJM

PROJEKT USTAWY

-pierwsze czytanie nie wcześniej niż 30 dnia od przedłożenia projektu

-uchwalana większością co najmniej 2/3 głosów połowy ustawowej liczby posłów

-WYJĄTEK: zmiana rozdziału I, II lub XII nie wcześniej niż 60 dni po pierwszym czytaniu

SENAT

-bezwzględna większość głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów

-termin do 60 dni

-jednakowe brzmienie uchwala Sejm i Senat (Senat nie może wnieść poprawek)

-wnioskodawcy w terminie 45 dni od uchwalenia w Senacie zwracają się do Marszałka Sejmu z wnioskiem o zarządzenie referendum zatwierdzającego; Marszałek Sejmu niezwłocznie zarządza przeprowadzenie referendum od złożenia wniosku

-referendum w ciągu 60 dni

-referendum większością głosów (50+1)

Marszałek Sejmu przedstawia Prezydentowi RP uchwaloną ustawę do podpisu

Prezydent RP podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od daty przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw

WŁASNE

PAŃSTWOWE (BUDŻET)

O charakterze STAŁYM:

-dochody z majątku

-składki członkowskie

O charakterze INCYDENTALNYM:

-darowizna

-sprzedaż majątku

-spadki

SUBWENCJA

-w wyborach:

a)partia musi przekroczyć 3%

b)koalicja 6% (dzielimy ją proporcjonalnie do podmiotów koalicji)

-przysługuje TYLKO na działalność statutową

-przysługuje od 1 stycznia kolejnego roku (po wyborach)

-konieczny jest wniosek o wydanie subwencji do 31 marca

-obowiązek posiadania subkonta

Subwencja przysługuje tylko partiom politycznym, które przekroczyły próg 3% lub koalicjom, które osiągnęły 6% na działalność statutowa, ale nie muszą zdobyć mandatu

DOTACJA

Przysługuje jedynie tym partiom które biorą udział w wyborach i rejestrują komitety wyborcze.

By otrzymać dotację trzeba uzyskać min.1 mandat.

Zwrot kosztów kampanii wyborczej, kiedy zdobędzie się mandat.

---