PODSTAWOWE PROBLEMY MAKROEKONOMICZNE

1. CELE, NARZĘDZIA I PRZEDMIOT MAKROEKONOMII

MAKROEKONOMIA analizuje funkcjonowanie gospodarki narodowej jako całości, wyjaśnia od czego zależy wielkość produkcji w skali kraju, zatrudnienie (bezrobocie), poziom cen (inflacja) oraz jaką politykę gospodarczą należy zastosować, żeby na przykład zwiększyć produkcję i zatrudnienie.

CELE I NARZĘDZIA MAKROEKONOMICZNE:

CELE	NARZĘDZIA (INSTRUMENTY)
Produkcja - wysoki poziom, szybki wzrost	Polityka fiskalna (budżetowa) - wydatki i podatki (odpowiada Minister Finansów; Rząd)
Zatrudnienie - niskie bezrobocie	Polityka monetarna (pieniężna) - podaż pieniądza (odpowiada Bank Centralny)
Inflacja - stabilny wzrost cen	Polityka cenowo-dochodowa (kształtowanie cen i dochodów; cena min. i max)
Równowaga zewnętrzna - stabilny kurs walutowy, zrównoważony handel zagraniczny	Zagraniczna polityka gospodarcza - cła, dopłaty, ograniczenia ilościowe

a) 1 EUR = 4,5 zł. (złotówka słaba)

b) 1 EUR = 3,8 zł. (złotówka silna)

2. PODSTAWOWE WSKAŹNIKI MAKROEKONOMICZNE:

PRODUKT KRAJOWY BRUTTO (PKB) - wartość wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych na terenie danego kraju w danym okresie czasu, z reguły roku.

1. STOPA WZROSTU GOSPODARCZEGO - jest to procentowy przyrost PKB w stosunku do poprzedniego okresu.

ΔPKB%= PKB_t - PKB_t-1=ΔPKB

PKB_t-1 PKB_t-1

2. PRODUKCJA POTENCJALNA - wartość produkcji, którą by osiągnięto przy pełnym zatrudnieniu (naturalnej stopy bezrobocia)

BEZROBOCIE NATURALNE - obejmuje ludzi, którzy pozostają bez pracy, ponieważ:

- nie posiadają odpowiednich kwalifikacji do podjęcia pracy;

- zmieniają pracę;

- pensje ustalane są na zbyt wysokim poziomie przez związki zawodowe lub rząd.

3. LUKA PKB - pokazuje procentową różnicę między produkcją potencjalną i rzeczywistą (faktyczną).

LUKA PKB%=PKB_R - PKB_P R- rzeczywista, P- potencjalna

PKB_P

4. STOPA BEZROBOCIA - procentowy udział bezrobotnych w zasobach siły roboczej.

STOPA BEZROBOCIA % = BEZROBOTNI = 18%

SIŁA ROBOCZA

ZASOBY SIŁY ROBOCZEJ = PRACUJĄCY + BEZROBOTNI

BEZROBOTNY - osoba, która nie ma pracy, szuka pracy, jest zdolna do jej podjęcia.

PRAWO OKUN'A - jeśli luka PKB wzrośnie o 2-3%, to rzeczywista stopa bezrobocia rośnie o 1 punkt procentowy powyżej naturalnej stopy bezrobocia.

PUNKT PROCENTOWY - różnica między procentami liczonymi od różnych podstaw.

1 PUNKT PROCENTOWY = 100 PUNKTÓW BAZOWYCH

INFLACJA - procentowy wzrost cen w stosunku do poprzedniego okresu.

π%	=	CPIt - CPIt-1
				CPIt-1

π% =STOPA INFLACJI - procentowy wzrost w jakimś okresie czasu.

CPI - Consumer Price Index - wskaźnik cen dóbr i usług konsumpcyjnych kupowanych przez konsumentów indywidualnych

Np.: Π%=12-10=0,2=20%

10

DEFLACJA - spadek cen w stosunku do poprzedniego okresu.

SALDO HANDLU ZAGRANICZNEGO (export netto):

EXPORT NETTO=EXPORT - IMPORT

Zadanie

Wyznacz stopę bezrobocia, jeśli ludność w wieku produkcyjnym liczy 25 mln., zasoby siły roboczej wynoszą 22,5 mln., a bezrobotnych jest 2 mln.

STOPA BEZROBOCIA% = BEZROBOTNI

SIŁA ROBOCZA

STOPA BEZROBOCIA% = 2 mln. = 0,09 = 9,9%

22.5 mln.

Zadanie

Produkcja potencjalna wynosi 150 mld. USD, a produkcja rzeczywista 145,5 mld. USD. Ile wynosi stopa bezrobocia rzeczywistego, jeśli naturalna stopa bezrobocia wynosi 4% (prawo Okuna)

LUKA PKB%=PKB_R - PKB_P

PKB_P

LUKA PKB%=145,5 - 150= -4,5 _=0,03=3%

150 150

Stopa bezrobocia rzeczywistego: 4% + 1pkt%=5pkt%

Zadanie

Eksport wynosi 28,2 mld., a import 47 mld. Oblicz eksport netto

EXPORT NETTO= Export - Import

EXPORT NETTO=28,2 mld - 47mld=-18,8 mld

MIERNIKI EFEKTÓW PRACY SPOŁECZEŃSTWA:

1. PKB I SPOSOBY JEGO LICZENIA:

PKB - wartość wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych na terenie danego kraju w danym okresie czasu, np. jednego roku.

(w Polsce liczymy kwartalny i roczny)

Są trzy podstawowe sposoby liczenia PKB:

1. zsumowanie wydatków gospodarstw domowych (C), przedsiębiorstw (I), rządu (G) oraz zagranicy (X-M) na zakup dóbr i usług finalnych;

PKB= C + I + G ← gospodarka zamknięta

PKB= C + I + G + (X-M) ← gospodarka otwarta

GOSPODARKA ZAMKNIĘTA (autarkia) - samowystarczalna gospodarka, nie uwzględniamy czynników handlu zagranicznego (nie eksportujemy, nie importujemy)

2. zsumowanie wartości dodanych wytworzonych w gospodarce w danym okresie czasu;

WARTOŚĆ DODANA - przyrost wartości danego dobra w procesie produkcyjnym, albo inaczej cena sprzedaży minus koszty rzeczowe i usługi zakupione od innych przedsiębiorstw.

3. zsumowanie wynagrodzeń czynników produkcji: ziemi, pracy i kapitału.

DOBRA DZIELIMY NA:

1. FINALNE - trafiają do ostatecznego użytkownika; dzielimy je na:

1. Kapitałowe - są wykorzystywane w celach produkcyjnych i nie zużywają się w trakcie jednego cyklu produkcyjnego, np.: frezarka, tokarka.

2. Konsumpcyjne - trafiają bezpośrednio do ostatecznego konsumenta, np.: jedzenie, ubranie.

2. POŚREDNIE - są wykorzystywane do produkcji innych dóbr i zużywają się w trakcie jednego cyklu produkcyjnego, np.: mąka do pieczenia chleba

INWESTYCJE (I): wydatki przedsiębiorstw na zakup maszyn i urządzeń, budowę hal fabrycznych, produkcję w toku i zapasy, oraz wydatki gospodarstw domowych na budowę domów i mieszkań.

AMORTYZACJA - zużycie majątku trwałego w procesie produkcyjnym.

Inwestycje brutto nie uwzględniają amortyzacji.

Inwestycje netto uwzględniają amortyzację.

INWESTYCJA NETTO= INWESTYCJA BRUTTO - AMORTYZACJA

INWESTYCJA NETTO - przyrost wartości majątku.

WYDATKI RZĄDOWE (G) - są to wydatki państwa na zakup dóbr i usług, np.: płace dla nauczycieli, wojskowych, policjantów, wydatki na budowę dróg i mostów.

PŁATNOŚCI TRANSFEROWE - są to wydatki państwa w zamian, za które nie dostaje ono żadnych dóbr ani usług, np.: renty, emerytury, zasiłki dla bezrobotnych, dotacje dla przedsiębiorstw.

W PKB uwzględniamy dobra finalne i nie uwzględniamy pośrednich żeby uniknąć podwójnego liczenia. Do PKB nie wliczamy: wydatków na dobra wytworzone w poprzednich okresach (np.: antyki); płatności transferowych, ponieważ są one zawarte w konsumpcji i inwestycjach.

MIERNIKI POCHODNE OD PKB:

PNB	+ saldo z własności za granicą
		PKB		- amortyzacja
				PNN (w cenach rynkowych)	- dotacje, podatki pośrednie + dotacje
						PNN (w cenie czynników produkcji) Dochód Narodowy

PNN= PNB - AMORTYZACJA

PKB to wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych na terenie danego kraju, a PNB jest to wartość dóbr i usług finalnych wytworzona w przedsiębiorstwach należących do obywateli danego kraju.

PKB REALNY I NOMINALNY:

PKB realny - jest wyrażany w cenach stałych z jakiegoś roku bazowego, służy on do mierzenia dynamiki wzrostu gospodarczego.

PKB nominalny - jest wyrażany w cenach bieżących z danego roku, służy on z reguły do pokazania podziału PKB.

DEFLATOR= PKB nominalny

PKB realny

DEFLATOR - wskaźnik wzrostu cen w skali gospodarki (w jakimś okresie czasu)

Zadanie:

Podaj wzór i oblicz PKB, jeśli:

- wydatki nonsumpcyjne=100

- wydatki inwestycyjne=75

- wydatki rządowe = 80

- płatności transferowe =25

PKB=C+I+G

PKB=100+75+80=255

Zadanie:

Odpowiedz „TAK” lub „NIE” na następujące pytania:

1) przyrost wartości majątku trwałego w danym roku = wartości inwestycji brutto? NIE

2) Jeśli Daewoo-FSO wyprodukuje i sprzeda 1000 samochodów za granicę, to nie wzrośnie PKB w Polsce? NIE (PKB wzrośnie; odp. NIE bo w treści jest podwójne przeczenie)

3) Jeżeli przedsiębiorstwo kupi nową maszynę do pisania i pozbędzie się starej to PKB nie zmieni się? NIE (PKB zmieni się)

4) Jeśli Daewoo-FSO nie sprzeda pewnej ilości wyprodukowanych samochodów to PKB wzrośnie mniej niż by sprzedał wszystkie? NIE (bo zapasy wliczają się do inwestycji)

5) PKB mierzy wartość dóbr wyprodukowanych w Polsce, a PNB wartość dóbr wyprodukowanych przez czynniki produkcji należące do Polaków? TAK

6) Bilans w handlu zagranicznym stanowi różnica między importem i eksportem? NIE (bo eksport - import)

7) PKB realny wyrażamy w:

a) EURO

b) USD

c) cenach stałych

d) cenach bieżących

ZASTOSOWANIE PKB JAKO MIERNIKA GOSPODARCZEGO:

1)	MIERNIK DOBROBYTU=	PKB
				LICZBA MIESZKAŃCÓW

* PKB PER CAPITA („na głowę” mieszkańca)

2)	MIERNIK WYDAJNOŚCI PRACY=	PKB
				PRACUJĄCY

3)	WIELKOŚĆ ZADŁUŻENIA=	DEFICYT BUDŻETU
				PKB

4)	STOPIEŃ OTWARCIA GOSPODARKI=	EKSPORT + IMPORT
				PKB

Np:

STOPIEŃ OTWARCIA GOSPODARKI=	EKSPORT
		PKB

STOPIEŃ OTWARCIA GOSPODARKI=	IMPORT
		PKB

* im większy wskaźnik, tym większe powiązania

PKB W POLSCE I W WYBRANYCH KRAJACH (2002 r.):

KRAJ	PKB CENY BIEŻĄCE		PKB wg. PSN PER CAPITA
		OGÓŁEM MLD USD	PER CAPITA USD	USD
POLSKA	189	4.944	10.309
HISZPANIA	653,1	16.360	21.393
USA	10.381,1	35.986	35.045

PSN - parytet siły nabywczej

USD PLN

2,43 = BIG MAC = 5,5 /: 2,43

1 USD=2,26 PLN

SŁABOŚCI PKB JAKO MIERNIKA DOBROBYTU I WIELKOŚCI PRODUKCJI:

1. PKB nie uwzględnia części produkcji wytworzonej w gospodarce (szarej strefy i produkcji gospodarstw domowych);

2. PKB nie uwzględnia efektów zewnętrznych, np.: zanieczyszczenia środowiska.

3. Do PKB wlicza się produkcję, której wpływ na dobrobyt jest wątpliwy, np.: wydatki na zbrojenia

4. Wysoka cena niektórych usług, np.: prawniczych, może prowadzić do zawyżenia PKB.

5. PKB nie informuje o jakościowych aspektach życia, np.: dostępie do służby zdrowia, oświaty, o podziale dochodu.

Zadanie:

Oblicz wzrost realnego PKB, jeśli wskaźnik wzrostu PKB w cenach bieżących = 130 a deflator 110.

DEFLATOR= PKB NOMINALNY

PKB REALNY

110= 130

PKB REALNY

PKB REALNY=130 = 1,18

110

Odp.: PKB wzrósł o 18%

Zadanie:

Który z poniższych wydatków powinien być zaliczony do PKB:

1. zakup używanej kosiarki do trawy

2. zakup nowych opon do używanego samochodu

3. zapłata czesnego za szkołę

4. zakup akcji przedsiębiorstwa na giełdzie

5. wynajęcie sąsiadki do pilnowania dziecka

KEYNES I NEOKLASYCY:

1. PRZYCZYNY WEWNĘTRZNEGO ZRÓŻNICOWANIA EKONOMII:

EKONOMIA POZYTYWNA - wyjaśnia, jak funkcjonuje gospodarka i co się stanie, jeśli zmienią się warunki gospodarowania. (NIE OCENIA)

EKONOMIA NORMATYWNA - na podstawie przyjętego systemu wartości wyjaśnia, jak gospodarka powinna funkcjonować. (OCENIA CZY DOBRZE, CZY ŹLE).

W przypadku ekonomii pozytywnej przyczyna wewnętrznego zróżnicowania jest ograniczona możliwość stosowania eksperymentów (np.: astrologia, archeologia), które w sposób jednoznaczny weryfikują teorię. W przypadku ekonomii normatywnej taką przyczyną może być zróżnicowanie systemów wartości, które leżą u podstaw teorii ekonomicznych.

T. S. Kuhn wprowadził pojęcia:

• PARADYGMAT - obowiązująca w nauce teoria lub twierdzenie

• REWOLUCJA NAUKOWA - zamiana jednego paradygmatu na inny

2. PODSTAWOWE CECHY MODELU NEOKLASYCZNEGO I KEYNESA:

Według NEOKLASYKÓW ceny i płace są giętkie, co oznacza, że zmieniają się szybko, albo, że rosną wraz ze wzrostem popytu.

Według KEYNESISTÓW ceny i płace są lepkie, co oznacza, że zmieniają się powoli, nieproporcjonalnie do wzrostu popytu.

Np.: Dochód 100 = 100 (Q)

Cena 1

200 = 200 (ceny lepkie)

1

200 = 100 (ceny giętkie)

2

Zależność między:

wielkością produkcji a ceną ceną dóbr a ilością produkcji

PRZYCZYNY LEPKOŚCI PŁAC:

1. ingerencja rządu w mechanizm rynkowy za pomocą cen maksymalnych i minimalnych;

2. umowy zbiorowe o wynagrodzeniach obowiązujące w dłuższym okresie czasu;

3. niechęć pracodawców do obniżania wynagrodzeń w obawie przed utratą najlepszych pracowników;

4. koszty zmiany menu - związane z wprowadzeniem nowych cen, np.: koszty wydrukowania nowych folderów

Porównanie modelu Keynesa i neoklasycznego (liberalnego)

MODEL KEYNESA: MODEL NEOKLASYCZNY:

AD - globalny popyt

AS - globalna podaż

Y* - produkcja potencjalna

Według ekonomii Keynesowskiej krzywa globalnej podaży na lewo od produkcji potencjalnej jest spłaszczona. Według ekonomii neoklasycznej krzywa globalnej podaży jest pionowa i pokrywa się z krzywą produkcji potencjalnej.

LUKA PKB=Y₁ - Y*

Y*

Według ekonomii Keynesowskiej możliwa jest taka sytuacja, kiedy jest równowaga rynku dóbr i usług i nierównowaga na rynku pracy, jeśli produkcja rzeczywista jest mniejsza od potencjalnej. Według tej szkoły przyczyną występowania kryzysów gospodarczych i bezrobocia jest niedostateczny globalny popyt, w związku, z czym ten nurt postuluje interwencję państwa w celu zwiększenia globalnego popytu, produkcji i zatrudnienia za pomocą takich środków, jak: obniżka stóp procentowych, zwiększenie wydatków budżetu państwa, obniżenie podatków.

Według ekonomii neoklasycznej przyczyną kryzysów gospodarczych jest nadmierna ingerencja rządu w gospodarkę, usztywniająca system płac i cen, oraz utrudniająca dostosowanie globalnego popytu do globalnej podaży, w związku, z czym nurt ten postuluje ograniczenie ingerencji rządu w gospodarkę, np.: przez likwidację cen minimalnych i maksymalnych, uelastycznienie rynku pracy.

Zadanie:

Wyjaśnij, co to jest paradygmat i rewolucja naukowa?

PARADYGMAT - obowiązująca w nauce teoria lub twierdzenie

REWOLUCJA NAUKOWA - zamiana jednego paradygmatu na inny

Zadanie:

Model Keynesa zakłada:

1. lepkość płac i cen

2. spłaszczoną krzywą globalnej podaży

3. zależność produkcji od wielkości globalnego popytu

4. wpływ na wielkość produkcji (w krótkim okresie czasu) za pomocą polityki fiskalnej i monetarnej

Zadanie:

W modelu neoklasycznym wzrost produkcji może być wynikiem:

a) zwiększenia wydatków rządowych

b) zwiększenia podaży pieniądza

c) ekspansywnej polityki fiskalnej i monetarnej

d) polityki propodażowej, np.: ulg inwestycyjnych

(* a+b=c)

DETERMINATY PKB (czynniki wyznaczające PKB), - czyli, od czego zależy PKB:

1. PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA POPYTOWEGO MODELU GOSPODARKI:

1. wielkość PKB zależy od wielkości globalnego popytu

2. ceny i płace są lepkie

3. są niewykorzystane moce produkcyjne

4. potencjał produkcyjny gospodarki jest dany (określony), co oznacza, że jest analizowany krótki okres czasu.

2. SKŁADNIKI GLOBALNEGO POPYTU (AD):

Globalny popyt (AD) obejmuje: wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych(C), wydatki inwestycyjne przedsiębiorstw (I), wydatki rządowe (G) i eksport netto (X-M).

AD=C+I+G +(X-M) → popyt globalny

AD=C+I+G → popyt krajowy

Globalny popyt można analizować jako funkcję cen, albo funkcję dochodu.

PKB= f(AD) = f(C, I, G)

FUNKCJA KONSUMPCJI: wyjaśnia, od czego zależy wielkość wydatków konsumpcyjnych gospodarstw domowych. Według Keynesowskiej funkcji konsumpcji, podstawowym wyznacznikiem wielkości wydatków konsumpcyjnych jest dochód, im większy dochód, tym większe wydatki.

C = CA + KSK x Y

KSK = tgα = ΔC

ΔY

* Jeśli zwiększy się dochód, wówczas następuje przesunięcie wzdłuż linii konsumpcji.

* Jeśli zmieni się KSK wówczas zmienia się kąt nachylenia linii konsumpcji.

* Jeśli zmienia się Ca, wówczas cały układ przesuwa się do góry lub do dołu.

KONSUMPCJA AUTONOMICZNA - jest to konsumpcja niezależna od wielkości dochodu, może być finansowana np.: z oszczędności lub z kredytów.

KRAŃCOWA SKŁONNOŚĆ DO KONSUMPCJI informuje o ile wzrosną wydatki konsumpcyjne, jeśli dochód wzrośnie o jednostkę, np.: KSK=0,7 oznacza, że wzrost dochodu o 1 zł. Powoduje wzrost wydatków konsumpcyjnych o 70 gr.

KONSUMPCJA AUTONOMICZNA ZALEŻY OD:

1. Wartości posiadanego majątku

Efekt majątkowy - wzrost wartości posiadanego majątku prowadzi do wzrostu wydatków konsumpcyjnych a spadek wartości posiadanego majątku do spadku wydatków konsumpcyjnych.

2. Poziomu stóp procentowych. Wzrost stóp procentowych podraża kredyt i powoduje, że spadają wydatki konsumpcyjne finansowane z tych kredytów.

3. Inne czynniki, np.: oczekiwania, co do przyszłego wzrostu cen.

Jeśli rośnie dochód, wówczas następuje przesunięcie wzdłuż krzywej funkcji konsumpcji.

Jeśli zmieni się, KSK wówczas zmienia się kąt nachylenia funkcji konsumpcji.

Jeśli zmienia się konsumpcja autonomiczna, wówczas cały układ przesuwa się do góry lub do dołu.

α

Zadanie:

Zilustruj graficznie, co się stanie z wydatkami konsumpcyjnymi, jeśli:

a) wzrosną stopy procentowe:

b) wzrośnie wartość majątku posiadanego przez gospodarstwo domowe

c) KSK zmniejszyła się z 0,9 do 0,8

FUNKCJA OSZCZĘDNOŚCI: wyjaśnia, od czego zależą oszczędności gospodarstw domowych. W modelu popytowym podstawowym wyznacznikiem oszczędności jest dochód. Im większy dochód, tym większe oszczędności.

1=KSO+KSK

Krańcowa skłonność do oszczędności (KSO) - informuje, o ile wzrosną oszczędności, jeśli dochód wzrośnie o jednostkę.

FUNKCJA INWESTYCJI: wydatki inwestycyjne można analizować jako funkcję dochodu albo jako funkcję stopy procentowej.

ZALEŻNOŚĆ OD WIELKOŚCI STÓP PROCENTOWYCH:

Realna stopa procentowa jest to nominalna stopa procentowa skorygowana o stopę inflacji.

ZALEŻNOŚĆ OD WIELKOŚCI DOCHODU:

Występuje odwrotna zależność między wysokością stóp procentowych a inwestycjami, ponieważ:

a) inwestycje w majątek trwały muszą zapewnić co najmniej taką samą rentowność jak lokata bankowa czy oprocentowanie papierów wartościowych, im wyższa jest stopa procentowa, tym trudniej jest znaleźć inwestycje zapewniające taką rentowność

b) część inwestycji jest finansowana z kredytów, wysokie stopy procentowe podrażają kredyt i zniechęcają do inwestowania

c) im wyższa stopa procentowa, tym wyższy koszt utrzymywania zapasów w postaci odsetek, które by się uzyskało lokując pieniądze zamrożone w zapasach w banku.

Inne czynniki wpływające na inwestycje:

1. oczekiwania co do przyszłej sytuacji gospodarczej (optymistyczne zwiększają inwestycje)

2. podatki (wysokie zmniejszają zyski z inwestycji i skłonność do inwestowania)

3. ceny dóbr inwestycyjnych (wysokie zniechęcają do inwestowania)

4.poziom wykorzystania mocy produkcyjnych (im większy, tym większa skłonność do inwestowania)

Funkcja popytu globalnego pokazuje zależność między wydatkami konsumpcyjnymi gospodarstw domowych, inwestycjami przedsiębiorstw, rządowymi, oraz eksportem netto, a wielkością dochodu. Część globalnego popytu stanowi popyt autonomiczny, tzn. niezależny od wielkości dochodu. W jego skład wchodzą: konsumpcja autonomiczna, inwestycje, wydatki rządowe i eksport. Jeśli zmienia się popyt autonomiczny, to funkcja globalnego popytu przesuwa się równolegle do góry lub do dołu.

α

α

Równowaga krótkookresowa - występuje, jeśli wielkość globalnego popytu jest równa rzeczywistej produkcji. W gospodarce występują mechanizmy prowadzące samoczynnie do równowagi na rynku dóbr i usług. Jeśli popyt jest większy od podaży, wówczas zmniejszają się zapasy i przedsiębiorstwa zwiększają produkcję. Jeśli podaż jest większa od popytu, wówczas rosną zapasy i przedsiębiorstwa ograniczają produkcję.

B

E

A

45⁰

A - nadwyżka popytu

B - nadwyżka podaży

E - równowaga

Y* - produkcja potencjalna

MNOŻNIK INWESTYCYJNY

EFEKT MNOŻNIKOWY - występuje, jeśli relatywnie niewielka zmiana w popycie autonomicznym (np.: w inwestycjach) powoduje relatywnie dużą zmianę w produkcji.

MNOŻNIK INWESTYCYJNY - jest to stosunek przyrostu produkcji do powodującego go przyrostu inwestycji. Mnożnik inwestycyjny informuje o ile wrośnie produkcja, jeśli inwestycje wzrosną o jednostkę, np. o 1 zł.

Mi	=	ΔY	=	1	=	1
						ΔI		1-KSK		KSO

ΔY - zmiana wielkości dochodu (PKB)

ΔY=Y₂ - Y₁

ΔI - zmiana w inwestycjach

ΔI=I₂ - I₁

1=KSO+KSK

KSO=1-KSK

ΔY

=

Mi • ΔI

ΔY	=	ΔI	•	1
								1-KSK

ΔY	=	1
ΔI			1-KSK

Analiza graficzna mnożnika inwestycyjnego:

E E1

ΔY

45⁰

Zadanie:

Zadanie:

Produkcja wzrosła z 250 do 500, natomiast inwestycje ze 100 do 150. Oblicz mnożnik.

Mi

=

ΔY

=

Y2 - Y1

=

500-250

=

5

ΔI

I2 - I1

150-100

Zadanie:

Oblicz mnożnik inwestycyjny i KSO, jeśli KSK = 0,8

Mi	=	ΔY	=	1	=	1
						ΔI		1-KSK		KSO

1 = KSO + KSK

1 = KSO + 0,8

KSO = 1 - 0,8

KSO= 0,2

Mi	=	1
				KSO

Mi	=	1	=	5
						0,2

Zadanie:

KSK zmniejszyło się z 0,9 do 0,7. Wyjaśnij, jaki to ma wpływ na siłę efektu mnożnikowego?

Mi1	=	1	=	1	=	1	=	10
						1-KSK				1-0,9		0,1

Mi2	=	1	=	1	=	1	=	3,33
						1-KSK				1-0,7		0,3

Odp.: Jeśli KSK zmalała, to maleje też mnożnik.

(Jeśli KSK rośnie to mnożnik również rośnie).

Zadanie:

PKB wzrasta z 200 do 225, a konsumpcja z 200 do 220, Ca=10, oblicz:

a) KSK

KSK= tgα= ΔC= C2 - C1=220-200=20=0,8

ΔY Y2 - Y1 225-200 25

b) KSO

1 = KSO + KSK

1 = KSO + 0,8

KSO = 1 - 0,8=0,2

c) wielkość oszczędności przy dochodzie =300

S= -Ca + KSO • Y

S= -10 + 0,2 • 300=50

Zadanie:

Na wykresie zaznacz nadwyżkę podaży nad popytem, równowagę i nadwyżkę popytu nad podażą:

AD

B

E

A

45⁰

A - nadwyżka popytu B - nadwyżka podaży E - równowaga

Y* - produkcja potencjalna

BUDŻET I POLITYKA BUDŻETOWA

1. Istota polityki fiskalnej (budżetowej)

Polityka budżetowa polega na oddziaływaniu państwa na sytuację gospodarczą za pomocą wydatków budżetu państwa oraz podatków.

Polityka ta ma charakter ekspansywny, jeśli rosną wydatki i/lub maleją podatki.

Polityka ta ma charakter restrykcyjny, jeśli maleją wydatki i/lub rosną podatki.

Za politykę budżetową odpowiada rząd (Minister Finansów).

BUDŻET PAŃSTWA 2003 r.				MLD PLN	w %
DOCHODY	MLD PLN 152,1	% 100	WYDATKI	189,2	100
Z PODATKÓW	135,2	88,9	DOTACJE	105,8	55,6
VAT	60,4	35,7	FUS	28,3	14,9
AKCYZA	34,4	22,6	FER	15,0	7,9
CIT	14,1	9,3	OBSŁUGA DŁUGU PUBLICZNEGO	24,0	12,7
PIT	25,7	16,9
INNE	16,9	11,1	INNE	59,9	31,7
SALDO	-37,0

BUDŻET PAŃSTWA

Podstawowym instrumentem polityki budżetowej jest budżet państwa. Jest to zestawienie planowanych wydatków państwa i źródeł ich finansowania. Najważniejsze źródła finansowania, to: PODATKI (VAT, akcyza, podatek dochodowy od osób fizycznych i prawnych). Najważniejsze wydatki, to, między innymi: DOTACJE do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i Funduszu Emerytalno-Rentowego oraz OBSŁUGA DŁUGU PUBLICZNEGO.

Deficyt finansów publicznych jest pojęciem szerszym niż deficyt budżetowy, obejmuje on:

a) deficyt budżetu państwa

b) deficyty samorządów terytorialnych (gmin, województw, powiatów)

c) deficyty funduszy celowych (np.: funduszy ochrony środowiska)

Na podstawie wielkości deficytu budżetowego trudno jest wyciągnąć wnioski o charakterze polityki budżetowej, ponieważ: w okresie recesji rosną wydatki np.: na zasiłki dla bezrobotnych, a maleją wpływy z podatków, w okresie ożywienia występuje zjawisko odwrotne, ponadto ważne jest, czy wzrost wydatków jest wyższy od stopy inflacji. Innymi słowy - czy deficyt się zwiększy, czy zmniejszy.

Mechanizm oddziaływania polityki budżetowej na PKB:

AD

^{α β}

α NT

G

45⁰

YD (dochód do dyspozycji) = Y

Y_D= Y + (B-T)=Y-NT

t

=

NT

→

NT

=

t • N

Y

YD=Y- NT=Y - t • Y

YD=(1-t) • Y

C=C_A+KSK • Y

C'=C_A+ KSK • (1-t) • Y

KSK • (1-t) =KSK'

C'=C_A+ KSK` • Y

tgα=KSK

tgβ=KSK'

AD=C+I+G

NT- podatek netto

NT= B - T (płatności transferowe minus podatki)

t - stopa podatkowa netto, informuje jaką część dochodów zabiera państwo w postaci podatku.

Zadanie:

KSK=0,8 a t=0,2. Oblicz KSK'

KSK '= KSK • (1-t)

KSK '= 0,8 • (1-0,2)=0,8 • 0,8=0,64

(na wykresie linia zmieni kąt nachylenia i przesunie się do dołu)

MNOŻNIK WYDATKÓW RZĄDOWYCH - jest to stosunek przyrostu produkcji do powodującej go zmiany w wydatkach rządowych. Mnożnik ten informuje, o ile zwiększy się produkcja, jeśli wydatki rządowe zwiększą się o jednostkę, np.: o 1 zł.

MG	=	ΔY	=	1
					ΔG		1-KSK'

Zadanie:

Oblicz mnożniki dla KSK=0,8 i KSK'=0,64

MG	=	1
				1-KSK'

bez MG1	=	1	=	1	=	5
				1-0,8			0,2

bez MG2	=	1	=	1	=	2,78
				1-0,64			0,36

Jeżeli jest państwo to mnożnik jest mniejszy.

MNOŻNIK ZRÓWNOWAŻONEGO BUDŻETU

Zadanie

Wydatki rządowe są równe podatkom i wynoszą 200, KSK=0,7. Oblicz zmianę w globalnym popycie.

ΔG=ΔT=200 KSK=0,7

ZMIANY W AD
+ΔG	+200
-ΔC= KSK • Y	-0,7 • 200 = 140
EFEKT NETTO:	+60

Jeśli wzrost wydatków budżetowych jest w całości sfinansowany z podatków, to rośnie globalny popyt, ponieważ państwo wydatkuje całą kwotę, a gospodarstwa domowe część konsumują, a część oszczędzają.

AKTYWNA I PASYWNA POLITYKA BUDŻETOWA

Polityka budżetowa ma charakter aktywny, jeśli takie instrumenty, jak: podatki, ulgi podatkowe, ulgi inwestycyjne są świadomie wykorzystywane przez Rząd w celu kształtowania globalnego popytu.

Polityka budżetowa ma charakter bierny, jeśli instrumenty kształtujące globalny popyt, takie, jak: zasiłki dla bezrobotnych i progresywny system podatkowy uruchamiają się samoczynnie na mocy ustawy i samoczynnie kształtują globalny popyt. Instrumenty te nazywamy automatycznymi stabilizatorami.

OGRANICZENIA POLITYKI BUDŻETOWEJ:

1. ograniczenia o charakterze czasowym:

- potrzeba czasu na diagnozę sytuacji

- potrzeba czasu na podjęcie decyzji i wdrożenie jej

- potrzeba czasu aż się ujawnią skutki działania

2. negatywne skutki ekspansywnej polityki budżetowej - w dużym stopniu zależą od tego, w jaki sposób jest finansowany deficyt budżetowy. Jeśli jest finansowany przez „drukowanie” pieniędzy to pojawia się inflacja. Jeśli jest finansowany przez zaciąganie pożyczki na rynku finansowym, wówczas pojawia się efekt wypychania (wypierania).

EFEKT WYPYCHANIA - zaciąganie kredytu przez państwo na rynku finansowym prowadzi do wzrostu stóp procentowych, co ogranicza prywatną konsumpcję, inwestycje oraz eksport.

3. ograniczenia o charakterze strukturalnym - na przestrzeni lat nastąpiły zmiany w strukturze gospodarki, które osłabiły skuteczność polityki budżetowej:

- gospodarki są współzależne, co powoduje, że ekspansywna polityka budżetowa może prowadzić do wzrostu popytu na towary zagraniczne, a nie krajowe

- w gospodarce są monopole i silne związki zawodowe, w związku, z czym wzrost popytu może spowodować wzrost cen i płac a nie produkcji

- we współczesnej gospodarce bezrobocie ma charakter strukturalny i zwiększenie popytu nie ograniczy go.

BEZROBOCIE STRUKTURALNE - struktura popytu nie jest dostosowana do struktury podaży.

HANDEL MIĘDZYNARODOWY A GLOBALNY POPYT

Zależność między PKB a eksportem i importem:

Eksport ma charakter autonomiczny i jest niezależny od krajowego, import jest zależny od krajowego.

KSI - krańcowa skłonność do importu - informuje o ile wzrośnie import, jeśli dochód wzrośnie o jednostkę.

Wpływ handlu zagranicznego na globalny popyt:

Zadanie:

Oblicz przyrost globalnego popytu, jeśli przyrost wydatków rządowych jest równy 120 i jest w całości pokryty wpływami z podatków, KSK=0,8.

ΔG=120 ΔT=120 KSK=0,8

Zmiany w AD
+ ΔG	+ 120
- ΔC=KSK • Y	-0,8 •120 = 96
Efekt netto:	+24

Zadanie:

Zilustruj graficznie za pomocą linii AD co się stanie z PKB odpowiadającym równowadze, jeśli:

1. wzrośnie KSO:

α 45⁰

2. zmaleją podatki:

E

α 45⁰

Zadanie:

Ekspansywna polityka fiskalna i wzrost zadłużenia państwa może prowadzić do:

1. wzrostu inflacji

2. wzrostu stopy procentowej

3. spadku wydatków inwestycyjnych

4. spadku wydatków konsumpcyjnych

Zadanie:

Jeśli wzrost wydatków rządowych jest w całości sfinansowany z podatków, to popyt globalny i produkcja:

1. zwiększy się

2. nie zmieni się

3. spadnie

POLITYKA PIENIĘŻNA:

POLITYKA PIENIĘŻNA (MONETARNA) polega na oddziaływaniu na sytuację gospodarczą za pomocą podaży pieniądza.

Polityka ta ma charakter ekspansywny, jeśli rośnie podaż pieniądza, spadają stopy procentowe i rośnie globalny popyt.

Polityka ta ma charakter restrykcyjny, jeśli zmniejsza się podaż pieniądza, rosną stopy procentowe i spada globalny popyt.

Za politykę pieniężną jest odpowiedzialny Bank Centralny, w Polsce - Rada Polityki Pieniężnej.

1. PIENIĄDZ, JEGO FUNKCJE I RODZAJE

PIENIĄDZ - powszechnie akceptowany towar, który spełnia następujące funkcje:

• środka płatniczego

• miernika wartości

• środka tezauryzacji (gromadzenia bogactwa)

FORMY PIENIĄDZA:

1. PIENIĄDZ TOWAROWY (np.: papierosy, alkohol, złoto) - jest wart tyle, ile towar z którego został wykonany

2. PIENIĄDZ SYMBOLICZNY (np.: bilon, banknoty) - o jego wartości świadczy informacja na pieniądzu

3. PIENIĄDZ BEZGOTÓWKOWY - zapisy na koncie bankowym

4. SUBSTYTUTY PIENIĄDZA - np.: czeki, karty kredytowe, które spełniają funkcję środka płatniczego, ale nie spełniają funkcji środka tezauryzacji.

2. MIERNIKI PODAŻY PIENIĄDZA:

PODAŻ NOMINALNA PIENIĄDZA - jest to wartość pieniędzy znajdujących się w obiegu.

PODAŻ REALNA - jest to podaż nominalna podzielona przez wskaźnik cen.

PODAŻ REALNA	=	MS
				P

PŁYNNOŚĆ PIENIĄDZA - szybkość i pewność, z jaką daną formę pieniądza można zamienić na gotówkę.

MIERNIKI PODAŻY PIENIĄDZA:

M0 (BAZA MONETARNA) = gotówka w obiegu pozabankowym + rezerwy gotówkowe banków

M1 (PIENIĄDZ TRANSAKCYJNY) = gotówka w obiegu pozabankowym + wkłady na żądanie

3. SYSTEM BANKOWY

SYSTEM BANKOWY DZIELIMY NA:

• banki komercyjne

• Bank Centralny

Banki komercyjne zajmują się pośrednictwem finansowym, przyjmują depozyty i udzielają kredytów.

Bank Centralny spełnia następujące funkcje:

• kształtuje podaż pieniądza

• sprawuje nadzór nad bankami komercyjnymi, dba, żeby przestrzegały prawa, przyjmuje od nich depozyty i udziela im kredytów, przetrzymuje rezerwy gotówkowe

• zarządza długiem publicznym

• inne funkcje, np.: sterowanie kursem walutowym i zarządzanie rezerwami walutowymi.

4. KREACJA PIENIĘDZY PRZEZ BANKI KOMERCYJNE

Rezerwy gotówkowe banku - gotówka w kasach banku przetrzymywana w celu bieżącej obsługi klientów.

Stopa rezerw gotówkowych - jest to stosunek rezerw gotówkowych do depozytów

r	=	R
				D

Zadanie:

BC wyemitował 150 mld. złotych, z czego 50 mld. pozostało w obiegu pozabankowym, a 100 mld. wpłacono do banku komercyjnego. Wyznacz podaż pieniądza M1, jeśli stopa rezerw gotówkowych wynosi odpowiednio: 10, 20 i 25%, zakładając, że udzielone kredyty wracają do banku jako wkłady.

STOPA REZERW	WKŁADY			M1=C + D
		WPŁATA GOTÓWKOWA	UDZIELONE KREDYTY		RAZEM
10%	100	900	1000	1050
20%	100	400	500	550
25%	100	300	400	450

r=10%=0,1 R=90 r=20%=0,2 R=80 r=25%=2,5 R=75

1) D=R/r 2) D=R/r 3) D=R/r

D=90/0,1=900 D=80/0,2=400 D=75/0,25=300

r	=	R
				D
		D	=	R
				r

Z powyższego przykładu wynikają następujące konkluzje:

1. w wyniku działalności banku komercyjnego zwiększa się podaż pieniądza w obiegu, występuje efekt mnożnikowy kreacji pieniądza:

Kp	=	M1
				M0

M1 = Kp • M0

2. Zdolność banku do kreowania pieniądza zależy od wysokości stopy rezerw gotówkowych, im wyższa jest ta stopa, tym mniejsza zdolność banków do kreowania pieniądza.

KREACJA PODAŻY PIENIĄDZA

BAZA MONETARNA (M0=C + R)

C + R

Kp

=

M1

=

C+D

=

g• D+D

=

D(1+g)

=

1+g

M0

C+R

g•D+rD

D(g+r)

g+r

g	=	C		C= g •D
						D

r

=

R D

R= r • D

Kp = kreacja pieniądza

C = gotówka w obiegu pozabankowym

R = rezerwy gotówkowe banków

R = stopa rezerw gotówkowych

D = depozyty

g = skłonność podmiotów gospodarczych do przetrzymywania gotówki

CELE I INSTRUMENTY POLITYKI MONETARNEJ

Cele polityki pieniężnej dzielimy na:

• CELE FINALNE (stabilizacja cen, wzrost produkcji, wzrost zatrudnienia). Na te cele BC ma najmniejszy wpływ, ponieważ ich osiągnięcie zależy także od innych czynników, jak: polityka budżetowa czy koniunktura za granicą;

• CELE POŚREDNIE (podaż pieniądza, poziom stóp procentowych, poziom kursu walutowego). Na te cele BC ma większy wpływ niż na finalne;

• CELE BEZPOŚREDNIE - OPERCYJNE (podaż bazy monetarnej lub zadłużenie banków komercyjnych w Banku Centralnym). Na te cele BC ma największy wpływ.

M1 = Kp • M0 AD=f(r)

Instrumenty polityki pieniężnej:

1. Stopa rezerw obowiązkowych - jest to minimalna relacja rezerw gotówkowych banków do wkładów utrzymywana na mocy prawa przez banki komercyjne.

2. Operacje otwartego rynku - sprzedaż papierów wartościowych w celu ściągnięcia pieniędzy z rynku, albo skup papierów wartościowych od podmiotów gospodarczych w celu zwiększenia podaży pieniądza. Papiery te (bony pieniężne) są oprocentowane, a stopę ich oprocentowania nazywamy stopą referencyjną.

3. Operacje depozytowo-kredytowe. BC może przyjmować od banków komercyjnych depozyty oraz udzielać im kredytów. W Polsce jest tzw. kredyt redyskontowy udzielany pod zastaw weksli oraz kredyt lombardowy udzielany pod zastaw obligacji Skarbu Państwa.

4. Inne instrumenty, np.: zakaz koncentracji kredytów jednego podmiotu gospodarczego w jednym banku.

POPYT NA PIENIĄDZ

Ceną pieniądza jest stopa procentowa.

Występuje odwrotna zależność między wysokością stopy procentowej a popytem na pieniądz, ponieważ im wyższa jest stopa procentowa, tym większy jest koszt utrzymywania pieniądza w formie odsetek, które by się uzyskało po wpłaceniu pieniędzy na oprocentowane konto. Przy danym poziomie stóp procentowych, zapotrzebowanie na pieniądz zależy od wielkości PKB, wzrost PKB przesuwa krzywą popytu w prawą stronę, spadek PKB - w lewą stronę.

RÓWNOWAGA NA RYNKU PIENIĄDZA:

nadwyżka podaży A B

BC zwiększa podaż pieniądza > stopa procentowa maleje

BC zmniejsza podaż pieniądza > stopa procentowa rośnie

Jeżeli spadną ceny będzie ten sam efekt.

Jeśli wzrośnie PKB to stopa procentowa też rośnie.

Jeśli rośnie PKB to rośnie popyt na pieniądz i przy danej podaży pieniądza rosną stopy procentowe. Jeśli spada PKB - występuje efekt odwrotny.

Zadanie:

Baza monetarna (MO) obejmuje:

1. gotówkę w obiegu pozabankowym

2. rezerwy gotówkowe banków

3. wkłady na żądanie

4. wkłady terminowe

Zadanie:

Oblicz mnożnik kreacji pieniądza, jeśli:

MO = 100, M1=150

Kp	=	M1	=	150	=	1,5
							M0		100

Zadanie:

Depozyty na żądanie wynoszą (D): 125, gotówka w obiegu (C): 35, rezerwy gotówkowe (R): 25. Oblicz M0, M1 i mnożnik kreacji pieniądza.

M0 = C + R = 35 + 25 = 60

M1 = C + D = 35 + 125 = 160

Kp	=	M1	=	160	=	2,66
							M0		60

Zadanie:

Stopa rezerw gotówkowych banku, to stosunek rezerw gotówkowych do:

1. wkładów

2. kapitału akcyjnego

3. zysków

4. strat

Zadanie:

Politykę pieniężną prowadzi:

1. Minister Finansów

2. Bank Centralny

3. Minister Gospodarki

4. Komisja Papierów Wartościowych

Zadanie:

BC może wpływać na podaż pieniądza za pomocą:

1. stopy rezerw obowiązkowych

2. skupu papierów wartościowych

3. sprzedaży papierów wartościowych

4. obniżania podatku dochodowego

MODEL IS- LM

45⁰

Wielkość PKB wpływa na wysokość stóp procentowych, a stopy procentowe wpływają na wielkość PKB.

1. RYNEK PIENIĘŻNY A RYNEK DÓBR

Mechanizm transmisyjny wyjaśnia, w jaki sposób zjawiska na rynku pieniężnym wpływają na sytuację na rynku dóbr (wielkość PKB):

Wzrost podaży pieniądza → spadek stóp procentowych → wzrost konsumpcji i PKB

E2


E1 ΔY 45⁰

AD = C + I + G + NX

C = Ca + KSK • Y

I = e - dR

e = czynnik niezależny od stopy procentowej

NX = g - mY - dR

g= czynnik autonomiczny, niezależny od tego co się dzieje w kraju

m, d = elastyczności

Eksport netto: NX =X - M

Zwiększenie podaży pieniądza przez BC powoduje zmniejszenie stóp procentowych, co z kolei powoduje wzrost globalnego popytu i produkcji oraz wzrost popytu na pieniądz.

Skuteczność polityki pieniężnej ogranicza efekt tłumienia: wzrost podaży pieniądza → spadek stopy procentowej → wzrost globalnego popytu i produkcji, co z kolei powoduje wzrost popytu na pieniądz, wzrost stóp procentowych oraz ograniczenie globalnego popytu i produkcji.

Oddziaływanie sytuacji na rynku dóbr na rynek pieniężny, przykładowo:

Ekspansywna polityka pieniężna prowadzi do wzrostu globalnego popytu i produkcji, co powoduje, że na rynku pieniężnym rośnie popyt na pieniądz, (ponieważ zależy on od wielkości PKB) i rosną stopy procentowe.

Restrykcyjna polityka budżetowa wywołuje odwrotny efekt (prowadzi do spadku globalnego popytu i produkcji, co powoduje, że na rynku pieniężnym maleje popyt na pieniądz i spadają stopy procentowe).

EFEKT WYPYCHANIA: ekspansywna polityka budżetowa → wzrost globalnego popytu i produkcji → wzrost popytu na pieniądz → wzrost stopy procentowej → spadek globalnego popytu i produkcji.

2. Linia IS

Linię IS wyznaczają wszystkie kombinacje stóp procentowych i PKB, przy których jest równowaga na rynku dóbr. Zmienną objaśnianą jest PKB, a objaśniającą jest stopa procentowa.

E2

E1

45⁰

A

B

Linia IS jest nachylona ujemnie, co oznacza, że jest odwrotna zależność między wysokością stopy procentowej a wielkością PKB, to znaczy, że spadek stopy procentowej prowadzi do wzrostu PKB i odwrotnie. Kąt nachylenia linii IS zależy od wrażliwości globalnego popytu na zmianę stopy procentowej oraz od wielkości mnożnika. Jeśli popyt jest wrażliwy, a mnożnik duży, to krzywa IS jest spłaszczona. Jeśli popyt jest niewrażliwy, a mnożnik mały, to krzywa IS jest stroma.

Ekspansywna polityka budżetowa przesuwa krzywą IS w prawą stronę, co oznacza, że przy tym samym poziomie stóp procentowych jest większa produkcja.

Restrykcyjna polityka budżetowa przesuwa krzywą IS w lewą stronę, co oznacza, że przy tym samym poziomie stóp procentowych jest mniejsza produkcja.

Zadanie:

Linia IS przesuwa się w prawo, jeśli:

a) rosną wydatki rządowe

b) spadają podatki

c) rośnie podaż pieniądza

d) żaden z powyższych

3. Linia LM

Linię LM wyznaczają wszystkie kombinacje PKB i stopy procentowe, przy których jest równowaga na rynku pieniężnym. Zmienną objaśnianą jest stopa procentowa, a zmienną objaśniającą jest wielkość PKB.

Linia LM jest nachylona dodatnio, ponieważ wzrost PKB zwiększa popyt na pieniądz, co przy stałej podaży pieniądza prowadzi do wzrostu stopy procentowej.

Kąt nachylenia linii LM zależy od wrażliwości popytu na pieniądz, na zmiany w PKB i stopy procentowej. Linia jest stroma, jeśli popyt na pieniądz jest wrażliwy na zmiany PKB i niewrażliwy na zmianę stopy procentowej.

Ekspansywna polityka pieniężna przesuwa linię LM w prawo, restrykcyjna - w lewo.

RÓWNOWAGA NA RYNKU DÓBR I RYNKU PIENIĘŻNYM:

E

Równowaga na rynku dóbr i rynku pieniężnym występuje dla takiego poziomu stopy procentowej i wielkości produkcji, przy której linia IS przecina się z linią LM ponieważ na linii IS jest zawsze równowaga na rynku dóbr, a na linii LM jest zawsze równowaga na rynku pieniężnym.

W gospodarce są siły, które prowadzą samoczynnie do takiego stanu równowagi.

4. Zarządzanie globalnym popytem

EKSPANSYWNA POLITYKA

FISKALNA (BUDŻETWOWA) MONETRANA (PIENIĘŻNA)

RESTRYKCYJNA POLITYKA

FISKALNA (BUDŻETWOWA) MONETRANA (PIENIĘŻNA)

Zadanie:

Zilustruj graficznie za pomocą modelu IS-LM jednoczesną politykę monetarną i fiskalną.

3

2

MAKRO_ĆWICZENIA_sem II

MAKRO_ĆWICZENIA_sem II

PNB- produkt narodowy brutto

PNN - produkt narodowy netto

C - konsumpcja gospodarstw domowych

I - inwestycje (wydatki przedsiębiorstw)

G - wydatki rządowe

X - eksport

M - import

Δ - zmiana

t - okres czasu

C - konsumpcja (zależna i niezależna od dochodu)

CA - konsumpcja autonomiczna

Y - dochód

ΔY - zmiana w Y

ΔC - zmiana w C

C = Ca + KSK • Y

tgα=KSK

C

B

A

Ca

Y

Y1 Y2

C

C

C'

Ca

Ca'

Y

C

C'

C

Ca'

Ca

Y

C

C

C'

Ca

β

α

Y

S

S= -Ca + KSO • Y

tgα=KSO= ΔS

ΔY

∆S

α

∆Y

Ca-

0

α

Y = PKB

R

R - realna stopa procentowa

I - inwestycje

D - elastyczność „I” względem „R”

e - inwestycje niezależne od „R”

A

I= d - eR

R1

R2

B

I

I

I = IA

PKB (Y)

AD - popyt globalny

B

AD =C + I

AD

I

Ca

A

C = Ca + KSK • Y

tgα=KSK= ΔC

ΔY

Ca

Y1 Y2 PKB (Y)

AD'

AD

B

AD =C + I

AD2

AD1

A

Y1 Y2 PKB (Y)

linia pomocnicza

AD

AD = C + I

Y1 YE Y2 Y* PKB(Y)

AD' =C + I +ΔI

E2

AD

ΔI

AD=C+I

0 Y1 Y2 PKB (Y)

AD = C + I

Y1 YE Y2 Y* PKB(Y)

AD2

AD3

AD1

AD1=C+I

AD2=C+I+G

AD3=C'+I+G

Y1 Y3 Y2 PKB(Y)

* bez państwa

* z państwem

KSK” krańcowa skłonność do konsumpcji dóbr krajowych

KSK' z dochodu rozporządzanego

AD

Tgα=KSK

KSK + KSO = 1

KSK' = (1 - t) KSK

AD'

Y1

E

AD

PKB

AD'

AD

AD

PKB

Y1 Y2

M0= C + R

M1 = C + D

M2 = M1 + WKŁADY

TERMINOWE

M3 = M2 + INNE

FORMY

PIENIĄDZA

PIENIĄDZA

C - gotówka w obiegu

pozabankowym

D - wkłady na żądanie

R - rezerwy gotówkowe

Banków

M1

M2

M3

M0

M1

C + D

MD	=	K • Y- hR
P

M_D = (K • Y- hR) • P

M= pieniądz

M_D = popyt na pieniądz

Y = produkcja

R= stopa procentowa

k i h = elastyczności

P= ceny

M_D

M_D'

B

A

M1 M2 M

Stopa procentowa

r2

r1

MS	realna podaż pieniądza
P

M_S = podaż pieniądza

M_D = popyt na pieniądz

r= stopa procentowa

M_S1 M_S M_S2 M_S

P

nadwyżka popytu

MS

MD

E

M_S

M_D

r

r2

rE

r1

M_D

M_S M_S' M_S

P

r

r1

r0

MD1 = f(PKB1)

MD2 = f(PKB2)

PKB2 > PKB1

M_D2

MD1 = f(r, PKB1)

MD2 = f(r, PKB2)

PKB2 > PKB1

MD2

MD1

M_D1

M_S1 M_S

P

r

r2

r1

AD

M_D1

M_D2

M_D1

M_S1 M

R

r2

r1

AD

AD2

AD1

PKB

AD2

AD1

M0 M1 M Y1 Y2 PKB

R AD

MD2 f(Y2)

M1 f(Y1)

M_D1

r2

r1

AD2

AD1

AD

Y1 = f (r2)

Y2 = f (r1)

Y1 Y2 PKB

R

r2

r1

IS

Y1 YR PKB

LM

R

RE

IS

PKB

YE

LM1

R R

LM

LM2

r2

r1

r2

r1

IS2

IS

IS1

Y1 Y2 PKB Y1 Y2 PKB

LM2

R R

LM

LM1

r2

r1

r2

r1

IS1

IS

IS2

Y1 Y2 PKB Y1 Y2 PKB

LM1

LM2

r2

r1

IS2

IS1

Y1 Y2 Y3 PKB

---