Inżynieria wodna w planowaniu przestrzennym miast

1. Infrastruktura techniczna jednostek osadniczych:

1. Infrastruktura wodna:

• wodociągi: zaopatrzenie w wodę - ujmowanie, uzdatnianie, gromadzenie, rozsyłanie wody;

• kanalizacja: usuwanie i unieszkodliwianie ścieków - zbieranie, prowadzeni i oczyszczanie ścieków;

• gospodarka wodna: regulacja cieków, ochrona przeciwpowodziowa, rowy odwadniające, melioracje, kształtowanie stosunków wodnych.

Infrastruktura obsługowa:

• oczyszczanie miasta: usuwanie, transport, gromadzenie i utylizacja odpadów stałych i płynnych;

• telekomunikacja: łączność przewodowa i bezprzewodowa;

• oświetlenie zewnętrzne: oświetlenie ulic, placów i obiektów.

• Infrastruktura energetyczna:

• ciepłownictwo: wytwarzanie i rozsyłanie ciepła, wykorzystanie wód geotermalnych;

• gazownictwo: gazociągi wysokiego ciśnienia, rozsyłanie gazu ziemnego średniego i niskiego ciśnienia, rozlewanie i dystrybucja gazu płynnego;

• elektroenergetyka: przesyłanie prądu o napięciu 220÷700 kV, rozsyłanie prądu o napięciu do 110 kV;

• przesyłanie paliw płynnych: rurociągi ropy naftowej i produktów naftowych.

• Infrastruktura transportowa:

• drogownictwo: ulice, place, drogi, wiadukty, mosty, tunele, autostrady;

• transport publiczny: metro, tramwaje, koleje, autobusy;

• inżynieria ruchu: regulacja ruchu, pomiary natężenia, pasy ruchu i ich rozrząd, oznakowanie poziome i pionowe.

2. Standardy obsługi inżynieryjnej.

Standardy obsługi inżynieryjnej, współcześnie oczekiwane w miastach:

1. Zaopatrzenie w wodę z wodociągu publicznego - 95÷97 % ludności i obiektów użyteczności publicznej.

2. Usuwanie ścieków:

• kanalizacja - 90 % ludności,

• wywóz ze zbiorników bezodpływowych - dla wszystkich obiektów niepodłączonych do kanalizacji.

3. Zaopatrzenie w gaz ziemny przewodowy - dla przeważającej liczby mieszkańców.

4. Zdalne zaopatrzenie w ciepło w okresie grzewczym - powszechne w dzielnicach centralnych i w większych osiedlach budownictwa wielorodzinnego.

5. Zaopatrzenie w energię elektryczną - 100 % ludności i obiektów użyteczności publicznej.

6. Telefony stacjonarne - 50÷70 linii dla 100 mieszkańców.

Składniki oceny standardu dla potrzeb planowania przestrzennego:

• dostępność obsługi - odsetek ludności korzystającej z dostawy medium;

• jakość obsługi;

• pewność dostawy.

3. Symbole literowe obiektów inżynierii miejskiej zamieszczane na planach zagospodarowania przestrzennego:

• WS - wody powierzchniowe (stawy, rowy, kanały, jeziora, rzeki);

• W - obiekty wodociągowe (ujęcia, zbiorniki, pompownie, stacje uzdatniania wody);

• K - obiekty kanalizacyjne (pompownie, zbiorniki retencyjne ścieków, oczyszczalnie ścieków);

• O - obiekty usuwania nieczystości - gospodarki odpadami (wysypiska, kompostownie, stacje zlewne);

• C - obiekty ciepłownicze (kotłownie, przepompownie);

• G - obiekty gazownicze (stacje redukcyjno-pomiarowe, tłocznie);

• E - obiekty elektroenergetyczne (elektrownie, główne punkty zasilania, stacje energetyczne);

• T - obiekty telekomunikacyjne (centrale miejscowe i międzymiastowe, stacje bazowe telefonii komórkowej).

4. Podstawowe wymagania prawa wodnego (ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne, Dz. U. Nr 115, poz. 1229 z późn. zm.), mające zastosowanie w planowaniu przestrzennym:

1. Każda woda ma swojego właściciela - jest nim Skarb Państwa albo osoba prawna albo osoba fizyczna (art. 10 ust. 1). Grunty pokryte wodami powierzchniowymi stanowią własność właściciela tych wód w granicach określonych liniami brzegów (art. 14 ust. 1).

2. Wszystkie wody będące własnością Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego są wodami publicznymi (art. 10 ust. 2). Tylko wody stojące oraz wody w rowach znajdujące się w granicach nieruchomości gruntowej, stanowią własność właściciela tej nieruchomości (art. 12).

3. Linię brzegu dla cieków naturalnych i jezior stanowi linia wyznaczona przez właściwy organ administracji (art. 15 ust. 2).

4. Zabrania się grodzenia wód, czyli ograniczania dostępu do powierzchniowych wód publicznych (art. 27 ust 1). Wyjątkiem są: rowy, stawy hodowlane oraz odcinki objęte strefą ochronną zakładów wodociągowych lub urządzeń pietrzących.

5. Właściciel gruntu nie może odprowadzać wód oraz ścieków na grunty sąsiednie.

6. Aglomeracje o równoważnej liczbie mieszkańców powyżej 2000 powinny być wyposażone w sieci kanalizacyjne dla ścieków komunalnych zakończone oczyszczalniami ścieków (art. 43 ust. 1). Aglomeracja - teren, na którym zaludnienie lub działalność gospodarcza są wystarczająco skoncentrowane, aby ścieki komunalne były zbierane i przekazywane do oczyszczalni ścieków.

7. Mogą być ustanawiane (art. 51÷61):

• strefy ochrony bezpośredniej ujęć wody,

• strefy ochrony pośredniej ujęć wody,

• obszary ochronne zbiorników wód śródlądowych.

8. Na obszarach bezpośredniego zagrożenia powodzią obowiązują obostrzenia w zagospodarowaniu (art. 83 ust. 1).

9. Plany ochrony przeciwpowodziowej regionu wodnego uwzględnia się w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego (art. 118).

10. Każde ujęcie wody podziemnej o głębokości przekraczającej 30 m (art. 124 pkt 5) albo o wydajności ponad 5 m³ na dobę (art. 36 ust. 3 pkt 2) wymaga pozwolenia wodnoprawnego i rejestracji dopuszczającej eksploatację.

5. Zagrożenia powodziowe:

1. strefa małego zagrożenia powodziowego - wezbrana woda po wystąpieniu z koryta rzeki zalewa teren do poziomu występującego (statystycznie) raz na 20 lat;

2. strefa średniego zagrożenia powodziowego - wezbrana woda zalewa teren do poziomu występującego raz na 50 lat;

3. strefa wielkiego zagrożenia powodziowego - wezbrana woda zalewa teren do poziomu występującego raz na 100 lat - osiąga granicę zasięgu wielkiej wody.

W planach zagospodarowania przestrzennego należy wskazać granice zasięgu wielkiej wody. Na terenach zalewowych nie należy wznosić budowli i sadzić drzew lub krzewów utrudniających przepływ wód powodziowych i spływ lodów.

Na terenach zalewowych dopuszcza się budowę przewodów podziemnych, osadników wód opadowych, rowów i kanałów oraz dróg lokalnych - pod warunkiem, że nie będą ograniczać przepływu wód wezbranych. Urządzanie terenów zalewowych oraz wznoszenie obiektów budowlanych może odbywać się wyłącznie za zgodą regionalnego zarządu gospodarki wodnej.

Projekt studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz projekty miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego należy uzgodnić z regionalnym zarządem gospodarki wodnej.

Wały przeciwpowodziowe wznosi się, aby zintensyfikować użytkowanie terenów i ochronić je przed niszczącą siłą powodzi. Wysokość korony wału wyznaczana jest wymaganym stopniem zabezpieczenia budowli, urządzeń terenowych, gleby i upraw przed uszkodzeniami i zniszczeniami. Im teren jest wartościowszy, tym lepiej powinien być chroniony.

Zasady ochrony wałami przeciwpowodziowymi:

• wielkie miasta - chroni się przed wodą zdarzającą się raz na 500÷1000 lat;

• średnie miasta - chroni się przed wodą zdarzającą się raz na 200 lat;

• małe miasta, wsie i doliny użytkowane rolniczo - chroni się przed wodą zdarzającą się raz na 100 lat.

Na terenach międzywala (to jest przeznaczonych do zalewania) nie należy wznosić budowli i sadzić drzew lub krzewów utrudniających przepływ wód powodziowych i spływ lodów. Dopuszcza się natomiast budowę przewodów podziemnych oraz dróg lokalnych - wyłącznie za zgodą regionalnego zarządu gospodarki wodnej.

6. Spiętrzenia wody.

Zagrożenia, mogące być skutkiem utworzenia na cieku wodnym zbiornika wody spiętrzonej:

• powstawanie przesiąków na tereny okoliczne;

• ograniczenie przepływu wody w korycie rzeki poniżej spiętrzenia;

• zagrożenia dla terenów położonych poniżej spiętrzenia w przypadku katastrofy.

Lokalizacja zbiornika rekreacyjnego na cieku wodnym przepływającym przez miasto:

• poniżej miasta - lokalizacja niewskazana;

• powyżej miasta - lokalizacja wskazana.

Dla obszarów zurbanizowanych, położonych poniżej większych zbiorników zaporowych, należy tak kształtować zagospodarowanie terenu, aby zminimalizować ewentualne szkody fali niszczącej.

7. Zagospodarowanie terenów w otoczeniu wód stojących.

W Polsce powinien być umożliwiony powszechny dostęp do wód - w tym celu w planie zagospodarowania przestrzennego powinien być pozostawiony wolny pas terenu wzdłuż linii brzegowej.

Atrakcyjność miejsc nad jeziorami i zbiornikami zaporowymi jest powodem lokalizowania tam obiektów wypoczynkowych, sportowych i turystycznych oraz budownictwa jednorodzinnego. Na zagospodarowanych w ten sposób terenach problemem stają się ścieki, ponieważ użytkownicy dążą do pozbycia się ich indywidualnie, w sposób dla nich najwygodniejszy. Najskuteczniejszym sposobem zabezpieczenia akwenu przed przedostawaniem się do niego ścieków jest budowa kanalizacji opaskowej wzdłuż jego brzegów.

8. Rodzaje ścieków wprowadzanych do wód:

• ścieki nieoczyszczone,

• ścieki oczyszczone (wody pościekowe),

• wody opadowe,

• zrzuty przypadkowe,

• spływy z pól nadmiernie nawożonych i chemizowanych,

• opady pyłów przemysłowych i kwaśnych deszczów,

• obumarłe resztki roślin z otoczenia rzek.

9. Ujmowanie wód powierzchniowych.

Klasy czystości wód powierzchniowych:

• klasa I - do zaopatrzenia ludności i dla przemysłu wymagającego wody wysokiej jakości;

• klasa II - dla przemysłu niespożywczego i do kąpieli;

• klasa III - do nawodnień rolniczych i dla przemysłu o niskich wymaganiach dla jakości wody.

Najczęściej stosowane sposoby ujmowania wody z rzeki:

• ujęcie brzegowe,

• ujęcie zatokowe,

• ujęcie infiltracyjne,

• ujecie z nurtu,

• ujęcie poddenne.

Zagrożenia dla wód powierzchniowych ujmowanych z rzek lub zbiorników zaporowych:

• zanieczyszczenia stałe lub falowe z terenu zlewni,

• zjawiska lodowe zimą,

• rozwój organizmów (planktonu) latem,

• sabotaż.

Strefy ochronne dla ujęć wód powierzchniowych:

1. strefa ochrony bezpośredniej:

• w terenie płaskim zazwyczaj około 50 m;

2. strefa ochrony pośredniej:

• na odległość 12 godzin przepływu wody,

• do wałów przeciwpowodziowych,

• od brzegów rzeki w odległościach zależnych od spadku terenu, przepuszczalności gruntu i jego pokrycia szatą roślinną.

Zasady zagospodarowania stref ochronnych:

1. Rozsądne ograniczanie wszelkiej działalności na terenie strefy ochronnej.

2. Konsekwentne egzekwowanie ustanowionych ograniczeń w strefie ochronnej.

3. Objęcie dozorem urbanistycznym i sanitarnym terenów otaczających strefę ochronną.

10. Ujmowanie wód podziemnych.

Pochodzenie zanieczyszczeń wód gruntowych:

• zakopywanie odpadków,

• nieszczelne doły gnilne,

• nieszczelne zbiorniki ścieków,

• nieszczelne kanały sieci miejskich i przemysłowych,

• rozlewnie chemikaliów i produktów ropopochodnych,

• nadmierne stosowanie nawozów sztucznych,

• składowiska odpadów miejskich i przemysłowych,

• opady pyłów przemysłowych,

• wody deszczowe nasycone gazami przemysłowymi.

Główne Zbiorniki Wód Podziemnych (GZWP) - duże struktury geologiczne, zawierające nieskażone wody podziemne. Przyporządkowane są do obszarów właściwych dorzeczy, z nadanymi nazwami i numerami. Ich lokalizację obowiązkowo przedstawia się w planach zagospodarowania przestrzennego województw oraz w gminnych opracowania planistycznych. Na terenie Polskich wydzielonych jest ponad 180 GZPW.

Na terenach GZWP ustanawia się liczne ograniczenia w zagospodarowaniu przestrzennym - między innymi zakazy prowadzenia określonych rodzajów produkcji lub działalności magazynowej, zmiany gospodarki rolnej, ograniczenia w rozwoju niektórych miejscowości oraz inne obostrzenia w zakresie podobnym do obostrzeń w strefie ochrony pośredniej ujęć wody.

W Polsce 70 % wód podziemnych czerpie się z utworów czwartorzędowych, a z utworów trzeciorzędowych, kredowych i starszych po 10 %. Ponieważ zasoby wód czwartorzędowych są najintensywniej eksploatowane, ich ochrona jest szczególnie ważnym zadaniem, uwzględnianym również w planowaniu przestrzennym.

Wody podziemne ujmowane są:

• płytkie - studniami kopanymi lub wkręcanymi,

• głębsze - studniami wierconymi.

Dla poboru większych ilości wody buduje się zespoły wielu studzien, usytuowanych w stosunku do siebie w zależności od warunków hydrogeologicznych i kierunku spływu wód podziemnych.

Zasady sytuowania ujęć wód podziemnych dla zaopatrzenia miast:

• na dalekim przedpolu zabudowy miasta;

• wskazana lokalizacja w pobliżu lasów, ale z uwzględnieniem wpływu eksploatacji wód na egzystencję lasu;

• w terenie, gdzie wykluczono istnienie dawnych wysypisk śmieci lub cmentarzy;

• z uwzględnieniem dobrego wkomponowania w krajobraz.

Strefy ochronne dla ujęć wód podziemnych.

1. strefa ochrony bezpośredniej:

• wokół studni - powierzchnia szczelna i ogrodzenie terenu;

2. strefa ochrony pośredniej:

• niedopuszczenie do powstania emiterów zanieczyszczeń w sąsiedztwie strefy ochrony bezpośredniej,

• zatrzymanie w złożu filtracyjnym ewentualnych przypadkowych zanieczyszczeń.

Rozróżnia się wewnętrzną i zewnętrzną strefę ochrony pośredniej. W wewnętrznej strefie ochrony pośredniej zabrania się budowy:

• osiedli mieszkaniowych i obozowisk,

• dróg publicznych i parkingów,

• zakładów przemysłowych,

• ferm hodowlanych,

• cmentarzy i grzebowisk,

• wylewisk ścieków,

• wysypisk odpadów,

• magazynów i składów produktów ropopochodnych,

• rurociągów produktów ropopochodnych,

• własnych ujęć wód podziemnych.

Z zewnętrznej strefy ochrony pośredniej można zrezygnować, jeżeli ciągłą warstwa utworów nieprzepuszczalnych stanowi dobrą izolację przed zanieczyszczeniami.

Wprowadzając ograniczenia w zagospodarowaniu strefy zewnętrznej należy szczególną uwagę zwrócić na rurociągi i magazyny produktów ropopochodnych oraz stacje benzynowe, gdyż produkty naftowe po przedostaniu się do gruntu utrzymując się na powierzchni zwierciadła wody, pozostają tam latami i przemieszczają się na bardzo duże odległości.

11. Uzdatnianie wody.

Wodzie przeznaczonej dla wodociągów publicznych stawia się trzy rodzaje wymagań:

• wymagania bakteriologiczne - woda nie może przenosić drobnoustrojów wywołujących choroby zakaźne;

• wymagania organoleptyczne - woda nie może wywoływać u konsumenta niechęci do spożycia, a więc musi być pozbawiona dostrzegalnego zapachu, smaku, barwy i mętności;

• wymagania chemiczne - skład chemiczny wody nie może wywoływać niekorzystnych następstw zdrowotnych u ludzi oraz nie może naruszać struktury materiałów, z których wykonany jest system wodociągowy.

Uzdatnianie wody polega na usuwaniu z wody substancji niepożądanych. Woda przeznaczona do celów spożywczych musi być pozbawiona nadmiaru:

• żelaza,

• manganu,

• chlorków,

• siarczanów,

• azotynów,

• azotanów,

• mikroorganizmów.

Stację uzdatniania wody lokalizuje się możliwie blisko ujęcia. Stacja uzdatniania produkująca wodę dla wodociągów publicznych musi być odizolowana od otoczenia i chroniona przed wejściem osób nieupoważnionych. Zwykle stosuje się ogrodzenie i kilkudziesięciometrowy pas zieleni izolacyjnej wokół przestrzeni produkcyjnej.

Zasadniczymi obiektami na terenie stacji uzdatniania wody są:

• hala filtrów;

• pompownia;

• chlorownia;

• zbiorniki wody czystej;

• warsztat, kotłownia, magazyn, garaż;

• laboratorium i część administracyjno-socjalna.

W miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego należy wskazywać nie tylko ujęcia wody, ale także stacje uzdatniania, zarówno istniejące jak i planowane.

Końcowym etapem jest zawsze dezynfekcja wody, ze względu na potrzebę:

• ostatecznej likwidacji bakterii, które przedostały się w trakcie procesu uzdatniania,

• zabezpieczenie czystości wody na czas jej przebywania w sieci.

Stosowane są dwa rodzaje środków dezynfekujących:

• ozon - działa natychmiast, lecz szybko zanika, nie można go produkować na skalę przemysłową i przechowywać;

• chlor - spełnia wszystkie wymagania i jest powszechnie stosowany na świecie.

W małych stacjach uzdatniania wody stosuje się podchloryn sodu lub wapno chlorowane. W stacjach o dużej wydajności stosuje się chlor gazowy, przewożony i składowany w stalowych butlach i beczkach.

Chlor jest gazem silnie trującym, a jako cięższy od powietrza, rozprzestrzenia się przy ziemi wypełniając zagłębienia. Ze względu na te właściwości, w bezpośrednim sąsiedztwie chlorowni i magazynów nie powinny znajdować się miejsca pobytu ludzi. Planując usytuowanie obiektów, należy brać pod uwagę kierunek przeważających wiatrów i ukształtowanie terenu.

12. Dostawa wody.

Ze stacji uzdatniania woda podawana jest przewodem dosyłowym do sieci wodociągowej. W jej skład wchodzą:

• przewody magistralne (magistrale) - o średnicy 300÷1200 mm,

• przewody rozbiorcze - o średnicy 100, 150, 200 i 250 mm.

Magistrale i przewody rozbiorcze tworzą obwody (pierścienie), dzięki czemu każdy odcinek ma możliwy dwustronny dopływ, istotny w razie awarii. Podłączeń budynków dokonuje się wyłącznie do przewodów rozbiorczych.

Pompownie, pobierające wodę zdezynfekowaną i następnie tłoczące ją do sieci, umieszczane są w stacjach uzdatniania. Zazwyczaj zapewniają one ciśnienie wystarczające do zaopatrzenia budynków wielokondygnacyjnych do 4 pięter. W przypadku budynków wyższych montuje się pompę z hydroforem lub inne urządzenia wspomagające. Dla obszaru miasta, w którym ciśnienie wody jest niewystarczające, buduje się dodatkową pompownię, zwaną pompownią sieciową.

Pompownie mogą być emitorami uciążliwego hałasu i dlatego należy je izolować od miejsc stałego pobytu ludzi. W tym celu należy zachowywać odpowiednie odległości i stosować gęstą zieleń. Ponieważ w pompowniach nie dochodzi do kontaktu wody z powietrzem, nie wymagają one innych stref ochronnych.

Zbiorniki wodociągowe lokalizuje się:

• przy stacjach uzdatniania wody albo

• wykorzystując wzniesienia terenowe powyżej zabudowy miasta.

Zbiorniki wodociągowe mogą stwarzać uciążliwości dla otoczenia (wypychane ze zbiornika powietrze może powodować rozchodzenie się zapachu chloru), a powietrze zasysane z zewnątrz może pogarszać jakość wody (zanieczyszczenia przez pyły i spaliny samochodowe). Zbiorniki wodociągowe otacza się strefą ochronną, dostosowując jej szerokość do:

• warunków otoczenia,

• liczby i pojemności zbiorników.

W miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego należy przewidzieć ogólnodostępne punkty czerpalne wody. Należy je lokalizować:

• w środku osiedli mieszkaniowych;

• przy trasach drogowych, na ogólnodostępnych parkingach.

13. Wody geotermalne.

W Polsce dostępne wody geotermalne występują na około 40 % powierzchni kraju. Ujęcia geotermalne są zazwyczaj oparte na otworach badawczych wykonywanych przy poszukiwaniach ropy naftowej i gazu lub celowo wykonanych w celu uzyskania dostępu do gorących wód.

Gorącą wodę z otworu wiertniczego kieruje się do wymiennika, z którego ciepło jest przesyłane do ciepłowni miejskiej. Wykorzystane (schłodzone) wody powinny wracać do otworu chłonnego (szczególnie wody zasolone). Należy unikać kierowania wykorzystanych wód do wód powierzchniowych.

W studium uwarunkowań i kierunków rozwoju gminy należy ocenić, czy miejscowość ma szansę korzystania z wód geotermalnych oraz czy jest to ekonomicznie uzasadnione.

14. Kanalizacja ściekowa.

Ścieki odprowadza się przewodami:

1. kanalizacji rozdzielczej, mającej osobne kanały:

• ściekowe (sanitarne) - prowadzące odpływy gospodarczo-bytowe i poprodukcyjne,

• deszczowe - odprowadzające wody opadowe;

2. kanalizacji ogólnospławnej - prowadzącej tymi samymi przewodami zmieszane oba rodzaje ścieków.

Pod względem sposobu transportu ścieków gospodarczo-bytowych rozróżnia się kanalizację:

• grawitacyjną,

• ciśnieniową,

• podciśnieniową.

W sieci kanalizacyjnej główny przewód zbierający ścieki od kilku dopływających do niego kanałów nazywany jest kolektorem. Zwykle wyodrębnia się kolektor główny, prowadzący bezpośrednio do oczyszczalni ścieków i prowadzące do niego kolektory boczne.

Aby utrzymać wynikającą z siły grawitacji samoczyszczącą prędkość przepływu ścieków, zapobiegającą gromadzeniu się osadów, kanały muszą być ułożone ze spadkiem. Minimalne zagłębienie kanałów nie powinno być mniejsze niż 2,7 mm, zaś maksymalne zagłębienie kanałów nie powinno być większe niż 6÷7 m. Przy większym zagłębieniu należy stosować przepompownie ścieków. Dla zmniejszenia ilości przepompowni usytuowanie kanałów należy dostosować do ukształtowania terenu.

W miastach o urozmaiconej konfiguracji terenu pompownie są konieczne do przerzucenia ścieków przez wododział dzielący dwie zlewnie, jeśli nie ma innej drogi dla ich ekonomicznego odprowadzenia. Konieczność przekroczenia siecią kanalizacyjną przez wododział może być progiem hamującym rozwój miasta w tym kierunku.

Przepompownie ścieków, szczególnie budowane w pierwszej połowie XX wieku oraz przepompownie duże, są obiektami uciążliwymi dla otoczenia, z uwagi na zapachy i hałas. Wymagają zatem zachowania stref izolacyjnych od miejsc stałego pobytu i wypoczynku ludzi. Małe przepompownie ścieków wymagają niewielkich stref izolacyjnych, ale muszą mieć zapewnione drogi dojazdowe dla pojazdów technicznych.

Kanalizacja ciśnieniowa polega na zebraniu we wspólnym zbiorniku ścieków od kilku domów. Włączana automatycznie pompa tłoczy ścieki do kanalizacji miejskiej lub do oczyszczalni ścieków. Kanalizacja podciśnieniowa jest wyposażona w pompę próżniową i zbiornik podciśnieniowy, zainstalowane na końcu przewodu transportującego ścieki. Przewody są układane zazwyczaj na głębokości do 2 m. Są to rozwiązania o wiele tańsze w porównaniu z budową kanalizacji grawitacyjnej, wymagającej położenia przewodów na głębokości kilku metrów, szczególnie kosztownej w przypadku występowania wysokiego poziomu wód gruntowych.

W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego należy obowiązkowo wskazać tereny, które pozostaną poza zasięgiem obsługi kanalizacją zbiorową. W takim przypadku domostwa wyposaża się w zbiorniki bezodpływowe, z których ścieki wywożone są taborem asenizacyjnym lub wyposaża się w oczyszczalnie przydomowe z wywozem osadu. Podstawowymi przyczynami planowego pozostawienia obszarów nieskanalizowanych w mieście są:

• docelowa zabudowa ekstensywna na dużych działkach (powyżej 2000 m²), co czyni budowę kanalizacji grawitacyjnej nieopłacalną;

• położenie poza wododziałem terenu, dla którego nie będzie ekonomicznie uzasadnione budowanie odrębnego układu kanalizacji z przepompownią.

Teren programowo nieskanalizowany powinien być objęty pełną obsługą przez wodociąg publiczny po to, aby wyeliminować studnie przydomowe, których stan sanitarny może być zagrożony nieszczelnymi zbiornikami bezodpływowymi i oczyszczalniami przydomowymi.

Każda gmina i miasto, do obsługi terenów nieskanalizowanych powinny mieć przynajmniej jedną stację zlewną ścieków. Ilość wywożonych ścieków rośnie w miarę wzrostu kultury sanitarnej wsi i terenów podmiejskich, w miarę wzrostu zamożności społeczeństwa, a także na skutek większej sprawności działania inspekcji sanitarnych i budowlanych. Istnieją dwa rodzaje stacji zlewnych:

• stacje umieszczone na terenie oczyszczalni ścieków,

• stacje zlokalizowane na kolektorze prowadzącym ścieki do oczyszczalni.

Rozwiązania techniczne stacji zlewnej powinno stwarzać jak najmniejsze uciążliwości dla otoczenia. Wskazane jest, aby strefa uciążliwości stacji zlewnej mieściła się w granicach strefy wymaganej dla oczyszczalni ścieków.

Z uwagi na prawidłowość procesów technologicznych, udział ścieków dowożonych do oczyszczalni ścieków zazwyczaj nie powinien przekraczać 10 % przepustowości oczyszczalni. Należy to uwzględniać przy sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

15. Kanalizacja deszczowa.

W czasie opadów deszczu ilość wody odpływającej do kanałów zależy od szczelności powierzchni terenu i sposobu jego zagospodarowania. Orientacyjna wielkość odpływu wynosi dla:

• dachów wielkich hal, dużych placów całkowicie utwardzonych - 95 %;

• bardzo gęstej, starej zabudowy śródmiejskiej lub przemysłowej - 70 %;

• blokowych osiedli wielorodzinnych lub nowoczesnych dzielnic przemysłowych - 50 %;

• zabudowy niskiej jednorodzinnej lub segmentowej - 30 %;

• parków, boisk, zieleńców - 10 %.

Dla odprowadzenia wód opadowych do rzeki trzeba budować kanały ściekowe o odpowiednio dużym przekroju, stopniowo się zwiększającym w miarę powiększania się zlewni, a więc wzrostu ilości wód z niej spływających. Aby obniżyć koszty, w dolnym biegu kanałów można stosować zbiorniki retencyjne, które zatrzymają, wywołany deszczem nawalnym, objętościowo duży przepływ wody.

Zbiorniki retencyjne mogą stwarzać uciążliwości dla otoczenia, gdyż w okresach bezdeszczowych na dnie i ścianach zbiornika utrzymuje się wilgotny osad, wydzielający nieprzyjemne zapachy oraz będący wylęgarnią dokuczliwych owadów. Z tego powodu wokół zbiornika należy zazwyczaj utrzymywać strefę izolacyjną, najlepiej obsadzoną zielenią.

Obecnie wprowadzany jest obowiązek klarowania ścieków deszczowych w zbiornikach podobnych do retencyjnych, nazywanych oczyszczalniami wód deszczowych. Ma to na celu oddzielenie zawiesiny spłukiwanej z ulic dla uniemożliwienia przedostawania się jej do rzeki. Oczyszczalnie wód deszczowych należy lokalizować tuż przed odpływem do odbiornika. Dlatego planując zagospodarowanie terenów nadrzecznych poniżej miasta, należy uwzględnić rezerwę terenu pod takie obiekty.

16. Oczyszczanie ścieków.

Klasyczny proces oczyszczania ścieków:

1. Oczyszczanie mechaniczne:

• kraty - zatrzymują większe zanieczyszczenia (skratki),

• piaskownik - zatrzymuje ziarna piasku, węgla, żużla itp.,

• osadniki wstępne - zatrzymują zawiesiny organiczne.

2. Oczyszczanie biologiczne:

• komory osadu czynnego - hodowla planktonu i mikroorganizmów,

• komory fermentacji - przeróbka osadu.

Przyrodnicze sposoby oczyszczania ścieków:

1. Oczyszczanie w środowisku wodnym:

• stawy napowietrzane - ze stale pracującymi aeratorami,

• stawy tlenowe (stabilizacyjne) - z aeratorami pracującymi okresowo,

• stawy fakultatywne - napowietrzane aeratorami tylko w poszczególnych częściach,

• stawy rybne.

2. Oczyszczanie w środowisku gruntowym:

• drenaż rozsączający,

• filtr gruntowy,

• oczyszczalnie korzeniowe,

• pola i łąki irygowane,

• pola i łąki nawadniane ściekami.

Wymagania terenowe dla oczyszczalni ścieków:

• daleko za miastem,

• na łagodnym stoku,

• blisko rzeki,

• na terenach wolnych od zabudowy,

• na gruncie niepodmokłym.

Teren zarezerwowany w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego pod oczyszczalnię ścieków powinien być podzielony na trzy części:

• teren dla pierwszego etapu budowy (25 %),

• teren dla drugiego etapu budowy (25 %),

• rezerwa na dalsze kilkadziesiąt lat (50 %).

Lokalizując oczyszczalnię ścieków, w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego należy zapewnić, aby otoczenie oczyszczalni było pozbawione miejsc stałego pobytu ludzi oraz ich wypoczynku, a także zakładów przemysłu spożywczego. Wskazane jest lokalizowanie w strefie izolacyjnej składów, magazynów, asfalciarni, cmentarzy. Najkorzystniejsze z punktu widzenia ochrony środowiska jest zalesienie takiego terenu.

17. Zasady planowania obsługi wodociągowo-kanalizacyjnej.

1. Woda z urządzeń publicznych musi być dostępna dla wszystkich mieszkańców w równym stopniu.

2. Nie powinno być dostawy wody bez zorganizowanego odbioru ścieków.

3. Należy unikać budowy urządzeń prowizorycznych.

4. Rozwój urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych jest etapowy.

5. Ujęcia wody i oczyszczalnie ścieków powinny być zlokalizowane na dalekich peryferiach docelowego rozwoju miejscowości.

6. Jeżeli istniejące urządzenia są rozproszone, to należy dążyć do ich komasacji.

7. Jeżeli dotychczasowy model gospodarki wodno-ściekowej w mieście lub gminie jest właściwy, należy konsekwentnie go kontynuować.

18. Sytuowanie uzbrojenia podziemnego.

Oznaczenia uzbrojenia podziemnego, stosowane na mapach zasadniczych:

1. Oznaczenia urządzeń podziemnych:





2. Oznaczenia sposobu zainwentaryzowania:

• A - aparaturą wykrywającą

• B - na podstawie danych branżowych

• P - pomiarem bezpośrednim

3. Oznaczenia rodzaju sieci:

• w - wodociągowa

• k - kanalizacyjna

• g - gazowa

• c - cieplna

• t - telefoniczna

• e - elektroenergetyczna

• et - trakcyjna

Zasady sytuowania uzbrojenia podziemnego w ulicach:

1. Należy zachować minimalne dopuszczalne odległości pomiędzy przewodami oraz pomiędzy przewodami a drzewami.

2. Należy zachować minimalne dopuszczalne przekrycie przewodów.

3. W przekroju poprzecznym ulicy, blisko linii rozgraniczającej, układa się przewody płytsze (kable elektroenergetyczne, telefoniczne), a głębsze (kanały deszczowe, sanitarne) bliżej jezdni.

4. Przy szerokości ulicy ponad 30 m stosuje się symetrię uzbrojenia, aby nie przekraczać ulicy bardzo długimi przyłączami do poszczególnych domów.

5. Uzbrojenie ulicy nie powinno przekraczać linii rozgraniczających, to jest wykraczać poza teren własności miasta.

19. Wpływ urbanizacji na obniżenie poziomu wód gruntowych.

Przyczyny zjawiska obniżania poziomu wód gruntowych w miastach na skutek urbanizacji:

1. Uszczelnienie fragmentów powierzchni przez wykonanie na nich nawierzchni użytkowych i budynków.

2. Ułatwienie powierzchniowego odpływu wód przez wykonanie przekopów, przepustów, rowów i kanałów deszczowych.

3. Nieszczelność kanałów ściekowych i deszczowych, działających jak drenaż.

4. Odsączanie wzdłuż podziemnych przewodów, wywołane wymieszaniem gruntu w wykopach, stosowaniem piaskowych podsypek wyrównawczych lub pozostawianie drenaży po zakończonych robotach ziemnych.

5. Prace wodno-melioracyjne prowadzone na przyległych do miasta terenach rolniczo-ogrodniczych.

12

osie przewodów istniejących

osie przewodów projektowanych

osie przewodów istniejących, Ø>75 cm

osie przewodów projektowanych, Ø>75 cm

---