9370


Demokratycznie wybierany samorząd lokalny ma bardzo długą tradycję w krajach nordyckich i do dziś stanowi jeden z fundamentów ładu społecznego, ale narodziny nowoczesnego systemu zarządzania na szczeblu gminnym zwykło się datować na połowę XIX w. Wówczas to pojawiły się bezpośrednie poprzedniczki dzisiejszych ustaw o gminach: w Danii w 1837 r., w Finlandii w 1865 r., w Norwegii w 1837 r., a w Szwecji w 1862 r.

Daleka jest jednak droga od gminy organizującej przytułki dla biedoty w tradycyjnym państwie opiekuńczym do dzisiejszej gminy w państwie dobrobytu, która całość swoich spraw bierze we własne recę. Struktury gminne we wszystkich czterech krajach ewoluowały w tym samym kierunku: malała liczba gmin, rosła natomiast ich wielkość, demokrację bezpośrednią zastąpiła demokracja przedstawicielska, a funkcje administracyjne władz gminnych zostały zdominowane przez funkcje samorządowe

SAMORZĄD TERYTORIALNY W SZWECJI

W Szwecji istnieje bardzo długa tradycja podejmowania decyzji w sprawach lokalnych na szczeblu lokalnym. Już od zarania ery nowożytnej głowy rodzin spotykały się na tak zwanych tingach, na których rozstrzygano spory i dokonywano wymiaru sprawiedliwości.

Jednak za datę fundamentalną dla dzisiejszego modelu samorządowego uważa się rok 1862, kiedy to rozporządzenia rządu oddzieliły samorząd świecki od kościelnego oraz przyznały samorządom prawo do nakładania podatków. Istnienie samorządów zostało zagwarantowane przez pierwszy artykuł Aktu o Rządzie (jedna z trzech ustaw składających się na szwedzką konstytucję) z 1974 r. Konstytucja gwarantuje samorządom lokalnym także dodatkowe prawa, łącznie z prawem do nakładania podatków.

Szwecja jest podzielona na 21 województw, 20 wojewódzkich samorządów terytorialnych i 289 gmin . W 2003 r. powstała kolejna gmina - Knivsta, która powstała z odłączenia się od gminy Uppsala. Obszar wojewódzkich samorządów terytorialnych pokrywa się z obszarem województw, z jednym wyjątkiem: Gotlandia nie ma samorządu wojewódzkiego, jego obowiązki pełni samorząd gminny. Samorząd terytorialny w Szwecji posiada kilka charakterystycznych dla siebie cech, które pozwalają wyróżniać go spośród samorządów w innych krajach europejskich. Szczebel podstawowy tworzą 284 gminy, pokrywające cały obszar państwa. Są to zazwyczaj jednostki duże, liczące średnio ponad 29 000 mieszkańców i zajmujące przeciętnie obszar o powierzchni 1444,9 km2. Gminy są bardzo zróżnicowane zarówno pod względem powierzchni, jak i liczby ludności. Największa jest Kiruna na północy kraju, o powierzchni 20 tys. km2, a najmniejsza- Sundbyberg- o powierzchni zaledwie 9 km2. Gminą największą liczebnie jest Sztokholm, zamieszkany przez ok. 730 tys. osób. Średnio jedna szwedzka gmina liczy przeszło 30 tys. mieszkańców.

Szczebel ponad gminny stanowią 24 prowincje. W prowincjach obok administracji samorządowej działają jednak organy administracji rządowej, toteż występuje tam problem dualizmu władzy i związana z tym konieczność podziału kompetencji. Podstawową strukturę gminy tworzą: rada (jako organ uchwałodawczy), komisja centralna, pozostałe komisje oraz administracja zawodowa. Jednostki samorządowe niższego szczebla nie są w żadnym stopniu podporządkowane jednostkom szczebla wyższego.

Prawa i obowiązki gmin i rad wojewódzkich są określone w ustawie z dnia 13 czerwca 1991 r. o samorządzie terytorialnym (tj. SFS 1991:900; 2000:889) zawierającej uprawnienia ogólne oraz w aktach legislacyjnych (uprawnienia specjalne). Te specjalne uprawnienia wypływają z kilkudziesięciu rozporządzeń i innych aktów. Są to np. ustawa o edukacji, ustawa o planowaniu i budownictwie, ustawa o ochronie środowiska naturalnego.

Szwedzką administrację państwową charakteryzuje stosunkowo duża decentralizacja (teoretycznie państwo sprawuje kontrolę nad działalnością samorządów tylko poprzez sądy i przedstawiciela parlamentu do czuwania nad praworządnością) oraz wyraźny podział zadań pomiędzy szczeblami lokalnymi a władzami centralnymi. Dla przykładu województwa zajmują się głównie służbą zdrowia, a do gmin należą takie sprawy jak edukacja, opieka społeczna, infrastruktura. Sektor publiczny w Szwecji istnieje na trzech poziomach: ogólnokrajowym, regionalnym i lokalnym. Organy odpowiedzialne za sprawowanie władzy i świadczenie usług mają dosyć skomplikowaną strukturę, co między innymi wynika z obecności instytucji państwowych na wszystkich szczeblach oraz z różnych rodzajów gmin.

Organy państwowe na szczeblu ogólnokrajowym to rząd, parlament i urzędy centralne, na szczeblu regionalnym -urzędy wojewódzkie i państwowe, a na szczeblu lokalnym- instytucje usługowe, na przykład biura pośrednictwa pracy.

Są cztery rodzaje gmin:

1) świeckie gminy prymarne- potocznie nazywane „gminami”

2) świeckie gminy sekundarne, czyli stopnia wojewódzkiego

3) parafie kościelne

4) diecezje.

Gminy świeckie i kościelne mogą tworzyć wspólne organy, stowarzyszenia gmin lub kościelne wspólnoty. Samorządy wojewódzkie działają na szczeblu regionalnym i przede wszystkim odpowiadają za służbę zdrowia i opiekę medyczną.

W gminach i województwach pracuje około miliona zatrudnionych, co stanowi ok.

25% ludności czynnej zawodowo w Szwecji. 90% pracowników samorządów terytorialnych należy do związków zawodowych, procent ten jest również wysoki wśród takich kategorii pracowników intelektualnych jak sędziowie i wyżsi urzędnicy, dlatego duże znaczenie mają zbiorowe układy pracy.

STOSUNEK MIĘDZY PAŃSTWEM A GMINAMI

Podział zadań między państwo i gminy zmieniał się w miarę upływu czasu.

Państwo ustanawia prawa określające podstawowe kryteria działalności gmin. Ponadto państwo kontroluje i rządzi, dysponując uprawnieniami do wydawania rozporządzeń i przepisów i sprawdzając zgodność decyzji organów samorządowych ze stosownymi aktami prawnymi. Państwo może także pośrednio, poprzez ogólną politykę finansową wpływać na sytuację ekonomiczną gmin.

W pierwszej połowie lat 90. stosunki państwo - gmina cechował brak kontroli państwowej. Od drugiej połowy zaznacza się tendencja do szczegółowszych regulacji działalności gmin.

Zadania państwa.

Organy państwowe ponoszą bezpośrednią odpowiedzialność między innymi za:

Zadania gmin.

Gmina mają duży zakres odpowiedzialności, który obejmuje sprawy bezpośrednio dotyczące poszczególnych członków gminy oraz zagadnienia natury ogólnej, związane z planowaniem, utrzymaniem i ochroną środowiska, służbami ratowniczymi, obroną cywilną i komunikacją, a także z działalnością rekreacyjną i kulturalną.

SYTUACJA EKONOMICZNA GMIN I WOJEWÓDZTW

Gmina lub województwo teoretycznie może uzyskać dochody z następujących źródeł:

W dużym stopniu szwedzkie gminy uzyskują dochody z własnych podatków. Mogą wpływać na ich wysokość, określając ich pułap.

Wpływy gmin i województw z podatków mogą pochodzić ze źródeł własnych lub z dotacji państwa. Mogą się na nie składać różne rodzaje podatków np. podatek od dochodu , od kapitału. Od roku 1992 dotacje państwa dla gmin stanowiły zaledwie 10% wszystkich dotacji. Miały one na celu wyrównanie różnic pomiędzy podstawami podatkowymi i rozdziałem wydatków w poszczególnych gminach.

W Szwecji panuje ogólna zgodność co do tego, że system, który zasadza się na dużej odpowiedzialności szczebla lokalnego za działalność finansowaną publicznie, musi być powiązany z jednolitym systemem obowiązującym we wszystkich gminach. Rozbieżność stanowisk dotyczy stopnia ujednolicenia, jego zakresu oraz metod dochodzenia do celu.

ZASADY WYBORCZE

Od roku 1970 wybory do parlamentu, rad wojewódzkich i rad gminnych odbywają się tego samego dnia, w trzecią niedzielę września, co 4 lata. Czynne prawo wyborcze przysługuje osobom zameldowanym na terenie danej gminy, które najpóźniej w dniu wyborów ukończyły 18 lat i są zarejestrowane w spisie wyborców. Od 1976 r. prawo do głosowania mają także cudzoziemcy, jeśli posiadają meldunek od 1 listopada, co najmniej trzy lata przed dniem głosowania. Prawo bierne przysługuje tym, którzy posiadają prawo czynne(z wyjątkiem osób zatrudnionych na kierowniczych stanowiskach w tym urzędzie samorządowym do którego odbywają się wybory). Dla potrzeb wyborów kraj dzieli się na okręgi wyborcze. W okręgu określona liczba mandatów jest dzielona między konkurujące ze sobą partie. Do wyborów samorządowych i parlamentarnych wytycza się różne okręgi wyborcze. Podział mandatów odbywa się na zasadzie proporcjonalności. Stosuje się przy tym klauzulę zaporową, która wynosi 3%. Wymóg ten nie obowiązuje przy wyborach do samorządów gminnych. Ponadto od 1998 r. głosujący mają możliwość w ramach głosowania na listy partyjne oddawanie głosu imiennego. Jednak ten sposób głosowania nie cieszy się szczególną popularnością wśród szwedzkich wyborców. Szwedzi dość chętnie biorą udział w wyborach. W latach 70. ponad 90% obywateli głosowało, pod koniec lat 80. odsetek ten spadł do ok. 85%. W latach 90 współczynnik ten utrzymywał się na poziomie niecałych 80%. Jednak zanotować należy duże różnice we frekwencji między poszczególnymi gminami, które wahają się od 60 do 87 %. Kolejną tendencją, którą można zaobserwować to regionalizacja partii politycznych. Np. Moderata samlingspartiet cieszy się poparciem mieszkańców gmin bogatszych, Centerpartiet jest najpopularniejsza na obszarach słabo zaludnionych, a Socialdemkraterna - w gminach o wyższym poziomie industrializacji w centrum i na północy kraju.

ORGANY UCHWAŁODAWCZE

Organem decyzyjnym samorządów gminnych i wojewódzkich jest rada, którą tworzą przedstawiciele wybierani w wyborach bezpośrednich. O liczbie członków rady decyduje liczba uprawnionych do głosowania w danej gminie lub województwie, ale jest to jedynie ustawowe minimum. Gmina lub województwo mogą ustalić większą liczbę członków rady niż wymagane minimum. Od 1970 r. wybory do parlamentu, rad wojewódzkich i gminnych odbywają się tego samego dnia, w trzecią niedzielę września, co 4 lata. Jedynie rady samorządów gminnych i wojewódzkich wybierane są bezpośrednio przez obywateli. Członków zarządu i komisji powołuje rada. W praktyce obowiązuje zasada proporcjonalnego podziału miejsc pomiędzy partie, co sprawia, że w komisjach jest na ogół taki sam układ partyjny co w radzie. Osoby zameldowane i zarejestrowane w spisie wyborców w danej gminie mają czynne prawo wyborcze i mogą pełnić funkcją radnych, jeśli najpóźniej w dniu wyborów ukończą 18 lat. Osobom nie posiadającym obywatelstwa szwedzkiego przysługuje czynne prawo wyborcze, jeśli co najmniej trzy lata są zameldowane na terenie Szwecji. Szwecja daje więc duże uprawnienia cudzoziemcom w wyborach do samorządów lokalnych. Podział mandatów jest proporcjonalny. W wyborach do rady wojewódzkiej obowiązuje 3 % próg wyborczy. W porównaniu z innymi państwami udział Szwedów w wyborach powszechnych jest duży. W latach 1988 i 1994 w wyborach gminnych i wojewódzkich uczestniczyło około 84 % uprawnionych do głosowania. W 1998 roku frekwencja wyniosła 78 %. Duże były różnice frekwencji pomiędzy gminami, wahały się od 60 do 87 %.

Zgodnie z ustawą samorządową do obowiązków wybranych przedstawicieli należy przede wszystkim udział w posiedzeniach organów gminy i podejmowanie decyzji. Radni gminy i województwa nie mają żadnego szczególnego statusu prawnego. Wybrani przedstawiciele mają prawo do zwolnień z pracy na rzecz obowiązków wypływających z zadań samorządowych oraz prawo do rekompensaty za utratę zarobku w macierzystym zakładzie pracy. Ponadto rada przyznaje im z reguły wynagrodzenie, zwrot kosztów podróży, itp. na zasadzie dobrowolności. Każdy członek rady ma prawo zgłaszania wniosków, wnoszenia interpelacji lub zapytań. Żaden polityk nie może być pozbawiony tych uprawnień, ale w praktyce mogą je ograniczyć zasady dyscypliny partyjnej.

W skład rady oprócz radnych wchodzą ich zastępcy. Liczbę zastępców radnych określa sama rada, liczba ta nie może jednak przekroczyć połowy składu rady gminy. Zgodnie z prawem wyborczym każda partia wyborcza, która uzyskała miejsce w radzie, otrzymuje również mandaty zastępców radnych w liczbie wynoszącej połowę uzyskanych miejsc w radzie. Instytucja zastępcy radnego jest specyficzną cechą szwedzkiego prawa komunalnego. W przypadku, gdy radny nie może wziąć udziału w sesji rady, na jego miejsce występuje zastępca. Zastępca podejmujący czynności za radnego podejmuje wszystkie jego prawa i obowiązki. Rada wybiera ze swego grona przewodniczącego oraz jednego lub dwóch zastępców. Do czasu wyboru przewodniczącego obrady rady prowadzi radny z najdłuższym stażem. Wybór przewodniczącego dokonywany jest na czas określony przez radę gminy, zazwyczaj jest to jednak okres równy kadencji rady. Przewodniczący kieruje pracami rady, zwołuje sesje po ich uprzednim przygotowaniu oraz przewodniczy im. Jest on organem reprezentującym radę na zewnątrz, choć prawo nie traktuje go jako przedstawiciela ustawowego rady.

Rada gminy decyduje o sprawach dla gminy zasadniczych. W szczególności dotyczy to kwestii: finansowych, gospodarczych, organizacyjnych, planowania przestrzennego i stanowienia prawa miejscowego. Oprócz tego rada gminy sprawuje funkcje opiniodawczo - doradcze. Kolejne kompetencje rady wynikają z przyznanego gminie władztwa osobowego. Rada powołuje członków licznych organów gminy, w tym członków i zastępców wszystkich komisji, ich prezydiów, kierowników przedsiębiorstw komunalnych oraz fundacji. Rada uchwala budżet, określa wysokość podatków, rozstrzyga kwestie finansowe, decyduje o liczbie komisji, ich strukturze i formach działania, wyłania członków komisji, wybiera rewizorów, ustala zasady honorowania wybranych przedstawicieli, przyjmuje roczne sprawozdania z działalności finansowej i udziela bądź nie udziela absolutorium. Postanowienia rady w tych sprawach nie podlegają kontroli państwa, mogą być natomiast weryfikowane w sądach administracyjnych, jeśli członkowie wniosą odwołanie. Ten system zapewnia gminom dużą samodzielność.

Sesje rady gminy są z reguły otwarte dla wszystkich.

Rada może przekazać prawo podejmowania decyzji zarządowi lub komisjom. Rada wyznacza cele i nakreśla wytyczne, a komisje składają sprawozdania z ich realizacji.

Rada jest zobowiązana do ustalania zasad zarządzania funduszami gminy. Chodzi o reguły ich lokowania i zaciągania pożyczek. Budżet gminy uchwala się na rok. Z budżetu powinien wynikać sposób finansowania wydatków i szacowania sytuacji finansowej pod koniec roku budżetowego. W uzupełnieniu powinien się znaleźć plan finansowy na okres trzech lat. Te dokumenty łącznie z bilansem końcowym za rok poprzedni, mają stanowić podstawę planowania finansów gminy tak, by gminy mogły sprostać wymaganiom dobrej gospodarki finansowej. Majątku gminy nie można zastawiać. Gmina nie może być postawiona w stan upadłości. W 1979 roku zniesiono kontrolę państwa nad zaciąganymi przez samorządy gminne i wojewódzkie pożyczkami. Mogą one zaciągać pożyczki jedynie na rzecz działalności pozostającej w kompetencjach gminy.

Wszystkim członkom gminy przysługuje prawo apelacji. Prawo to traktuje się jako formę kontroli obywateli nad legalnością decyzji podejmowanych przez samorządy gminne i wojewódzkie. Jeśli sąd uzna decyzję za niezgodną z prawem , zostanie ona uchylona. Sąd nie może wpływać na treść postanowień, ponieważ byłoby to sprzeczne z zasadą samorządności gminy.

ORGANIZACJA

Centralną pozycję w gminie posiada tzw. komisja główna, której podporządkowane są wszelkie pozostałe komisje gminy. Komisja główna sprawuje wobec nich funkcje kierownicze i koordynacyjne, toteż często określana jest mianem "rządu gminnego".

Nowa ustawa o samorządzie terytorialnym daje gminom i województwom dużą swobodę w kształtowaniu organów samorządowych. Wykorzystują ją w dużym zakresie, toteż struktury organizacyjne poszczególnych gmin i województw znacznie się między sobą różnią.

Istnieją trzy podstawowe modele udziału wybranych przedstawicieli w administrowaniu gminą:

W modelu sektorowym (tradycyjnym) wybrani przedstawiciele grupują się w komisjach odpowiedzialnych za określone obszary działania. Do roku 1992 wszystkie gminy musiały powołać komisje do spraw socjalnych, oświaty, planowania i budownictwa oraz ochrony środowiska i zdrowia. Coraz częściej komisje łączą się w zespoły o podobnym celu działalności, inne zaś dzielą się dla większej specjalizacji zadań. Np. zamiast jednej komisji do spraw socjalnych powołuje się osobne komisje z myślą o osobach starszych, o opiece nad niepełnosprawnymi, nad jednostką i rodziną. Coraz powszechniej tworzy się komisje adresowane do dzieci i młodzieży, które przejmują obowiązki dotychczasowych kuratoriów oświaty i komisji do spraw socjalnych.

W latach 80. w wielu gminach wprowadzono model terytorialny. Działalność zgrupowano w komisjach i zarządach odpowiedzialnych za wydzielony obszar gminy. W ostatnich latach odchodzi się od tego modelu.

W ostatnich latach coraz powszechniejszy stała się model funkcjonalny, który oddziela funkcję zamówień od funkcji administracyjnej.

W latach 90. prowadzono ożywioną dyskusję nad rolą rady w strukturze organizacyjnej gminy. Mimo zgłoszenia licznych propozycji mających na celu ożywienie form pracy rady niewiele się w praktyce zmieniło. Rada gminy jawi się jako instytucja coraz bardziej stabilna. Dużo gmin i województw próbuje usprawnić działalność, redukując liczbę poziomów decyzyjnych.

ORGANY WYKONAWCZE

Za rząd gminy uznaje się w praktyce „komisję główną” zwaną także zarządem (ma to także zastosowanie na szczeblu ponadgminnym). Jest to jednocześnie komisja, która ma nadrzędną pozycję nad innymi. To jej podporządkowane są inne komisje, sprawuje wobec nich funkcje kierownicze i koordynacyjne.Zgodnie ze szwedzką ustawą zasadniczą prawo podejmowania decyzji na szczeblu gmin znajduje się w rękach wybieralnych zgromadzeń. Stwierdzenie to ma zasadnicze znaczenie dla podziału zadań między radę i komisję. Zarząd śledzi te sprawy, które mogą mieć wpływ na rozwój gminy i jej sytuację ekonomiczną, przygotowuje projekt budżetu i dokonuje koniecznych weryfikacji propozycji budżetowych poszczególnych komisji. Po za tymi, do głównych zadań komisji głównej zaliczyć należy (za Dolnickim):

Mandat członka zarządu wynosi tyle ile mandat rady gminy gdyż to ona dokonuje wyboru członków zarządu, podobnie jak do niej należy ustalanie liczebności zarządu. Najczęściej nowo wybrany zarząd rozpoczyna urzędowanie 1 stycznia (a wybory odbywają się we wrześniu), ale decyzją gminy lub prowincji można to przyspieszyć. Skład tej komisji to minimum 5 członków i 5 zastępców, których zawsze musi być tyle ile członków podstawowych. Na ogół zarząd liczy 11-15 członków. Ze swego składu zarząd wyłania prezydium (przewodniczący i 1 lub 2 zastępców). Pełni ono zazwyczaj funkcje organizacyjne, ale może również na mocy upoważnienia rady podpisywać w imieniu gminy umowy. Członkowie zarządu zajmują często pozycje przewodniczących komisji resortowych o węzłowym znaczeniu dla gminy. Zauważyć należy, że komisja główna przejmuje coraz więcej kompetencji rady gminy i w strukturze organów gminnych wysuwa się na pozycję nadrzędną.

KOMISJE

Wcześniejsze przepisy obligowały samorządy gminne do tworzenia określonych komisji, np.: socjalnych, oświaty i budownictwa. Obecnie gminy mają w zasadzie swobodę decydowania o strukturze i organizacji komisji. Obowiązkowe jest utworzenie komisji wyborczej i zarządu (a według ustaw szczególnych obligatoryjne mogą być także komisje: budownictwa, zdrowia, szkolnictwa i opieki społecznej), komisje fakultatywne tworzy się wg potrzeb, dla zmniejszenia obciążeń, jakie spadają na komisję główną. (np.komisje ds. nieruchomości, osobowa, kulturalna, drogowa, ds. wypoczynku, kierowania przedsiębiorstwem itp.) Komisja nie może stanowić praw i obowiązków w sprawach, w których reprezentuje gminę jako stronę, nie może też nadzorować działalności, za którą odpowiada. Dlatego też obok zarządu i komisji wyborczej musi istnieć, co najmniej jeszcze jedna komisja. Do zadań komisji należy przygotowywanie spraw, o których ostatecznie decyduje rada, oraz działania administracyjne i realizacyjne. Oznacza to, że wszystkie komisje ( z wyjątkiem głównej) są sobie równe a różny jest jedynie obszar ich działalności. Komisje są powoływane przez radę, która wybierając je kieruje się często wzglądami politycznymi, stosując zasadę proporcjonalnego podziału miejsc między poszczególne partie, zależnie od ich liczebnej reprezentacji w radzie. Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, aby skład komisji był fachowy, jeśli rada wyrazi na to zgodę. Dlatego zdarza się, że są powoływane zarządy profesjonalne. Posiedzenia komisji są niejawne. Wybrany przedstawiciel zasiadający w komisji lub cała komisja mogą odpowiadać za wyniki przeprowadzanej, co roku kontroli finansowej. Rada gminy zajmuje stanowisko w sprawie absolutorium. W razie odmowy udzielenia absolutorium rada może wydać decyzję o odwołaniu wybranego przedstawiciela lub całej komisji. Organami administracji samorządowej są w gminie także komisje jednak takie, którym podporządkowani są urzędnicy etatowi, stając się tym samym urzędem pomocniczym komisji. Komisje tego rodzaje posiadają własne kompetencje. Cechą charakterystyczną szwedzkiej organizacji samorządowej jest aktywny udział członków komisji w każdym stadium podejmowania decyzji administracyjnych oraz innych rozstrzygnięć. Komisje ponoszą pełną odpowiedzialność za działalność administracji i są obowiązane do składania sprawozdań

KONTROLA W GMINACH

Ustawa o samorządzie terytorialnym zawiera dodatkowo serię różnych przepisów

służących przeciwdziałaniu korupcji oraz nadużyciom władzy.

Stosunkowo duża samodzielność szwedzkich jednostek samorządowych doprowadziła

do wykształcenia się pewnych typowych instytucji kontrolnych, niezależnych od rządu (w

szerokim tego słowa znaczeniu).

Ustawa o samorządzie terytorialnym nakłada na gminy obowiązek powoływania

wewnętrznych rewizorów (rozdz. III art. 8 oraz rozdz. IX), w liczbie co najmniej 3. Są oni

wybierani spośród radnych, na okres kadencji władz samorządowych.

Ich zadaniem jest kontrola działania zarządów władz najniższego szczebla pod kątem

gospodarności i efektywności. Ponadto sporządzają oni na podstawie zebranych dokumentów

sporządzenie coroczny raport o stanie finansów w gminie wraz z opinią o udzielenie (lub nie)

absolutorium.

Jeśli na podstawie sprawozdania absolutorium nie zostanie przez radę gminy

udzielone, ma ona prawo odwołać zarząd lub komisje, albo ich poszczególnych członków

(art. 25a i 25b rozdz. 534). Na ogół rewizorzy korzystają z usług profesjonalnych firm

rewizyjnych35.

Ograniczenia dotyczą również zakazu łączenia pewnych stanowisk w strukturach

gminnych. Bierne prawo wyborcze w wyborach do władz samorządowych nie przysługuje

zatrudnionym na kierowniczych stanowiskach w tym urzędzie samorządowym (art.6 rozdz.

IV). Kierownik działu należącego do komisji nie może zostać wybrany jako członek albo

zastępca tej komisji.

Osoba która jest zobowiązana do złożenia sprawozdania ze swojej działalności przed

organem gminy lub województwa, nie może zostać wybrana jako rewizor albo zastępca

rewizora dla sprawy z której ma złożyć sprawozdanie. To samo dotyczy jego najbliższych

(1999:621).

Wszystkie szwedzkie gminy są dobrowolnie zrzeszone w Szwedzkim Związku Gmin. Jego celami jest wspieranie i rozwijanie samorządności lokalnej, dbanie o wspólne interesy gmin, propagowanie wspólnych działań i wspomaganie gmin różnymi formami usług oraz pomocą ekspertów. Kongres gmin zbiera się co 4 lata. Na zjeździe wybierany jest zarząd i rewizorzy. Do zarządu wchodzą członkowie partii, które zwyciężyły w ostatnich wyborach samorządowych. Związek może włączyć się w prace ustawodawcze dotyczące działalności samorządów, skupia także pracodawców. Związek zatrudnia przeszło 300 pracowników. Fundusze na swą działalność Związek czerpie ze składek członkowskich oraz z honorariów przekazywanych przez gminy za działalność kształceniową i konsultacje. Swój związek mają także województwa - Szwedzki Związek Województw jest organizacją branżową i pracodawców, w której skład wchodzi 20 samorządów wojewódzkich i Gotlandia. Kongres związku powołuje się w rok po wyborach do samorządów. Także w tym związku funkcję kierowniczą pełni zarząd. Przewodniczący zarządu jest zatrudniony na pełny etat. W kancelarii związku zatrudnionych jest ok. 180 osób. Analogicznie jak w związku gmin, działalność związku województw jest finansowana ze składek członkowskich.

DEMOKRACJA BEZPOŚREDNIA

Mimo, że punktem wyjścia ustawy o samorządzie terytorialnym jest demokracja pośrednia, przedstawicielska, to jednak rada gminy może rozpisać wśród członków gminy referendum o charakterze konsultacyjnym, dokonać badania opinii społecznej lub zastosować inne formy zapoznania się z opinią mieszkańców gminy.O przeprowadzeniu referendum rada gminy decyduje większością głosów. Także ona formułuje pytanie i ustala jak praktycznie zorganizować referendum. Główna kwestia będąca przedmiotem referendum to podział na gminy - ok. 10 gmin podzielono w wyniku referendów. O wszczęciu referendum może również zadecydować inicjatywa obywatelska. Co najmniej 5% uprawnionych do głosowania w danej gminie lub województwie może zgłosić radzie propozycję zorganizowania referendum w sprawie, która podlega decyzji rady. Zgłoszenie inicjatywy musi mieć formę pisemną. Do tego jeszcze decyzję o rozpisaniu referendum musi podjąć rada. Od 1991 do 1999 roku podjęto ok. 60 inicjatyw. Tylko w jednym przypadku rada wyraziła zgodę na referendum.

Myśl przewodnia daleko posuniętej decentralizacji w Szwecji zasadza się na tym, że samorządy terytorialne stwarzają obywatelom korzystne warunki do przejmowania odpowiedzialności za sprawy lokalne. Jednak mimo, że obywatele mają duże możliwości aktywnego udziału w życiu społecznym i politycznym to ciągle zmniejsza się zaufanie do instytucji politycznych i polityków. Za to coraz istotniejszą rolę zaczyna odgrywać zaangażowanie w inicjatywy lokalne i np.: działalność lokalnych hal sportowych, przedszkoli czy szkół.

PODSUMOWANIE

U progu XXI wieku samorząd lokalny w Szwecji ma nadal silną pozycję. Mimo poważnych cięć finansowych gminy i województwa świadczą usługi wysokiej jakości, doceniane przez obywateli. Stopniowo zmienia się relacja państwo-samorządy terytorialne. Internacjonalizacja i członkowstwo Szwecji w Unii Europejskiej przyczyniły się do wzrostu znaczenia regionów. Powstają nowe regionalne ciała samorządowe i toczy się dyskusja nad tym, kto ma odpowiadać za rozwój regionów: państwo czy organy regionalne. Kwestia równowagi pomiędzy wpływem państwa a samostanowieniem na szczeblu lokalnym zyskała więc nowy wymiar, a pytania o potrzebę centralnego sterowania nie tracą na aktualności. Sporo przemawia za tym, że o rozwoju gospodarczym, poziomie życia i środowisku będą w coraz większym stopniu decydować działania na szczeblu regionalnym. Regiony, które mogą zaoferować firmom i ludziom najkorzystniejsze warunki mają najlepsze widoki na przyszłość. Zaczynają się przejawiać coraz częściej elementy rywalizacji między regionami o przyciągnięcie na swoje terytorium nowych firm. Dlatego przedstawiciele społeczności lokalnych podejmują działania mające na celu podniesienie atrakcyjności regionów i ukazanie możliwości ich rozwoju. Strategie te będą zapewne udoskonalane.

Organy centralne stanęły przed problemem spełnienia oczekiwań samorządów regionalnych. Mamy tu do czynienia z pewnym paradoksem, bo z jednej strony państwo stara się zapewnić jeden poziom usług na terenie całego kraju i przeciwdziałać lokalnym różnicom, a z drugiej regiony na skutek wzajemnej rywalizacji coraz bardziej różnicują się między sobą. Ta sprzeczność między samorządnością lokalną a zasadą równości obywateli niezależnie od miejsca zamieszkania jest szczególnie widoczna w sytuacji, gdy gminy i prowincje z powodów ekonomicznych nie są w stanie zaoferować usług na poziomie ambicji wyrażanych przez parlament i rząd. Można przypuszczać, że równowaga między samorządnością lokalną a innymi wartościami społecznymi będzie miała duże znaczenie także w przyszłości. Wyraźnym tego przykładem jest stale powracający problem lokalnego prawa do podejmowania decyzji i żądanie jednolitych zasad przyznawania zasiłków socjalnych. Z tych dwóch tendencji obecnie zwycięża jednak zasada dobrowolności współdziałania państwa, samorządów wojewódzkich i gminnych. Dzięki temu, że Szwecja jest członkiem Unii Europejskiej szwedzkie gminy i prowincje nawiązują częstsze kontakty z podobnymi organizacjami terytorialnymi. Może to doprowadzić do większej autonomii regionów. Takie gminy i prowincje dzięki uczestnictwu w programach regionalnych prowadzonych przez Unię Europejską zyskały fundusze, cenne doświadczenia i wiedzę, dzięki czemu mogą one odgrywać znaczniejszą rolę w rozwoju samorządności lokalnej w Szwecji.

S. Haggaroth „Samorząd terytorialny w Szwecji : tradycja i reformy”,

tamże

SFS (Svenska Författningssammling) czyli szwedzki dziennik ustaw

S. Haggaroth „Samorząd terytorialny w Szwecji : tradycja i reformy”,

S. Sagan - Zarys ustroju politycznego Szwecji

B. Dolnicki - Samorząd terytorialny

S. Sagan - Zarys ustroju politycznego Szwecji

B. Dolnicki - Samorząd terytorialny

tamże

S. Haggroth - Samorząd terytorialny w Szwecji: tradycja i reformy

tamże

B. Dolnicki - Samorząd terytorialny

S. Haggroth - Samorząd terytorialny w Szwecji: tradycja i reformy

tamże

S. Haggroth - Samorząd terytorialny w Szwecji: tradycja i reformy

tamże

11


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
9370
9370
9370
9370
9370
9370
9370
9370-czołowi przedstawiciele starożytnej filozofii greckiej, pedagogika
9370
buzki historia polski 1 id 9370 Nieznany

więcej podobnych podstron