PODSTAWY PEDAGOGIKI PRZEDSZKOLEJ 19.01 wykłady, Wykłady i ćwiczenia


Placówki wychowania przedszkolnego w Polsce

Placówki wychowania stanowią pierwsze ogniwo systemu edukacji. Służą stymulowaniu rozwoju dziecka i przygotowaniu go do szkoły (f. Opiekuńcza, wychowawcza, dydaktyczna)

W 2013 roku wprowadzono zmiany w ustawie o systemie oświaty, które zapisane zostały w tzw. ustawie przedszkolnej, ustawie sześciolatkowej i ustawie rekrutacyjnej. Te trzy akty prawne zaprogramowały na najbliższe lata najważniejsze zasady organizacja wychowania przedszkolnego i edukacji wczesnoszkolnej.

Do stopniowo wprowadzanych zmian należą:

-obniżenie opłat za przedszkole

-bezpłatne i dostępne dla wszystkich dzieci zajęcia dodatkowe

-obowiązkowa bezpłatna nauka języka angielskiego

(od IX 2015r. Obowiązkowo dla 5 latków, od IX 2017r. Dla wszystkich przedszkolaków)

-prawo do wychowania przedszkolnego od 3 r.ż

-obowiązek przedszkolny dla dzieci pięcioletnich

-obowiązek szkolny dla dzieci 6 letnich

Obecnie wychowanie przedszkolne obejmuje dzieci od początku rooku szkolnego, w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 3 lata - do lat 5. Od 1 września 2015r. Wszystkie dzieci w wieku 6 lat rozpoczną naukę w I klasie szkoły podstawowej ;

Od 1 IX 2011r. Dziecko w wieku 5 lat jest obowiązane odbyć roczne przygotowanie przedszkolne. Dziecko posiadające orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, może przebywać w przedszkolu dłużej, tj do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym kończy 8 lat, (gdy orzeczenie wydano po 31 VIII 2014r., wcześniej - do 10 lat)

Prawo do wychowania przedszkolnego

-od 1 IX 2015 r każdemu dziecku czteroletniemu

-a od 1 IX 2017 r każdemu dziecku trzyletniemu

Miejsca realizacji wychowania przedszkolnego

Prawo do przedszkola: rodzic zostaje pisemnie powiadomiony o tym czy dziecko się zakwalifikował do 30 kwietnia roku poprzedzającego rok szkolny.

!Rodzaje placówek przedszkolnych

Rodzaje:

1.Przedszkola

2.Oddziały przedszkolne przy szkołach

3.Inne formy wychowania przedszkolnego (punkty, zespoły- ich minimalny czas pracy dziennej - 3h, tygodniowej - 12h)

Z 1 września 2016 r. oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych stają się przedszkolem i tworzą razem ze szkolą zespół szkolno-przedszkolny

Punkty - codziennie

Zespoły - wyznaczone dni

Przedszkola publiczne

Mogą być zakładane i prowadzone przez gminę lub związek komunalny. Państwo w niewielkim stopniu wspiera finansowo gminy (subwencja).

Bezpłatność usług w zakresie podstawy programowej (5h dziennie), koszty wyżywienia i przekraczające czas realizacji podstawy programowej i pokrywają rodzice.

Zatrudniani są nauczyciele z odpowiednimi kwalifikacjami, ich przywileje określa karta nauczyciela.

Nie mogą pobierać opłat innych niż ustalone przez radę gminy - nie mogą pobierać opłat wyższych niż 1zł za pobyt dziecka w przedszkolu (ponad obowiązkowe 5h)

Nie mogą pobierać opłat innych niż ustalone przez rade gminy: nie mogą pobierać opłat wyższych niż 1zl za pobyt dziecka w przedszkolu (ponad obowiązkowe 5h). Max liczba dzieci w grupie - 25.

Wiele gmin zdecydowało się sfinansować, co najmniej jeden rodzaj zajęć dodatkowych ze środków z funduszy unijnych lub dotacji otrzymanej z budżetu państwa.

Przedszkole publiczne

-przeprowadza rekrutację dzieci w oparciu o zasadę powszechnej dostępności

-jeżeli liczba kandydatów przewyższa liczbę miejsc pierwszeństwo mają dzieci:

*z rodzin wielodzietnych

*niepełnosprawne

*mające niepełnosprawnych rodziców lub rodzeństwo

*wychowywane przez samotnego rodzica

*objęte pieczą zastępczą

Przedszkola niepubliczne

Rodzaje ( ze względu na organ prowadzący):

-prywatne, społeczne, wyznaniowe

-mogą realizować dowolnie wybrana koncepcję pedagogiczną o charakterze religijnym lub świeckim

-podlegają nadzorowi pedagogicznemu w określonym zakresie

-finansują rodzice i gmina, (która wypłaca dotację nie niższą niż 75% wydatków ponoszonych na 1 ucznia w przed. Publiczne Punkty i zespoły - dotacja 40%)

-obowiązane są do realizacji podstawy programowej

-nie muszą przeprowadzić rekrutacji na zasadzie powszechnej dostępności

-nauczycielom nie przysługują przywileje określone kartą nauczyciela

Dziecko niepełnosprawne w przedszkolu

-obecnie mogą przebywać do 8 r.ż

-Organizacja oddziałów integracyjnych - rozp. MEN w sprawie ramowych statutów... (Integracja częściowa, pełna, „ukryta”)

Przedszkole specjalne dla dzieci:

-niewidomych i słabo widzących

-niesłyszących i słabo słyszących

-przewlekle chorych

-z niepełnosprawnością ruchową

-z niepełnosprawnością integracji

Nauczanie indywidualne: roczne obowiązkowe przygotowanie przedszkolne może być realizowane w formie nauczania indywidualnego dla dzieci, których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do przedszkola.

Nauczanie indywidualne

Roczne obowiązkowe przygotowanie przedszkolne może być realizowane w formie nauczania indywidualnego dla dzieci, których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do przedszkola.

Organizacja czasu w przedszkolu

Wg podstawy programowej zaleca się następujące proporcje zagospodarowania czasu w przedszkolu w rozliczeniu tygodniowym

1) Co najmniej 1/5 czasu na zabawę swobodną

2) Co najmniej 1/5 czasu (młodsze - 1/4) na świeżym powietrzu

3) Najwyżej 1/5 zajęcia dydaktyczne

4) pozostały tj. 2/5 dowolne zagospodarowanie przez nauczyciela (w tej puli czynności samoobsługowe i organizacyjne)

Ramowy rozkład dnia

1.Schodzenie się dzieci, czynności opiekuńczo higieniczne

2.Zajęcia indywidualne i w małych grupach, swobodna działalność dziecka

3.Gimnastyka poranna

4.Czynności organizacyjno-porządkowe i higieniczne

5.Śniadanie

6.Zajęcia obowiązkowe

7.Zabawa dowolna

8.Pobyt w ogrodzie (spacer)

9.Obiad

10.Odpoczynek

11.Podwieczorek

12.Zajęcia dowolne, zabawy na świeżym powietrzu

13.Rozchodzenie się dzieci do domu

Organizacja przestrzeni w przedszkolu obejmuje

-budynek z otoczeniem(ogrodzony)

-ogród przedszkolny (piaskownica, płaski zielony teren z przyrządami, alejka do nauki jazdy, górka)

(piaskownica, plaski zielony teren z przyrządami, usypana górka, domki, alejka do nauki jazdy, lawa, grządki, pomieszczenie do przechowywania narzędzi gospodarczych, odpowiednia roślinność)

-sale z odpowiednim do grupy wiekowej wyposażeniem (ok 2,5 m2 na dziecko, szafki, dywan) (ok 2,5 m2 na jedno dziecko, szafki, dywan, stolik, miejsce wypoczynku, tablice w tym magnetyczna, kącik tematyczny (lalek, klocków), środki dydaktyczne np. mapa, karty pracy, gry dydaktyczne, książki, płyty)

-szatnie(polka z wieszakiem dostosowana do wieku, lustro, znaczek z imieniem, tablice informacyjne dla rodziców i z pracami dzieci)

-pomieszczenia sanitarne (obok Sali, urządzenia sanitarne dostosowane do wzrostu, temp. Wody nie przekracza 40C)

-sala gimnastyczna

-jadalnia (wg najnowszych przepisów mają być osobnymi pomieszczeniami) (maja być osobnymi pokojami)

-gabinet logopedyczny

Droga dziecka 5 letniego z domu do najbliższego przedszkola publicznego lub do publicznej innej formy wych. w przedszkolu nie powinna przekraczać 3 km, w przeciwnym razie obowiązkiem gminy jest zapewnienie bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu dziecka lub zwrot kosztów przejazdu dziecka i opiekuna środkami komunikacji publicznej. (Ustawa o systemie oświaty z 2009r)

Edukacja domowa

Zezwolenie na nauczanie domowe rodzice uzyskają po zasięgnięciu opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej. Efekty sprawdza dyrektor. Dziecko uczone w domu realizuje tę sama podstawę programową, co dzieci w przedszkolu (Ustawa o systemie oświaty z 19 marca 2009r.)

- w celu realizowania nauczani domowego niezbędne jest uzyskanie zezwolenia wydanego przez dyrektora przedszkola, do którego dziecko zostało przyjęte. W tym celu rodzice:

Rośliny polecane: jarzębina, kasztanowiec

Kryteria i wskaźniki, jakości przedszkola (wg Woodhead 1991) o to nie będzie pytać!

Jakość a cykl Deminga

Jakość - pewien stopień doskonałości

Deming nadał, jakości charakter prewencyjny i zamienił finalną kontrolę, jakości na zapewnienie, jakości procesu produkcji.

Cykl Deminga: Planowanie Wykonanie Badanie Wprowadzenie zmian

Procedura mierzenia, jakości pracy przedszkola - etapy:

1.Zakres(wybranie obszaru pracy, który będzie poddany pomiarowi)

2.Wzorzec(przyjęcie lub opracowanie standardów, jakości pracy)

3.Narzędzia(przygotowanie adekwatnych do badanego obszaru pracy przedszkola narzędzi, np. arkusze diagnostyczne, wywiady, ankiety)

4.Pomiar(przeprowadzenie badań z wykorzystaniem w./w. Narzędzi)

5.Porównanie (porównanie wyników ze standardami)

6.Ocena(określenie silnych i słabych stron pracy przedszkola)

POZIOM A - bardzo wysoki stopien wypelniania wymagan

POZIOM B - wysoki stopien

POZIOM C - sredni stopien

POZIOM D - podstawowy stopien

POZIOM E - niski stopien ( wdrozenie systemu naprawczego)

Podstawa programowa składa się:

-cele

-szereg obszarów, w ramach, których realizuje się cele

-warunki, w jakich powinno się realizować cele

Wiedzieć, czym się różni podstawa programowa od programu! Np program wychowania przedszkolnego to:?

Nagrodzone programy:

-”zanim będę uczniem”

-”od przedszkolaka do pierwszaka”

-”nasze przedszkole”

-”odkryjmy Montessori”

DIAGNOZA

Diagnoza w świetle nowej podstawy programowej wychowania przedszkolnego

-od roku szkolnego 2009/2010 zadaniem nauczycieli jest:

-prowadzenia i dokumentowania obserwacji pedagogicznych dzieci ze wszystkich grup wiekowych

-przeprowadzenie, z początkiem roku poprzedzającego rozpoczęcie przez dziecko nauki w klasie pierwszej

-rodzicom w poznaniu stanu gotowości dziecka do nauki w szkole i wspieraniu go adekwatnie do zdiagnozowanych potrzeb rozwojowych

-nauczycielom przedszkola przy opracowaniu indywidualnego programu wspomagania rozwoju dziecka

-pracownikom poradni psychologicznych

Struktura diagnozy:

-d identyfikacyjna

-d genetyczna

-d znaczenia

-d fazy

-d prognostyczna

!Postępowanie diagnostyczne

Opierając się na koncepcji L.S Wygotskiego o strefie aktualnego, (co samo potrafi zrobić) i strefie najbliższego rozwoju (przy pomocy dorosłego) proponuje diagnozę dziecka przeprowadzić dwutorowo:

*obserwować i badać, co dziecko potrafi wykonać samodzielnie bez niczyjej pomocy, czyli ustalić zakres strefy aktualnego rozwoju

*określić, jakiego typu zadaniami dziecko poradzi sobie korzystając z pomocy innej osoby, czyli ustalić zakres strefy najbliższego rozwoju, wskazującej na funkcje dopiero dojrzewające

Takie podejście do diagnozy pozwala wnioskować o kierunku rozwoju dziecka i stanowi dobrą podstawę do projektowania indywidualnego programu wspomagania jego rozwoju

Etapy postępowania diagnostycznego:

-przesiewowy, na którym nauczyciel zamierza uzyskać odpowiedź na pytanie: czy dziecko wykonuje zadanie w sposób poprawny? Na tym etapie odpowiedź może być tylko tak lub nie.

-właściwy, na którym nauczyciel stawia kolejne pytanie: Dlaczego zadanie nie zostało wykonane poprawnie? Szukając odpowiedzi musi rozpatrzeć różne czynniki, które mogły być przyczyną nieprawidłowego wykonania zadania no czy dziecko dobrze widzi czy dobrze słyszy czy było poprawnie uczone

-prognostyczny prognoza to „diagnozowanie, rzutowanie w przyszłość” Na tym etapie nauczyciel znając problem dziecka i jego uwarunkowania przewiduje jak dalej może kształtować się jego rozwój oraz co zrobić by stworzyć dziecku najlepsze możliwości rozwoju

Jakość diagnozy

Jakość postępowania diagnostycznego określa się biorąc pod uwagę aspekt:

-prakseologiczny

-merytoryczny

-etyczny

Z prakseologicznego punktu widzenia dobrej, jakości postępowanie diagnostyczne powinna cechować:

-wprawa

-płynność

-biegłość

-płynność

-ekonomiczność polegająca na tym, by jak najmniejszym kosztem pozyskać jak najwięcej informacji

Dobra pod względem merytorycznym diagnoza to diagnoza trafna. Aby zwiększyć trafność diagnozy należy:

-zbierać i konfrontować ze sobą materiał z różnych źródeł, tzn. obserwacja i rozmowę z dzieckiem uzupełnić wywiadem z rodzicami oraz specjalistami

-stosować różne metody, techniki, narzędzia diagnostyczne, np. obserwacje zachowania uzupełnić badaniami testowymi

-prowadzić obserwacje i badanie w różnych sytuacjach

-powtarzać obserwacje i badania w różnych odstępach czasowych

-nie ograniczać się do diagnozy negatywnej

Etyczność postępowania diagnostycznego wyraża się w następujących działaniach:

-unikanie zmęczenia, stresu u badanych

-okazywanie szacunku dla diagnozowanego dziecka

-nienaruszanie prywatności dziecka ponad niezbędne do celu diagnozy minimum

-informowanie rodziców o wynikach badania wraz z wyjaśnieniem, co one oznaczają dla dziecka i jego opiekunów

-zachowanie tajemnicy zawodowej

-niedopuszczenie do etykietowania dziecka

Dojrzałość szkolna definiowana, jako stopień rozwoju umysłowego, emocjonalnego, społecznego, fizycznego dziecka, umożliwiający mu opanowanie treści przewidzianych programem nauczania początkowego oraz przystosowanie się do środowiska szkolnego

Narzędzia do badania gotowości szkolnej pięciolatka:

GE-5

DS-5

Wykład 2 - 15.12.2014r egzamin 19!!

Badanie dojrzałości szkolnej (Barbara Wilgocka-Okoń) - test dla dzieci, które w wieku 7 lat miały iść do szkoły

Koncepcje psychologiczne, do których najczęściej odwołujemy się w edukacji przedszkolnej

1.Lwa Wygotskiego (strefa najbliższego rozwoju)

2.Erika Eriksona (znaczenie rozwiązywania kryzysów w konstrukcji osobowości)

3.Lawrence Kohlberga (teoria rozwoju moralnego)

4.Abrahama Maslova (hierarchia/piramida potrzeb)

5.Howarda Gardnera (inteligencje wielorakie)

III Definicje strefy najbliższego rozwoju

1.Strefa najbliższego rozwoju jest mapą gotowości dziecka, ograniczoną

-na niższym końcu przez obecny poziom umiejętności,

-na wyższym końcu przez poziom umiejętności, które dziecko może osiągnąć w najbardziej korzystnych warunkach. (Brown, Ferrara)

2.Strefie najbliższego rozwoju określa różnicę pomiędzy kompetencją wspieraną z zewnątrz a kompetencją pozbawioną takiego wsparcia (Wood)

3.Jest to strefa określona przez odległość pomiędzy aktualnym poziomem rozwoju, określonym przez indywidualne rozwiązywanie problemów, a poziomem rozwoju potencjalnego, określonym przez rozwiązanie zadań przy pomocy dorosłych lub bardziej doświadczonych rówieśników. (Wygotski 1971)

Znaczenie strefy najbliższego rozwoju

1.Wyznacza potencjał uczenia się i podatność na nauczanie.

2.Dziecko może mieć odmienne strefy w różnych obszarach (wąskie w jednej dziedzinie, szerokie w innej). Dziecko, u którego stwierdzono, że posiada szeroką strefę najbliższego rozwoju to takie, które w miarę ćwiczeń zmniejsza liczbę potrzebnych mu wskazówek, tj. ujawnia efektywny transfer odkrytego przez siebie (z pomocą lub bez) rozwiązania na podobne problemy.

3. „Jedynym dobrym uczeniem jest takie, które wyprzedza rozwój” - Wygotski

4.Strategia „budowania rusztowania” wymaga:

-od dorosłego umiejętności organizowania uwagi dziecka,

-od dziecka ujawniania zdolności do uważania

Strategia ta pozwala dziecku rozwiązać problem w sytuacji, gdy nie potrafi jeszcze uczynić tego własnymi siłami.

E. Erikson teoria rozwoju psychospołecznego

Do swojej teorii Erikson wykorzystał model rozwoju embrionalnego, zwanego epigenezę - procesie polegającym na stopniowym różnicowaniu się komórek, zatem każda z części ma swój władny „czas wschodzenia”.

Opisując kolejne stadia rozwoju psychospołecznego Erikson przedstawia zadanie, które powinno ostać osiągnięte i jego antynomię, (gdy nie zostanie osiągnięte).

Charakterystyka faz

I faza ufność-nieufność (okres niemowlęcy)

Najważniejsze w tej fazie jest ukształtowanie zaufania do ludzi i siebie. Równowagę między ufnością a nieufnością zapewnia dziecku w tym okresie troska rodziców.

Wskaźnikami rozwijającego się poczucia ufności jest głębokość snu dziecka, sposób przyjmowania pokarmu, pogodny nastrój.

Brak poczucia stałości i bezpieczeństwa może spowodować różne formy patologii: lęk przed otoczeniem, brak poczucia pewności.

II faza autonomia - wstyd, niepewność (2-3 rok życia)

Najważniejsze jest na tym etapie zdobycie odwagi do bycia niezależną osobą, która może wybierać i kierować własną przyszłością.

Początkiem tej fazy jest odczuwanie przez dziecko autonomicznej woli i zdobycie umiejętności przemieszczania się w przestrzeni. Dziecko odróżnia siebie od świata, uniezależnia się od ścisłej kurateli matki.

Erikson podkreśla dużą wagę „treningu czystości” na tym etapie.

Dla wspomagania rozwoju w tej fazie niezbędni są cierpliwi i tolerancyjni rodzice, którzy pozwolą dziecku na eksperymentowanie z otoczeniem i samym sobą, stawiając mu rozsądne ograniczenia.

III faza inicjatywa - poczucie winy (3-5 rok życia)

Rozwój języka, możliwości ruchowych i wyobraźni umożliwiają dziecku formułowanie i realizacji własnych celów, powstania poczucia inicjatywy.

W tym okresie powstaje też poczucie winy i lęk będące: kamieniem węgielnym moralności”. Ich powstanie wiążę się z tym, że inicjatywa dziecka przekracza dozwolone granice. Jednocześnie u dziecka powstaje zdolność do samoobserwacji, kierowania sobą i karania się.

Zagrażająca w tym okresie jest zbyt silna frustracja i poczucie winy, które mogą prowadzić do bierności społecznej. Patologicznym rozwiązaniem kryzysu tej fazy jest nadmierna koncentracja na byciu aktywnym, przymusowo dążącym do sukcesów.

IV faza produktywność - poczucie niższości (6-11 lat)

Ta faza uznana została przez Eriksona za najbardziej znacząca. Charakterystyczne dla dziecka jest w tym okresie dążenie do opanowania różnych umiejętności, gotowość do uczenia się zgodnie z instrukcją, czerpanie przyjemności z wykonywania pracy, dążenie do robienia rzeczy dobrze, a nawet perfekcyjnie.

L. Kohlberg- teoria rozwoju moralnego

Model rozwoju rozumowania moralnego, zdaniem jego twórcy, posiada następujące własności:

- zmiany jakościowe struktury implikuje pojawienie się nowego stadium

- każdy człowiek przychodzi przez kolejne stadia nie opuszczając żadnego i nie powracając do wcześniejszych

Cechy poziomu prekonwecjonalnego- poziom prekonwencjonalny dotyczy głównie dzieci do 9 r.ż. pokrywa się z Piagetowskim studium relatywizmu moralnego i charakteryzuje się moralnością heteronomiczną i instrumentalną hedonistyczną. Charakterystyczne zjawiska w tym okresie:

  1. Bezrefleksyjne podporządkowanie się literalnie zrozumianym nakazom i zakazom.

  2. Wzorcowanie się na autorytecie

  3. Mniemanie, że złe czyny to te, które zostały potępione przez dorosłych i wymierzone karą

  4. Pogląd, że gorsze jest niewłaściwe zach. wobec dorosłego niż wobec rówieśnika lub młodszego dziecka

  5. Opinie, że bardziej negatywny jest zły czyn wykryty przez dorosłego niż ten, o którym się nie dowie

  6. Funkcjonowanie zasad wymienności złych i dobrych uczynków, zatem zemsta też jest czymś naturalnym

  7. Przekonanie, że złe czyny są albo całkiem dobre albo całkiem złe oraz ze wszyscy jednakowo je osądzają

  8. Ocenie sytuacji moralnych na podstawie ich obiektywnych konsekwencji a nie motywów sprawcy

  9. Wiara, że nieprzestrzeganie reguł wiąże się z nieuchronnością kar

Howard Gardnera - inteligencje wielorakie

Wcześniej inteligencję określano jednostronnie przez pryzmat inteligencji - językowej i logiczno matematycznej ( są prognostykiem osiągnieć szkolnych). Teoria inteligencji wielorakich to podejście alternatywne opierające się na założeniu, że różni ludzie mają różne zdolności poznawcze i odmienne style poznawania, żadna z wyróżnionych inteligencji nie jest tą najważniejszą. Wyróżnia się 7 inteligencji: językowa, logiczno-matematyczna, przestrzenna, muzyczna, cielesno- kinestetyczna, interpersonalna, intrapersonalna.

Oczekuje się by u każdego dziecka zidentyfikować dominujący styl uczenia się i talent a następnie zapewnić odpowiadający im sposób uczenia się. Odkrycia Gardnera  mają ogromne znaczenie dla planowania przyszłości edukacji. Każde dziecko jest potencjalnie uzdolnione, ale na wiele różnych sposobów. Jeżeli metoda nauczania stosowana podczas zajęć nie oddziałuje na nasz najsilniej działający zmysł to możemy mieć kłopot z nauką chyba, że zdołamy zrekompensować to drugim w kolejności sposobem odbioru informacji.

Konstruktywizm- jest rodzajem teorii poznania zakłada, że ludzie konstruują swoją wiedzę i rozumowanie świata przez doświadczenie oraz refleksje nad nimi.  Dziecko jest aktywnym badaczem świata i budowniczym wiedzy.  Dziecko posiada wrodzoną zdolność do uczenia się. Jest istotą stale rozwijającą się wchodzącą w różne interakcje ze światem a jej uczenie się ma charakter działalności twórczej. Poznanie jest zawsze związane z czynnościami poznawczymi od najbardziej elementarnych czynności zmysłowo- ruchowych, aż do operacji intelektualnych.

Piaget- asymilacja i akomodacja.

Porównanie konstruktywizmu Piageta i Wygockiego

Konstruktywizm poznawzo-rozwojowy - “ edu. To otg. Środowiska “

Konstruktywizm społeczny - “ edu. To wspierać/współpracować “

  1. Rozwój wiedzy

Definiowany przez indywidualny przyrost kompetencji badawczych, przebiega przez błędy, chybiane hipotezy i ich samodzielną rekonstrukcję

Przejście od potoczności do nauki przebiega dzieci współpracy z dorosłymi

2. Zaufanie do wiedzy

Zaufanie do wiedzy osobistej ( ucznia i nauczyciela)

Ograniczenie

3. Tworzenie wiedzy

`samodzielna, aktywna konstrukcja i rekonstrukcja umysłowych modeli rzecz. nie wymaga obecności dorosłego

Negocjacje między pojęciami potocznymi ( skon. przec dziecko) a publicznymi/naukowymi ( rep. przez dorosłego

4. Projekt zajęć

Org. warsztatu badawczego i zadań problemowych, efekty definiowane, jako względnie nieprzewidywalne

Kierująco-konsult..

5. Oddziaływanie

Org., prowokacja poznawcza

Pomocowe, współpracując

6. Typowa leksyka

Badanie, eksplorowanie, eksperymentowanie

Wsparcie, kształtowanie

7. Potoczny opis mechanizmów uczenia się

“ próbuje aż dorośnie zrozumie “

“ wiele potrafi, ale potrzebuje pomocy “

8. Metafory

Nauczyciel - mecenas, org

Uczeń-naukowiec

Klasa - lab. badawcze

Nauczyciel - doradca, przewodnik

Uczeń - asystent, terminator

Klasa - warsztat mistrza

Konstruktywistyczne podejscie do nauczania:

Agata: Nauczyciel konstruktywusta:

Ważne jest by dzieci:

- mogły z sobą dyskutować

- stawiać pytania

- poszukiwać odpowiedzi na pytania

- wyrażać własne zdania, sądy, prezentować swój punkt widzenia.

Wykład 3 12.01.2015r.

Formy współpracy przedszkola z rodzicami dwu- i trójpodmiotowe:

Formy przed wpisaniem dziecka do przedszkola

  1. Promocja przedszkola w środowisku

  2. Formuła otwartych dni

  3. Rozmowy przy odbiorze kart zgłoszeniowych

  4. „Dni adaptacyjne” przed rozpoczęciem właściwych zajęć przedszkolnych

Formy współpracy w trakcie uczęszczania dziecka do przedszkola

  1. Indywidualne, zbiorowe, zespołowe

  2. Obowiązkowe i z udziałem dobrowolnym

  3. Z udziałem dzieci i bez ich udziału

  4. Kontakt bezpośredni i pośredni

  5. Na terenie placówki i poza nią

  6. Tradycyjne i niekonwencjonalne w formie (tablica sławy)

Formy współpracy przedszkola z rodzicami ze względu na cel:

  1. Zdobywanie wiedzy o dziecku (rozmowy indywidualne, odwiedziny w domu rodzinnym)

  2. Informowanie rodziców o działaniach edukacyjnych (kącik dla rodziców, zebrania ogólne i grupowe, zajęcia otwarte, gazetka przedszkolna, strony internetowe, listy do rodziców)

  3. Tworzenie i uczestnictwo rodziców w życiu przedszkola (uroczystość z okazji świą™ i zwyczajów o charakt. Rekreacyjnym)

  4. Pedagogizacja rodziców (włączanie rodziców do zajęć, warsztaty, wycieczki dla dzieci i rodziców, biblioteczka dla rodziców)

  5. Współdecydowanie o ramach organizacyjnych funkcjonowania przedszkola (rada rodziców, indywidualne opinie i uwagi rodziców o funkcjonowaniu placówki)

  6. Pomoc rodziców w utrzymaniu, urządzaniu i wyposażeniu przedszkola ( prace usługowe, pomoc rzeczowa i finansowa)

Zasady współpracy:

Wg. Maszke:

Wg. Łobockiego:

Role, w jakich widziani są rodzice (przez nauczycieli):

Role rodziców uszeregowane zostały zgodnie ze stopniem uelastycznienia szkoły. Jeśli w danej szkole dominuje określony typ roli rodzicielskiej, to jest on od razu informacją jak dalece elastyczny jest system danej szkoły

  1. Rodzice, jako kłopot

  2. Rodzice, jako „policjanci”

  3. Rodzica, jako Paraprofesjonalni pomocnicy

  4. Rodzice, jako Partnerzy

  5. Rodzice, jako Przedszkolni wychowawcy

  6. Rodzice, jako Najważniejsi wychowawcy

Umiejętności i techniki przydatne w pracy nauczyciela:

  1. Akceptacja i unikanie negatywnego nastawienia

  2. Uważne słuchanie ( słuchanie: bierne, aktywne//niesłuchanie: bierne, aktywne)

  3. Parafrazowanie (treści i uczuć)

  4. Zadawanie pytań (bezpośrednie - mają formę pytania, niebezpośrednie -mają formę twierdzącą, otwarte i zamknięte - pytania zadawane seriami, pytania zaczynające się, od dlaczego?)

  5. Odpowiedzi na pytania rodzica (typy: oceniająca, interpretująca, wspierająca, badająca, rozumiejąca)

  6. Wypowiedzi typu „ja” i wypowiedzi typu „Ty” (j. żyrafy o szakala), model PBP: rzeczowy opis zachowania, które doprowadziło do konfrontacji, opis niepożądanych skutków tego zachowania, opis uczuć, które dane zachowanie wywołało u „ja”

Postawy i zachowania rodziców utrudniające współpracę:

  1. Unikanie współpracy - wynika z braku czasu i energii, bądź lęków np. przed negatywną oceną dziecka, rodzice mimo rzadkich kontaktów dbają o dziecko

  2. Brak zaangażowania i zaniedbywanie spraw dziecka - niezaspokajanie biologicznych potrzeb dziecka, odrzucanie emocjonalne wynikające z braku akceptacji dziecka, nie zaradność stylu życia, czasem konieczne jest powiadomienie różnych instytucji

  3. Nadopiekuńczość - może być ujawniana tylko przez jednego rodzica lub dziadków, zaniżanie wymagań wobec dziecka

  4. Perfekcjonizm rodziców - stawiają dziecku i przedszkolu bardzo duże wymagania, zgłaszają szereg postulatów, brak realizmu, nie nagradzają dziecka, taka skłonność jest często dziedziczona

  5. Rodzice - nauczyciele - nauczyciele czują się kontrolowani, co wywołuje u nich rekcje obronne, z racji swojego zawodu często pouczają

  6. Bezradność i zdawanie się na nauczyciela - oczekiwanie rady od nauczyciela w sprawach pozaszkolnych, wskazana jest kulturalna odmowa

  7. Rodzice skłóceni ze sobą - nauczyciel nie powinien opowiadać się za żadną ze stron, każdą kłótnię przyjmować naturalnie

  8. Wrogość, asertywność i kłótliwość - wrogość przejawiana do instytucji i wynika ze złych doświadczeń, odpowiadać w sposób opanowany

Rodzaje powiązań rodziny ze szkołą

  1. Partycypacja: współudział, współpraca, najkorzystniejszy wychowawczo rodzaj powiązań między elementami środowisk wychowawczych

  2. Przystosowanie: akomodacja, niższy jakościowo charakter powiązań, jego cechą jest jednokierunkowość

  3. Inercja: bierność, obojętność, inicjatywy idą też z jednego kierunku, ale są ignorowane, niedostrzegane

  4. Opozycja: odrzucenie, sprzeczność interesów

Dominująca forma: przystosowanie i inercja, natomiast skrajne dotyczą zdecydowanej mniejszości.

Rodzice wobec przedszkola: zebrania, uroczystości przedszkole, spotkania indywidualne

Pomoc rodziców dla przedszkola: prace użytecznena rzecz przedszkola, współorganizowanie imprez i wycieczek

Rodzice: nauczyciel wobec dziecka nie powinien być - szorstki, wybuchowy, krzyczeć, być nerwowy

Rodzice: nauczyciel wobec dziecka powinien być - odpowiedzialny, wyrozumiały, cierpliwy

Rodzaje zmian zauważone przez rodziców: dziecko poznaje duże ilości piosenek i wierszy, nabywa koncentracje, rozwój umiejętności plastycznych.

Jako optymalny czas do nabycia poczucia inicjatywy Ericksson wskazał wiek 3 a 5rż, czyli wiek przedszkolnym wieku dziecku pragnie robić wszystko samodzielnie - rolą dorosłych jest nie przeszkadzać mu w tym. I-szymi wzorcami do naśladowania dla dziecka są rodzice, nauczyciele. Dobrze, jeśli wykazują się pomysłowością, radzeniem sobie w trudnych sytuacjach, wytrwałością, umiejętnością negocjowania, czyli cechami charakteryzującymi osobę przedsiębiorczą.

W przedszkolu dziecko po raz pierwszy staje się członkiem większej społeczności, co wiąże się ze zwiększeniem, jakości jego kontaktów społecznych. Stopniowo wdraża się do przestrzegania zasad, jakie narzuca życie w zespole, uczy się zachowań w nowych sytuacjach społecznych.

Kompetencje obywatelskie rozwijane są przez poznawanie swojej rodziny, miejscowości, ojczyzny i historii. Dziecko uczy się właściwego reagowania, gdy pojawiają się symbole narodowe - wie, że należy je szanować. Jest tolerancyjny wobec innej narodowości.

Umiejętność uczenia się - stanowi podstawę edukacji permanentnej, koniecznej w czasie nieustannych zmian. Aby móc wspierać dziecko w nabywaniu umiejętności uczenia się, nauczyciel musi je dobrze poznać. Konieczne jest rozpoznanie:

- preferencji sensorycznych (wzrokowych, słuchowych, kinestetycy i typy mieszane

- typów inteligencji (lingwistyczna, logiczno- matematyczna, wizualno - przestrzenna)

- ich zainteresować, planów na przyszłość

Porozumiewanie się w języku ojczystym: największe postępy w nabywaniu umiejętności porozumiewania się, obserwujemy w ciągu pierwszych 5 latach życia dziecka. Mają tu miejsce procesy: imitacja i kreatywność.

W okresie 2-6 lat, dzieci opanowują 9/10 słów.

Mowa dzieci doskonali się poprzez wykorzystywanie w komunikacji i celowe zajęcia: np. ortofoniczne, inscenizacja, teatr, drama.

Kompetencje kluczowe:

  1. Porozumiewanie się w języku ojczystym

  2. Porozumiewanie się w j. obcych

  3. Kompetencje matematyczne i naukowo - techniczne

  4. Kompetencje informatyczne

  5. Umiejętność uczenia się

  6. Kompetencje społeczne i obywatelskie

  7. Inicjatywność i przedsiębiorczość

  8. Świadomość i ekspresja kulturalna.

Właściwości kompetencji:

  1. Ma charakter osobowy,

  2. Dotyczy określonej dziedziny, ma ograniczony zasięg,

  3. Jest wyuczalna

  4. Ma charakter dynamiczny, zmienia się w ciąg życia

  5. W dziedzinach życia wyznacza się standardy kompetencji, jako miarę efektywności i odpowiedzialności do pełnionej roli

  6. Możliwość generowania nowych kompetencji

  7. Ujawnione kompetencje mają zróżnicowany poziom

  8. Ludzie różnią się zakresem kompetencji i ich poziomem

Wszystkie kompetencje są: jednakowo istotne, równoważne, zakresy kompetencji częściowo się pokrywają i są ze sobą ściśle związane.

Elementy składowe jednej kompetencji są wykorzystywane i wspierają rozwój innych np. umiejętność porozumiewania się (mówienie) stanowi podstawę uczenia się, które sprzyja rozwojowi pozostałych kompetencji.

Kompetencje kluczowe: mają znaczenie w społeczeństwie wiedzy i gwarantują elastyczność siły roboczej, umożliwiając jej szybsze dostosowanie się do nieustających zmian w świecie, w którym zachodzą powiązania

- stanowią również czynnik produktywności i konkurencyjności, mają motywację i zadowolenie pracowników oraz jakość pracy

Kompetencje wg. Parlamentu Europejskiego: połączenie wiedzy, umiejętności, postaw odpowiednich do sytuacji.(12.2006r). Kompetencje kluczowe to te, których wszystkie osoby potrzebują do samorealizacji i rozwoju osobistego, bycia aktywnym obywatelem, integracji społecznej i zatrudnienia.

Program „Przedszkola bez zabawek” zakłada trwały brak zabawek w placówkach. Idea narodziła się w 2001r w Bawarii. Niemcy założyli, że 3msc odwyk od zabawek dobrze zrobi przedszkolakom.

Alternatywa: przedszkola, które mają ograniczoną liczbę sklepowych zabawek przez cały czas (przedszkola Monterssori, Steinera)

Zabawka:

Zabawka - cechy dobrej zabawki wg. A. Mirskiego:

Kontrowersyjne zabawki: krokodyl zjadający człowieka, sztuczny penis i wagina, kocica „dominant”

Popularne zabawki:

- Miś: ma cechy antropomorficzne - płaska twarz, nie ma nic wspólnego z niedźwiedziem. Misie, jako „plaster psychiczny”

Arktofilia - zbieractwo misiów

Miś narodził się w 1877r (XIXw) - Margarete Steiff, stworzyła maskotke z pluszu. Powtórne wynalezienie miało miejsce w USA, na pamiątkę ocalenia małego misia przez T. Roosevelta.

Zabawki do zabaw psychomotorycznych:

Klocki: ceramiczne znano w Mezopotamii. Do dziecięcych pokoików trafiły w XVIII/XIXw. W Polsce pierwotnie powstały drewniane - „Gnom”. Dzieci mogły ułożyć grobowiec rzymski, kościół gotycki, kapliczkę(osiągniecia architektoniczne i lokalne okazy budownictwa ludowego), ale dzieci mogły tworzyć też inne budowle - klocki zawierały 13 el.

Piłka: używana w starożytnym Egipcie, robiona z wnętrzności zwierząt/ zszywana ze skór. Współczesne piłki pojawiają się na początku XXw, większość jest elastyczna i wypełniona powietrzem. Piłki są dostosowane do rodzaju gry / dyscypliny sportowej.

Lalka: najstarsza zabawka, początkowo gliniane, potem ze starych szmat i sznurowadeł. Potem wykonywane z drewna z ruchomymi częściami, pokrywane farbami i modnie ubierane. W XXw, pojawia się moda na domki dla lalek - duże wielopoziomowe. W XXw, pojawiają się plastikowe lalki - tańsze i dostępniejsze dla uboższych.

Bączek: jest prostą zabawką, która wprawiana w ruch obrotowy wiruje wokół własnej osi. Pierwsze bączki pochodzą z Babilonii z III tysiąclecia p.n.e. Wykonane wówczas były z gliny. W Polsce moda na bąki pojawiła się w średniowieczu, a wykonane były z drewna zwężane u dołu a szerokie na górze. Nazywane były cygą, kręglicą, frygą, wartołką i warchołką. Współczesne bąki również są bardzo popularne wśród dzieci, wykonane z przeróżnych materiałów, przybierają różnorodne wzory dodatkowo wzbogacane o efekty dźwiękowe i świetlne.

Grzechotka: legenda mówi, że wynalazcą grzechotki był Archytas z Tarentu, filozof i matematyk żyjący mna przełomie V i IVw p.n.e., Który prowadził liczne dysputy ze swym przyjacielem Platonem. Gdy dorobił się gromadki dzieci, przeszkadzały mu one w filozoficznych rozmowach. Postanowił je czymś zająć. Z suchego, twardego drewna skonstruował pierwszą na świecie grzechotkę. W starożytnej Grecji grzechotki wykonywane były z gliny, miały kształt kuli bądź figurki zwierzęcej. W Rzymie natomiast, obok terakotowych znane były jeszcze grzechotki w formie brązowych obręczy, obwieszanych dzwoneczkami. Całą masę takich zabawek odnaleziono w czasie prac wykopaliskowych w Biskupinie.

Historia powstawania zabawek na świecie:

Zabawka - przedmiot służący do zabawy najczęściej dzieciom, ale także dorosłym lub zwierzętom.

Zabawki są znane już od wielu tysięcy lat, znały je najdawniejsze cywilizacje. Mogą być wytwarzane samodzielnie przez dzieci, przez ich opiekunów bądź przez przedsiębiorstwa.

Funkcje zabawki :

Zmienność pokoleniowa dziecięcej zabawy wg badań M. Kielar - Turskiej (1999)

Kryterium zabawy

Grupa a

Grupa b

Grupa c

Miejsce zabaw

Dalsze otoczenie domu:, co 8 zabawa w miejscu fikcyjnym

Bliższe4 i dalsze otoczenie domu: fikcyjne miejsce, w co 6 zabawie

Bliższe otoczenie, co 2 zabawa w miejscu fikcyjnym

Funkcje zabaw

Dostarczanie

Przyjemności, funkcja rozwijająca i wychowawcza

Funkcja dydaktyczno - kształcąca, funkcja przygotowawcza

Funkcja przygotowawcza

Źródło pomysłów do zabaw

Otoczenie społeczne

Otoczenie społeczne; własna wyobraźnia; środki masowego przekazu

Środki masowego przekazu; otoczenie społeczne

Badaniami objęto przedstawicielki trzech pokoleń z południowo-wschodniej Polski, których dzieciństwo przypadło na wiek XX

  1. Lata 20 XXw b) lata 50 XXw c) lata 80 XXw.

    3. Kryterium analizy

    Grupa a

    Grupa b

    Grupa c

    Rodzaje zabaw

    Zabawy ruchowe ze śpiewem

    Zabawy tematyczne w role zawodowe, zabawy konstrukcyjne

    Zabawy tematyczne (odgrywanie wydarzeń publicznych), zabawy recepcyjne

    Uczestnicy zabaw

    Duże grupy dzieci w różnym wieku

    Grupy kilkuosobowe dzieci w jednym wieku

    Małe grupy dzieci w jednym wieku

    Zabawki

    Wykonywane przez dzieci

    Kupowane zabawki przemysłowe oraz wykonywane przez dzieci i dorosłych

    Kupowane zabawki przemysłowe, rzadko zabawki wykonywane w domu

    Zabawy tropiące

    Odmiana zabaw dydaktycznych.

    Cel: ćwiczenie spostrzegawczości, samodzielności, zdobywaniu orientacji w terenie, angażują emocjonalnie, dyscyplinują.

    Etapy:

    1. Sprecyzowanie tematu (nawiązanie do tematu dnia/tematu kompleksowego)

    2. Wyznaczenie trasy i zadań do pokonania

    3. Wytropienie skarbu

    Zabawy i gry dydaktyczne

    Dorosły w zabawie dziecka

    Zabawy konstrukcyjne

    1. Czy dziecko używa tylko własnych rąk czy też posługuje się narzędziami

    2. Czy dziecko konstruuje coś z wyobraźni czy też według wzoru i modelu

    Rozwój zabaw tematycznych polega na:

    Zabawy funkcjonalno-manipulacyjne

    Klasyfikacja zabaw ze względu na chronologię występowania

    1. Zabawy funkcjonalno-manipulacyjne - od momentu chwytu

    2. Zabawy tematyczne (symboliczne) - po 12 mc życia

    3. Zabawy konstrukcyjne - od 2 r,ż przez cały okres przedszkolny

    4. Gry z regułami

    Klasyfikacja zabaw ze względu na poziom społeczny

    Zabawy dzieci

    E. Hurlock dzieli zabawy na 2 kategorie

    1. Zabawy aktywne, - w których przyjemność sprawia dziecku to, co ono robi

    2. Zabawy bierne lub rozrywki, - w których przyjemność sprawia dzieciom to, co robią inni

    Normalnie we wczesnym dzieciństwie dominuje zabawa aktywna a bierna w późnym dzieciństwie, chociaż w każdym wieku obydwa typy zabawy są reprezentowane w repertuarze zabawowym dziecka. Wszystkie zabawy przyczyniają się do lepszego funkcjonowania dziecka pod warunkiem, że zbyt dużo czasu nie poświęca się jakiejś jednej tylko formie.

    To jak dziecko się bawi zależy przede wszystkim od jego wieku. Zabawy pojawiają się w pewnej określonej kolejności w miarę jak dziecko dojrzewa do odpowiednich form działania.

    Różne rodzaje zabaw osiągają swoje apogeum w różnych latach życia. Niektóre (tematyczne, konstrukcyjne) utrzymują się dość długo. Inne (funkcjonalne) znikają po 3 r.ż albo zostają włączone do innych form, jako ich składniki (manipulacyjne). U małych dzieci obserwuje się liczne czynności „z pogranicza”. Zabawa różni się od pracy/uczenia się nie aktywnością, lecz indywidualną postawą wobec tej czynności.

    Cechy zabawy dziecięcej

    1. Dobrowolność - bawiący się robią to dla własnej przyjemności bez jakiegokolwiek przymusu

    2. Zamknięcie w określonych ramach czasu i przestrzeni - zabawa stanowi zamkniętą rzeczywistość, rozgrywającą się we własnej przestrzeni,, starannie oddzielonej od reszty „normalnego” życia. Posiada też ramy czasowe, poza którymi rozciąga się czas szary, nienacechowany radosnym napięciem

    3. Napięcie wewnętrzne/element niepewności - przebieg zabawy czy wynik gry nie mogą być z góry ustalone, co wyzwala inicjatywę i pomysłowość dziecka. Ich istota zawiera się w niespodziance i ciągłemu zaskoczeniu.

    4. Bezproduktywność/bezinteresowność - nie prowadzi do wytworzenia jakichkolwiek dóbr materialnych.

    5. Reguły - zabawa posiada wewnętrzne uporządkowania rządzi się zasadami, które dają bawiącemu orientację i umożliwiają współdziałanie z innymi

    6. Fikcyjność - zabawom opartym na naśladowaniu towarzyszy poczucie odrealnienia, wyodrębnienia się z rzeczywistego życia

    Kategorie zabawy

    Koncepcja kulturalno-społeczna

    Wygotski: „zabawa stwarza strefę najbliższego rozwoju dziecka. W zabawie dziecko znajduje się zawsze wyżej od własnego średniego wzrostu, wyżej od swojego codziennego zachowania, jest ono w zabawie jakby o głowę wyższe od samego siebie”

    Koncepcja poznawcza Piaget:

    Istnieją trzy typy struktur, które charakteryzują zabawy dziecięce i dokładnie wyznaczają ich klasyfikację:

    1. Ćwiczenie

    2. Symbol

    3. Reguła

    Koncepcja psychoanalityczna

    Teoria rekapitulacji (atawizmu)

    W zabawach dzieci pojawiają się kolejno czynności analogiczne do podejmowanych przez ludzkość w toku jej historycznego rozwoju.

    Teoria ćwiczenia prztgo6towawczego

    Przedstawiciele różnych gatunków ćwiczą w okresie dzieciństwa swoiste działania instynktowe, aby móc je sprawnie wykonywać w okresie dorosłości.

    Teoria rekreacji i relaksacji (teoria wytchnienia)

    Zabawa jest formą aktywnego wypoczynku, regeneracji sił i odprężenia po pracy.

    Teoria nadmiaru energii

    Istoty wyższe nadmiar sił witalnych wyładowują w zabawach, zwłaszcza w młodości, gdy nie muszą walczyć o byt.

    Klasyczne teorie zabawy


    Wyszukiwarka

    Podobne podstrony:
    Podstawy Pedagogiki Przedszkolnej znaczenie zabawy wykłady
    Podstawy Pedagogiki Przedszkolnej ćwiczenia ćwiczenia
    Pedagogika przedszkolna- KONWERSATORIA, Dokumenty wykłądy przedsz
    Biopsychiczne podstawy pedagogiki przedszkolnej(1)
    PEDAGOGIKA PRZEDSZKOLNA dr Renata Góralska doc podstawy pedagogiki przedszkolnej R Góralska adka77
    WSPÓŁCZESNE KIERUNKI PEDAGOGIKI - ćwiczenia, Dokumenty do szkoły, przedszkola; inne, wykłady i ćwicz
    PODSTAWY PEDAGOGIKI SPECJALNEJ - DOBRE, Pedagogika opiekuńcza dr Żmudzka UKW wykład cwiczenia, PEDAG
    Pedagogika przedszkolna wykłady s IV
    Pedagogika - Notki z wykładów i ćwiczeń, Pedagogika
    Pedagogika lecznicza2 wykład i ćwiczenia
    Wykład z ćwiczeń - 21.01.2011 (piątek) mgr A. Szczepanek, UJK.Fizjoterapia, - Notatki - Rok I -, Bio
    ZFP wykład 4, podstawy finansów przedsiębiorstwa
    Pedagogika przedszkolna wykład
    NOTATKA MAKARENKO, Pedagogika opiekuńcza dr Żmudzka UKW wykład cwiczenia
    Pedagogika przedszkolna wykład
    Wykłady i ćwiczenia, Podstawowe prawa rachunku zdań, średniowieczne, ciąg dalszy
    P Społeczna TreściWord, 13. p społeczna 19.01.2011, PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA - wykład, dn
    PATOMORFOLOGIA wykład 29 3, PATOMORFOLOGIA wykład 3 (29) (19 X 01)

    więcej podobnych podstron