„Najczęstsze wady postawy”

Wady pleców
 Boczne skrzywienie kręgosłupa (skoliozy)
 Wady klatki piersiowej
 Wady kończyn dolnych
 Wady stóp

Przyczyny wad postawy są różnorodne o pochodzeniu zarówno zewnętrznym (nieprawidłowe warunki i tryb życia), jak i wewnątrzustrojowym (predyspozycje wrodzone, wyrażające się wiotkością stabilizatorów ruchu, zaburzeniami czynności chrząstek wzrostowych, zaburzeniami równowagi mięśniowej).

Do najczęściej występujących wad postawy zaliczamy: plecy okrągłe, plecy wklęsłe, plecy okrągło-wklęsłe, plecy płaskie, boczne skrzywienia kręgosłupa, wady klatki piersiowej i wady kończyn dolnych.

PLECY OKRĄGŁE

Plecy okrągłe to wada lokalizująca się w odcinku piersiowym kręgosłupa. W

warunkach prawidłowych odcinek piersiowy wygięty jest ku tyłowi, tworząc

tzw. kifoze piersiową. Przy plecach okrągłych wygięcie to jest pogłębione -

powstaje hiperkifoza piersiowa. W sylwetce dziecka z plecami okrągłymi

oprócz pogłębionej kifozy piersiowej występuje:

 wysunięcie głowy do przodu (broda nie rzutuje na mostek);

 wysunięcie do przodu barków;

 spłaszczenie i zapadnięcie klatki piersiowej;

 rozsunięcie i odstawanie od klatki piersiowej łopatek.

Plecy okrągłe mogą mieć charakter wady wrodzonej na skutek wad układu

kostnego lub mięśniowego. Częściej jednak obserwuje się plecy okrągłe nabyte.

Ich przyczyny to między innymi:

 dystonia mięśniowa;

 czynniki psychiczne;

 wady wzroku;

 choroby wtórnie powodujące pogłębianie kifozy piersiowej, z których na

pierwszy plan wysuwa się choroba Scheuermanna, a także krzywica,

gruźlica kręgosłupa, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa.

Plecom okrągłym niezależnie od etiologii, towarzyszy dystonia mięśniowa -

różnica napięć antagonistycznie działających grup mięśniowych. W plecach

okrągłych osłabieniu i rozciągnięciu ulegają: mięśnie prostownika grzbietu

odcinka piersiowego i mięśnie karku, mięśnie ściągające łopatki (czworoboczny,

równoległoboczny, najszerszy grzbietu). Mięśniami nadmiernie napiętymi i

często przykurczonymi w tej wadzie są: mięśnie piersiowe (wielki i mały),

mięsień zębaty przedni.

Mięśnie osłabione i rozciągnięte powodują

przyjmowanie pozycji charakterystycznej dla pleców

okrągłych, a mięśnie przykurczone utrwalają tę

pozycję uniemożliwiając przyjęcie pozycji

poprawnej.

W postępowaniu korekcyjnym w przypadku pleców

okrągłych, podobnie jak we wszystkich wadach

postawy należy uwzględnić trzy podstawowe

kierunki działania (trzy tory postępowania

korekcyjnego):

- morfologiczny - polegający na likwidacji dystonii

mięśniowej i wytworzeniu silnego gorsetu mięśniowego,

- fizjologiczny - czyli nauczenie przyjmowania pozycji skorygowanej i

utrwalenie nawyku poprawnej postawy,

- środowiskowy - zabezpieczenie odpowiednich, sprzyjających likwidacji wady

warunków życia i pracy dziecka.

Schemat postępowania korekcyjnego dla dziecka z plecami okrągłymi powinien

uwzględniać następującą kolejność działań:

Uświadomienie dziecku i rodzicom obecności wady i wynikających z tego

zagrożeń.

Najważniejszym celem jest przekonanie i zachęcenie dziecka do podjęcia trudu

pracy korekcyjnej. Dziecko powinno stać się podmiotem procesu korekcyjnego,

a nie przedmiotem poddanym korekcyjnej "obróbce". TakŜe rodzice powinni

aktywnie włączyć się do walki o poprawę postawy ciała swojego dziecka,

zapewniając mu optymalne, sprzyjające korekcji wady warunki Szycia.

Ustalenie i zapewnienie optymalnych warunków toru środowiskowego

Obejmuje ono:

 nie przeciążanie dziecka nauką i pracą;

 zapewnienie odpowiednich warunków pracy (biurko, krzesło, ławka

szkolna, oświetlenie);

 zapewnienie odpowiedniej ilości i warunków snu;

 prawidłowe odżywianie;

 ćwiczenia korekcyjne w domu.

Rozciąganie mięśni przykurczonych

Istnienie przykurczów ogranicza ruchomości stawową i uniemożliwia

przyjęcie postawy skorygowanej. Ich rozciągnięcie i przywrócenie pełnej

ruchomości stawowej jest pierwszym etapem likwidacji dystonii mięśniowej.

Rozciągając mięśnie przykurczone należy przestrzegać kilku zasad:

 w początkowym okresie rozciągania mięśni powinny dominować

ćwiczenia rozciągające biernie,

 kierunek ruchów rozciągających powinien uwzględniać aktonowość

budowy mięśni (dlatego na przykład w rozciąganiu mięśni piersiowych

stosujemy ułożenie rąk w górę, w bok, w dół i pośrednie),

 rozciągając mięsień i oddalając jeden z jego przyczepów należy

ustabilizować drugi przyczep mięśnia.

Nauka przyjmowania pozycji skorygowanej

Zlikwidowanie przykurczów mięśni piersiowych i zębatych przednich

umożliwia dziecku przyjęcie poprawnej postawy. Ucząc dziecko przyjmowania

takiej pozycji należy pamiętać, że:

 zaczynamy od przyswojenia dziecku korekcji cząstkowych - lokalnych

(ustawienie głowy, cofnięcie barków, zmniejszenie kifozy piersiowej,

uwypuklenie klatki piersiowej), a następnie przez ich łączenie dążymy do

osiągnięcia korekcji całościowej - globalnej,

 naukę rozpoczynamy od pozycji odciążających kręgosłup od ucisku

osiowego (leżenia, klęki podparte) i stopniowo przechodzimy do siadu i

stania, umożliwiamy początkowo kontrolę postawy przez przyleganie

ciała do stałej płaszczyzny (podłoga ściana), następnie kontrolę wzrokową

w lustrze, na koniec przy wykorzystaniu czucia głębokiego. Naukę

przyjmowania pozycji skorygowanej uważamy za zakończoną, gdy

dziecko na polecenie "stań poprawnie", potrafi przyjąć, choćby na chwilę

pozycję skorygowaną.

Wzmacnianie mięśni osłabionych

Wzmacniając mięśnie osłabione trzeba pamiętać, że ćwiczenia te powinny być

wykonywane w pozycji skorygowanej - w zbliżeniu przyczepów tych mięśni.

Pozycja skorygowana powinna być utrzymywana przez cały czas ćwiczenia.

Stosowane obciążenie nie może powodować utraty korekcji - obciążenie

powinno być tak dobrane, aby dziecko było w stanie wykonać ćwiczenie w

pozycji poprawnej.

Przy wzmacnianiu mięśni ściągających łopatki należy pamiętać, że odwiedzenie

rąk powyżej 90 stopni powoduje przekroczenie zakresu ruchomości stawu

ramiennego i przeniesienie ruchu na inne stawy (bark). Występuje wówczas

przesunięcie obojczyka i odsunięcie łopatki od kręgosłupa. Traci się korekcję

ustawienia łopatek i mięśnie nie pracują w zbliżeniu przyczepów. Z tych

względów wzmacniając mięśnie ściągające łopatki nie należy przekraczać kąta

90stopni odwiedzenia w st. ramiennym.

Utrwalenie nawyku poprawnej postawy

Zadanie to powinno się realizować nie tylko na lekcjach gimnastyki

korekcyjnej, lecz również w domu i w szkole. Dziecku powinno się stale

przypominać o konieczności korekcji postawy. Coraz dłuższe, kontrolowane

przebywanie w postawie poprawnej, możliwe dzięki coraz silniejszym

mięśniom posturalnym, z czasem doprowadza do automatyzacji odruchu

podstawy skorygowanej. Gdy dziecko zaabsorbowane czynnościami dnia

codziennego, zabawą czy grą utrzymuje już nową, poprawną postawę, można

uważać, że proces korekcji został zakończony.

1. Plecy wklęsłe

- są wadą odcinka lędźwiowego

kręgosłupa, w której występuje zwiększone

przodopochylenie miednicy oraz zwykle prawidłowa

ruchomość kręgosłupa. Sylwetkę dziecka z plecami

wklęsłymi charakteryzuje: nadmiernie pogłębiona

lordoza lędźwiowa (tzw. hiperlordoza lędźwiowa);

towarzyszy temu, obok zwiększonego przodopochylenia

miednicy, wypięty brzuch (tzw. przodujący brzuch),

uwypuklenie pośladków i tułów pochylony do przodu.

Plecy wklęsłe mogą być wadą wrodzoną lub nabytą.

Wśród wad nabytych najczęściej obserwuje się plecy

wklęsłe na tle dystonii mięśniowej. Dystonię mięśniową w

plecach wklęsłych charakteryzuje nadmierne napięcie i

często przykurcz mięśni prostownika grzbietu odcinka

lędźwiowego, czworobocznego lędźwi, biodrowolędźwiowego,

prostego uda, przy jednoczesnym osłabieniu

i rozciągnięciu mięśni brzucha (zwłaszcza mięśnia

prostego brzucha), pośladkowych wielkich i kulszowogoleniowych.

Przyczyną tego stanu rzeczy są: przykurczone mięśnie: prostowniki

grzbietu w odcinku lędźwiowym (czworoboczne lędźwi, biodrowe -

lędźwiowe, proste uda) oraz wydłuŜone mięśnie: prosty brzucha, skośny

zewnętrzny i wewnętrzny, pośladkowe wielkie oraz kulszowo - goleniowe.

Zmiany w obrębie miednicy i odcinka lędźwiowego kręgosłupa są podobne jak

w plecach wklęsło - wypukłych.

Postępowanie korekcyjne w tej wadzie (zadania):

1. Wydłużenie (mięśni nadmiernie napiętych w pozycji oddalenia przyczepów):

 mięśni prostowników grzbietu w odcinku lędźwiowym;

 mięśni zginaczy stawu biodrowego (głównie biodrowo - lędźwiowych).

2. Skrócenie:

 mięśni brzucha;

 mięśnie kulszowo - goleniowego;

 mięśni pośladkowych.

3. Wzmacnianie: mięśni osłabionych - w pozycji zbliżenia przyczepów.

2. Plecy okrągłe - jest to wada lokalizująca

się w odcinku piersiowym kręgosłupa. Jest ona

połączona z ograniczoną ruchomością kręgosłupa

(długa i utrwalona kifoza piersiowa) oraz

ze zmniejszonym przodopochyleniem miednicy.

Przy zbyt małej lordozie lędźwiowej cały tułów

nachylony jest do przodu, a równowagę można

utrzymać przez cofnięcie całej miednicy ku tyłowi.

Segmentarna kompensacja dokonuje się poza tym

w odcinku szyjnym - zwiększenie lordozy szyjnej

i pochylenie głowy do przodu. Ten typ wady

zdarza się najczęściej u osób z astenicznym typem

budowy. W przypadkach pleców okrągłych

dochodzi do takich odchyleń od normy jak:

zwiotczenie mięśni grzbietu, przykurcz mięśni

piersiowych, często spłaszczenie klatki piersiowej, wysunięcie do przodu

barków, odstawanie łopatek. Kolana i łokcie są często w pozycji lekkiego

zgięcia. Przy tym typie wady, tak jak w poprzednich, dochodzi również

do zaburzeń i mniejszej sprawności układu oddechowego i krążenia.

Przyczyną tego stanu rzeczy są: przykurczone mięśnie: brzucha,

prostowniki biodra i mięśnie piersiowe oraz nadmiernie wydłużone mięśnie:

zginacze biodra, prostowniki grzbietu w odcinku piersiowym.

Postępowanie korekcyjne w tej wadzie (zadania):

1. Zwiększenie ruchomości kręgosłupa.

2. Skrócenie i wzmacnianie:

 mięśni grzbietu na całej długości;

 mięśni ustalające łopatki;

 mięśni zginaczy uda.

3. Wydłużenie:

 mięśni karku i szyi;

 mięśni brzucha;

 mięśni prostowników uda (pośladkowych, kulszowo-goleniowych).

4. Wydłużenie, względnie rozciągnięcie:

 mięśni piersiowych (wielkich i małych);

 mięśni zębatych przednich.

3. Plecy wklęsło-okrągłe - są wadą postawy, w której

występują równocześnie cechy charakterystyczne dla pleców

okrągłych i wklęsłych. U dziecka z tą wadą stwierdza

się zarówno pogłębienie kifozy piersiowej, jak i lordozy

lędźwiowej. Wadzie tej towarzyszy zwiększony kąt

przodopochylenia miednicy co doprowadza do nadmiernej

lordozy lędźwiowej, a przez odcinkową kompensację

dochodzi do pogłębienia kifozy piersiowej. Na skutek

zwiększonego przodopochylenia miednicy mięśnie

pośladkowe (prostowniki biodra) ulegają rozciągnięciu,

zwiotczeniu i osłabieniu oraz uwypukleniu. Towarzyszy

temu zwykle prawidłowa ruchomość kręgosłupa.

Zmienione ustawienie miednicy i ukształtowanie kręgosłupa

wpływa na stan mięśni i więzadeł. Mięśnie prostownika

grzbietu w odcinku piersiowym ulegają rozciągnięciu

(są osłabione), mięsnie piersiowe większe są w stanie

przykurczu, czego efektem są barki wysunięte w przodu i rozsunięte oraz

odstające od klatki piersiowej łopatki. Głowa w stosunku do tułowia

usytuowana w przedzie (broda nie rzutuje na mostek), górna część klatki

piersiowej często spłaszcza się i bierze mniejszy udział w oddychaniu.

Zwiększona lordoza lędźwiowa przesuwa narządy jamy brzusznej ku przodowi

i pod ich naporem ulegają rozciągnięciu i osłabieniu mięśnie brzucha

co powoduje wypięty (przodujący) brzuch. Zmiany te nie tylko zaburzają

sprawność statyczno-dynamiczną ciała, lecz upośledzają czynność narządów

wewnętrznych. Przesunięcie na rządów jamy brzusznej upośledza ruchy

oddechowe przepony i utrudnia odpływ z nich krwi żylnej.

Przyczyną tego stanu rzeczy są: przykurczone mięśnie zwiększające

przodopochylenie miednicy (zginacze biodra - mięśnie biodrowo-udowy

i prosty uda), prostowniki grzbietu w odcinku lędźwiowym i mięśnie

piersiowe, a także osłabione mięśnie: brzucha, prostowniki biodra

i prostowniki grzbietu w odcinku piersiowym.

Postępowanie korekcyjne w tej wadzie (zadania):

1. Skracanie:

 mięśni brzucha,

 mięśni prostowników uda (pośladkowych, kulszowo-goleniowych),

 mięśni grzbietu w odcinku piersiowym,

 mięśni ustalających łopatki (np. równoległobocznych),

2. Wydłużanie:

 mięśnie grzbietu w odcinku lędźwiowym,

 mięśnie karku i szyi.

3. Wydłużanie, względnie rozciąganie:

 mięśni zginaczy uda (głownie biodrowo - lędźwiowych);

 mięśni przywodzących barki (głównie piersiowych większych).

4. Plecy kołyskowe. W tym typie wady również

występuje zwiększone przodopochylenie

miednicy. Odróżnia je od pleców wklęsło -

wypukłych: ograniczona ruchomość kręgosłupa

oraz długa, duża i utrwalona kifoza piersiowa, co

z kolei wpływa na skrócenie obu lordoz. W

odcinku szyjnym występuje pogłębiona lordoza

szyjna, a w odcinku lędźwiowo-krzyżowym

kręgosłup odgina się ostro do tyłu, tworząc krótką,

lecz głęboką i ostrą, lordozę lędźwiową. Spojenie

łonowe jest tu najbardziej wystającą ku

przodowi częścią ciała (wystający brzuch).

Głowa i barki są wysunięte do przodu, a łopatki

odstające. W tej wadzie, tak jak w poprzedniej

klatka piersiowa jest spłaszczona, przez

co również dochodzi do upośledzenia oddychania i krążenia, zmian

w układzie barków i łopatek, zaburzeń trawienia, zaburzeń miesiączkowania

u kobiet, a ponadto ludzie z tymi zmianami doznają często bólów w okolicy

krzyżowej.

Postępowanie korekcyjne w tej wadzie (zadania podobnie jak w plecach

wklęsło - wypukłych):

1. Skracanie:

 mięśni brzucha,

 mięśni prostowników uda (pośladkowych, kulszowo-goleniowych),

 mięśni grzbietu w odcinku piersiowym,

 mięśni ustalających łopatki (np. mięsni równoległobocznych),

2. Wydłużanie:

 mięśni grzbietu w odcinku lędźwiowym,

 mięśni karku i szyi.

3. Wydłużanie, względnie rozciąganie:

 mięśni zginaczy uda (głownie biodrowo - lędźwiowego);

 mięśni przywodzących barki (głównie piersiowych większych).

4. Zwiększenie ruchomości kręgosłupa w odcinku piersiowym.

5. Plecy płaskie. Występuje tu zmniejszenie

przodopochylenia miednicy z prawidłowo

ruchomym kręgosłupem i zmniejszenie wszystkich

wygięć fizjologicznych kręgosłupa (zbyt mała

lordoza lędźwiowa oraz kifoza piersiowa). Ten

rodzaj wady obserwuje się dość często u osób słabo

umięśnionych(o astenicznej budowie ciała). W tych

bowiem przypadkach, udział układu mięśniowego

w równoważeniu segmentów ciała jest znikomy.

Równoważenie to następuje więc w sposób bierny -

na linii: zmniejszenie przodopochylenia miednicy,

spłycenie lordozy lędźwiowej, spłaszczenie kifozy

piersiowej. Ostatnio podkreśla się również, że

podobny mechanizm może występować na odmianę i

u osób silnie umięśnionych. W tych przypadkach,

rozwija on się głównie w trakcie rozwoju dzieci wcześnie rozpoczynających

intensywne ćwiczenia - zwłaszcza w warunkach elongacji i hiperkorekcji oraz

nieprzemyślanego stosowania ćwiczeń antylordotycznych. Wielu autorów

podkreśla, że pierwotną przyczyną tej wady jest nie wykształcenie się

prawidłowego przodopochylenia miednicy, np. w wypadku krzywiczego garbu

siedzeniowo-grzbietowego. U tych osobników występuje także płaska klatka

piersiowa i opadające (obniżone) barki, a niekiedy i odstawanie łopatek.

Płaska budowa ciała nie sprzyja również właściwemu funkcjonowaniu

narządów wewnętrznych klatki piersiowej oraz jamy brzusznej. U osób słabo

umięśnionych, plecy płaskie sprzyjają także rozwojowi bocznych skrzywień

kręgosłupa. Zmniejszenie fizjologicznych krzywizn kręgosłupa upośledza również

jego funkcjonowanie jako amortyzatora wstrząsów głowy, stąd wada ta

sprzyja często występowaniu uporczywych bólów głowy. Przyczyną tego

stanu rzeczy są: przykurczone mięśnie brzucha i prostowniki biodra oraz

wydłużone mięśnie zginacze biodra.

Postępowanie korekcyjne w tej wadzie (zadania):

1. Skracanie:

 mięśni grzbietowych w odcinku lędźwiowym;

 mięśni zginaczy uda (głównie biodrowo-lędźwiowych);

 mięśni unoszących barki (naramiennych, górną część mięśnia

czworobocznego).

2. Wydłużanie:

 mięśni brzucha,

 mięśni pośladkowych,

 mięśni kulszowo - goleniowych.

3.Wydłużanie względnie rozciąganie: mięśni kulszowo - goleniowych.

PLECY OKRĄGŁO-WKLĘSŁE

 

Charakterystyczną cechą tej wady jest zwiększona lordoza lędźwiowa i kifoza piersiowa. Najczęściej w tej wadzie, głowa jest pochylona ku przodowi, a klatka piersiowa spłaszczona. Często pierwotną przyczyną wady jest zwiększony kąt przodopochylenia miednicy, w związku z tym zwiększa się lordoza lędźwiowa i dochodzi do pogłębienia kifozy piersiowej.

Mięśnie i więzadła ulegają zmianom: mięśnie prostownika grzbietu odcinka piersiowego rozciągają się, a w odcinku lędźwiowym skracają się. Przykurczone są też mięśnie obręczy barkowej i klatki piersiowej. Mięśnie brzucha są rozciągnięte, a mięśnie pośladkowe ulegają osłabieniu.

 

Postępowanie korekcyjne przy tej wadzie polega na:

 

1) zwiększeniu ruchomości kręgosłupa,

2) rozciągnięciu skróconych mięśni,

3) wzmocnieniu mięśni rozciągniętych.

 

W postępowaniu korekcyjnym należy uwzględnić ćwiczenia elongacyjne, oddechowe, ćwiczenia odruchu prawidłowej postawy ciała, pływanie, a unikać pozycji lordozujących i kifotyzujących.

 

 

PLECY PŁASKIE

Wada ta charakteryzuje się spłaszczeniem lub brakiem fizjologicznych

wygięc kręgosłupa. Występuje tu zmniejszone przodopochylenie miednicy z

prawidłowo ruchomym kręgosłupem. Klatka piersiowa jest płaska, a barki

opadnięte. Uważa się, że pierwotną przyczyną tej wady jest nie wykształcenie

się prawidłowego przodopochylenia miednicy.

Zmniejszenie lub brak krzywizn w pełni nie

amortyzuje wstrząsów głowy podczas lokomocji,

dlatego ludzie z tą wadą często cierpią na bole głowy.

Poszczególne elementy kręgosłupa ulegają

przeciążeniu i prowadzi do zmian

zwyrodnieniowych. Istnieje skłonnośc do

powstawania bocznych skrzywień kręgosłupa.

Pojemnośc i ruchomośc klatki piersiowej są

upośledzone.

Plecy płaskie występują w dwóch krańcowo

różnych przypadkach:

- w budowie astenicznej o słabej muskulaturze, gdzie zrownoważenie ciała

osiągane jest w znacznej części dzięki biernemu usytuowaniu jego segmentów;

- u dzieci silnie umięśnionych, wcześnie i intensywnie ćwiczących.

Plecy płaskie są wadą postawy coraz częściej spotykaną u dzieci i młodzieży.

Przyczyn powstawania tej wady lekarzu upatrują w sedenteryjnym trybie życia,

charakterystycznym nie tylko w pracy, ale i podczas wypoczynku. Wpływa on

nie tylko na ograniczenie i zubożenie praktycznych form ruchowych, lecz także

na osłabienie mięśni.

W przypadku pleców płaskich postępowanie korekcyjne ma na celu:

- wzmocnienie i skrócenie mięśni grzbietu w odcinku piersiowym,

- zwiększenie lordozy lędźwiowej (skracanie mięśni w części piersiowej może

spowodować plecy płaskie na całej długości);

- wzmocnienie i skrócenie mięśni unoszących barki naramienne, gorna

częśc mięśni czworobocznych (R uzyskanie lepszego wysklepienia klatki

piersiowej i wyższego ustawienia opadających w dół barkowy);

- skrócenie mięśni zginających udo i wydłużenie mięśni prostujących je

( zwiększenie przdopochylenia miednicy);

- wydłużenie mięśni brzucha;

- zwiększenie ruchomości kręgosłupa zwłaszcza do przodu w odcinku

piersiowym (ćwiczenia kifotyzujące). Ponadto wskazane są ćwiczenia

ogólnokondycyjne, oddechowe, gry i sporty oraz pływanie.

Nie są wskazane ćwiczenia elongacyjne, wyciągi, zwisy a więc wszystko, co

prowadzi do spłaszczenia krzywizn kręgosłupa.

SKOLIOZY - BOCZNE SKRZYWIENIA KRĘGOSŁUPA

Skolioza jest wadą postawy polegającą na wielopłaszczyznowym

odchyleniu linii kręgosłupa od stanu prawidłowego. Odchylenie to występuje w

trzech płaszczyznach:

 czołowej - kręgosłup wygina się w bok: w prawo lub w lewo;

 strzałkowej - pogłębia się wygięcie kifotyczne lub lordotyczne;

 poprzecznej - następuje rotacja kręgów, co prowadzi do powstania garbu

żebrowego.

Skolioza może powodować niekorzystne zmiany w układzie narządu ruchu,

układzie krążeniowo-oddechowym, sprawności i wydolności fizycznej, a

także w różnych narządach wewnętrznych.

Przyczyny powstawania skolioz są w 80-90% nieznane. Nieznana przyczyna

zmusza do leczenia objawowego. Ogranicza się ono do przeciwdziałania

widocznym skutkom choroby.

W postępowaniu korekcyjnym dąży się do wyprostowania kręgosłupa.

Skoliozę uważa się za schorzenie ogólnoustrojowe, gdyż powoduje ona

niekorzystne zmiany w układzie ruchu, układzie krążeniowo-oddechowym, w

sprawności i wydolności fizycznej i w różnych narządach wewnętrznych.

W zależności od stopnia zawansowania zmian wyróżniamy następujące stadia

skoliozy:

1. postawa skoliotyczna - jest to wstępne stadium wady. Występuje

asymetria ustawienia barków i łopatek, niesymetryczne są także trójkąty

talii, ale nie ma jeszcze bocznego skrzywienia kręgosłupa lub jest ono

niewielkie. Napięciem mięśni można uzyskać pełną korekcję postawy;

2. skolioza I stopnia - jest to skrzywienie, którego kąt dochodzi do 30 stopni

(wg Cobba). Zmiany dotyczą układu mięśniowo-więzadłowego bez

zniekształceń kostnych. Możliwa jest korekcja bierna skrzywienia i to

całkowita, natomiast korekcja czynna znaczna (prawie całkowita);

3. skolioza II stopnia - to skrzywienie o wartościach kątowych 31-60 stopni.

Występują zmiany strukturalne w kręgach i krążkach międzykręgowych.

Kręgosłup ulega zrotowaniu, co objawia się garbem żebrowym (lub

wałem mięśniowym przy skrzywieniach w odcinku lędźwiowym).

Korekcja czynna nie daje efektów, a bierna - niewielkie;

4. skolioza III stopnia - jest skrzywieniem o kącie przekraczającym 60

stopni z daleko posuniętymi zmianami strukturalnymi: sklinowaceniami i

torsją kręgów, deformacjami żeber i miednicy. Skrzywienie nie koryguje

się.

Pod względem przyczyn powstawania skoliozy dzielą się na (klasyfikacja

Cobba):

1. skoliozy funkcjonalne (wady postawy, asymetrie kończyn, skrzywienia

reflktoryczne, bólowe itp.);

2. skoliozy strukturalne:

a ) kostnopochodne;

b ) nerwopochodne;

c ) mięśniopodobne;

d ) idiopatyczne - występujące najczęściej i stanowiące 80-90%

wszystkich skolioz

Przyczyny powstawania skoliozy idiopatycznych są nieznane. Niewiele

przemawia za tym, że zmiany w obrębie układu mięśniowego są pierwotną

przyczyną. Jednakże towarzyszące skoliozie zaburzenie równowagi mięśniowej

przyczynia się niewątpliwie do postępu skrzywienia. Powstaje obraz dystonii

mięśniowej (stąd częsta nazwa skolioz idiopatycznych - skoliozy dystoniczne).

Nieznana przyczyna powstania skolioz zmusza do leczenia objawowego.

Ogranicza się ono do przeciwdziałania widocznym skutkom choroby. W

postępowaniu leczniczym dąży się do wyprostowania kręgosłupa.

Gimnastyka korekcyjna zajmuje się tylko mniej zaawansowanymi postaciami

skoliozy. Jej domeną powinny być postawy skoliotyczne i skoliozy pierwszego

stopnia. Bardziej zaawansowane przypadki wymagają postępowania

rehabilitacyjnego.

Korygowanie bocznych skrzywień kręgosłupa powinno obejmować:

I. Uświadomienie dziecku i rodzicom obecności wady i wynikających z tego

zagrożeń

Najważniejszym celem jest przekonanie i zachęcenie dziecka do podjęcia

trudu pracy korekcyjnej. Dziecko powinno stać się podmiotem procesu

korekcyjnego, a nie przedmiotem poddanym korekcyjnej "obróbce". Także

rodzice powinni aktywnie włączyć się do walki o poprawę postawy ciała

swojego dziecka, zapewniając mu optymalne, sprzyjające korekcji wady

warunki życia.

II. Ustalenie i zapewnienie optymalnych warunków toru środowiskowego

Obejmuje ono:

- nie przeciążanie dziecka nauką i pracą;

- zapewnienie odpowiednich warunków pracy (biurko, krzesło, ławka szkolna,

oświetlenie);

- zapewnienie odpowiedniej ilości i warunków snu;

- prawidłowe odżywianie;

- ćwiczenia korekcyjne w domu.

III. Rozciąganie mięśni przykurczonych

Likwidacja przykurczów mięśniowych ma umożliwić dziecku przyjęcie

postawy poprawnej. W bocznych skrzywieniach kręgosłupa dochodzi do

asymetrii napięć mięśni przykręgosłupowych strony prawej i lewej. Mięśnie

jednej strony ulegają osłabieniu, pozwalając kręgosłupowi na skrzywienie,

mięśnie strony przeciwnej mają tendencję do przykurczu, powodując utrwalenie

skrzywienia (omówienie to jest w założeniu nie precyzyjne, w rzeczywistości

proces ten jest bardziej skomplikowany.) W postępowaniu korekcyjnym ze

skoliozami można stosować ćwiczenia symetryczne i asymetryczne. W

ćwiczeniach asymetrycznych dąży się do wygięcia kręgosłupa w stronę

przeciwną do istniejącego skrzywienia. Zyskuje się przez to pełną korekcję lub

hiperkorekcję, ale ćwiczenia asymetryczne kryją w sobie pewne trudności: mogą

powodować pogłębienie skrzywień kompensacyjnych - wtórnych, a także

wymagają indywidualnego ustawienia każdego dziecka i kontroli utrzymywania

pozycji asymetrycznej w czasie ćwiczeń. W gimnastyce korekcyjnej, gdzie

jeden instruktor ćwiczy z grupą 10 dzieci, kontrola taka jest praktycznie

niemożliwa. Z tego względu ćwiczenia asymetryczne powinny być stosowane w

rehabilitacji, gdzie jest możliwość ćwiczeń indywidualnych. W zajęciach

gimnastyki korekcyjnej zapobieganie przykurczom i ewentualne rozciąganie ich

najlepiej osiągnąć przez elongację, czyli wydłużanie kręgosłupa. Stosując

elongację uzyskuje się skorygowanie skrzywienia kręgosłupa niezależnie od

jego lokalizacji i kierunku. Jest to więc wygodna i bezpieczna forma likwidacji

przykurczów i osiągania korekcji w zajęciach zespołowych. Elongacja może być

bierna (np. zwis na drabince) oraz czynna ("wyciąganie się", "rośnięcie"). W

gimnastyce korekcyjnej powinna dominować elongacja czynna. Elongacja

bierna, jakkolwiek korzystna nie powinna być nadużywana, gdyż nie tylko

rozciąga mięśnie przykurczone ale i osłabione.

IV. Nauka przyjmowania pozycji skorygowanej

Naukę przyjmowania pozycji skorygowanej prowadzi się w sposób podobny

jak przy wadach postawy w płaszczyźnie strzałkowej. Rozpoczynamy od

pozycji odciążających kręgosłup od ucisku osiowego (leżenia), następnie

przechodzimy do ustawienia przy ścianie, potem przed lustrem z kontrolą

wzroku i z zamkniętymi oczami z wykorzystaniem czucia głębokiego.

W skoliozach szczególną uwagę należy zwrócić na elongację kręgosłupa,

pokrywanie się pionu z linią środkową ciała (bródka, wcięcie mostka, wyrostek

mieczykowaty, kresa biała, pępek, środek spojenia łonowego, równa odległość

między kłykciami przyśrodkowymi i kostkami przyśrodkowymi). Wymaga się

również równego ustawienia barków, łopatek i trójkątów talii.

V. Wzmacnianie mięśni osłabionych

Wzmacnianie mięśni odpowiedzialnych za utrzymanie poprawnej postawy

powinno się odbywać w pozycji skorygowanej - w elongacji kręgosłupa.

Wzmacniane są głównie mięśnie prostownika grzbietu, a oprócz niego także

mięśnie ściągające łopatki, mięśnie pośladkowe i mięśnie brzucha.

Wzmacnianie prostownika grzbietu w zajęciach gimnastyki korekcyjnej

powinno być realizowane przez ćwiczenia symetryczne. Ćwiczenia

asymetryczne wymagają wysokich kwalifikacji prowadzącego i pracy

indywidualnej z dzieckiem można polecić w rehabilitacji. Zasady wzmacniania

mięśni brzucha i mięśni pośladkowych znajdują się na stronie opisującej

korygowanie pleców wklęsłych. Boczne skrzywienie kręgosłupa, jako wada

stwarzająca największe zagrożenie dla zdrowia i wyglądu dziecka, wymaga

szczególnej uwagi instruktora, rodziców i lekarza. Ważne jest dokładne

rozpoznanie (czy na pewno jest to skolioza idiopatyczna?), wynikające z niego

właściwe leczenie i obserwacja progresji skrzywienia we wszystkich

płaszczyznach. Zaobserwowane pogorszenie jest sygnałem do podjęcia

dodatkowych form leczenia (rehabilitacja, gorsety itp.).

VII. Utrwalenie nawyku poprawnej postawy

Zadanie to powinno się realizować nie tylko na lekcjach gimnastyki

korekcyjnej, lecz również w domu i w szkole. Dziecku powinno się stale

przypominać o konieczności korekcji postawy. Coraz dłuższe, kontrolowane

przebywanie w postawie poprawnej, możliwe dzięki coraz silniejszym

mięśniom posturalnym, z czasem doprowadza do automatyzacji odruchu

podstawy skorygowanej. Gdy dziecko zaabsorbowane czynnościami dnia

codziennego, zabawą czy grą utrzymuje już nową, poprawną postawę, można

uważać, że proces korekcji został zakończony.

Marta Szczerbińska

WADY KLATKI PIERSIOWEJ

ROZWÓJ KLATKI PIERSIOWEJ W ONTOGENEZIE

W pierwszym roku życia narastanie obwodu klatki piersiowej odbywa się znacznie

szybciej niż w jakimkolwiek późniejszym i tak wynosi ono 42-50% tj. około 13 cm, w drugim tylko 9%, a w trzecim i czwartym 7-4%. U noworodka szerokość i głębokość są prawie równe.

Przyrost głębokości następuje powoli, natomiast szerokości we wzmożonym tempie tak, że u dziecka 6-cio letniego następuje podwojenie się szerokości klatki piersiowej.

Wyrazem zmian klatki piersiowej jak i powiększania się jej wymiaru poprzecznego jest

zmniejszanie się wskaźnika spłaszczenia klatki piersiowej (WSKP (xi-th/thl-thl - średnica

strzałkowa(głębokość klatki) , średnica poprzeczna klatki )x100).U noworodka płci męskiej

wskaźnik, ten wynosi 92% w pierwszym roku życia 75%, zmniejszając się stopniowo, także w wieku 1-5 lat wynosi 71%.

Charakterystyczną cechą klatki piersiowej u noworodków i niemowląt jest jej

cylindryczny kształt, na co wpływa położenie żeber - leżą prawie poziomo, tworząc z

kręgosłupem kąt prosty, w przeciwieństwie do skośnego ustawienia w latach późniejszych.

Zmiany ustawienia żeber z poziomych na skośne obserwujemy od około 2 roku życia. Zjawisko to przebiega dość powoli, a najniższy poziom osiąga około 10-11 roku życia. Do czasu, gdy żebra ustawione są poziomo, czyli klatka piersiowa między wdechem, a wydechem znajduje się w ułożeniu jakby wydechowym, dopóty, żebra nie mogą brać wybitniejszego udziału w rozszerzaniu wdechowym klatki piersiowej. Dlatego nie może być ona znacznie podniesiona przez rozszerzanie żeber (jak dzieje się to w późniejszym wieku ), wskutek czego dziecko musi oddychać głównie przeponą. Na ten stan ma również wpływ mała siła (słabość) mięśni oddechowych ( Malinowski 1989).

W związku z postępującymi zmianami strukturalnymi klatki piersiowej (obniżanie

mostka, spłaszczenie klatki piersiowej, obniżanie ukośne, ku dołowi żeber) następuje zmiana

typu oddychania z przeponowego na oddychanie przebiegające dzięki ruchom klatki piersiowej - tor piersiowy.

Drugie przyśpieszenie rozwoju klatki piersiowej obserwuje się w okresie dojrzewania.

W tym okresie u chłopców następuje duże tempo rozwoju szerokości barków, oraz szerokości klatki piersiowej ( nie dotyczy to głębokości klatki piersiowej ).

Natomiast u dziewcząt w tym okresie dochodzi do wzrostu bioder, mniej szerokości barków,

przy podobnym wzroście głębokości klatki piersiowej.

Z wyżej wymienionego faktu wynika, że klatka piersiowa gubi nie tylko budowę cylindryczną poprzez wzrastanie na długość, ale też stopniowo narastającą przewagą wymiaru poprzecznego nad głębokościowym, przybierając kształt stożka ściętego.

Zmiana wymiarów i kształtu klatki piersiowej znajduje swoje odzwierciedlenie w

sprawności oddechowej.

U dziecka szybsze są nie tylko oddechy, ale również szybsze jest tętno.

Stosunek liczby oddechów do liczby tętna wynosi u noworodka 1:25, u dorosłego 1:4.

Zmiany zachodzące w układzie krążenia w czasie rozwoju osobniczego polegają przede

wszystkim na rozroście jego elementów (mięsień sercowy w wieku do 2 lat rozrasta się 3-

krotnie, a u 7-mio latka 5-ciokrotnie), zmianie proporcji serca (rozrost lewej komory; lewa

komora powiększa się 13-to krotnie, zaś prawa 8-mio krotnie), zwiększeniu wydolności

wysiłkowej, usprawnieniu „automatyzmu”(nieregularne tętno nabiera regularności w wieku

około 6-7 roku życia ), co pozwala dostosować sercu swoją funkcję do aktualnych potrzeb

rozwoju.

Wynika z tego fakt, że im wcześniej rozpoczniemy ćwiczenia profilaktyczne i korekcyjne

tym większe są szanse powodzenia prowadzenia procesu korekcyjnego i uzyskania

korzystniejszych wyników ze względu na potencjał młodego organizmu.

WADY KLATKI PIERSIOWEJ

Wyróżnia się kilka typów fizjologicznych klatki piersiowej.

Klatka piersiowa prawidłowa, gdzie mostek i cała przednia część wysunięta jest ku przodowi, żebra uniesione ku górze tak, że najdalej wysuniętą częścią ciała jest ściana przednia klatki piersiowej ( Kasperczyk 1994 ).

Przekrój poprzeczny przez klatkę piersiową prawidłową

Klatka swój kształt dostosowuje do krzywizny piersiowej i odwrotnie.

Przy hiperkifozie - klatka jest ustawiona w pozycji wydechowej a przy skrzywieniu bocznym

jakim jest skolioza - powstają deformacje w postaci wału żebrowego.

W zależności od stopnia wysklepienia wyróżnia się klatkę piersiową spłaszczoną, płaską,

beczkowatą.

Do patologicznych wad klatki piersiowej zalicza się:

1) klatkę piersiową lejkowatą (pectus excavatum)

2) klatkę piersiową kurzą (pectus carinatum )

KLATKA PIERSIOWA LEJKOWATA

Określana jest również jako szewska ( pectus infundibiliforme ).

Etiologia jej powstawania nie jest dokładnie ustalona .

Uważa się, że wada ta nie wykazuje uwarunkowań genetycznych i dotyczy 0,4 % dzieci w wieku szkolnym. Zwiększoną częstość obserwuje się u dzieci z zespołem Marfana (Walczak 1991).

Klatka piersiowa lejkowata może być spowodowana także ściągającymi bliznami po procesach zapalnych, krzywicą ( Dega 1983 ).

Gdy wada ta jest wrodzona, to występuje jako następstwo wrodzonego zaburzenia rozwoju

przepony lub też nieproporcjonalnego rozrostu chrząstek żebrowych w stosunku do jej

elementów .

Charakteryzuje się lejkowatym zapadnięciem dolnej części mostka i przylegających

dolnych części żeber w kierunku kręgosłupa. Jeżeli dno „lejka” wpada ściśle w linii środkowej, zmiany są symetryczne, jeżeli przesunięte jest w lewo lub w prawo od linii środkowej to zmiany są asymetryczne. Postacie niesymetryczne są bardziej rozległe i płaskie.

Przekrój poprzeczny przez klatkę piersiową lejkowatą

Szczyt lejkowatego zagłębienia przypada zawsze na wysokości połączenia wyrostka

mieczykowatego z trzonem mostka. Żebra od III do IX ulegają kątowemu załamaniu po obu

stronach mostka, tworząc niejako dwa garby .

Zniekształcenie może być tak duże ,że mostek może stykać się z kręgosłupem.

Żebra w tylnych odcinkach przebiegają poziomo, a w bocznych i przednich kierowane są

nadmiernie ku tyłowi.

Klatka lejkowata

U noworodków i niemowląt z lejkowata klatką piersiową ( w skrajnych przypadkach )

może dochodzić do wciągania dolnego odcinka mostka w stronę kręgosłupa (Wilczyński 2001).

Na skutek osłabienia mięśni, wysunięcia barków do przodu , spłaszczenia klatki

piersiowej i wiotczenia mięśni brzucha , przy oddychaniu występują paradoksalne ruchy klatki piersiowej. Te paradoksalne ruchy klatki piersiowej mogą prowadzić do zaburzeń oddechowych, a tym samym do niedotlenienia organizmu.

Na skutek przemieszczenia mostka i żeber ku tyłowi dochodzi do zmniejszenia pojemności

życiowej płuc i zaburzeń krążeniowo-oddechowych.

Ww. zmiany są częstą przyczyną nawracających zapaleń oskrzeli i płuc, duszności,

szybkiego męczenia się.

U dzieci starszych dominują zaburzenia w układzie krążenia.

W związku z tym dzieci z tą wadą charakteryzują się również obniżeniem wydolności osobniczej

(Magiera, Roniker, Zapłatka, Kluba 1996 ).

Niekiedy serce nie ma warunków do swobodnego rozkurczu, w wyniku czego pojawia

się duszność, ucisk, kłucie w klatce piersiowej za mostkiem, szmer skurczowy, niemiarowość pracy serca.

Na podstawie badań ( Kalka 1996 ) nad stanem rozwoju somatycznego i motorycznego

dzieci z lejkowatą klatką piersiową stwierdzono, że rozwój somatyczny jest gorszy niż dzieci zdrowych, ich wiek biologiczny jest niższy. Lejkowata klatka piersiowa wywiera niekorzystny wpływ na budowę ciała , mniejszy zaś na sprawność .

Dzieci z tą wadą zazwyczaj gorzej się rozwijają, są niższe, lżejsze, mają mniejsze obwody i

mniejszą ruchomość klatki piersiowej w porównaniu ze zdrowymi rówieśnikami (Wilczyński 2001).

Mają także wadliwą postawę, najczęściej wadom klatki piersiowej towarzyszy wysunięta

do przodu głowa, opadające i wysunięte do przodu barki, odstające łopatki, niekiedy

kifoskolioza i wypukły brzuch.

Dzieci z wadami klatki piersiowej lejkowatej wykazują osłabienie mięśni posturalnych : od 82% do 57%, przy czym największe różnice w stosunku do wartości należnych dotyczą mięśni grzbietu-82%, mięśni pośladkowych-75,5%, a najmniejsze brzucha-57%.

Sprawność mięśni posturalnych może powiększać się wraz ze stopniem zaawansowania wady, zwłaszcza, gdy wada ta nie jest w odpowiedni sposób leczona (Lizis 2001 ).

KLATKA PIERSIOWA KURZA

Jest to zniekształcenie wrodzone lub powstaje jako wada rozwojowa, najczęściej po

przebytej krzywicy.

Jest wadą spotykaną o wiele rzadziej niż klatka piersiowa lejkowata.

Cechuje ją zniekształcenie mostka, które tworzy silne uwypuklenie do przodu na kształt

dzioba łodzi, podobnie jak ma to miejsce u ptaków.

W wyniku tego żebra tracą kształt wygięty tworząc poniżej sutków wyraźną wklęsłość poniżej, której łuki rozchodzą się stożkowato na zewnątrz.

To boczne uwypuklenie żeber jeszcze bardziej uwydatnia wysunięcie mostka do przodu.

Przekrój klatki piersiowej jest zwiększony.

Przekrój poprzeczny przez klatkę piersiową kurzą

Rozróżnia się dwa rodzaje klatki piersiowej kurzej.

W pierwszej postaci uwypuklona jest tylko rękojeść mostka.

Położenie trzonu mostka jest albo prawidłowe, albo nieco odchylone do tyłu

Druga postać charakteryzuje się wysunięciem trzonu mostka do przodu. Najbardziej do przodu wystaje wyrostek mieczykowaty.

Klatka kurza

Wada patologiczna - klatka piersiowa kurza, jest najczęściej wadą rozwojową, powstałą

najczęściej na skutek przebytej krzywicy, a także gruźlicy kręgosłupa w odcinku piersiowym

(Dega 1983).

Pomimo wielkiego postępu medycyny , krzywica daje jednak znać o sobie. Najczęściej

już w postaci objawów jej przebycia.

Zmiany pokrzywicze widoczne są głównie na klatce piersiowej w postaci okrężnego ściągnięcia jej ścian na wysokości przyczepów przepony - Bruzda Harrisona oraz zgrubienia żeber w miejscu przejścia żebra kostnego w żebro chrzęstne - różaniec pokrzywiczy (Kasperczyk 1994).

W zapobiegaiu i leczeniu krzywicy bardzo ważna jest świadomość, że najwłaściwsze

warunki opieki nad niemowlęciem; prawidłowe żywienie, korzystanie ze świeżego powietrza, dobre warunki mieszkaniowe i troskliwa opieka nie wystarczą , aby chronić dziecko przed zachorowaniem na krzywicę, jeśli nie uwzględni się zapobiegawczego podawania witaminy D.

Zapotrzebowanie rosnącego organizmu ( około 800 j.m./d ) na witaminę D jest większe niż

możliwość dostarczenia jej poprzez pożywienie i ekspozycję słoneczną. Aby zapobiec krzywicy należy podawać dzieciom od 3-4 tygodnia życia 800-1500 j.m/d witaminy D.

W leczeniu krzywicy stosuje się znaczne zwiększenie dawek tej witaminy oraz naświetlanie

lampą kwarcową (Walczak 1991 ).

SPOSOBY LECZENIA WAD KLATKI PIERSIOWEJ

W leczeniu zniekształceń klatki piersiowej wyróżnia się dwa sposoby :

1) leczenie zachowawcze ( ćwiczenia korekcyjne ),

2) leczenie operacyjne ( Kasperczyk 1981 ).

LECZENIE ZACHOWAWCZE

Program ćwiczeń dla wad klatek piersiowych obejmuje następujące grupy :

a ) Ćwiczenia ogólnorozwojowe.

b ) Ćwiczenia oddechowe.

c ) Ćwiczenia specjalne;

- o charakterze kształtującym, odnoszące się do danego typu wady klatki piersiowej,

- o charakterze wytrzymałościowym, rozwijające sprawność narządów wewnętrznych.

d ) Ćwiczenia w wodzie.

ĆWICZENIA OGÓLNOROZWOJOWE

Zadaniem tej grupy ćwiczeń jest oddziaływanie na cały narząd ruchu, zwiększanie

ruchomości w stawach, usunięcie przykurczów, zwiększenie siły mięśni, podniesienie na wyższy poziom sprawności fizycznej.

Są to ćwiczenia kształtujące, ćwiczenia gimnastyczne, gry i zabawy , oraz sporty

uzupełniające ( Kasperczyk 1984 ).

Ćwiczenia ogólnokształtujące poprzez swoje oddziaływanie mają również odpowiednio

wpływać na harmonijny rozwój układu ruchowego, a także na długość, siłę i elastyczność

mięśni.

Podstawowym ich celem jest kształtowanie postawy ciała , wyrobienie koordynacji ruchowej,

czucia kierunku ruchu oraz czucia położenia ciała i jego części w przestrzeni.

W czasie realizacji tej grupy ćwiczeń należy zwrócić szczególną uwagę na:

- wykonywanie ćwiczeń w warunkach skorygowanej postawy,

- dobór pozycji ułatwiających w pierwszym etapie wyrównywania niemal samorzutnie

korekcji postawy, w następnych etapach wzrastające jej utrudnienie,

- eliminowanie pozycji, ćwiczeń i sytuacji stwarzających warunki do pogłębiania wady,

- przeplatanie ćwiczeń kształtujących „wstawkami” autokorekcji ( Kutzner- Kozińska 2001 ).

Natomiast gry i zabawy, które stanowią grupę ćwiczeń ogólnorozwojowych, oddziałują

na psychiczną i fizyczną stronę osobowości.

Podczas gier i zabaw ruchowych podnosi się wydolność wielu układów i narządów,

a zwłaszcza: układu ruchu, krążenia, oddechowego i przemiany materii.

Gry i zabawy wszechstronnie wpływają na rozwój motoryki. Rozwijają takie cechy jak siłę,

szybkość i wytrzymałość oraz doskonalą koordynację nerwowo-mięśniową.

Gry i zabawy stosowane w gimnastyce korekcyjnej zaspokajają powszechny „głód” ruchu, który u dzieci z wadami postawy , często zwolnionymi z wychowania fizycznego, występuje

niezwykle często.

W gimnastyce korekcyjnej nie wolno wykonywać ćwiczeń gimnastyki stosowanej takich

jak przewroty, skoki przez przyrządy itp.

ĆWICZENIA ODDECHOWE

Mają na celu nauczanie prawidłowego oddychania, zwiększenia pojemności oddechowej

płuc, wzmocnienie mięśni oddechowych oraz zwiększenie ruchomości klatki piersiowej

(Kasperczyk 1984).

Ich celem jest także zapobieganie zaburzeniom oddechowym towarzyszącym wadom klatki

piersiowej. Cele te realizowane są poprzez wpływanie na mechanikę oddychania, kształtowanie odpowiedniego toru oddychania , oraz poprawę funkcjonowania mięśni oddechowych, zwłaszcza przepony.

W doborze ćwiczeń oddechowych należy zwrócić uwagę na oddziaływanie tych ćwiczeń

zarówno na klatkę piersiową jak i na kręgosłup (Wilczyński 2001 ).

Mechanika oddychania zmienia się stosownie do zajętej pozycji oraz ruchów kończyn

górnych.

Towarzyszący tym ćwiczeniom wznos kończyn górnych bokiem w górę zwiększa wymiar

czołowy klatki piersiowej, a wznos kończyn górnych przodem w górę zwiększa jej wymiar

strzałkowy.

Jeżeli ćwiczenia wykonuje się ze wznosem tylko jednej kończyny to efekt dotyczy tylko danej strony klatki piersiowej, a dodatkowo wystąpi także zmiana kształtu kręgosłupa.

Podobne zjawiska występują także w przypadku asymetrycznych pozycji tułowia.

Leżenie bokiem zmniejsza amplitudę ruchów po stronie bliższej podłoża, a zwiększa po

przeciwnej.

Ważną rolę odgrywa też ustawienie brzucha. Silne wciągnięcie brzucha powoduje znaczne

rozszerzenie klatki piersiowej, żebra ustawiają się bardziej poziomo, co w znacznym stopniu

mobilizuje stawy żebrowo-kręgowe.

Silne wypchnięcie brzucha w fazie wydechu powoduje na odmianę pociąganie żeber ku dołowi i bardziej skośne ich ustawienie, a przez to także zmniejszenie wymiarów klatki piersiowejszczególnie strzałkowego.

Przy zniekształceniach klatki piersiowej różnego pochodzenia stosuje się zasadę

wypychania części wpuklonej żeber przez powietrze pochodzące z maksymalnego wdechu z

jednoczesnym uruchomieniem żeber pozostałych ( Kutzner - Kozińska 2001 ).

Zastosowanie podczas wykonywania ćwiczeń oporu na klatkę piersiową powoduje wzmocnienie odpowiednich partii mięśni oddechowych, z jednoczesnym większym uaktywnieniem nieoporowanych części klatki piersiowej.

Niewskazane jest natomiast:

- stosowanie pogłębionego oddychania w narzuconym, sztucznym rytmie, często wspólnym

dla całej grupy ćwiczących i niezgodnym z zapotrzebowaniem tlenowym danego organizmu,

- stosowanie jednorazowo dużej ilości ćwiczeń pogłębionego oddychania ze względu na

możliwość doprowadzenia do hiperwentylacji( Owczarek - 1998 ).

W związku z ww. sposób wykonywania ćwiczeń oddechowych przy klatce piersiowej

lejkowatej odbywa się następująco:

- akcentujemy fazę wdechu,

- wdech wspomagamy pracą ramion w kierunku: przodem w górę - wdech, bokiem w dół -

wydech,

- kształtujemy piersiowy tor oddechowy, zwanym też żebrowym ( wymienić należy tu

oddychanie żebrowe górne, żebrowo-mostkowe, oraz oddychanie żebrowo-dolne: w

zależności od miejsca unoszenia się żeber ).

ĆWICZENIA SPECJALNE

Ćwiczenia specjalne w wadach klatki piersiowej to:

- ćwiczenia o charakterze kształtującym odnoszące się do danego typu wady klatki

piersiowej,

- ćwiczenia o charakterze wytrzymałościowym, rozwijające sprawność narządów

wewnętrznych.

Ćwiczenia specjalne stosowane w klatce piersiowej lejkowatej mają za zadanie:

- zwiększyć ruchomość w stawach barkowych,

- wzmocnić mięśnie grzbietu i pozostałe mięśnie posturalne.

Natomiast przy wadzie klatki piersiowej, jaką jest klatka kurza ćwiczenia specjalistyczne mają zadanie

- zwiększyć ruchomość w stawach barkowych i kręgosłupa,

- wzmocnić mięśnie grzbietu i pozostałe mięśnie posturalne,

- rozciągnąć boki klatki piersiowej oraz dolnych łuków żeber- poprzez wzmocnienie mięśni

skośnych brzucha.

Inny z autorów (J. Wilczyński 2001 ) proponuje w postępowaniu korekcyjnym

zastosowanie metody „ napiąć- rozluźnić-rozciągnąć z hamowaniem autogennym” (NRRHA).

Metoda ta zapobiega obkurczaniu włókien mięśniowych, omijając odruch na rozciąganie. Polega na najbardziej biernym rozciąganiu mięśni bezpośrednio po tym jak zostały maksymalnie napięte izometrycznie.

Ogólne zasady postępowania w tej metodzie to:

- najpierw statycznie napiąć mięśnie,

- następnie na 3 s je rozluźnić,

- łagodnie rozciągnąć mięśnie i pozostać w tej pozycji na 15 s,

- w przypadku mięśni przykurczonych o zbliżonych przyczepach stosować ćwiczenia w

niepełnym skurczu i pełnym rozciągnięciu,

- w mięśniach rozciągniętych, o nadmiernie oddalonych przyczepach stosować ćwiczenia w

pełnym skurczu i niepełnym rozciągnięciu,

- ćwiczenie powtórzyć 4x, ( Wilczyński 2001 ).

Autor ten proponuje następujące ćwiczenia w przypadku wady jaką jest klatka piersiowa

lejkowata:

 Ćwiczenia przywracające równowagę anatomiczno-czynnościową obręczy barkowej i

rozciągające mięśnie klatki piersiowej ( ćwiczenia w niepełnym skurczu i pełnym

rozciągnięciu );

 Ćwiczenia wzmacniające mięśnie powierzchowne i głębokie grzbietu odcinka piersiowego

(ćwiczenia w pełnym skurczu i niepełnym rozciągnięciu):

Natomiast dla wad klatki piersiowej kurzej proponowane są następujące ćwiczenia:

 Ćwiczenia przywracające równowagę anatomiczną- czynnościową obręczy barkowej i jej

boków oraz dolnych łuków żeber, m.in. poprzez wzmocnienie mięśni skośnych brzucha

(ćwiczenia w niepełnym skurczu i pełnym rozciągnięciu ):

 Ćwiczenia wzmacniające mięśnie powierzchowne i głębokie grzbietu odcinka piersiowego

(ćwiczenia w pełnym skurczu i niepełnym rozciągnięciu ):

Ćwiczenia specjalistyczne o charakterze wytrzymałościowym stosujemy zarówno dla klatek

lejkowatych i kurzych. W ramach tych ćwiczeń stosujemy intensywne formy ruchu: biegi,

podskoki, rzuty, czworakowanie, w formie zabaw i gier lub torów przeszkód ( Kasperczyk

1981).

O ile ćwiczenia kształtujące, które wiążą się z wysiłkiem szybkościowym, siłowym

powodują stan wytrenowania mięśni szkieletowych i narządu ruchu, o tyle wysiłek

wytrzymałościowy wpływa głównie na usprawnianie funkcji narządów wewnętrznych. Odnosi się to głównie do układu krążenia, oddechowego, termoregulacji i całego metabolizmu tkankowego.

Należy podkreślić, że usprawnianie czynności tych układów jest dla funkcji organizmu

znacznie ważniejsze niż rozwój mięśni.

Zwłaszcza, że u dzieci z wadami klatek piersiowych występują zaburzenia funkcjonowania i

niewydolność układu oddechowego, krążeniowego.

ĆWICZENIA W WODZIE

W wodzie praca statyczna, konieczna do utrzymania ciała (wyłączenie mięśni

antygrawitacyjnych) zmniejszona jest do minimum, odciążone są stawy, kręgosłup, obniża się tonus całego gorsetu mięśniowego.

Taki stan stwarza optymalne warunki do pracy korekcyjnej. Umożliwia też dłuższe

wykonywanie ćwiczeń, które w zwyczajnych warunkach wywołują szybsze zmęczenie.

Stwierdzono, że:

- działanie hydrostatyczne może wzmagać aferentację osłabionych grup mięśniowych,

aktywować osłabione motoneurony przyśpieszając proces korekcji (Kołodziej 1989).

Środowisko wodne działa korzystnie na układ oddechowy zarówno w spoczynku jak i

podczas wysiłku fizycznego:

- wskutek ciśnienia hydrostatycznego nawet przy małej intensywności wysiłku fizycznego

włączone są pomocnicze mięśnie wdechowe,

- powietrze opuszczając górne drogi oddechowe ( przy wydechu do wody ) natrafia na opór

wody , włączając pomocnicze mięśnie wydechowe,

- ze względu na poziome ułożenie, przepona leży wysoko, co predysponuje do oddychania

torem piersiowym, wpływając na zwiększenie elastyczności i ruchomości klatki piersiowej,

- w związku ze zmniejszeniem się pojemności płuc i wzrostem ilości oddechów na minutę

następuje wzmocnienie gorsetu mięśni oddechowych.

Ciśnienie wody wywiera znaczny wpływ na ruchy klatki piersiowej, a także jamy brzusznej,

utrudniając fazę wdechu.

Długotrwałe przebywanie organizmu będącego w spoczynku w wodzie zimnej powoduje

zwolnienie i pogłębienie oddechu, w ciepłej jego spłycenie i przyśpieszenie.

Ćwiczenia w środowisku wodnym oprócz układu oddechowego angażują układ krążenia,

zwiększają wydolność organizmu, tak ważną u osób z wadami postawy.

Natomiast nie zaleca się nurkowania ze względu na zaciąganie zbyt dużego długu tlenowego

podczas tej formy ruchu ( Kolodziej- 1989).

Ćwiczenia w wodzie, w przypadku wad klatek piersiowych, należy dobierać tak, aby

struktura ruchu w maksymalnym stopniu wpływała na zwiększenie przekroju poprzecznego i

ruchomości klatki piersiowej.

Środowisko wodne powoduje zwiększona pracę układu oddechowego, stwarza możliwość

oddziaływania za pomocą mięśni oddechowych na parametry klatki piersiowej.

Te możliwości potęguje jeszcze ułożenie i ruchy kończyn górnych. Odpowiednia pozycja

kończyn górnych ( np. wyciągnięcie RR wzdłuż długiej osi ciała lub ich odwiedzenie w bok) -wpływa poprzez oddalenie przyczepów niektórych mięśni ( m.in. piersiowych i najszerszego

grzbietu ) - na ustawienie klatki piersiowej - pozycja wdechowa - zwiększając jej przekrój

poprzeczny .

Wysiłek fizyczny w środowisku wodnym w pozycji leżącej przy ustabilizowanych,

wyciągniętych ponad głowę ramionach, powoduje to, że niektóre pomocnicze mięśnie

wydechowe zmieniają swą funkcję na mięśnie wdechowe (np.mięsień najszerszy grzbietu),

oddziałując bezpośrednio na zwiększenie przekroju poprzecznego i ruchomość klatki piersiowej.

O zwiększeniu parametrów klatki piersiowej decyduje w dużym stopniu umiejętność właściwego wykorzystania oddychania warunkowego, mającego istotny wpływ na zwiększenie amplitudy ruchu klatki piersiowej (J. Kołodziej-1989).

Tak jak przytoczono, w doborze pływackich ćwiczeń korekcyjnych należy brać pod

uwagę ułożenie i ruchy kończyn górnych, które powinny sprzyjać rozciągnięciu mięśni przedniej strony klatki piersiowej i wzmocnieniu mięśni grzbietu tylnej strony klatki piersiowej .

LECZENIE OPERACYJNE

Leczenie operacyjne lejkowatej klatki piersiowej wskazane jest tylko w przypadkach z

objawami klinicznymi, z głębokim zniekształceniem mostka oraz w przypadku szybkiej

progresji wady oraz przy szczególnych zaburzeniach układu krążeniowo - oddechowego. Zabieg daje poprawę kosmetyczną , zmniejsza w dużym stopniu zaburzenia krążeniowo-oddechowej poprawiając ogólny rozwój dziecka. Po operacji wskazane jest prowadzenie ćwiczeń , ponieważ zniekształcenie ma tendencje do nawrotów ( Dega 1983 ) .

Celem operacji jest szybkie zniesienie objawów klinicznych, poprawa ortopedyczna i

estetyczna zniekształcenia oraz zapobieganie psychicznym następstwom wady.

Na wynik leczenia najistotniejszy wpływ ma wiek dziecka (optymalny wiek to 4-6 rok życia ) i rodzaj tkanki operacyjnej.

Wyniki uzyskiwane u dzieci operowanych poniżej trzeciego roku życia nie są gorsze, ale

wskazania do operacji powinny być wówczas ustalane ostrożniej ze względu na duży odsetek

(50 % ) samoistnych wyleczeń.

W Polsce przeprowadza się operacje lejkowatej klatki piersiowej metodą Ravitcha.

Przeprowadzane są również operacje klatki piersiowej kurzej.

Terapię manualną stosuje się tylko wtedy, gdy doszło do zablokowania czynnościowego ,

uniemożliwiającego osiągnięcie pełnego zakresu ruchu biernego w stawach; szczególnie w

ramiennych i międzyżebrowych.

WADY KOŃCZYN DOLNYCH

 

Zniekształcenia kończyn dolnych pogarszają w znacznym stopniu statykę ciała i zmieniają postawę. Są one wadami wrodzonymi lub powstają w różnych okresach rozwoju człowieka.

Wyróżniamy następujące deformacje kończyn dolnych:

 

- kolana koślawe,

- kolana szpotawe,

- stopa płaska,

- stopa płasko-koślawa,

- stopa wydrążona (Kołodziej, 1994).

 

W różnych okresach życia dziecka kształtowanie się kończyn dolnych i stóp jest zmienne. Znajomość tych fizjologicznych odchyleń rozwojowych jest konieczna dla postawienia prawidłowej diagnozy.

 

KOLANA KOŚLAWE

 

W tej wadzie oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty na zewnątrz. Koślawość mierzy się w stopniach lub ocenia się rozstępem między kostkami przyśrodkowymi, mierzonym taśmą centymetrową przy zwartych i rozwartych kolanach (koślawość - odchylenie nie większe niż 10⁰-15⁰ lub rozstęp 4-5 cm).

Wyróżniamy koślawość: wrodzoną, pokrzywiczą, pourazową, porażenną i statyczną.

Zmiany kostne charakteryzują: przyrost kłykcia wewnętrznego kości udowej, skrzywienie kości udowej lub piszczelowej, skręcenie na zewnątrz podudzia i przerost w stawie kolanowym. Powoduje to zahamowanie wzrostu kości tej części, na którą działa nacisk. Zmiany mięśniowo-więzadłowe polegają na rozciągnięciu więzadła pobocznego piszczelowego i skróceniu pobocznego strzałkoweg.

 

WSKAZANIA DLA RODZICÓW

 

1. odciążenie stawów kolanowych we wszystkich warunkach,

2. redukcja nadwagi,

3. ograniczenie pozycji stojącej i rozkrocznej,

4. pływanie kraulem, jazda na rowerze, jazda na koniu, piłka nożna,

5. systematyczne stosowanie ćwiczeń,

6. stosowanie „ siadu tureckiego”.

 

PRZECIWWSKAZANIA

 

1. łyżwiarstwo, jazda na nartach,

2. siad płotkarski, klęczny z podudziami na zewnątrz,

3. pozycje rozkroczne,

4. koszykówka, siatkówka.

 

Ryc. 9. Kolana koślawe (Kasperczyk, 1996, s. 25)

 

 

SZPOTAWOŚĆ KOLAN

 

W tej wadzie oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty do wewnątrz. Wielkość odchylenia mierzy się w stopniach lub centymetrach rozstępem między kłykciami przyśrodkowymi (stopy zwarte). Kończyny przyjmują ułożenie w kształcie litery „O”- największe wygięcie znajduje się zwykle w górnej części podudzia.

Najczęstszymi przyczynami są krzywica oraz nadmierne przeciążenie statyczne układu kostnego kończyn dolnych.

Przy kolanie szpotawym trzon kości udowej, piszczelowej i strzałkowej wygięty jest na zewnątrz. Więzadło poboczne zewnętrzne jest rozciągnięte,a poboczne wewnętrzne jest nadmiernie napięte. Mięśnie dwugłowe uda i strzałkowe są rozciągnięte, a zginacze mają tendencję do przykurczu (Kasperczyk, 1996).

Ryc. 10. Kolana szpotawe (Kasperczyk, 1996, s. 26)

 

 

WADY STÓP

 

Najczęstszą wadą stóp jest płaskostopie czynnościowe, zwane również płaskostopiem statycznym.

Stopa prawidłowo zbudowana opiera się o podłoże trzema punktami: guzem kości piętowej, oraz głową pierwszej i piątej kości śródstopia. Ma ona od strony przyśrodkowej (pozycja stojąca) łagodny łuk, opierający się o podłoże piętą i śródstopiem. Odbicie takiej stopy wykazuje charakterystyczne wgłębienie(przy stronie przyśrodkowej). Stopę, w której doszło do obniżenia sklepienia podłużnego nazywamy płaskšą.

Celem ćwiczeń korekcyjnych przy wadach stóp jest wzmocnienie osłabionych mięśni i usunięcie przykurczów.

 

Postępowanie profilaktyczne i korekcyjne winno obejmować:

 

- zaznajomienie rodziców z cechami prawidłowego obuwia i zasadami profilaktyki oraz przeciwdziałania płaskostopiu,

- wyrobienie u dziecka nawyku prawidłowego ustawienia i obciążenia stopy, w staniu i chodzie,

- wzmocnienie układu mięśniowego stopy dziecka za pomocą ćwiczeń.

 

 Prawidłowe obuwie powinno odpowiadać następującym kryteriom:

 

- twardy, zamknięty i niedeformujący się zapiętek obejmujący ściśle piętę,

- cienka i elastyczna podeszwa odpowiadająca prawidłowemu kształtowi stopy,

- odpowiednia długość buta(naddatek funkcjonalny).

- dość szeroki i niski obcas,

- wystarczająco obszerny wierzch,

- odpowiednie obuwie do pory roku.

 

 

 

Ryc. 11. Stopa płaska (Kasperczyk, 1996, s. 28)

26

---