UNIWERSYTET RZESZOWSKI

WYDZIAŁ MEDYCZNY

KIERUNEK FIZJOTERAPIA

Jolanta Wojtunik

RODZAJE RUCHÓW, JAKIE MOGĄ BYĆ WYKONYWANE W STAWACH CZŁOWIEKA

(OŚ I PŁASZCZYZNA KAŻDEGO RUCHU).

SPOSÓB OPISYWANIA RUCHÓW

Praca zaliczeniowa

z przedmiotu: Kinezjologia

Grupa: VI

Rzeszów 2009

Spis treści

1. Typy połączeń kości

W układzie kostno - stawowym człowieka istnieją trzy rodzaje połączeń kości między sobą: ścisłe (nieruchome), półścisłe albo słabo ruchome oraz wolne (stawy właściwe).

Do połączeń ścisłych należą:

• więzozrosty (np. połączenia między łukami kręgowymi),

• chrząstkozrosty (spojenie łonowe, połączenia trzonów kręgowych),

• kościozrosty (powstają w wyniku kostnienia więzozrostu lub chrząstkozrostu).

Stawy wolne można podzielić na trzy grupy w zależności od liczby osi, względem których możliwy jest ruch w stawie:

• w stawach jednoosiowych może odbywać się ruch zginania i prostowania, oraz ruch obrotowy,

• w stawach dwuosiowych może odbywać się ruch zginania prostowania, a także przywiedzenie i odwiedzenie,

• w stawach wieloosiowych możliwe są wszystkie rodzaje ruchów.

2. Podział stawów

Ze względu na liczbę kości biorących udział w tworzeniu stawu:

• stawy proste (utworzone przez 2 kości),

• złożone (utworzone przez więcej niż 2 kości).

Ze względu na ukształtowanie powierzchni stawowej i rodzaj wykonywanych ruchów:

1. staw płaski:

1. płaskie powierzchnie stawowe równe lub guzkowe,

2. pozwalają jedynie na niewielkie przesuwanie się kości względem siebie zależne od napięcia torebki,

3. umożliwia lepsze dopasowanie się elementów szkieletu np. wzmagają funkcje chwytną ręki, czy też lepsze przyleganie, dopasowanie się kości stopy do podłoża,

4. dawniej nazywane stawami półścisłymi,

5. np. stawy międzykręgowe, staw krzyżowo-biodrowy, stawy kości stępu czy nadgarstka.

1. staw zawiasowy:

1. powierzchnie stawowe o kształcie walca i panewki, zwykle z listewką kierunkową,

2. staw jednoosiowy, oś poprzeczna do długiej osi kości,

3. ruchy zgięcia i prostowania - tzw. ruch zawiasowy,

4. torebka stawowa zwykle duża, luźna w przedniej i tylnej części,

5. np. stawy międzypaliczkowe, śródręczno-paliczkowe.

1. staw obrotowy:

1. powierzchnie stawowe: cylindrycznie ukształtowana głowa i panewka,

2. jednoosiowy wzdłuż długiej osi kości,

3. ruchy obrotowe,

4. np. staw promieniowo-łokciowy bliższy, dalszy.

1. staw eliptyczny czyli kłykciowy:

1. powierzchnie stawowe w kształcie elipsy,

2. dwuosiowy:

• oś poprzeczna: zginanie i prostowanie,

• oś podłużna odwodzeni i przywodzenia,

• sumowanie ruchów daje ruch obwodzenia,

• np. promieniowo-nadgarstkowy.

1. staw siodełkowy:

1. powierzchnie stawowe ukształtowane jak siodło w jednej płaszczyźnie wypukłe w drugiej wklęsłe,

2. staw dwuosiowy:

• ruchy przywodzenia, odwodzenia,

• przeciwstawienia i odprowadzenia,

• np. staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka.

1. staw kulisty:

1. powierzchnie stawowe w kształcie głowy (kuli) i panewki (mała wklęsła),

2. staw wieloosiowy,

3. ruchy w stawie dowolne:

• zginanie, prostowanie

• odwodzenie, przywodzenie,

• obrót na zewnątrz (odwracanie) i do wewnątrz (nawracanie).

Inne starsze podziały:

1. staw śrubowy:

1. ruch obrotowy dookoła osi długiej odbywa się łącznie z ruchem wzdłuż tej osi,

2. ruch obrotowy + przesunięcie podłużne,

3. np. staw szczytowo-obrotowy.

1. staw kulisty panewkowy:

1. powierzchnia stawowa w kształcie kuli, panewka duża ,zachodzi poza równik głowy,

2. staw wieloosiowy,

3. zakres ruchów bardziej ograniczony niż w stawie kulistym wolnym,

4. np. staw biodrowy.

2. stawy nieregularne:

1. mają powierzchnie, które nie przypominają zwykłych ciał rotacyjnych,

2. często maja krążki stawowe,

3. np. staw mostkowo-obojczykowy.

Rys.1. Rodzaje połączeń stawowych

Ze względu na liczbę osi w jakich może odbywać się ruch:

1. stawy jednoosiowe:

1. staw zawiasowy - staw łokciowy,

2. staw obrotowy - staw promieniowo - łokciowy,

3. staw śrubowy - staw zęba kręgu obrotowego.

3. stawy dwuosiowe:

1. staw eliptyczny - staw promieniowo-nadgarstkowy,

2. staw siodełkowaty - staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka.

4. stawy wieloosiowe:

1. staw kulisty wolny - staw ramienny,

2. staw kulisty panewkowy - staw biodrowy.

5. stawy nieregularne:

1. staw płaski - staw krzyżowo-biodrowy,

2. staw mostkowo-obojczykowy.

3. Rodzaje ruchów w stawach

Ruchy w stawach można podzielić na trzy kategorie:

• ślizganie,

• toczenie,

• obracanie.

Zwykle występują one równocześnie w tym samym stawie, rzadziej zaś w jednym stawie występuje jeden rodzaj ruchu.

Ruchy ślizgowe - są charakterystyczne dla wszystkich stawów, lecz tylko w stawach nadgarstka i stepu stanowią wyłączny element ruchu.

Toczenie - mamy z nim do czynienia na początku ruchu zgięcia w stawach kolanowych czy też stawach skroniowo-żuchwowych.

Obracanie - zachodzi wówczas, gdy dwie kości stykają się ze sobą w jednym punkcie i obracają dookoła swych długich osi.

Wszystkie ruchy mogą być obustronne, a więc kończyna górna może poruszać się względem tułowi, zaś przy ustalonej kończynie górnej może poruszać się tułowie.

4. Rodzaje i płaszczyzny ruchów w poszczególnych stawach

Nazwa stawu	Płaszczyzna ruchu	Rodzaj ruchu	Symbol płaszczyzny
Obręcz kończyn górnych	Strzałkowa Czołowa Poprzeczna Skrętna	Wyprost, zgięcie Odwodzenie, przywodzenie Odwodzenie, przywodzenie Rotacja zewnętrzna, wewnętrzna	S F T R
Staw łokciowy	Strzałkowa Skrętna	Wyprost, zgięcie Supinacja, pronacja	S R
Staw promieniowo- nadgarstkowy	Strzałkowa Czołowa	Wyprost, zgięcie Odwracanie promieniowe, odwracanie łokciowe	S F
Staw nadgarstkowo - śródręczny I	Czołowa Strzałkowa Skrętna	Wyprost, zgięcie Odwodzenie, przywodzenie Odprowadzanie, obwodzenie	VF* VS** CR***
Staw śródręczno - palcowy I	Strzałkowa	Wyprost, zgięcie	S
Staw śródręczno - palcowy II-V	Strzałkowa Czołowa	Wyprost, zgięcie Odwodzenie, przywodzenie	S F
Staw międzypaliczkowy I	Strzałkowa	Wyprost, zgięcie	S
Stawy międzypaliczkowe bliższe II-V	Strzałkowa	Wyprost, zgięcie	S
Stawy międzypaliczkowe dalsze II_V	Strzałkowa	Wyprost, zgięcie	S
Staw biodrowy	Strzałkowa Czołowa Skrętna	Wyprost, zgięcie Odwodzenie, przywodzenie Rotacja zewnętrzna, wewnętrzna	S F R
Staw kolanowy	Strzałkowa	Wyprost, zgięcie	S
Staw skokowo- goleniowy i stawy stępu	Strzałkowa Skrętna	Wyprost, zgięcie Nawracanie, odwracanie	S R
Kręgosłup szyjny	Strzałkowa Czołowa Skrętna	Wyprost, zgięcie Skłon boczny w lewo i prawo Rotacja lewa i prawa	S F R
Kręgosłup piersiowo - lędźwiowy	Strzałkowa Czołowa Skrętna	Wyprost, zgięcie Skłon boczny w lewo i prawo Rotacja lewa i prawa	S F R

*VF - odwodzenie promieniowe kciuka

**VS - odwodzenie dłoniowe kciuka

***CR - obwodzenie kciuka

5. Sposób opisywania ruchów

Metoda SFTR.

S - sagittal - płaszczyzna strzałkowa.

F - frontal - płaszczyzna czołowa.

T - transverse - plaszczyzna poprzeczna.

R - rotation - płaszczyzna skrętna.

Ogólne zasady pomiaru i zapisu.

Ruchy we wszystkich stawach mierzone są z pozycji neutralnego zera. Są to takie ustawienia stawów, jakie przyjmują one u człowieka w pozycji stojącej z kończynami górnymi zwieszonymi wzdłuż tułowia, z rękami w supinacji skierowanymi dłońmi do przodu.

Wszystkie pozycje i ruchy opisywane są w trzech podstawowych płaszczyznach: strzałkowej, czołowej i poprzecznej. Natomiast wszystkie ruchy, nawet bardzo złożone, należy zredukować do jednej z tych płaszczyzn lub płaszczyzny równoległej do którejś z nich. Ruchy rotacyjne oznacza się literą R niezależnie od tego, w jakim położeniu dana część ciała wykonuje ruch skrętu.

Sposoby zapisywania wyników pomiarów.

Zapisuje się za pomocą trzech liczb, według następującego schematu:

• ruchy wyprostu i wszystkie ruchy prowadzone od ciała zapisuje się jako pierwsze w członie,

• ruchy zgięcia i wszystkie ruchy prowadzone do ciała zapisuje się jako ostatnie,

• pozycja wyjściowa , którą z reguły jest pozycja 0*, zapisywana jest w środku tego, złożonego z trzech liczb członu. Pozycje wyjściowe o innej niż 0 wielkości badanego stawu zdarzają się raczej rzadko, przeważnie w warunkach patologii,

• skłony oraz skręty głowy i kręgosłupa w lewą stronę zapisywane są jako pierwsze, natomiast w prawą stronę - jako ostatnie,

• rotacja zewnętrzna kończyny zapisywana jest jako pierwsza, a wewnętrzna jako ostatnia.

Przykładowy zapis ruchu wyprostu i zgięcia w stawie biodrowym:

S 10* - 0 - 115*

S - sagittal - (płaszczyzna strzałkowa)

10* - wyprost (zapisywany jako pierwszy w członie)

0* - pozycja wyjściowa do badań

115* - zgięcie (zapisywane jest jako ostatnie)

Bibliografia

Kinezyterapia, (pod redakcją Andrzeja Zembatego), Wydawnictwo Kasper Sp. z o.o., 2002.

[http://wikipedia.org/18.06.2009]

[http://www.bryk.pl/18.06.2009]

[http://www.doz.pl/18.06.2009]

[http://www.bionotatki.com/18.06.2009]

---