Katarzyna Greń
I rok studia niestacjonarne
gr II
Najczęstsze wady postawy ciała
Wady postawy ciała to w XXI wieku zjawisko społeczne. Szacuje się, iż wady postawy wykazuje, co trzecie dziecko. Troska o prawidłową postawę ciała powinna absorbować pedagogów, wychowawców, rodziców począwszy od wieku przedszkolnego. Szczególnie niepokojące są, tzw. okresy krytyczne (skok pokwitaniowy). Z reguły bardziej podatna na wady postawy jest młodzież o przyspieszonym dojrzewaniu, słabo fizycznie rozwinięta, asteniczna.
Postawa ciała to nawyk ruchowy kształtujący się na określonym podłożu neurologicznym, kostno-stawowym, więzadłowo-mięśniowym, środowiskowym
i emocjonalno-wolicjonalnym [Wilczyński 2005]. Postawa ciała jest charakterystyczna dla każdego człowieka. Zmienia się nie tylko w czasie rozwoju osobniczego, ale także i w ciągu dnia. W postawie przejawia się samopoczucie człowieka, zadowolenie i optymistyczne nastawienie do życia.
Zdefiniowanie prawidłowej postawy ciała jest niezwykle trudne, ponieważ jest to składowa następujących czynników: rasy, typu somatycznego, wieku, płci jak i czynników genetycznych. Według Nowotnego i Saulicza postawa jest wypadkowa wielu zmiennych czynników, wobec czego niemożliwe jest konstruowanie jednego tylko wzorca postawy idealnej. Generalnie przyjmuje się, iż prawidłowa postawa ciała powinna zapewnić:
Zrównoważenie i stabilność ciała
Stanowić dogodną pozycję wyjściową do różnych ruchów
Zapewnić dużą wydolność statyczno-dynamiczną
Zapewnić ekonomię wydatku energetycznego
Nie zaburzać czynności narządów wewnętrznych
Spełniać wymogi estetyczne i psychiczne
By mówić o prawidłowej postawie ciała musi ona spełniać wszystkie powyższe kryteria. Istnieją jednak cechy ogólne, które przyjmuje się jako wyznaczniki postawy prawidłowej.
Kryterium w płaszczyźnie czołowej to symetria względem długiej osi ciała. Pion puszczony ze środka guzowatości potylicznej powinien rzutować na wyrostki kolczaste kręgosłupa, tak by oś przebiegała przez szparę międzypośladkową i padała na środek tzw. czworoboku podparcia. Zarówno lewa jak i prawa strona tej osi musi być symetryczna. Głowa powinna być ustawiona symetrycznie nad tułowiem, tułów nad miednicą, a miednica nad czworobokiem podparcia. Symetria ustawienia dotyczy: barków, łopatek, trójkąta talii, pośladków, kolców biodrowych przednich górnych, kolan i samych stóp. Postawę uważa się, więc za prawidłową jeżeli: głowa nie jest wysunięta do przodu, klatka piersiowa dobrze wysklepiona, a brzuch nie wystaje zbytnio przed klatkę [Nowotny, Saulicz 1990]. Natomiast Kasperczyk i Waloński w sposób następujący definiują prawidłową postawę ciała „Prawidłowa postawa ciała to taka, która występuje dostatecznie często, aby można było ją uznać za charakterystyczną dla danej populacji. Jest ona atrybutem osobników zdrowych,
o prawidłowym rozwoju fizycznym i psychicznym”.
W obliczu wielu definicji prawidłowej postawy ciała nie jest sprawą prostą i oczywistą zdefiniowanie pojęcia „Wady postawy”. Dlatego w celu ujednolicenia różnych definicji należy stwierdzić, że wady postawy to zmiany w wyprostnej swobodnej pozycji ciała, które zdecydowanie różnią się od postaw typowych dla danej płci, wieku, budowy konstytucjonalnej i rasy. Wady postawy są wynikiem zmian patologicznych patologicznych mogą występować we wszystkich płaszczyznach ciała, przejawiają się głównie zmianami kształtu kręgosłupa oraz odcinków ciała bezpośrednio z nim związanych.
Wady postawy ciała w płaszczyźnie strzałkowej:
Plecy okrągłe
W warunkach prawidłowych wypukłość pleców tworzy odcinek piersiowy kręgosłupa ukształtowany w postaci wygięcia ku tyłowi. Wielkość jej i ukształtowanie jest zmienne
i uwarunkowane szeregiem takich czynników, jak: predyspozycje dziedziczne, wiek, somatotyp, kształt i wielkość krzywizn sąsiednich, siła i napięcie poszczególnych mięsni tułowia [M. Kutner- Konińska 1988].
Wada ta charakteryzuje się osłabieniem mięsni grzbietu, wysunięciem do przodu barków i głowy, następuje przy tym przykurcz w obrębie mięśni klatki piersiowej. Plecy te (nie te tylko okrągłe) mogą być zarówno wrodzone jak i nabyte. Nabyte najczęściej występuje w następstwie chorób takich jak: gruźlica, krzywica, choroba Scheuermana,
Zesztywniające Zapalenie Stawów Kręgosłupa (ZZSK). Przyczyną powstawania pleców okrągłych może być również dystonia mięśniowa, czyli zaburzenie równowagi napięcia mięsni grzbietu.
W plecach okrągłych osłabione są mięśnie grzbietu i ściągające łopatki, natomiast nadmiernie napięte i przykurczone mięśnie piersiowe. Poprzez ćwiczenia należy wzmocnić
w pozycji zbliżenia przyczepów mięśnie karku, mięsień prostownik grzbietu odcinka piersiowego oraz mięśnie ściągające łopatki ; natomiast rozciągnąć należy mięśnie piersiowe oraz zębate przednie. Wada ta powoduje, że kręgi przyjmują kształt klinów, powodując utrwalone, nieprawidłowe ukształtowanie kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej.
Proces kostnienia kręgów. W jednym odcinku kręgosłupa powstaje boczne wygięcie. Które nazywamy wygięciem pierwotnym. W pierwszej fazie stwierdza się tylko zwężenie kręgów międzykręgowych po stronie wklęsłości wygięcia oraz utratę ich elastyczności. Jednocześnie obserwuje się wystąpienie wzmożonych potencjałów czynnościowych mięśni po stronie wypukłej wygięcia. Pod wpływem działania siły ciężkości i nierównomiernego obciążenia kręgów z jednej strony oraz działania sił wzrostowych z drugiej strony kręgi przybierają kształt klinowaty. Zgodnie z prawem Delpecha-Wolffa rosną one wolniej po stronie wklęsłości wygięcia ulegają postępującej degeneracji. To współdziałanie grawitacji, nierównomiernych obciążeń i sił wzrostowych powoduje stałe zwiększenie się wygięcia kręgosłupa [Dega 2003].
CHOROBA SCHEUERMANA Etiologia tego schorzenia nie jest znana. Za jedną
z przyczyn podaje się zaburzenia nasadowego trzonu, nasilające się w okresie pokwitania. Zmiany dotyczą kilku sąsiadujących kręgów i lokalizują się głównie w przedniej, środkowej części krążków międzykręgowych i trzonów. Dochodzi do uwypuklenia się zawartości krążka do trzonu pod postacią tzw. Guzków Schmorla” [Dega 2003 ].
Plecy wklęsłe
Istota wady polega na pogłębieniu lordozy lędźwiowej. W warunkach prawidłowych odcinek lędźwiowy kręgosłupa ukształtowany jest w postaci wygięcia ku przodowi, a więc lordozy lędźwiowej [Kutzner- Kozińska 2001].
Plecy wklęsłe są wadą odcinka lędźwiowego kręgosłupa. U osób zdrowych w tym odcinku występuje wygięcie kręgosłupa do przodu, a u osób z plecami wklęsłymi następuje pogłębienie tego wygięcia i powstaje hiperlordoza lędźwiowa. Charakterystyczne w tej wadzie są: zmiana w układzie barków i łopatek, uwagę zwraca przesuniecie górnej części tułowia ku tyłowi. Spojenie łonowe jest tu najbardziej wysuniętą ku przodowi częścią ciała, jest to związane z nadmiernym przodopochyleniem miednicy. W tej wadzie mogą występować zaburzenia oddychania, krążenia, trawienia i miesiączkowania. W wielu przypadkach osoby z wada postawy typu plecy wklęsłe uskarżają się na dolegliwości bólowe w okolicy lędźwiowo- krzyżowej kręgosłupa.
Plecom wklęsłym towarzyszy osłabienie mięśni brzucha, pośladkowych wielkich oraz zginaczy stawu kolanowego. Natomiast nadmiernie napięte są mięśnie grzbietu w odcinku lędźwiowym i zginacze stawu biodrowego. W czasie gimnastyki korekcyjnej wskazane jest stosowanie ćwiczeń „kifotyzujących”. Ponieważ ćwiczenia te pośrednio wpływają negatywnie na rozwój klatki piersiowej, przeplata się je intensywnymi ćwiczeniami oddechowymi.
Plecy okrągło - wklęsłe
Cechą tej wady jest zwiększona lordoza lędźwiowa i kifoza piersiowa. Zazwyczaj głowa jest pochylona ku przodowi, a klatka piersiowa spłaszczona. W większości przypadków pierwotną przyczyną wady jest zwiększony kąt przodopochylenia miednicy, w związku, z czym zwiększa się lordoza lędźwiowa i na drodze odcinkowej kompensacji, dochodzi do pogłębienia kifozy piersiowej [Kasperczyk 2002].
Zwiększona lordoza przesuwa narządy jamy brzusznej ku przodowi, co upośledza ruchy oddechowe przepony i utrudnia przepływ krwi żylnej, co prowadzi do zaburzeń oddychania i krążenia. Charakterystyczne dla tej wady jest pochylenie głowy ku przodowi, a także barków, odstawanie łopatek, spłaszczenie klatki piersiowej, która bierze mniejszy udział w oddychaniu. Wadzie tej towarzyszy duże osłabienie prostownika grzbietu w odcinku piersiowym, a wzrost jego napięcia w odcinku lędźwiowym. Osłabieniu ulegają również mięśnie brzucha i pośladkowe, natomiast mięśnie obręczy barkowej i klatki piersiowej ulegają przykurczowi.
Plecy płaskie
Wada ta występuje przy zmniejszonym kącie przodopochylenia miednicy. Występuje brak krzywizn, co powoduje wypadniecie funkcji amortyzacyjnej kręgosłupa. Poszczególne elementy kręgosłupa ulegają przeciążeniu i prowadza do zmian zwyrodnieniowych. Pojemność i ruchomość klatki piersiowej są upośledzone. Plecy płaskie są często spotykane
u dzieci i młodzieży. Przyczyn należy się dopatrywać w siedzącym trybie życia, który wpływa nie tylko na obniżenie ogólnej kondycji organizmu, lecz także na osłabienie siły mięśni. Wadzie tej towarzyszy duże osłabienie prostownika grzbietu w odcinku piersiowym,
a wzrost jego napięcia w odcinku lędźwiowym [Kasperczyk 2002]. Osłabieniu ulegają również mięśnie brzucha i pośladkowe, natomiast mięśnie obręczy barkowej i klatki piersiowej ulegają przykurczowi.
O ile u dzieci w wieku przedszkolnym jest to zjawisko prawidłowe, o tyle w wieku późniejszym wymaga korekcji. W ostatnich latach nasiliła się tendencja tej wady. Występuje u około 15% dzieci. Istnieje pogląd, że zmiany ewolucyjne zmierzają w kierunku spłaszczenia krzywizn kręgosłupa. Wielu autorów podkreśla, że pierwotną przyczyną tej wady jest niewykształceni się prawidłowego przodopochylenia miednicy. Jednak jako podstawową tego przyczynę podaje się siedzący tryb życia. Wpływa to nie tylko na ograniczenie i zubożenie form ruchu w postaci hipokinezy lub apokinezy, lecz także na powstanie hipotonii i dystonia mięśniowej. Spłaszczenie krzywizn kręgosłupa jest zjawiskiem szczególnie niebezpiecznym. Zmniejsza się funkcja amortyzująca kręgosłupa, poszczególne jego elementy podlegają wpływom przeciążeniowym i szybszemu zużyciu, co predysponuje do zmian zwyrodnieniowych. W przypadku braku odpowiedniego gorsetu mięśniowego istnieje ryzyko bocznego skrzywienia kręgosłupa.
Boczne skrzywienia kręgosłup:
Boczne skrzywienie kręgosłupa jest to odchylenie od osi anatomicznej całego kręgosłupa lub jego odcinka we wszystkich płaszczyznach, widoczne natomiast jest przede wszystkim w płaszczyźnie czołowej, które pociąga za sobą wtórne zmiany w układzie narządu ruchu, klatce piersiowej i narządach wewnętrznych [Tylman 1995].
Boczne skrzywienie kręgosłupa (łac. Scoliosis) jest to trójpłaszczyznowa deformacja dotycząca płaszczyzny czołowej, płaszczyzny strzałkowej (nieprawidłowości fizjologicznych krzywizn kręgosłupa tj. kifozy piersiowej i lordozy lędźwiowej) oraz płaszczyzny horyzontalnej (wynik skręcenia całego kręgosłupa tj. rotacji oraz zniekształcenia w obrębie kręgu tj. torsji). Klinicznie występowanie torsji i rotacji przejawia się jako garb żebrowy
w skrzywieniach obejmujących odcinek piersiowych oraz wał lędźwiowy w skrzywieniach obejmujących odcinek lędźwiowy. W praktyce klinicznej skoliozę rozpoznaje się na podstawie zdjęcia RTG wykonanego w projekcji (przednio-tylnej) w pozycji stojącej stwierdzając obecność krzywizn o wartości liczbowej powyżej 10 ° wg Cobba.
Klasyfikacja bocznych skrzywień kręgosłupa wg Cobba
Skoliozy funkcjonalne (wady postawy, skrócenie kończyny, skrzywienie reflektoryczne, bólowe itp.)
Skoliozy strukturalne,
Kostnopochodne (osteopatyczne)
a) wrodzone ( kręg klinowy, zrosty żeber, kręcz szyi, zespół Sprengla i In.
b) torakogenne ( ropniak opłucnej, torakoplastyka)
c) inne kostnopochodne ( zespół Morquio )
Nerwopochodne (neuropatyczne)
a) wrodzone
b) porażenne wiotkie
c) porażenne spastyczne
c)inne (ataksja Friedreicha)
Mięśniopochodne (miopatyczne)
a) wrodzone
b) dystrofie mięśniowe
c) inne mięśniopochodne
Idiomatyczne (o nieustalonej etiologii - 90%).
Wady klatki piersiowej
Klatka piersiowa lejkowata
Określana jest również jako Szewska. Jest to zniekształcenie najczęściej wrodzone,
w którym mostek jest przesunięty ku tyłowi, tworząc wklęśnięcie przedniej ściany klatki piersiowej. Wymiary klatki piersiowej są poszerzone ku bokom. Równocześnie współistnieje wada rozwojowa przepony. Zniekształcenie może być tak duże, że mostek może prawie stykać się z kręgosłupem. Klatka piersiowa lejkowata może być również spowodowana ściągającymi bliznami po procesach zapalnych klatki piersiowej, krzywica itp. Na skutek przemieszczenia mostka ku tyłowi wraz z przylegającymi żebrami następuje zmniejszenie pojemności klatki piersiowej oraz zwężenie przestrzeni między mostkiem, a kręgosłupem
i związane z tym zaburzenia krążeniowo- oddechowe, oraz gorszy rozwój ogólny” [Dega 2003].
Na skutek osłabienia mięśni grzbietu, wysunięcia barków do przodu, spłaszczenia klatki piersiowej i wiotczenia mięśni brzucha, przy oddychaniu występują paradoksalne ruchu klatki piersiowej [Bogdanowicz 1996]. Wada ta jest najczęściej wrodzona. Żebra od III do IX ulegają kątowemu złamaniu p obu stronach mostka, tworząc niejako dwa garby. W skrajnych przypadkach mostek może stykać się z kręgosłupem. Żebra w tylnych odcinkach przebiegają poziomo, a w bocznych i przednich są skierowane nadmiernie ku dołowi. Na podstawie dwóch zdjęć przednio - tylnego i bocznego, radiolog może dokładnie zmierzyć szerokość, wysokość i głębokość klatki piersiowej. U noworodków i niemowląt z lejkowatą klatką piersiową przy oddychaniu może dochodzić do wciągnięcia dolnego odcinka mostka w stronę kręgosłupa.
Klatka piersiowa kurza
Jest to zniekształcenie wrodzone, w którym mostek i częściowo przymostkowe końce żeber są wysunięte ku przodowi [Dega 2003].
Po obu stronach mostka, poniżej sutków stwierdza się natomiast wklęsłości, poniżej których łuki żebrowe rozchodzą się stożkowato na zewnątrz. Przekrój strzałkowy klatki piersiowej jest zwiększony. Wada ta nie powoduje żadnych dolegliwości, jednak wymaga często leczenia ze względów kosmetycznych, gdyż samoistne cofanie są zniekształcenia jest wyjątkowo rzadkie [Dega 2003].
Wady patologiczne klatki piersiowej są wadami rozwojowymi, powstałymi najczęściej na skutek przebytej krzywicy. Ślady przebytej krzywicy widoczne są głównie na klatce piersiowej w postaci okrężnego ściągnięcia jej ścian na wysokości przyczepów przepony oraz zgrubienia żeber w miejscu przejścia żebra kostnego w żebro chrzęstne [T. Kasperczyk 2001].
Wada ta występuje u ok. 5% populacji dzieci.
Klatka piersiowa pokrzywicza
Występuje najczęściej po przebytej krzywicy (zmiany pokrzywicze) widoczne są głównie na klatce piersiowej w postaci okrężnego ściągania jej ścian na wysokości przyczepów przepony (Bruzda Harrisona) oraz zgrubienie żeber w miejscu przejścia żebra kostnego
w żebro chrzęstne (tzw. Różaniec pokrzywiczy).
Wady kończyn dolnych
Kolana koślawe
W wadzie tej oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty na zewnątrz, kostki wewnętrzne są oddalone od siebie ponad 5cm. Wyróżniamy koślawość wrodzoną, idiomatyczną, pokrzywiczą, pourazową, porażenną, pozapalną i statyczna, wynikającą z przeciążenia kończyn dolnych. Wada ta występuje niekiedy jako zjawisko wtórne, np. w stopie płasko - koślawej. Probacja i koślawe ustawienie stóp powodują nieprawidłowe rozłożenie sił nacisku i pociągania w obrębie stawu kolanowego, które powoduje jego koślawość. Stałą pozycja rozkroczna, jaka występuje w koślawości kolan, przeciąża łuk dynamiczny stopy, powodując jego spłaszczenie. Zmiany kostne są następujące: przerost kłykcia wewnętrznego kości udowej, skrzywienie kości udowej lub piszczelowej, skręcenie na zewnątrz podudzi
i przeprost w stawie kolanowym. Nacisk na stronę zewnętrzną powoduje zahamowanie wzrostu tej części i zwiększa asymetrię kłykci. Zmiany mięśniowo - więzadłowe polegają na:
Rozciągnięciu więzadła pobocznego piszczelowego i skróceniu pobocznego strzałkowego
Rozciągnięciu mięśnia półścięgnistego, półbłoniastego, krawieckiego, głowy przyśrodkowej mięśnia czworogłowego
Przykurcz pasma biodrowo - piszczelowego i mięśnia dwugłowego uda.
Następstwem w/w zmian jest utrata zawartości stawu kolanowego i skłonność do zwichnięcia rzepki. W przypadkach zaawansowanych chód staje się niepewny, kołyszący
i koszący, dziecko ma skłonność do krzyżowania kolan i obwodzenia
Kolana szpotawe
W wadzie tej oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty do wewnątrz, tzn. odcinek obwodowy, jakim jest podudzie, w stosunku do stawu kolanowego zbliżony jest do pośrodkowej linii ciała. O szpotawości mówimy wówczas, gdy między kolanami dziecka ze złączonymi kostkami wewnętrznymi pozostaje szeroki odstęp powyżej 5cm. Zniekształceniu towarzyszyć może pałękowate wygięcie na zewnątrz jedynie w obrębie goleni. Może też występować skręcenie obwodowej części goleni do środka, co powoduje zaburzenie chodu w wyniku wadliwego ustawienia stóp, tzw. nogi pałękowate. Więzadło poboczne strzałkowe jest rozciągnięte zaś poboczne piszczelowe nadmiernie napięte i przykurczone. Mięśnie dwugłowy uda i napinacz powięzi szerokiej są rozciągnięte, zaś półścięgnisty i półbłoniasty mają tendencję do przykurczu.
Wada ta nasila się w okresie szczególnie intensywnego wzrostu i jest zwykle obustronna. Występuje znacznie częściej niż olana koślawe. Częstą przyczyną jest krzywica lub nadwaga ciała, przy słabym układzie mięśniowym, więzadłowym i kostnym. Niekorzystny wpływ na kończyny dolne ma przyjmowanie przez dziecko pozycji stojących. Małe dziecko powinno jak najdłużej pełzać i raczkować, co pozwala na niezbędne wzmocnienie układu mięśniowo - więzadłowego i kośćca. Najczęściej wada występuje miedzy 1-3 rokiem życia. W wieku szkolnym kolano szpotawe rzadko nadaje się do kinezyterapii. Wskazania i przeciwwskazania są odwrotne niż w kolanach koślawych. Przeciwwskazane są np. siady skrzyżny.
Wady stóp
Stopa płaska
Stopę płaską nabytą poprzedza stan określany jako płaskostopie czynnościowe. Przez ten termin rozumiemy proces stopniowego obniżania się podłużnego sklepienia stopy na skutek jej niewydolności statyczno - dynamicznej. Przeciążenie stopy związane
z niewydolnością układu mięśniowo - więzadłowego doprowadza do bolesności, zniekształceń i zaburzenia funkcji.
Ze względu na lokalizację spłaszczenia rozróżniamy:
Stopę płaską podłużnie z koślawością kości piętowej lub bez koślawości,
Stopę płaską poprzecznie z paluchem koślawym lub nie,
Stopę płasko - koślawą ze zniesieniem obu łuków.
Stopa płaska podłużnie występuje najczęściej. W wadzie tej największe zmiany zachodzą w stawach najbardziej ruchomych, tj. piętowo - skokowym i skokowo - łódkowym. Kość piętowa ustawia się koślawo. Niewystarczająco podtrzymywana przez więzadło piętowo - łódkowe podeszwowe głowa kości skokowe zsuwa się w dół oraz przemieszcza do środka
i ku przodowi, pociągając za sobą kość łódkowatą, co przyczynia się do odwiedzenia przodostopia. W wyniku tych zmian następuje spłaszczenie łuku dynamicznego. W miarę zużywania się stawów przeciążonych niewłaściwym rozkładem sił statycznych pojawiają się zmiany zniekształcające pod postacią kondensacji kostnej, tkanki gąbczastej, wyrośli brzeżnych i zwężeń szczelin stawowych połączonych z bolesnością. Utrwalone zmiany
w strukturze kości i ich kształcie, zablokowanie stawów, mogą z czasem dawać objawy bólowe. Jednocześnie ze zmianami morfologicznymi powstaje nawyk nieprawidłowego ustawienia stóp. [Wilczyński 2005]
Stopa płasko - koślawa
Definicje zniekształcenia płasko - koślawego stopy opierają się na jej obrazie klinicznym i(lub) radiologicznym. Opierając się na morfologii o stopie płasko - koślawej mówimy wtedy, gdy przyśrodkowy łuk podłużny stopy opiera się o podłoże, bądź jego wysokość jest niższa niż być powinna. Dochodzi do tego koślawe ustawienie stępu, a także koślawość i odwiedzenie przodostopia [Walczak, Napiontek].
Stopa poprzecznie płaska - towarzyszy niedomodze mięśniowej lub więzadłowej stopy. Polega na obniżeniu główek drugiej i trzeciej kości śródstopia i spłaszczeniu łuku poprzecznego przedniego. Pod główkami tych kości stopniowo wytwarza się gruby i drążący w głąb odcisk (modzel). Wada ta częściej występuje u dorosłych, szczególnie u kobiet. Płaskostopiu poprzecznemu towarzyszy koślawość palucha.
Stopa wydrążona charakteryzuje się nadmiernym wysklepieniem, w odcinku między guzem piętowym a głowami kości śródstopia przy równoczesnym skróceniu tego odcinka. Stęp ustawiony jest piętowo i nieco w supinacji. Przyczyną są zaburzenia równowagi mięśniowej na tle wrodzonych zaburzeń w dolnym odcinku rdzenia kręgowego. Nadmiernemu wysklepieniu stopy towarzyszy szponowate ustawienie palców i skrócenie rozcięgna podeszwowego. Wada staje się wyraźnie zauważalna między 10 - 14 rokiem życia, przy czy najłatwiej dostrzec ją przy badaniu w pozycji siedzącej lub na podstawie odbitek [Malina 1999].
Stopa szpotawa charakteryzuje się skręceniem pięty do wewnątrz i oparciem jej na krawędzi zewnętrznej. Można zaobserwować przykurcz mięśni piszczelowego przedniego
i piszczelowego tylnego oraz więzadeł po stronie wewnętrznej stopy. Mięśnie strzałkowe
i więzadła strony zewnętrznej stopy są rozciągnięte. Przy szpotawości dziecko zdziera obcas po stronie zewnętrznej.
Stopa piętowa - wada ta powstaje najczęściej w związku z niedowładem mięśnia trójgłowego łydki w wyniku, czego dochodzi do zgięcia grzbietowego stopy w stawie skokowym i/lub pionowego ustawienia kości piętowej.
Piśmiennictwo
Bogdanowicz M. (1996), Integracja percepcyjno - motoryczna, WSIP, Warszawa.
Dega W. (2003), Ortopedia Kasperczyk rehabilitacja, PZWL, Warszawa.
Karski T. (2003), Skoliozy tzw. idiomatyczne - etiologia, rozpoznanie zagrożeń, nowe leczenie rehabilitacyjne, profilaktyka, Folium, Lublin.
Kasperczyk T. (2002), Wady postawy ciała diagnostyka i leczenie, Kasper, Kraków.
Kutzner- Kozińska M. (2001), Proces korygowania wad postawy, AWF, Warszawa.
Nowotny J., Saulicz E. (1990), Niektóre zaburzenia statyki ciała i ich korekcja, AWF Katowice.
Tylman D. (1995), Patomechanika bocznych skrzywień kręgosłupa, Sewerus, Warszawa.
Wilczyński J. (2005), Korekcja Wad Postawy Człowieka, ANTHROPOS, Warszawa.
1