PROCEDURY BUDŻETOWE

Dr E. Stolorz-Krzisz

I. BUDŻET - podstawa gospodarki finansowej w sferze budżetowej (a nie w sferze finansów publicznych! Pojęcie finanse publiczne jest pojęciem szerszym)

Budżet - słowo wywodzące się z Włoch (bulga - sakiewka), potem budżet z angielskiego

Słowo budżet może oznaczać:

1. zasób pieniężny państwa lub jednostki samorządu terytorialnego (gmina, powiat, województwo - marszałek),

2. roczny plan gromadzenia i wykorzystywania środków pieniężnych gospodarki państwa lub jednostki samorządu terytorialnego,

3. akt normatywny upoważniający do gromadzenia dochodów oraz ich wydatkowania zgodnie z planowanymi ustaleniami

Budżet to plan finansowy samodzielnego prowadzenia gospodarki finansowej w sposób jawny, uchwalony na okres roku kalendarzowego (rok budżetowy=rok kalendarzowy).

Budżetem nazywa się plan dochodów i wydatków sektora publicznego uchwalony corocznie przez organa przedstawicielskie, czyli Sejm, rady gmin, powiatów i Sejmik - definicja MF Misiąga

Trzy cechy budżetu:

 plan dochodów i wydatków (zastrzeżony dla sfery budżetowej)

 roczność - roczny plan finansowy dochodów i wydatków

 uchwalony przez organa przedstawicielskie, przez organy stanowiące prawo (Sejm - ustawa budżetowa, organy stanowiące jednostki samorządu terytorialnego - uchwała budżetowa)

Istnieją tylko 4 określenia budżetu:

1. budżet państwa - ustawa

(pozostałe budżety są uchwałami)

2. budżet województwa

3. budżet gminy

4. budżet powiatu

* budżet gospodarstwa domowego (pojęcie używane w badaniach społecznych - stanowi jedyne uznawane odstępstwo)

Ustawa o finansach publicznych - dochody to prognoza, szacunki dochodów, wydatki są limitem. Budżet - matematyczne wyrażenie ogromu wątpliwości.

Funkcje budżetu

1. Rozdzielcza

• przejmowanie na rzecz budżetu części zasobów pieniężnych

• przydzielanie określonych części tych zasobów innym jednostkom

2. Kontrolna

• wykorzystanie procesów gromadzenia i podziału zasobów pieniężnych do kontroli przebiegu procesów systemu budżetowego

Urzędy Skarbowe, Najwyższe Izby Kontroli - kontrolują w jaki sposób są realizowane dochody

Regionalne Izby Obrachunkowe (RIO) - w przypadku samorządów

W ustawach jest wykaz zadań, które państwo bądź jednostka samorządu terytorialnego musi realizować. Te zasoby są więc rozdzielane na realizację tych zadań.

II. ZASADY BUDŻETOWE

Zasady dotyczące przygotowania budżetu 1,2,3

1) Zasada powszechności (zupełności)

Prof. Z. Gilowska - wszystko, co dotyczy sfery budżetowej powinno być w 1 akcie prawnym (w jedną całość).

2) Zasada jedności formalnej

Wszystkie dochody muszą być ujęte w budżecie i wszystkie zadania, które muszą być zrealizowane, trzeba je uwzględnić po stronie wydatków. Państwo nie może mieć 2 budżetów, jest tylko 1 budżet.

3) Zasada jedności materialnej (niefunduszowania)

Nie można łączyć określonych źródeł dochodów z określonymi wydatkami, chyba że odrębne przepisy stanowią inaczej. Pieniądz na rachunku bankowym traci nazwę. Nie wydaje się dochodów z 1 źródła np. na wydatki na ochronę, łączy się te środki pieniężne. Odrębny przepis mówi, że pieniądze z koncesji na napoje alkoholowe przeznaczane są na pomoc AA (powyżej 18% - podatek korkowy, poniżej 18% - podatek kapslowy).

Wyjątek: ustawa o ochronie środowiska, walce z alkoholizmem (województwo 3, powiat 2, gmina 1)

4) Zasada szczegółowości

Prawnym wyrazem tej zasady jest:

Klasyfikacja budżetowa - rozumiana jako grupowanie dochodów i wydatków wyodrębnionych według jednolitych kryteriów na określone podziałki przez jednolity system symboli cyfrowych (zapis) (nie urządzenie księgowe!).

Zawarta jest w ustawie o finansach publicznych i polega na tym, że dochody ujęte wg źródeł i działów klasyfikacji, a wydatki wg przeznaczenia.

Ogólne zasady budżetu 5,6,7

5) Zasada jawności (rozdział 4 UoFP art.33-38)

Jawność i przejrzystość dotyczy upubliczniania wszystkich informacji dotyczących finansów publicznych. Wszyscy muszą mieć BIP.

Ustawa o dostępie do FP - uruchomienie Biuletynu Informacji Publicznej

Publikowanie w dziennikach, zapewnienie radnym określonych dokumentów

6) Zasada przejrzystości

Przejrzystość związana jest ze sposobem podawania informacji. Muszą być tam opisane dane, żeby każdy mógł je zrozumieć.

7) Zasada równowagi

Gdy określona w budżecie kwota dochodów różni się od kwoty planowanych wydatków - budżet określa sposób finansowania wydatków nie znajdujących pokrycia w dochodach lub przeznaczenie tej części dochodów, która stanowi nadwyżkę ponad planowany poziom wydatków.

dochody = wydatki

Gdy: D > W nadwyżkę dochodów przeznacza się na:

 spłatę rat kredytu, pożyczki,

 wykup obligacji skarbowych, komunalnych,

 spłatę poręczeń udzielonych z budżetu,

 udzielenie pożyczek.

Podział nadwyżki dochodów stanowi rozchody budżetu.

Kredyt a pożyczka
KREDYT	POŻYCZKA
oprocentowany prawo bankowe zawsze umowa nie może być umorzony tylko bank cel	oprocentowana lub nieoprocentowana kodeks cywilny może być umowna może być umorzona każdy podmiot cel

Gdy: D < W niedobór dochodów pokrywa się:

 nadwyżka budżetowa z lat poprzednich,

 wolnymi środkami (przychody - rozchody),

 kredytem, pożyczką,

 emisją obligacji (drogi pieniądz),

 przychodami z prywatyzacji mienia.

Źródła pokrycia niedoboru dochodów stanowią przychody budżetu

D + P = W + R

Zasady czasu budżetu 8,9,10,11

8) Zasada roczności

Budżet roczny, kalendarzowy (12 miesięcy)

9) Zasada uprzedniości

Związana z uchwalaniem budżetu. Budżet trzeba uchwalić przed rozpoczęciem roku budżetowego. Powinien być uchwalony w grudniu (ostateczny termin 31 grudnia).

10) Zasada prowizorium

Budżet, który jest prowizoryczny, uchwalany na 3-4 miesiące nowego roku budżetowego. Zamiast uchwalenia budżetu, kiedy jest brak porozumienia. Można uchwalić prowizorium budżetowe na okres krótszy niż 1 rok. Województwo, powiat i gmina także mogą uchwalić prowizorium, ale tylko dla budżetu państwa.

11) Zasada prerogacji

Odwrotność prowizorium, można przedłużyć funkcjonowanie budżetu na nowy rok (przesunąć o 1-4 miesiące). Jest uchwalany nowy budżet ale stary jeszcze trwa - w rzeczywistości jeszcze się to nie zdarzyło. Sprzeczna z zasadą jedności formalnej - 2 budżety (stary i nowy).

III. STRUKTURA BUDŻETU

Budżet państwa:

1. Budżet własny (art. 110 UoFP)

• dochody + przychody

• wydatki + rozchody

2. Budżet środków europejskich (art. 117 UoFP)

• dochody z budżetu UE

• wydatki na programy

Budżet Jednostki Samorządu Terytorialnego (JST):

1. Budżet własny JST

2. Plan finansowy zadań zleconych i powierzonych

• dotacje =

• wydatki

Budżet własny JST:

1. Budżet bieżący

• dochody bieżące (DB)

• wydatki bieżące (WB)

DB=WB

uchwała=wykonanie

2. Budżet majątkowy

• dochody majątkowe

• sprzedaż majątku

• dotacje i środki otrzymane na inwestycje

• dochody z tyt. przekształcenia prawa wieczystego użytkowania w prawo własności

• wydatki majątkowe

Gdy: WB > DB

Przychodami mogą być:

• nadwyżka budżetowa lub

• wolne środki

Gdy: DB > WB

• zasilają dochody majątkowe

• nadwyżka przychodów z tytułu nadwyżki budżetowej i/lub wolnych środków

IV. STRUKTURA DOCHODÓW I WYDATKÓW BUDŻETU PAŃSTWA

ŹRÓDŁA DOCHODÓW BUDŻETU PAŃSTWA

1. Dochody podatkowe

1. Podatki pośrednie (podatek VAT, akcyzowy, od gier i zakładów)

2. Podatki bezpośrednie (CIT, PIT, podatek tonażowy)

2. Dochody niepodatkowe (dywidendy od spółek Skarbu Państwa, cło, dochody jednostek budżetowych, pozostałe dochody niepodatkowe, wpłaty JST, dochody zagraniczne - ambasady, konsulaty)

3. Środki z UE

4. Z innych źródeł niepodlegające zwrotowi (pomoc państw unijnych w ramach różnych programów)

WYDATKI BUDŻETU PAŃSTWA

1. Wydatki bieżące

1. Płace i pochodne

2. Świadczenia na rzecz osób fizycznych

3. Rzeczowe (wyposażenie do 3500zł)

4. Dotacje

• Podmiotowe (bary mleczne)

• Celowe (rozwojowe, Program Operacyjne Kapitał Ludzki - PO KL, Regionalny Program Operacyjne - RPO)

2. Wydatki majątkowe

1. Inwestycje

2. Zakupy inwestycyjne

3. Dotacje celowe (rozwojowe, PO KL, RPO)

3. Subwencja ogólna dla:

1. Gmin

2. Powiatów

3. Województw

Subwencja - uzupełnienie dochodów; stanowi dochód gminy, powiatu, województwa

4. Obsługa długu

1. Oprocentowanie

2. Prowizje (dla kredytodawców i kredytobiorców)

3. Wypłaty związane z udzielonymi poręczeniami i gwarancjami

V. STRUKTURA DOCHODÓW I WYDATKÓW BUDŻETU JST

DOCHODY JST

Bezzwrotne:

1. Dochody własne (opłaty, podatki, inne)

2. Subwencje ogólne - stanowi dochód JST i równocześnie wydatek Budżetu państwa (subwencji nie może przekazać żadna inna jednostka poza Budżetem państwa - Budżety samorządowe mogą udzielać pomocy finansowej (np. po wichurze), pomoc ta jest ograniczona do terytorium Polski)

3. Udziały w podatku dochodowym budżetu państwa

Zwrotne:

4. Dotacje

1. na zadania zlecone z mocy ustawy i powierzone

2. na zadania własne (nigdy Budżet państwa nie finansuje ich w 100%)

Dochody własne gminy:

1. Dochody podatkowe (np. podatek rolny, leśny, od środków transportu, od czynności cywilnoprawnych itp. - nie ma już podatku za psa jest opłata)

2. Dochody z opłat (np. opłata skarbowa, eksploatacyjna, uzdrowiskowa, miejscowa, targowa, od posiadania psa)

3. Udziały w podatkach dochodowych Budżetu państwa

4. Inne dochody (z gospodarowania mieniem: wieczyste użytkowanie, najem, dzierżawa, sprzedaż; odsetki od lokat, od nieterminowych płatności opłat; podatek od spadków i darowizn; kary i grzywny - ale dotyczą wyłącznie gmin miejskich, gdzie występuje straż miejska (kary i grzywny wydane przez policję zasilają Budżet państwa); odsetki od udzielonych pożyczek; opłaty za wydanie dowodów osobistych, opłaty za wydanie dowodów rejestracyjnych, ale tylko 5% ich wartości)

Dochody własne dotyczą tylko gminy

Gmina ma władztwo podatkowe ograniczone! Może ustalać stawki podatkowe w ramach konkretnych przedziałów (nie może ustalać stawek wyższych niż maksymalne).

Dochody własne powiatu i województwa:

1. Udziały w podatkach dochodowych Budżetu państwa

2. Inne dochody

Podatek janosikowy - zasada pomocniczości

Podatek - świadczenie pieniężne, przymusowe, jednostronnie określone.

Opłata - świadczenie pieniężne, przymusowe, jednostronnie określone, ekwiwalentna.

VI. PRZYCHODY I ROZCHODY BUDŻETU

Dochody:

1. Bieżące

2. Majątkowe

1. Dochody ze sprzedaży majątku

2. Dotacje i środki otrzymane na inwestycje

3. Dochody z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności

Wydatki:

1. Wydatki bieżące

1. Płace i pochodne

2. Świadczenia na rzecz osób fizycznych (diety posłów)

3. Rzeczowe

4. Dotacje:

• podmiotowe

• przedmiotowe

• celowe (rozwojowe, PO KL, RPO)

2. Wydatki majątkowe

1. Inwestycje

2. Zakupy inwestycyjne

3. Zakup i objęcie papierów wartościowych

4. Dotacje celowe

3. Obsługa długu

1. Oprocentowanie

2. Prowizje

3. Wypłaty związane z udzielonymi poręczeniami i gwarancjami

Przychody:

1. Wewnętrzne

1. nadwyżka budżetowa z lat poprzednich,

2. wolne środki,

3. prywatyzacja mienia.

2. Zewnętrzne

1. kredyty,

2. pożyczki,

3. obligacje,

4. spłata udzielonych pożyczek.

Rozchody:

1. Spłata kredytów

2. Spłata pożyczek

3. Wykup obligacji (występują różnice między obligacjami komunalnymi i obligacjami Skarbu Państwa)

4. Udzielone pożyczki (JST mogą udzielać pożyczek i je umarzać, Budżet państwa nie może udzielać pożyczek nieoprocentowanych)

Akty prawne regulujące postępowanie z budżetem:

1. Konstytucja - główna podstawa prawna w zakresie zasad dla budżetu

2. Ustawa o samorządzie gminnym

3. Ustawa o samorządzie powiatowym

4. Ustawa o samorządzie województwa

5. Ustawa o finansach publicznych

6. Ustawa o dochodach JST

Ustawy te są równej rangi

VII. PROCEDURA BUDŻETOWA

Procedura budżetowa to prawnie wyznaczone reguły, które stosują jednostki sektora finansów publicznych w celu wykonywania swoich zadań, których podstawą jest budżet.

Pod pojęciem procedury rozumie się całokształt prawnie określonych zasad postępowania z budżetem.

Etapy procedury:

1. Przygotowanie projektu budżetu.

2. Uchwalanie budżetu (przed rozpoczęciem nowego roku budżetowego) - uchwalanie tryb niedokonany.

Etap I i II są różne dla państwa (II - 3 m-ce) i JST (II - 1,5 m-ca)

3. Wykonywanie budżetu (12 miesięcy).

4. Sprawozdawczość (okresowa w wykonywaniu, w III sprawozdawczość budżetowa) i kontrola (w każdym etapie kontrola zgodności z prawem kontrolnym; w II kontrola legalności, w III kontrola wewnętrzna i zewnętrzna) - roczna na 31.XII.

VIII. PROCEDURA BUDŻETOWA - BUDŻET PAŃSTWA

Tylko Rada Ministrów ma inicjatywę budżetową. (Rada Ministrów przedkłada na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego projekt budżetu - 30.IX)

ETAP I - Projektowanie budżetu państwa

Przepisy ustawy o finansach publicznych nie określają precyzyjnie terminu rozpoczęcia prac nad projektem budżetu (art. 138 ust.1 UoFP) (założenia do projektu budżetu dla MF)

Fazy:

1) Przełom marca i kwietnia - Minister Finansów sporządza i przedstawia Radzie Ministrów założenia do projektu budżetu państwa na rok następny (założenia dotyczące inflacji, wzrostu dochodów, PKB)

2) Przełom kwietnia i maja - sporządza się założenia makroekonomiczne i przedstawia Komisji Trójstronnej do uzgodnienia

3) Początek maja - Minister Finansów sporządza tzw. notę budżetową, czyli szczegółowe zasady, tryby i terminy sporządzenia materiałów do projektu budżetu - rozporządzenie (w zeszłym roku 08.03.2011)

4) II i III dekada maja - dysponenci części budżetu czyli podmioty otrzymujące środki budżetowe bezpośrednio z centralnego rachunku budżetu państwa (części) sporządzają projekty planów rzeczowych (plan rzeczowy to plan dochodów i wydatków) do 28.03 („koncert życzeń”)

5) W połowie lipca - Minister Finansów przekazuje dysponentom części budżetu informacji o wstępnych limitach wydatków (cięcia wydatków oprócz „świętych krów”)

6) W ciągu 21 dni od otrzymania informacji o limitach dysponenci części budżetowych przedstawiają MF projekty planów poszczególnych części, a dysponenci środków funduszy celowych przedstawiają projekty planów finansowych funduszy celowych

7) W III dekadzie września - RM uchwala projekt ustawy budżetowej i przekazuje go Marszałkowi Sejmu (20-30 IX)

8) 30 września (najpóźniej) projekt ustawy budżetowej wraz z uzasadnieniem powinien wpłynąć do Sejmu (art.122 ust.1 UoFP w zw. z art. 222 Konstytucji RP)

ETAP II - Uchwalanie budżetu państwa

Fazy:

1) Marszałek Sejmu dokonuje wstępnej kontroli przedstawionego projektu ustawy budżetowej z punktu widzenia wymogów konstytucyjnych i regulaminowych i nadaje bieg inicjatywie ustawodawcy RM.

2) Rozpatrywanie przez Sejm projektów ustaw odbywa się w tzw. „czytaniach”. Dla ustaw szczególnych przewidziane są 3 czytania. Szczególny tryb dla ustawy budżetowej wiązany jest z faktem Konstytucyjnego Ograniczenia do 4 miesięcy czasu trwania postępowania

ustawodawczego. Jeżeli do tego czasu ustawa budżetowa nie zostanie przedstawiona prezydentowi do podpisu - jest on uprawniony do zarządzenia skrócenia kadencji Sejmu.

3) I czytanie - odbywa się na posiedzeniu plenarnym Sejmu. Premier lub Minister Finansów w formie tzw. expose budżetowego przedstawia rządowy projekt ustawy budżetu.

4) Projekt ustawy przekazany do Sejmowej Komisji Finansów Publicznych, która analizuje całość projektu i koordynuje dalsze prace nad nim.

5) Poszczególne części projektu rozpatrują właściwe komisje Sejmowe przy uczestnictwie przedstawicieli Komisji Finansów Publicznych. Komisje mogą zadawać pytania poszczególnym autorom części oraz Ministerstwu Finansów.

6) II czytanie - przedstawia Sejmowi sprawozdania Komisji Finansów Publicznych. Przeprowadzenie debaty oraz zgłaszanie poprawek i wniosków.

7) III czytanie - przedstawienie przez posła sprawozdawcę Komisji Finansów Publicznych poprawek lub wniosków z II czytania - głosowanie.

8) Marszałek Sejmu przesyła Marszałkowi Senatu oraz Prezydentowi potwierdzony swoim podpisem tekst uchwalonej przez Sejm ustawy.

9) Komisje Senatu oceniają ustawę budżetową i przesyłają opinie do Senackiej Komisji Gospodarki i Finansów Publicznych, która koordynuje całością prac nad ustawą w Senacie. Senat nie ma prawa odrzucenia ustawy budżetowej przyjętej przez Sejm - może wnieść poprawki w ciągu 20 dni od przekazania mu ustawy budżetowej. Uchwałę senatu proponującą poprawki uznaje się za przyjętą jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów.

10) Ostateczny tekst ustawy budżetowej potwierdzony podpisem Marszałka Sejmu zostaje przekazany niezwłocznie Prezydentowi. Art. 224 ust.1 Konstytucji RP określa uprawnienia Prezydenta RP wobec ustawy. Nie ma on prawa odmowy podpisu i skierowania ustawy ponownie do Sejmu. Może zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności ustawy z Konstytucją. Po podpisaniu ustawy Prezydent zarządza ogłoszenie jej w „Dz.U.RP”.

11) Zgodnie z art. 145 ust.1 UoFP jeżeli ustawa budżetowa nie zostanie ogłoszona przed 01.01 to do czasu jej ogłoszenia podstawą gospodarki finansowej państwa jest przedstawiony przez Radę Ministrów projekt ustawy budżetowej.

IX. PROCEDURA BUDŻETOWA JEDNOSTKI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

ETAP I - Przygotowanie projektu budżetu JST

Przepisy ustawy o finansach publicznych nie określają precyzyjnie terminu rozpoczęcia prac nad projektem budżetu JST (art. 235 UoFP).

Procedurę uchwalania budżetu gminy oraz rodzaje i szczegółowość materiałów informacyjnych towarzyszących projektowi określa Rada Gminy (art.53 ust.1 UoSG - Ustawa o Samorządzie gminnym).

Rada Powiatu określa tryb prac nad projektem uchwały budżetowej powiatu oraz rodzaje i szczegółowość materiałów informacyjnych towarzyszących projektowi (art.53 UoSG) określa rada powiatu.

Do wyłącznej właściwości Sejmiku Województwa należy podejmowanie uchwały w sprawie trybu prac nad projektem uchwały budżetowej (art.18 pkt.4 UoSG).

ETAP II - Uchwalanie budżetu JST

Uchwałę budżetową organ stanowiący JST uchwala przed rozpoczęciem roku budżetowego, w szczególnie uzasadnionych przepadkach nie później niż do 31.01 (art.239 UoFP).

Jeżeli organ stanowiący nie uchwali w wyżej wymienionym terminie ustala go RIO do końca lutego (art. 240 ust.3 UoFP).

Treść uchwały budżetowej i stopień jej szczegółowości określa art.212 UoFP.

WIELOLETNIA PROGNOZA FINANSOWA (WPF) - złożona do 15 listopada

ZASADY:

1. Inicjatywa w sprawie sporządzenia projektu uchwały ws. WPF i jej zmian należy wyłącznie do organu wykonawczego JST

2. Projekt uchwały ws. WPF lub jej zmiany organ wykonawczy przedstawia wraz z projektem uchwały budżetowej do organu stanowiącego RIO

3. Organ stanowiący JST podejmuje uchwały ws. WPF nie później niż uchwałę budżetową

4. Nie można uchwalić uchwały ws. WPF nie podejmując nowej

5. Zmiana kwot w WPF z wyłączeniem zmian limitów zobowiązań i kwot wydatków na przedsięwzięcia dokonuje organ wykonawczy JST

ETAP III - Wykonanie budżetu

WYKONANIE BUDŻETU:

1. Państwo - W terminie 21 dni od dnia ogłoszenia ustawy budżetowej dysponenci części budżetowych przekazują jednostkom podległym informacje o kwotach dochodów i wydatków w tym wynagrodzeń (art. 146 UoFP)

2. JST - W terminie 21 dni od dnia podjęcia uchwały budżetowej Zarząd JST opracowuje budżet w szczegółowości działów, rozdziałów, paragrafów dochodów i wydatków (art. 249 ust.1 UoFP)

HARMONOGRAM REALIZACJI BUDŻETU:

1. Państwo - opracowuje Minister Finansów i obejmuje on:

• prognozę dochodów budżetu państwa w poszczególnych miesiącach roku

• wielkość wydatków planowanych do sfinansowania w poszczególnych miesiącach (art.147 UoFP)

2. JST - Może opracować Zarząd JST (art.249 ust.6 UoFP)

Harmonogram realizacji budżetu państwa jest obowiązkowy, natomiast dla JST fakultatywny.

Zasady gospodarki finansowej

Zasady gospodarki finansowej określa art.162, 164, 165 dla budżetu państwa oraz dla JST art. 254 i 256 UoFP

W toku wykonywania budżetu państwa obowiązują następujące zasady gospodarki finansowej (stosowane w trakcie):

1) Ustalenie, pobieranie i odprowadzanie dochodów następuje na zasadach i w terminach wynikających z obowiązujących przepisów.

2) Pełna realizacja zadań następuje w terminach określonych przepisami i harmonogramem.

3) Dokonywanie wydatków następuje w granicach kwot określonych w planie finansowym, z uwzględnieniem prawidłowo dokonanych przeniesień i zgodnie z planowanym przeznaczeniem, w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów.

4) Zlecanie zadań powinno następować na zasadzie wyboru najkorzystniejszej oferty z uwzględnieniem przepisów o zamówieniach publicznych.

5) Wydatki nieprzewidziane, których obowiązkowe płatności wynikają z tytułów egzekucyjnych lub wyrobów sądowych, mogą być dokonywane bez względu na poziom środków finansowych zaplanowanych na ten cel.

Odpowiednia zmiana planu wydatków powinna nastąpić w trybie przeniesień wydatków z innych podziałek klasyfikacji wydatków lub rezerw celowych.

Zasady gospodarki finansowej związane z wykonaniem budżetu dotyczące końca roku:

 Zasada kasowa wykonywania wydatków budżetu (art.181 ust.1 oraz art.263 ust.1 UoFP) - wydatki można ponosić do 31.12, jeżeli wydatek nie zostanie do tego terminu dokonany wówczas wygasa (nie ma tytułu do wydatku).

 Zasada niewygasania wydatków (art.181 ust.2-5 oraz art.263 ust.2-7 UoFP) - można przedłużyć realizację budżetu - stosowana do niektórych wydatków (a nie budżetu) z różnych ważnych przyczyn, dotyczy to tylko 2 sytuacji:

1. wykonawca nie zdążył wykonać całości zlecenia lub zlecenie wykonał ale go nie zafakturował,

2. przetarg został późno rozstrzygnięty i nie podpisano umowy.

W przypadku Budżetu państwa ustala się termin realizacji maksymalnie do 31.03 w formie rozporządzenia Rady Ministrów - kwotę wynikającą w rozporządzenia należy przelać z rachunku głównego na subkonto.

W przypadku JST rada gminy, rada powiatu, sejmik wojewódzki - tak samo, ale termin jest dłuższy, bo do 30.06.

Jeżeli wydatek do tego terminu nie został wykonany pieniądze są przelewane z subkonta na rachunek główny jako „pozostałe dochody budżetu państwa” tzw. „niewygasy”.

 Zasada memoriałowa wykonywania dochodów (art. 6 ust.1 UoR) - zasada dotyczy obydwu budżetów (państwa i JST); w trakcie nowego roku budżetowego można księgować przychody i wpływy ale należy je wliczać do roku którego dotyczą (czyli również roku poprzedniego).

Wydatki - kasowo (zasada 1)

Dochody - memoriałowo (zasada 3 np. CIT ze stycznia)

ETAP IV - Sprawozdawczość

SPRAWOZDAWCZOŚĆ
Budżetowa	Finansowa	Opisowa (formalnie nie ma nazwy)
Terminy sporządzania: miesięczna kwartalna półroczna roczna	Na podstawie UoR zawiera: bilans RZiS Zmiany w funduszu Wykonywana corocznie (31.12) SF są tylko roczne	JST wykonują ją w formie: Informacji o wykonaniu budżetu do 31.08 Sprawozdania z wykonania budżetu (sprawozdanie roczne) do 31.03
Różnice (między JST a budżetem państwa)
terminy w niewielkim stopniu zakres	W administracji rządowej nie sporządza się bilansu natomiast JST sporządzają bilans skonsolidowany.	Różnią się terminami sporządzania

Sprawozdawczość budżetowa i opisowa zaczynają się już w Etapie III. Sprawozdawczość finansowa do czysty Etap IV (po wykonaniu budżetu).

Rachunkowość opisowa - informacje i sprawozdania składane są do RIO, która przesyła je do NIKu z dopiskiem „liczby są zgodne z tymi wykazanymi w RB”

RB - raporty budżetowe

RBS - raporty budżetowe samorządowe (do 20.02)

W praktyce występuje wiele różnych raportów, niektóre z nich dotyczą wyłącznie gmin, województw, US. Najwcześniej składane są raporty o dotacje dla JST z Budżetu państwa.

Absolutorium do 30.06

Do 31.05 radni muszą otrzymać SF, następnie formułują wniosek o udzielenie absolutorium. Dodatkowo miasta powyżej 150tys. mieszkańców mają obowiązek badania SF przez biegłego rewidenta i złożenia ich do 31.05 (termin jest ten sam) - zwiększa to koszty funkcjonowania gmin i województw.

W przypadku nie uzyskania absolutorium ogłaszane jest referendum (i jeśli jest zbyt mała frekwencja wówczas prezydent zostaje).

KONTROLA ZEWNĘTRZNA (nie jest to wyłącznie Etap IV)
Budżet Państwa	Budżet JST
Sejm - kontrola merytoryczna NIK - legalność, gospodarność, celowość (jedyna instytucja, która bada gospodarkę finansową Budżetu państwa)	Organ stanowiący - merytoryczna RIO - legalność (sprawdzają uchwały np. o zaciągnięciu kredytu) występują: kontrola bieżąca/problemowa kontrola kompleksowa (raz na 4 lata) kontrola doraźna (na wniosek) NIK - legalność, gospodarność US - Urząd Skarbowy W przypadku JST nie ma kontroli celowości

Różnice między NIK a RIO:

• NIK jest jedna, ma 16 oddziałów.

• RIO jest 16, każde województwo ma swoją.

X. PROCEDURA BUDŻETOWA UNII EUROPEJSKIEJ (NIE WCHODZI DO EGZAMINU)

Opisana jest w art. 272 traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Rozpoczyna się najpóźniej 1 września roku poprzedzającego rok budżetowy. Inicjatywa w sprawie budżetu należy do Komisji Europejskiej.

Budżet UE jest budżetem rocznym.

ETAP I Komisja Europejska przedstawia wstępny projekt budżetu z uwzględnieniem kierunków określonych przez Parlament Europejski i Radę podczas rozmów trójstronnych.

Projekt wstępny może być zmieniony przez Komisję drogą pisma prostującego w celu uwzględnienia nowych elementów.

ETAP II Po dojściu do porozumienia Rada UE większością kwalifikowaną przyjmuje projekt budżetu i przekazuje do Parlamentu Europejskiego.

W pierwszym czytaniu Parlament Europejski może uchwalić większością oddanych głosów propozycję zmian w wydatkach obowiązkowych (czyli m.in. kwot przyznanych dotacji krajom UE) oraz większością bezwzględną poprawki w wydatkach nieobowiązkowych.

W drugim czytaniu Rada UE przyjmuje wydatki obowiązkowe i może zmienić wydatki nieobowiązkowe. Projekt wraca do Parlamentu Europy, który przyjmuje wydatki nieobowiązkowe.

Parlament przyjmuje budżet a Przewodniczący Parlamentu zatwierdza budżet ostateczny.

Ewentualne odrzucenie budżetu przez Parlament większością 2/3 oddanych głosów skutkuje rozpoczęciem od nowa procedury w oparciu o nowy projekt.

Unia funkcjonuje wtedy w oparciu o miesięczne środki równe 1/12 poprzedniego budżetu wykonanego.

ETAP III Komisja Europejska wykonuje roczny budżet na swoją odpowiedzialność.

ETAP IV Trybunał Obrachunkowy (którego byłym członkiem był Jacek Uczkiewicz) bada wykonanie budżetu rocznego za poprzedni rok oraz publikuje sprawozdanie roczne.

1

Podział rodzajowy

KLASYFIKACJA BUDŻETOWA

(służy sprawozdawczości budżetowej)

Podział podmiotowy

Podział przedmiotowy

Części (2 cyfry)

Dotyczą wyłącznie Budżetu państwa, w budżetach samorządowych ich nie ma

01 komentarz Prezydenta

02 komentarz Sejmu

03 komentarz Senatu

04 Sąd Najwyższy

05 NSA

06 Trybunał Konstytucyjny

07 NIK

„Święte krowy”

Działy (3 cyfry)

Działy - budżety samorządowe zaczynają się od działów

Rozdziały (5 cyfr)

Paragrafy (3 cyfry, 4 cyfra ruchoma)

• dochodów

• wydatków

WIELOLETNIA PROGNOZA FINANSOWA OBEJMUJE: (art.227 UoFP)

OKRES ROKU BUDŻETOWEGO ORAZ CO NAJMNIEJ 3 KOLEJNYCH LAT

ELEMENTY: art.226 UoFP

DOCHODY BIEŻĄCE

DOCHODY MAJĄTKOWE

WYDATKI BIEŻĄCE:

• na obsługę długu i poręczeń

• na wynagrodzenia i pochodne

WYDATKI MAJĄTKOWE

I

II

III

IV

V

VI

WYNIK BUDŻETU

PRZEZNACZENIE NADWYŻKI

SPOSÓB FINANSOWANIA DEFICYTU

PRZYCHODY BUDŻETU

W tym dług planowany do zaciągnięcia

ROZCHODY BUDŻETU

W tym dług zaciągnięty

KWOTA DŁUGU

W TYM ROCZNE OBCIĄŻENIE BUDŻETU DŁUGIEM (relacja z art.243 UoFP)

SPOSÓB FINANSOWANIA SPŁATY DŁUGU

OBJAŚNIENIA PRZYJĘTYCH WARTOŚCI

WIELOLETNI PROGRAM INWESTYCYJNY OBEJMUJĄCY ODRĘBNIE DLA KAŻDEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA:

• Nazwę i cel

• Jednostkę odpowiedzialną

• Okres realizacji i łączne nakłady finansowe

• Limit wydatków w poszczególnych latach

• Limit zobowiązań

---