Ściany jamy brzusznej
Okolice brzucha (regiones abdominis)
W przypadku brzucha rzutowanie narządów w nim zawartych opiera się głównie na ich stosunku do szkieletu (tj. dolnych żeber oraz kręgosłupa). W celu ułatwienia omawiania położenia narządów wyznacza się na przedniej ścianie brzucha umowne linie o przebiegu poziomym (dwie) i pionowym (także dwie), które dzielą brzuch na okolice. Linie o przebiegu poziomym biegną :
a). przez najniższe punkty łuków żebrowych (tzw. linia podżebrowa - linea subcostalis)
b). przez kolce biodrowe przednie górne (tzw. linia międzykolcowa - linea interspinalis).
Linie te dzielą przednią ścianę jamy brzusznej na 3 poprzecznie ułożone pasy (okolice):
nabrzusze (epigastrium)
śródbrzusze (mesogastrium)
podbrzusze (hypogastrium)
Linie o przebiegu pionowym są wyznaczane przez brzegi boczne mięśni prostych brzucha ( u dołu biegną one przez połowę długości więzadła pachwinowego.
W ten sposób wymienione powyżej okolice zostają podzielone na trzy części każda :
a). nabrzusze dzieli się na : nabrzusze właściwe (regio epigastrica) leżące w środku oraz dwie okolice podżebrowe (regiones hypochondriaceae) (ku tyłowi sąsiadują z okolicami podłopatkowymi)
b). śródbrzusze dzieli się na : okolicę pępkową (regio umbilicalis) leżącą w środku i dwie okolice boczne (regiones laterales) (ku tyłowi przedłużają się w okolice lędźwiowe).
c). podbrzusze dzieli się na : okolice łonową (regio pubica) i dwie okolice pachwinowe (regiones inguinales).
Granicą oddzielającą ścianę przednią brzucha od kończyny dolnej jest rowek pachwinowy (sulcus inguinalis), któremu odpowiada leżące głębiej więzadło pachwinowe (ligamentum inquinale).
Ze struktur charakterystycznych, na ścianie przedniej brzucha wyróżniamy pępek (umbilicus), który jest blizną po zagojonym miejscu po sznurze pępowinowym, rzutujemy go na wysokości krążka międzykręgowego L3-L4 (jego położenie zależy od stanu napięcia powłok brzucha i obfitości tkanki podskórnej i tłuszczowej).
Ściany brzucha
Na przekroju poprzecznym wyróżniamy następujące warstwy :
1. Skóra (cutis)
2. Tkanka podskórna (tela subcutanea)
3. Powięź podskórna (fascia subcutanea)
4. Powięź powierzchowna brzucha (fascia superficialis abdominis)
5. Warstwa mięśni i rozcięgien
6. Powięź poprzeczna (fascia transversalis)
7. Otrzewna ścienna (peritoneum parietale)
I. Warstwę mięśni i rozcięgien w ścianie tylnej brzucha budują :
1. Mięsień czworoboczny lędźwi (musculus quadratus lumborum)
2. Mięsień lędźwiowy większy (musculus psoas maior)
3. Mięsień lędzwiowy mniejszy (musculus psoas minor)
1.Mięsień czworoboczny lędźwi (m.quadratus lumborum) - wyróżniamy dwie warstwy : przednią i tylną.
Warstwa przednia - rozpoczyna się na wyrostkach żebrowych kręgów L2-L5
- kończy się na brzegu dolnym XII żebra oraz trzonie Th12
Warstwa tylna - rozpoczyna się na wardze wewnętrznej grzebienia biodrowego i lig. iliolumbale
- kończy się na wyrostkach żebrowych kręgów L1-L4 oraz dolnym brzegu XII że-
bra
Unerwienie : nerw podżebrowy i gałązki krótkie splotu lędźwiowego
Czynność : Kurcząc się jednostronnie, zgina tułów do boku. Ustala część lędźwiową kręgosłupa. Skurcz obustronny obniża XII żebro.
2. Mięsień lędźwiowy większy (m. psoas maior) - rozpoczyna się dwiema warstwami, między którymi leży część splotu lędźwiowego.
Warstwa powierzchowna - rozpoczyna się od powierzchni bocznej trzonów Th12 oraz L1 - L4
i sąsiednich krążków międzykręgowych.
Warstwa głęboka - przyczepia się do wyrostków żebrowych wszystkich kręgów lędźwiowych Mięsień kończy się na krętarzu mniejszym kości udowej.
3.M.lędzwiowy mniejszy [m. psoas minor]
p1 - trzony kręgu Th12 i L1 p2 - powięź biodrowa
Unerwienie 2,3 - n. udowy i gg. krótkie splotu lędźwiowego
Funkcja - mm. kończyny dolnej
II.W ścianie bocznej leżą następujące mięśnie:
1.M.skośny brzucha zewnętrzny [m. obliquus abdominis externus]
2.M.skośny brzucha wewnętrzny [m. obliquus abdominis internus]
3.M.poprzeczny brzucha [m. transversus abdominis]
1.M.skośny brzucha zewnętrzny [m. obliquus abdominis externus]
p1 - powierzchnia zewnętrzna żeber V-XII i wargi zewnętrznej grzebienia biodrowego
Włókna tego mięśnia przebiegają od tyłu i góry ku przodowi i dołowi i przechodzą w rozcięgno, które
przechodzi do przodu od m. prostego brzucha i kończy się w kresie białej. Dolny brzeg rozcięgna
tworzy więzadło pachwinowe [lig. inguinale]. Rozcięgno w swej dolnej części jest podzielone na 2
odnogi przyśrodkową i boczną. Powstała między nimi szczelina jest częściowo zamknięta w swej bocznej części tzw. włóknami międzyodnogowymi [fibrae intercrurales], a część przyśrodkowa tej szczeliny jest otwarta i nosi nazwę pierścienia pachwinowego powierzchownego [anulus inguinalis superficialis].
Unerwienie: nn.międzyżebrowe V-XII,n.biodrowo-podbrzuszny i
n.biodrowo-pachwinowy
Funkcja:
1.Zgina kręgosłup w stronę boczną a tułów skręca w stronę przeciwną
2.Przy skurczu obustronnym zgięcie tułowia do przodu
3.Pomocniczy mięsień wydechowy jako składnik tłoczni brzusznej [prelum abdominale].
2.M.skośny brzucha wewnętrzny [m. obliquus abdominis internus]
p1 - fascia thoracolumbalis, kresa pośrednia grzebienia biodrowego i bocznej części więzadła
pachwinowego
Przebieg włókien ku górze i przodowi.
część włókien p2 - brzegi dolne żeber X-XII
Większość przechodzi w rozcięgno, które powyżej pępka dzieli się na 2 blaszki:
- przednią - biegnie do przodu od m. prostego brzucha i
- tylną - biegnie do tyłu od m. prostego brzucha
Poniżej pępka całe rozcięgno przechodzi do przodu od m. prostego brzucha.
Unerwienie: nn. międzyżebrowe X-XII, n. biodrowo-podbrzuszny i n. biodrowo-pachwinowy
Funkcja -
1.Zgięcie boczne kręgosłupa a skręt tułowia w stronę kurczącego się mięśnia
2.Przy skurczu obustronnym jak m. skośny zewnętrzny brzucha
3.M.poprzeczny brzucha [m. transversus abdominis]
p1 - powierzchnie wewnętrzne chrząstek żeber VII-XII, następnie wzdłuż fascia thoracolumbalis do
wargi wewnętrznej grzebienia biodrowego i bocznej części lig. inguinale
Włókna mięsne mają przebieg poziomy i przechodzą w rozcięgno wzdłuż linii zwanej półksiężycowatą
[linea semilunaris s. Spigelli].Powyżej pępka rozcięgno przechodzi do tyłu od m. prostego brzucha.Poniżej pępka do przodu od m.prostego brzucha.Kończy się w kresie białej.
Unerwienie: nn. międzyżebrowe VII-XII, n. biodrowo-podbrzuszny i n. biodrowo-pachwinowy
Funkcja - pomocniczy mięsień wydechowy - jest to główny składnik tłoczni brzusznej [prelum
abdominale]
III.W ścianie przedniej brzucha są następujące mięśnie:
1.M.prosty brzucha [m. rectus abdominis]
2.M.piramidowy (stożkowaty) [m. pyramidalis]
1.M.prosty brzucha [m. rectus abdominis]
p1 - powierzchnia przednia chrząstek żeber V-VII, wyrostek mieczykowaty i więzadeł żebrowo-
mieczykowych
p2 - górna gałąź k. łonowej i przednia powierzchnia spojenia łonowego
W mięśniu występują tzw. smugi = wpisy ścięgniste [intersectiones tendineae, zazwyczaj w liczbie 3 (4):
I - na wysokości chrząstki VIII żebra
II - na wysokości końca żebra XI
III - na wysokości pępka lub nieco niżej
Są to miejsca zrostu m. prostego brzucha z blaszką przednią pochewki m. prostego brzucha.
Unerwienie: nn. międzyżebrowe VI-XII
Funkcja - zgięcie tułowia do przodu, obniża żebra, unosi miednicę
2.M.piramidowy (stożkowaty) [m. pyramidalis]
p1 - gałąź górna k. łonowej i spojenie łonowe
p2 - kresa biała
Unerwienie - n. podżebrowy
Funkcja - napina pochewkę mięśnia prostego brzucha
Oba w/w mięśnie są objęte pochewką m. prostego brzucha.
POCHEWKA MIĘŚNIA PROSTEGO BRZUCHA
Budowa pochewki: powyżej pępka - 2/3 górne:
- ścianę przednią pochewki tworzy:
1.rozcięgno m. skośnego zewnętrznego brzucha
2.przednia blaszka rozcięgna m. skośnego wewnętrznego brzucha
- ścianę tylną pochewki tworzy:
1.tylna blaszka rozcięgna m. skośnego wewnętrznego brzucha
2.część górna rozcięgna m. poprzecznego brzucha
3.powięż poprzeczna
Poniżej pępka - 1/3 dolna:
- ścianę przednia pochewki tworzy:
1.rozcięgno m. skośnego zewnętrznego brzucha
2.rozcięgno m. skośnego wewnętrznego brzucha
3.część dolna rozcięgna m. poprzecznego brzucha
- ścianę tylną pochewki tworzy powięź poprzeczna
Pochewka zawiera - m. prosty brzucha, m. piramidowy oraz naczynia nabrzuszne dolne i górne, gałąź
n. iliohypogastricus, 6 dolnych par naczyń i nerwów międzyżebrowych
KRESA BIAŁA [LINEA ALBA]
Powstaje przez skrzyżowanie się włókien rozcięgien mm.skośnych brzucha strony lewej i prawej.Ze względu na rozproszony charakter przebiegu włókien tych rozcięgien powyżej pępka w miejscu skrzyżowania włókien powstają szczelinki, będące miejscami zmniejszonej oporności (locus minoris resistentiae). Poniżej pępka natomiast kresa biała jest wąska i nie zawiera takich szczelinek. Kresa biała przyczepia się do wyr. mieczykowatego i do spojenia łonowego.
KANAŁ PACHWINOWY [CANALIS INGUINALIS] - długość 4-5 cm -
Jest kanałem w przedniej ścianie brzucha, który powstaje w toku rozwoju w związku z procesem zstępowania gonad. Występuje u obu płci, różna jest jedynie jego zawartość u mężczyzn i u kobiet. Wlot do kanału stanowi tzw.pierścien pachwinowy głęboki [anulus inguinalis profundus], który jest otworem
w powięzi poprzecznej [fascia transversaris].Leży on w dołku pachwinowym bocznym, bocznie od naczyń
nabrzusznych dolnych i jest zawarty między 2 mocniejszymi pasmami tej powięzi - więzadłem międzydołkowym [lig. interfoveolare] i sierpem pachwinowym [falx inguinalis].
Kanał przebiega skośnie: od tyłu, boku i góry do przodu, dołu i przyśrodkowo.
Ściana przednia - rozcięgno m. skośnego zewnętrznego brzucha i lig. reflexum Collesi
Ściana tylna - powięź poprzeczna wzmocniona przez lig. interfoveolare i falx inguinalis
Ściana górna - dolne brzegi m.skośnego wewnętrznego i poprzecznego brzucha
Ściana dolna - lig.inguinale
Zawartość kanału pachwinowego
U mężczyzn: - powrózek nasienny [funiculus spermaticus]
- n. biodrowo-pachwinowy
Powrózek nasienny
są to wszystkie twory wchodzące i wychodzące z moszny, biegnące w kanale pachwinowym. Jest on otoczony osłonkami odpowiadającymi osłonkom jądra. Od zewnątrz mamy:
- powięź nasienna zewnętrzna [fascia spermatica externa] - odpowiednik fascia subcutanea
- powięź mięśnia dźwigacza jądra [fascia cromasterica] - odpowiednik fascia superficialis abdominis
oraz rozcięgna mięśnia skośnego zewnętrznego brzucha
- mięsień dźwigacz jądra [m. cremaster] - odpowiednik mięśnia skośnego wewnętrznego i mięśnia
poprzecznego brzucha
- powięź nasienna wewnętrzna [fascia spermatica interna] - odpowiednik fascia transversalis
Niektórzy uważają za właściwą tylko tę najbardziej wewnętrzną osłonkę.
Skład powrózka nasiennego:
1.Nasieniowód [ductus deferens]
2.Tętnica i żyła nasieniowodu [a. et v. ductus deferentis]
3.Tętnica jądrowa [a. testicularis] od aorty brzusznej
4.Splot żylny wiciowaty [plexus venosus pampiniformis]
5.Tętnica dźwigacza jądra [v. et a. cremasterica od t.nabrzusznej dolnej.
6.Naczynia chłonne
7.Gałąź płciowa nerwu płciowo udowego [ramus genitalis n. genitofemoralis]
8.Splot autonomiczny nasieniowodowy wtórny od splotu miednicznego
9.Splot autonomiczny jądrowy wtórny od splotu trzewnego
10.Szczątek wyrostka pochwowego [vestigium processus vaginalis] = więzadło pochwowe [lig.vaginalis]
11.Przyjądrze [paradidymis] - pozostałość po przewodzie Wolffa
leży w najniższej części powrózka nasiennego
U kobiet:
- więzadło obłe macicy [lig. teres uteri]
- nn. chłonne biegnące od rogu macicy do ww. chł. pachwinowych powierzchownych
- t. i ż. więzadła obłego macicy
- n. biodrowo-pachwinowy
- g. płciowa n. płciowo-udowego
Wylot kanału stanowi pierścien pachwinowy powierzchowny [anulus inguinalis superficialis],który
jest otworem w rozcięgnie m.skośnego zewnętrznego brzucha.Jest on ograniczony:
bocznie przez odnogę boczną
przyśrodkowo przez odnogę przyśrodkową
od góry i przodu przez włókna międzyodnogowe
od dołu i tyłu przez lig. reflexum
WIĘZADŁO PACHWINOWE [LIG. INGUINALE]
Jest dolnym brzegiem rozcięgna mięśnia skośnego zewnętrznego brzucha.Przyczepia się do kolca biodrowego przedniego górnego i do guzka łonowego. Przed dojściem do guzka łonowego część włókien tego więzadła odłącza się od niego i dochodzi do grzebienia kości łonowej [pecten ossis pubis] jako więzadło rozstępowe [lig.lacunare].Od 1/2 długości więzadła pachwinowego biegnie pasmo włókniste do wyniosłości biodrowo-łonowej. Jest to tak zwane więzadło biodrowo-grzebieniowe [lig. ilio-pectineum] lub łuk biodrowo grzebieniowy [arcus iliopectineus].
Przestrzeń zawarta między brzegiem kości miednicznej, a więzadłem pachwinowym i więzadłem rozstępowym nosi nazwę rozstępu wspólnego [lacuna communis].Rozstęp jest podzielony przez więzadło biodrowo-grzebieniowe na część leżącą przyśrodkowo - rozstęp naczyń i część leżącą bocznie - rozstęp
mięśni [mięśniowy].
Od przyśrodkowego końca więz. pachwinowego część włókien biegnie przyśrodkowo i ku górze i dochodzi
do przedniej ściany pochewki m. prostego brzucha. Te włókna noszą nazwę ligamentum reflexum.
acetabulum
Rozstęp mięśniowy zawiera -
1.M.biodrowo-lędzwiowy
2.N.udowy
3.N.cutaneus femoris lateralis - może przechodzić:
- przez lacuna musculorum
- przez lig.inguinale
- poza tymi oboma tworami powyżej lig.inguinale
Rozstęp naczyń zawiera -
1.Naczynia udowe idąc od boku: t. i ż.udowa, w. chł. Rosenmüllera seu Cloqueta
2.Gałąź udowa n. płciowo-udowego
Poza tym oba te rozstępy zawierają wiotką tk. łączną i zmienną ilość tk. tłuszczowej. Fizjologicznie zamknięte są powięzią poprzeczna od strony brzucha. Od strony uda jest dół biodrowo-grzebieniowy wypełniony tk. łączną wiotką i tk. tłuszczową.
NACZYNIA TĘTNICZE ŚCIAN BRZUCHA
do ścian brzucha dochodzą gałęzie od:
- aorty piersiowej - dolne tt. międzyżebrowe tylne
- aorty brzusznej - 4 pary tt. lędzwiowych
- tt. biodrowych zewnętrznych - tt. okalające biodro głębokie i tt. nabrzuszne dolne
- tt. udowych - tt. okalające biodro powierzchowne i tt. nabrzuszne powierzchowne
- tt. piersiowych wewnętrznych - tt. nabrzuszne górne
ŻYŁY ŚCIAN BRZUCHA
Żz. głębokie towarzyszą tętnicom. Ponadto występuje sieć żylna podskórna, z której krew odpływa do:
- żż. nabrzusznych powierzchownych a te do żż.odpiszczelowych [v.saphena magna]
- żż. piersiowo-nabrzusznych powierzchownych a u góry do żż. piersiowych bocznych a z nich do
żż. pachowych
ODPŁYW CHŁONKI ZE ŚCIAN BRZUCHA
Ze ścian brzucha powyżej pępka do ww. chł. pachowych piersiowych. Poniżej pępka do ww. chł. pachwinowych powierzchownych a dalej z ww. chł. pachwinowe głębokie => ww. chł. biodrowe => ww.chł.lędzwiowe => pnie
lędzwiowe => cisterna chyli
NERWY ŚCIAN BRZUCHA
Skórę i mięśnie ścian brzucha unerwiają:
- nn. międzyżebrowe VII-XII
- n. biodrowo-podbrzuszny
- n. biodrowo-pachwinowy
PRZEPUKLINY [HERNIAE]
Przepuklina jest to przemieszczenie się narządu lub jego części,normalnie pozostającej w jamie
brzusznej poza miejscem jego fizjologicznego położenia,poprzez miejsce zmniejszonej oporności,przy
czym temu przemieszczeniu towarzyszy uwypuklenie otrzewnej - w przypadku przepukliny zewnętrznej.
Części składowe przepukliny
1.Wrota przepukliny (pierścien wlotowy albo głęboki przepukliny)
2.Worek przepuklinowy
3.Zawartość worka przepuklinowego - treść przepukliny
4.Kanał przepuklinowy (nie zawsze)
I.W PRZEDNIEJ ŚCIANIE BRZUCHA WYSTĘPOWAC MOGĄ PRZEPUKLINY
I.Pachwinowa
1.Skośna -
worek przepuklinowy przechodzi przez pierścien pachwinowy głęboki,przebiega przez cały kanał
pachwinowy i wychodzi przez pierścien pachwinowy powierzchowny.Worek przepukliny może dochodzić do
worka mosznowego lub wargi sromowej większej.
2.Prosta -
przechodzi przez dołek pachwinowy przyśrodkowy i wychodzi pod skórę przez pierścien pachwinowy
powierzchowny.Przepukliny proste mogą być wyłącznie nabyte.Worek przepukliny jest tu zbudowany
z 2 warstw: zewnętrznej - powięź poprzeczna i wewnętrznej - otrzewna ścienna peritoneum parietale
Przepuklina wrodzona powstaje wówczas,gdy górna część wyrostka pachwinowego otrzewnej [processus
vaginalis peritonei] nie zarośnie i tworzy połączenie osłonki jądra z jamą otrzewnową.
II.Udowa
wrota tej przepukliny leżą w przyśrodkowej części lacuna vasorum.Noszą nazwę pierścienia udowego
głębokiego.jest on ograniczony:
- od strony górno-przyśrodkowej przez lig.inguinale
- przyśrodkowo lig.lacunare
- od strony dolno-tylnej przez gałąź górną k.łonowej
- bocznie przez żyłę udową.
Od strony jamy brzusznej pierścien jest zamknięty przez przegrodę udową [septum femorale],utworzoną
przez powięź poprzeczną i otrzewną ścienną.Kanał udowy normalnie nie występuje jest tylko wtedy gdy
jest przepuklina,jest zawarty między blaszkami powiązi szerokiej [fascia lata].Wylot kanału stanowi
dół owalny [fossa ovalis] czyli rozwór żyły odpiszczelowej [hiatus saphenus].
Przepukliny udowe różnią się od pachwinowych tym,że:
1.przechodzą pod więzadłem pachwinowym (PACHWINOWE NIE)
2.występują częściej u kobiet (PACHWINOWA U O->)
III.Pępkowa [hernia umbilicalis]
przechodzi przez pierścien pępkowy.Najczęściej jej zawartość stanowi sieć większa.Wyróżniamy:
1.Przepuklina pępkowa małych dzieci [hernia umbilicalis infantis]
2.Przepuklina pępkowa dorosłych
3.Wytrzewienie [ovoniratio] - przetrwała fizjologiczna przepuklina pępowinowa
4.Kresy białej
II.W GÓRNEJ ŚCIANIE BRZUCHA - przepukliny przeponowe -
1.Rozworu przełykowego
2.Trójkąta mostkowo-żebrowego lewego Larey'a-Morgagniego
3.Trójkątów lędźwiowo-żebrowych Bochdaleki
III.W ŚCIANIE TYLNEJ BRZUCHA WYSTĘPOWAĆ MOGĄ PRZEPUKLINY
1.Przepuklina lędzwiowa górna
przechodzi przez spatium tendineum lumbale - trójkąt Grynfeldta-Lagatta.Trójkąt jest ograniczony
od góry przez XII żebro,przyśrodkowo przez m.prostownik grzbietu bocznie przez m.skośny brzucha
zewnętrzny i wewnętrzny dno stanowi rozcięgno m.poprzecznego brzucha
2.Przepuklina lędzwiowa dolna
przechodzi przez trójkąt Petita [trigonum lumbale Petiti],który jest ograniczony bocznie przez
tylny brzeg m.skośnego zewnętrznego brzucha przyśrodkowo przez brzeg m.najszerszego grzbietu,od
dołu przez grzebień biodrowy,dno stanowi m.skośny brzucha wewnętrzny
IV.W ŚCIANACH MIEDNICY WYSTĘPOWAĆ MOGĄ PRZEPUKLINY
1.Przepuklina zasłonowa
2.Przepuklina kulszowa -
przechodzą przez otwór kulszowy większy (nadgruszkowaty lub podgruszkowaty) do przestrzeni
podpośladkowej
JAMA BRZUSZNA [CAVUM ABDOMUNIS]
Jamę brzuszną dzielimy na przestrzeń wewnątrzotrzewnową [spatium intraperitoneale] i przestrzeń zewnątrzotrzewnową [spatium extraperitoneale].
Jama otrzewnowa [cavum peritonei] jest to przestrzeń ograniczona przez otrzewną ścienną.Jamę otrzewnową nazywamy też przestrzenią wewnątrzotrzewnową.
Wg.niektórych jama otrzewnowa to szczelinowata przestrzeń zawarta między
otrzewną ścienną a trzewną.
Położenie wewnątrzotrzewnowe [situs intraperitoneale] narządu jest to położenie narządu w przestrzeni ograniczonej otrzewną ścienną.Narząd leżący wewnątrzotrzewnowo jest pokryty otrzewną trzewną i z reguły ma krezkę poza wyjątkiem - kątnicą.
Otrzewna [peritoneum] jest to błona surowicza wyścielająca jamę brzuszną od wewnątrz.Jest ona zbudowana z tk.łącznej włóknistej zawierającej włokna sprężyste.Powierzchnia zwrócona do wewnątrz jamy brzusznej pokryta jest płaskim nabłonkiem śródjamowym.Wyróżniamy otrzewną ścienną wyścielającą jamę brzuszną i otrzewną trzewną otulającą narządy leżące wewnątrz jamy brzusznej.
Krezka [mesenterium] jest to przejście otrzewnej ściennej w trzewną.Jest ona zbudowana z 2 blaszek otrzewnej pomiędzy którymi biegną naczynia i nerwy do i od narządu.Zadaniem krezki jest umocowanie narządu do ścian brzucha, jednocześnie zapewnia mu ruchomość oraz doprowadzenie do niego naczyń i nerwów.
UWAGA: słowo mesenterium oznacza też krezkę jelita cienkiego.
Przestrzeń zewnątrzotrzewnowa [situm extraperitoneale] - jest to przestrzeń zawarta między ścianami brzucha a otrzewną ścienną.Dzielimy ją na przestrzeń zaotrzewnową [spatium retraperitoneale],podotrzewnową [spatium subperitoneale] i przedotrzewnową [spatium preperitoneale].
Położenie zaotrzewnowe [situs retroperitoneale] - położenie narządu w przestrzeni pomiędzy tylną ścianą brzucha a otrzewną ścienną,która tę ścianę wyściela.Wyróżniamy położenie pierwotnie zaotrzewnowe (np.nerka) - gdy narząd rozwijał się zaotrzewnowo i wtórnie zaotrzewnowe (np.okrężnica wstępująca) gdy narząd rozwijał się wewnątrzotrzewnowo a następnie w rozwoju utracił krezkę i wskutek tego dostał się do przestrzeni zaotrzewnowej.
Przestrzeń podotrzewnowa [spatium infraperitoneale] - jest to przestrzeń poniżej otrzewnej ściennej pokrywającej miednicę małą.
Przestrzeń przedotrzewnowa [spatium preperitoneale] - jest ograniczona od przodu przez powięź poprzeczną pokrywającą wewnętrzną [tylną] powierzchnię przedniej ściany brzucha,od tyłu przez otrzewną ścienną,ku górze sięga do wysokości pępka,ku dołowi przechodzi w przestrzeń podotrzewnową,bocznie jest ograniczona przez boczne brzegi naczyń nabrzusznych dolnych.
Zawartość:
1.Więzadło pępkowe pośrodkowe [lig.umbilicale medianum - pozostałość po
moczowniku [urachus]
2.Więzadła pępkowe boczne - pozostałość po tt.pępkowych
3.Naczynia nabrzuszne dolne
Twory te wywołują na otrzewnej fałdy -
pośrodkowo biegnie nieparzysty fałd pępkowy pośrodkowy [plica umbilicalis mediana],po jego obu stronach biegną fałdy pępkowe boczne [plicae epigastricae laterales mediales],a bocznie od nich fałdy nabrzuszne [plicae epigastricae seu umbilicalis lateralis].Pomiędzy fałdem pępkowym pośrodkowym a pępkowym bocznym leży obustronnie dól nadpęcherzowy [fossa supravesicales] a między fałdem pępkowym bocznym a nabrzusznym dól pachwinowy przyśrodkowy [fossa inguinalis medialis]
Bocznie od fałdu nabrzusznego znajduje się dół pachwinowy boczny [fossa inguinalis lateralis]
Jamę brzuszną dzielimy na piętro górne czyli gruczołowe i piętro dolne czyli jelitowe.Granicą między nimi jest krezka okrężnicy poprzecznej i okrężnica poprzeczna.
W piętrze gruczołowym leżą: - wątroba z pęcherzykiem żółciowym
- żołądek i część brzuszna przełyku
- opuszka i część zstępująca XII
- trzustka
- śledziona
- nerki i nadnercza.
W piętrze jelitowym - dolna połowa XII
- jelito czcze i kręte
- jelito grube bez odbytnicy
- część przestrzeni przedotrzewnowej
(lig.umbilicale medianum, ligg.umblilicalis laterales, naczynia nabrzuszne dolne)
TECHNIKA OTWARCIA JAMY BRZUSZNEJ W PROSECTORIUM
Cięcie prowadzimy od wyrostka mieczykowatego mostka pionowo w dół aż do pępka,
który zostawiamy po stronie prawej,następnie skośnie w dół do obu kolcow
biodrowych przednich górnych.Po otwarciu jamy brzusznej widać:
1.Część wątroby - płat lewy i prawy
2.Dno pęcherzyka żółciowego,które rzutuje się w miejscu skrzyżowania łuku
żebrowego prawego z brzegiem bocznym m.prostego brzucha - połączenie
chrząstek 8 i 9 żebra.
3.Część ściany przedniej żołądka,czyli pole v trójkat Labbego ograniczony
przez: - brzeg ostry wątroby - dolny
- krzywizna większa żołądka
- lewy łuk żebrowy
4.Sieć większa i przeświecająca przez nią okrężnica poprzeczna,a na obrzeżu
sieci większej pętle jelita krętego.
5.Wypełniony pęcherz moczowy i ciężarna macica.
6.Wewnętrzną powierchnię ściany przedniej:
1.Do pierścienia pępkowego dochodzi z góry więzadło sierpowate wątroby
(pomiędzy jego dwoma blaszkami otrzewnowymi w dolnym brzegu biegnie
więzadło obłe wątroby).
2.Od pępka w dół biegną fałdy pępkowe tworzące się na przebiegających i
przeświecających:
- więzadło pępkowe środkowe
2 więzadła pępkowe boczne
naczynia nabrzuszne dolne
Drugim klinicznie ważnym polem oprócz trójkąta Labbego jest przestrzeń
półksiężycowata Traubego ograniczona od góry V a od dołu IX lewym żebrem,od
strony lewej linią środkowo-obojczykową lewą a od strony prawej łukiem żebrowym
lewym.
ZACHYŁKI JAMY OTRZEWNOWEJ [RECESSUS CAVI PERITONEI]
Powstały wskutek zwrotów płodowych cewy pokarmowej.Są w większości ograniczone
przez fałdy otrzewnej.Największym zachyłkiem jest torba sieciowa.
Pozostałe:
- zachyłek dwunastniczo-czczy górny i dolny [recessus duodeno-jejunalis sup.
et inf.]
- zachyłek przydwunastniczy [recessus paraduodenalis]
- zachyłek naddwunastniczy [recessus supraduodenalis]
- zachyłek zadwunastniczy [recessus retroduodenalis]
- zachyłek krętniczo-kątniczy górny i dolny [recessus ileocostalis sup. et
inf.]
- zachyłek zakątniczy [recessus retrocecalis]
- zachyłek przyokrężnicze [recessus paracolici]
- zachyłek międzyesiczy [recessus intersigmoideus]
TORBA SIECIOWA [BURSA OMENTALIS]
Jest to największy zachyłek jamy otrzewnowej,który powstaje wskutek zwrotów
płodowych żołądka.Składa się z wejścia [foramen epiploicum],przedsionka,cieśni
oraz jamy torby sieciowej wraz z jej zachyłkiem.
Otwór sieciowy [foramen epiploicum Vinslovi] -
jest ograniczony od przodu przez lig.hepato-duodenale,od tyłu przez
lig.hepato-renale,od dołu przez lig.duodeno-renalis,od góry przez płat
ogoniasty wątroby.
Przedsionek [vestibulum bursae] -
od przodu przez lig.hepato-duodenale i częściowo lig.hepato-gastricum,od tyłu
przez otrzewną pokrywającą głowę trzustki,od góry przez płat ogoniasty wątroby
od dołu przez opuszkę dwunastnicy.
Cieśń [isthmus] -
jest wywołana fałdem otrzewnej zwanym fałdem żołądkowo-trzustkowym [plica
gastro-pancreatica],w obrębie którego biegną naczynia żołądkowe lewe.
Jama torby -
jest ograniczona od przodu przez otrzewną pokrywającą tylną ścianę żołądka i
lig.gastro-colicum,od dołu przez krezkę okrężnicy poprzecznej i otrzewną
pokrywająca okrężnicę poprzeczną,od tyłu przez otrzewną pokrywająca trzon i
ogon trzustki,częściowo lewą nerkę i lewe nadnercze.Ku górze przechodzi w
zachyłek górny,ku stronie lewej w zachyłek śledzionowy,ku dołowi w niestały
zachyłek dolny.
Zachyłek górny torby sieciowej -
jest ograniczony od tyłu i strony prawej przez otrzewną pokrywająca v.cava
inf.,od tyłu i strony lewej przez brzuszny odcinek przełyku i wpust żołądka,od
przodu przez płat ogoniasty wątroby i więzadło wątrobowo-żołądkowe.
Zachyłek śledzionowy -
jest ograniczony od przodu przez lig.gastro-lienale,od tyłu przez
lig.phrenico-colicum,od boku i góry przez wnękę śledziony.
Obecność i wielkość zachyłka dolnego zależy od stopnia zrośnięcia się blaszek
sieci większej.
Do torby sieciowej można się dostać przez foramen epiploicum lub przecinając
krezkę okrężnicy poprzecznej względnie lig.gastro-colicum.
STRUKTURY JAMY BRZUSZNEJ ZWIĄZANE Z WYDZIELANIEM DOKREWNYM
1.Trzustka - wysepki Langerhansa: kom.A - glukagon,B - insulina,
D - somatostatyna,PP - polipeptyd trzustkowy
2.Nadnercza - jw.
3.Nerka: renina,erytropoetyna,bradykinina,PGF2,TX2,prostacyklina
4.Żołądek: kom.G - gastryna,D - somatostatyna,EC - serotonina i motylina
5.Jelito cienkie: kom.G - gastryna,S - sekretyna,I - CCK-PZ,EC - serotonina i
motylina,D - SS,EGI - EGI = enteroglukagon.
PRZESTRZEŃ ZAOTRZEWNOWA
Ograniczenia:
od przodu - otrzewna ścienna
od tyłu - przednia powierzchnia tylnej ściany brzucha
od góry - dochodzi do przepony
od boków - boczne brzegi okrężnicy wstępującej z prawej strony
zstępującej z lewej strony
od dołu łączy się z przestrzenią podotrzewnową
Zawartość przestrzeni zaotrzewnowej
1.Narządy leżące pierwotnie zaotrzewnowo:
- nerki
- nadnercza
- brzuszne odcinki moczowodów
2.Narządy leżące wtórnie zaotrzewnowo: - XII bez części górnej
- trzustka
- okrężnica wstępująca
- okrężnica zstępująca
3.Inne twory: 1.Aorta brzuszna z rozgałęzieniami
2.V.cava inferior z dopływami
3.Żż.lędzwiowe wstępujące -
powstają obustronnie jako zespolenia pomiędzy żyłami lędzwiowymi.Biegną ku
górze,przechodzą pod łukami lędzwiowo-żebrowymi i zmieniają nazwy: prawa na
ż.nieparzystą [v.azygos] lewa na ż.nieparzystą krótką [v.hemiazygos]
4.Początkowy odcinek żyły wrotnej
5.Naczynia i ww.chłonne przyaortalne
6.Cisterna chyli
7.Brzuszny odcinek ductus thoracicus
8.Pnie sympatyczne
9.Splot trzewny i sploty wtórne od niego
10.Splot międzykrezkowy
11.Splot krezkowy dolny
12.Splot podbrzuszny górny
13.Splot aortalny -
jest przedłużeniem splotu trzewnego,otacza on aortę na odcinku pomiędzy
a.mesenterica superior a inferior,następnie przechodzi w sploty otaczające
gałęzie koncowe aorty
14.Sploty lędźwiowe i nerwy z nich wychodzące
15.Nn.podżebrowe
16.Ciała przyzwojowe sympatogenne Zuckerkandla -
Gruczoł dokrewny (parzysty),leży w jamie brzusznej zaotrzewnowo na wysokości
L3 po obu stronach aorty brzusznej na wysokości odejścia a.mesenterica
inferior.Posiada budowę i funkcję rdzenia nadnerczy.Kształt cylindryczny lub
wrzecionowaty,wydłużony w kierunku pionowym.Wymiary: dł.prawy 12 mm,lewy 9
mm,szerokość 4-5 mm.Największe są do 1-2 rż,zanikają od okresu pokwitania
kiedy są wielkości mikroskopowej,po 40 rż zanikają całkowicie.
AORTA BRZUSZNA [AORTA ABDOMINALIS]
Jest przedłużeniem aorty piersiowej.Biegnie w jamie brzusznej w przestrzeni
zaotrzewnowej po przedniej powierzchni kręgosłupa nieco na lewo od płaszczyzny
pośrodkowej ciała.Rozpoczyna się po przejściu aorty piersiowej przez przeponę
na wysokości Th12,biegnie po przedniej powierzchni trzonów kręgów lędzwiowych,
nieco przesunięta na stronę lewą.Kończy się na wysokości L4 podziałem na 2
tt.biodrowe wspólne.W przedłużeniu aorty brzusznej biegnie t.krzyżowa środkowa
[a.sacralis mediana].[dł.15 cm,średnica 20 mm u góry,u dołu 17 mm].
Przednia powierzchnia aorty brzusznej jest krzyżowana przez: trzon trzustki,
żż.śledzionowe,część dolna (pozioma i wstępująca) XII,ż.nerkową lewą i korzeń
krezki jelita cienkiego.
Gałęzie aorty brzusznej dzielimy na:
1.Ścienne -
na wysokości Th12 tt.przeponowe dolne [aa.phrenicae inferiores]
na wysokości L1-L4 4 pary tt.lędzwiowych [aa.lumbales]
(odpowiednio para 1 - L1,2 - L2 itd.)
2.Trzewne nieparzyste:
na wysokości krążka międzykręgowego Th12-L1 pień trzewny [truncus celiacus]
na wysokości L1 t.krezkowa górna [a.mesenterica superior]
na wysokości L3 t.krezkowa dolna [a.mesenterica inferior]
3.Trzewne parzyste:
na wysokości L1 tt.nadnerczowe środkowe [aa.suprarenales mediae] - biegnie
do boku i góry i dochodzi do nadnercza.Unaczynia: częściowo nadnercze
na wysokości krążka międzykręgowego L1-L2 tt.nerkowe [aa.renales] - biegnie
poziomo do boki i dochodzi do wnęki nerki,w swym przebiegu oddaje
t.nadnerczową dolną i g.moczowodową
na wysokości L2 tt.jądrowe [aa.testiculares] lub tt.jajnikowe [aa.ovaricae]
biegnie po m.lędżwiowym większym,zaotrzewnowo,ku dołowi i bocznie,krzyżuje
moczowód leżac do przodu od niego.
T.jajnikowa dochodzi do jajnika w więzadle wieszadłowym jajnika.
T.jądrowa biegnie w kanale pachwinowym w składzie powrózka nasiennego i
dochodzi do jądra.Unaczynia jądro i najądrze
PIEŃ TRZEWNY [TRUNCUS CELIACUS]
Odchodzi od aorty brzusznej na wysokości krążka międzykręgowego Th12-L1,
biegnie w dół,na prawo i nieco do przodu,leżąc do tyłu od sieci mniejszej.
[dł.15 - 20 mm].Dzieli się na: - t.żołądkową lewą
- t.wątrobową wspólną
- t.śledzionową
I.T.ŻOŁĄDKOWA LEWA [A.GASTRICA SINISTRA]
biegnie ku górze,nieco na lewo i ku przodowi objęta fałdem otrzewnej zwanym
plica gastro-pancreatica,dochodzi do górnej części krzywizny mniejszej żołądka
na wysokości wpustu,tworzy kolano t.żołądkowej i ostro zakręca,kieruje się od
góry i strony lewej ku dołowi i na prawo,między blaszkami więzadła
wątrobowo-żołądkowego wzdłuż krzywizny mniejszej żołądka i zespala się z
t.żołądkową prawą.
Oddaje: - gg.do brzusznego odcinka przełyku i gg.żołądkowe
Kończy się zespalając się z t.źołądkową prawą od t.wątrobowej właściwej.(UWAGA
WŁASNA: miejsce to jest jednym z ciekawszych bowiem nikt dokładnie nie wie
gdzie to jest)
Zakres unaczynienia: częściowo żołądek
II.T.WĄTROBOWA WSPÓLNA [A.HEPATICA COMMUNIS]
biegnie poziomo ku stronie prawej wzdłuż górnego brzegu trzustki oddając
gg.trzustkowe [rami pancreatici].Dzieli się na: 1.T.wątrobową właściwą i
2.T.żołądkowo-dwunastniczą
1.T.wątrobowa właściwa [a.hepatica propria]
wchodzi do więzadła wątrobowo-dwunastniczego,biegnie w nim po lewej stronie w
stosunku do przewodu żółciowego wspólnego,oddaje t.żołądkową prawą [a.gastrica
dextra i dochodzi do wrót wątroby,gdzie dzieli się na gałąź prawą i lewą do
odpowiednich płatów wątroby.Od g.prawej odchodzi t.pęcherzyka żółciowego
[a.cystica].Oddaje: - t.żołądkowa prawa
- t.pęcherzyka żółciowego
2.T.żołądkowo-dwunastnicza [a.gastroduodenalis]
biegnie do tyłu od opuszki XII-icy,krzyżując ducrus choledochus i v.portae od
przodu i dzieli się na:
- t.żołądkowo-sieciowa prawą i
- t.trzustkowo-dwunastniczą górną.
a.t.żołądkowo-sieciowa prawa [a.gastroepiploica] -
biegnie w więzadle żołądkowo-okrężniczym wzdłuż krzywizny większej żołądka,od
strony prawej na lewo,między blaszkami więzadła żołądkowo-okrężniczegow
odległości 1.5 - 2 cm od tej krzywizny i zespala się z t.żołądkowo-sieciową
lewą od t.śledzionowej.
Oddaje: - gg.do żołądka i do sieci większej
b.t.trzustkowo-dwunastnicza górna [a.pancreatico-duodenalis superior] -
dzieli się na g.przednia i tylną,które biegną wzdłuż przyśrodkowej strony
części zstępującej XII-icy i zespalają się z analogicznymi gałęziami
t.trzustkowo-dwunastniczej dolnej od t.krezkowej górnej.Tworzą łuk tętniczy
trzustkowo-dwunastniczy przedni i tylny.
Zakres unaczynienia: częsciowo żołądek,odżywczo wątrobę,pęcherzyk żółciowy,
częściowo trzustkę i XII,częściowo sieć większą i
mniejszą.
III.T.ŚLEDZIONOWA [A.LIENALIS]
biegnie silnie wężowato wzdłuż górnego brzegu trzonu i ogona trzustki,
początkowo nad trzustką,następnie za górnym brzegiem,następnie po przedniej
powierzchni ogona trzustki i wraz z nim w więzadle przeponowo-śledzionowym
dochodzi do wnęki śledziony.
Oddaje: - gg.trzustkowe [rami pancreatici]
- tt.żołądkowe krótkie [aa.gastricae breves]
- t.żołądkowo-sieciowa lewa [a.gastroepiploica sinistra]
- 5-8 gg.śledzionowych
- t.żołądkowo-sieciowa lewa [a.gastroepiploica sinistra] biegnie początkowo w
lig.gastrolienale,a następni w więzadle żołądkowo-okrężniczym wzdłuż
krzywizny większej żołądka w odległości 1-2 cm od niej i zespala się z
t.żołądkowo-sieciową prawą od t.żołądkowo-dwunastniczej.
Oddaje: - gg.do żołądka i gg.do sieci większej
Zakres unaczynienia: śledziona,częściow trzustka,żołądek i sieć większą
Zakres unaczynienia truncus celiacus
1.Całkowicie: - żołądek,śledzionę,pęcherzyk żółciowy,sieć większą i mniejszą
odżywczo śledzionę
2.Częściowo: - trzustkę,dwunastnicę,brzuszny odcinek przełyku
T.KREZKOWA GÓRNA [A.MESENTERICA SUPERIOR]
Odchodzi od aorty brzusznej na wysokości L1,do tyłu od trzustki.Przechodzi
przez wcięcie trzustki [incisura pancreatis],krzyżuje przednią powierzchnię
części poziomej XII-icy i wchodzi między blaszki krezki jelita cienkiego,
biegnie w niej w dól i na prawo łukiem wypukłym ku stronie lewej.Kończy się
zespalając z własną gałęzią - t.krętniczo-kątniczą.
Od strony wypukłej - lewej odchodzą:
1.Tt.jelita czczego [aa.ieiunales]
2.Tt.jelita kretego [aa.ilei] -
odchodzą one (1,2) w ogólnej liczbie 10-18.Tętnice te biegną w krezce jelita
cienkiego.Każda z nich dzieli się dychotomicznie a powstałe z tego podziału
gałęzie zespalają się z gałęziami sąsiednich tętnic tworząc układ arkad.W
krezce j.cienkiego występują przeciętnie 3 rzędy arkad - 2-5 rzędów.
Od strony wklęsłej - prawej odchodzą:
1.T.trzustkowo-dwunastnicza dolna
2.T.okrężnicza środkowa
3.T.okrężnicza prawa
4.T.krętniczo-okrężnicza
1.T.trzustkowo-dwunastnicza dolna [a.pancreatico-duodenalis inferior] -
dzieli się na gałąź przednią i tylną,które zespalają się z analogicznymi
gałęziami t.trzustkowo-dwunastniczej górnej.
2.T.okrężnicza środkowa [a.colica media] -
biegnie początkowo w przestrzeni zaotrzewnowej i wchodzi do krezki okrężnicy
poprzecznej i przed dojściem do ściany okrężnicy dzieli się na gałąź prawą i
lewą (unaczynia 2/3 prawe okrężnicy poprzecznej).Gałąź prawa zespala się z
gałęzią wstępującą t.okrężniczej prawej,a gałąź lewa z gałęzią wstępującą
t.okrężniczej lewej.
3.T.okrężnicza prawa [a.colica dextra] -
biegnie zaotrzewnowo w stronę prawą i przed dojściem do okrężnicy wstępującej
dzieli się na g.wstępującą i zstępującą.Gałąź wstępująca zespala się z gałęzią
prawą t.okrężniczej środkowej,a gałąź zstępująca z gałęzią okrężniczą
t.krętniczo-kątniczej.
4.T.krętniczo-okrężnicza [a.ileocolica] -
biegnie zaotrzewnowo ku dołowi i w prawo w kierunku ujścia jelita krętego do
grubego,tworzy łuk wypukłością skierowany na prawo,jej końcowy odcinek wchodzi
do krezki jelita cienkiego i zespala się z pniem t.krezkowej górnej.
Oddaje: - t.wyrostka robaczkowego [a.appendicularis]
- gałąź jelita krętego [ramus iliacus]
- gałąź kątnicza przednia i tylna [ramus celiacus ant. et posterior]
- gałąź okrężnicza [ramus colicus]
Zakres unaczynienia a.mesenterica superior
Częściowo: - XII (cz.dolna) i trzustka
Całkowicie: - jelito czcze i kręte
- kątnicę i wyrostek robaczkowy
- okrężnicę wstępującą i 2/3 prawe okrężnicy poprzecznej
T.KREZKOWA DOLNA [A.MESENTERICA INFERIOR]
Odchodzi od aorty brzusznej na wysokości L3,biegnie zaotrzewnowo ku dołowi i
na lewo,tworzy łuk wypukły w stronę lewą.Jej przedłużeniem jest t.odbytnicza
górna.Oddaje: 1.T.okrężniczą lewą
2.Tt.okrężnicy esowatej
3.T.odbytniczą górną.
1.T.okrężnicza lewa [a.colica sinistra] -
biegnie zaotrzewnowo w stronę lewą,krzyżuje lewy moczowód i dzieli się na:
- g.wstępującą - biegnie ku górze wzdłuż okrężnicy zstępującej,a następnie
wzdłuż zgięcia śledzionowego i w obrębie krezki okrężnicy poprzecznej
zespala się z lewą gałęzią t.okrężniczej środkowej,unaczynia 1/3 lewą
okrężnicy poprzecznej.
- g.zstępująca - zespala się z gałęzią I okrężnicy esowatej.
2.Tt.okrężnicy esowatej [aa.sigmoideae] -
w liczbie 2-3 biegną w krezce okrężnicy esowatej i oddają gg.zespalające się
ze sobą.
3.T.odbytnicza górna [a.rectalis sup.] -
jest przedłużeniem t.krezkowej dolnej,po oddaniu ostatniej t.okrężnicy
esowatej.Dochodzi do bańki odbytnicy i unaczynia jej górną część.
Zakres unaczynienie t.krezkowej dolnej
- 1/3 lewa okrężnicy poprzecznej
- zgięcie śledzionowe okrężnicy i okrężnica zstępująca
- okrężnica esowata i 1/3 górna cz.prostnicy
ŻYŁA GŁÓWNA DOLNA [V.CAVA INFERIOR]
Rozpoczyna się na wysokości L5 krążka międzykręgowego między L4 a L5 z
połączenia żył biodrowych wspólnych prawej i lewej.Biegnie ku górze po prawej
stronie aorty i kręgosłupa,na poziomie L1 odchyla się nieco na prawo i
przechodzi przez rowek żyły głównej dolnej na powierzchni trzewnej wątroby.
Następnie na wysokości Th8 przechodzi przez foramen venae cavae inferioris w
środku scięgnistym przepony i uchodzi do prawego przedsionka serca.[dł.22=25
cm,średnica u dołu 20-22 mm,góry 30-32 mm].
Dopływy:
1.Ścienne: - żż.przeponowe dolne [vv.phrenicae inferiores]
- żż.lędzwiowe [vv.lumbales]
2.Trzewne: - żż.nerkowe [vv.renales] na wysokości krążka międzykręg.L1-L2
- ż.jądrowa [v.testicularis] lub jajnikowa prawa [v.ovarica]
- ż.nadnerczowa prawa [v.suprarenalis dextra]
- żż.wątrobowe [vv.hepaticae]
Żż.jądrowa,jajnikowa,nadnerczowa lewe nie uchodzą do v.cava inferior,ponieważ
dopływają do ż.nerkowej lewej.
SPLOT TRZEWNY (SPLOT SŁONECZNY,MÓZG BRZUSZNY) [PLEXUS CELIACUS]
Jest największym uzwojonym splotem układu sympatycznego.Leży w jamie
brzusznej,w przestrzeni zaotrzewnowej,na przedniej ścianie aorty brzusznej,w
otoczeniu pnia trzewnego,ku górze sięga do przepony,ku dołowi do t.krezkowej
górnej,bocznie do nerek i nadnerczy.
Do splotu trzewnego dochodzą:
1.Włókna sympatyczne przedzwojowe - w nerwach trzewnych większych,mniejszych i
najmniejszych oraz nn.trzewnych lędzwiowych.
2.Włókna sympatyczne pozazwojowe - ze zwojów brzusznych odcinków pni
sympatycznych.
3.Włókna parasympatyczne przedzwojowe - od nerwów błędnych,głównie prawego.
Włókna te dochodzą ze splotów żołądkowych (głównie tylnego),tworząc sploty
wokół tętnic,głównie wokół t.żołądkowej lewej.
4.Włókna czuciowe(somatosensoryczne) od gałęzi brzusznej n.przeponowego
prawego - są przeznaczone dla unerwienia otrzewnej pokrywającej przeponę
5.Wszystkim włóknom towarzyszą włókna wiscerosensoryczne ze zwojów
międzykręgowych.
Splot trzewny jest splotem uzwojonym,na jego terenie leżą zwoje sympatyczne
przedkręgowe.
1.Zwoje trzewne [ganglia celiaca] - w liczbie 2 (lewy i prawy) leżą po obu
stronach pnia trzewnego.
2.Zwoje aortowo-nerkowe [ganglia aorticorenalia] - w liczbie 2 (lewy i prawy)
leżą na górnej powierzchni tt.nerkowych,przy ich odejściu od aorty.
3.Zwój krezkowy górny [ggl.mesentericum superius] - leży po prawej stronie
początkowego odcinka t.krezkowej górnej.
Niemal wszystkie włókna sympatyczne,które doszły do splotu trzewnego,jako
przedzwojowe mają w jego zwojach synapsy.Wyjątek stanowią tylko włókna biegnące
do rdzenia nadnerczy,który jest rozwojowym odpowiednikiem zwoju.Można więc
przyjąć,że włókna sympatyczne opuszczające splot trzewny są wszystkie
pozazwojowe z wyjątkiem tych do rdzenia nadnerczy.Ich komórki macierzyste leżą
w w/w zwojach przedkręgowych splotu trzewnego i w zwojach brzusznych pni
sympatycznych.
Włókna parasympatyczne nie mają synaps na terenie splotu trzewnego,przechodzą
więc przez niego tranzytem i biegną jako przedzwojowe w splotach wtórnych,a
synapsy mają z reguły w zwojach śródściennych w narządach.
Wszystkim włóknom autonomicznym towarzyszą włókna wiscerosensoryczne,których
komórki macierzyste leżą zarówno w zwojach międzykręgowych,jak też w zwojach
czuciowych obu nerwów błędnych [ggl.iugulare et nodosum].
Sploty wtórne od splotu trzewnego oplatają gg.aorty brzusznej z wyjątkiem
t.krezkowej dolnej.
Zakres unerwienia splotu trzewnego
Pokrywa się z zakresem unaczynienia gg.trzewnych parzystych i nieparzystych
aorty brzusznej z wyjątkiem t.krezkowej dolnej.Splot trzewny unerwia
następujące narządy:
1.Wątroba i pęcherzyk żółciowy
2.Trzustka i śledziona
3.Sieć mniejsza i większa
4.Brzuszny odcinek przełyku,źołądek
5.Jelito cienkie
6.J.grube:
- kątnica z wyrostkiem robaczkowym
- okrężnica wstępująca i zgięcie wątrobowe okrężnicy
- 2/3 prawe okrężnicy poprzecznej
7.Nerki i nadnercza,brzuszne odcinki moczowodów
8.U mężczyzny jądra i najądrza, u kobiety częściowo jajniki (dochodzą do nich też sploty
wtórne od splotów miednicznych).
SPLOT KREZKOWY DOLNY [PLEXUS MESENTERICUS INFERIOR]
Jest splotem uzwojonym oplatającym t.krezkową dolną.Zawiera zwój sympatyczny
przedkręgowy - krezkowy dolny lub szereg małych zwojów przedkręgowych.Splot ten
otrzymuje włókna:
1.Sympatyczne przedzwojowe - od nerwów trzewnych lędzwiowych - włókna
przechodzące tranzytem przez brzuszne odcinki pni sympatycznych.
2.Sympatyczne pozazwojowe - ze zwojów brzusznych odcinków pni sympatycznych.
3.Parasympatyczne przedzwojowe - od splotów miednicznych.Komórki macierzyste
tych włókien leżą w jądrach pośrednio-przyśrodkowych rogów bocznych RK w
odcinku S2-S4.
Wszystkim włóknom visceromotorycznym towarzyszą włokna viscerosensoryczne.
Te włókna sympatyczne,które do splotu krezkowego dolnego doszły jako
przedzwojowe mają w jego zwojach lub zwoju synapsy.Włókna parasympatyczne nie
mają tu synaps lecz w zwojach śródściennych na terenie splotów Auerbacha i
Meissnera.
Zakres unerwienia
pokrywa się z zakresem unaczynienia t.krezkowej dolnej - okrężnica od 1/3 lewej
okrężnicy poprzecznej do 1/3 górnej odbytnicy.
ROZWÓJ CEWY POKARMOWEJ
Rozpoczyna się w 3 tygodniu życia zarodkowego,kiedy to z entodermalnych komórek dachu pęcherzyka żółtkowego wywędrowują komórki tworzące rynienkę pokarmową.Rynienka ta rośnie w kierunku głowowym i ogonowym,stąd podział na część głowową,środkową (brzuszną) i ogonową.Stopniowo rynienka ulega zamknięciu
w cewę,która traci połączenia z pęcherzykiem żółtkowym.To połączenie nosi nazwę
przewodu żółtkowo-jelitowego [ductus vitello-intestinalis seu ductus omphalo-entericus].Na końcu głowowym i ogonowym cewa jest ślepo zamknięta.To ślepe zakończenie głowowego odcinka cewy styka się z ektodermą,która w tym miejscu tworzy wpuklenie,zwane zatoką ustną [stomodeum],a miejsce styku ekto i entodermy określamy mianem błony policzkowo-gardłowej [membrana buccopharyngea].W dalszym rozwoju błona ta ulega przerwaniu pod koniec 3 tyg. Analogicznie postępuje rozwój w odcinku ogonowym.Ślepe zakończenie cewy styka się z ektodermą,która również tu tworzy wpuklenie,które nosi nazwę zatoki odbytowej [proctodeum],a miejsce styku ektodermy i entodermy to tyw.błona stekowa [membrana cloacalis].Również i ta błona ulega przerwaniu ale w późniejszym etapie między 2-3 miesiącem [zjawisko to zostało omówione przy omawianiu podziału steku].Entodermalna cewa,którą na tym etapie określamy też mianem jelita zostaje następnie otoczona przez mezodermę,która tworzy zawiązek mięśniówki,ścian naczyń krwionośnych i tkanki łącznej,a w zakresie brzusznego odcinka jelita głowowego,jelita środkowego i ogonowego (brzuszny odcinek cewy pokarmowej) - również zawiązek otrzewnej.Mezoderma otaczająca cewę pochodzi z podziału mezodermy bocznej na blaszkę zewnętrzną,która wyściela jamę ciała i blaszkę wewnętrzną otaczającą cewę.
W następnym etapie otrzewna rozrasta się w kierunku grzbietowym tworząc krezkę
grzbietową wspólną [mesenterium dorsale commune],a w zakresie brzusznego odcinka jelita głowowego - późniejszy brzuszny odcinek przełyku,żołądek i górną część XII-icy również rozrasta się w kierunku brzusznym,tworząc krezkę brzuszną - sięga do wysokości sznura pępowinowego.
Granice między jelitem głowowym a środkowym stanowi miejsce wypączkowania z
XII-icy zawiązka wątroby.
Do brzusznego odcinka cewy pokarmowej dochodzą 3 duże pnie naczyniowe:
1.Pień trzewny [truncus celiacus] - unaczynia odcinek jelita głowowego
2.T.krezkowa górna - unaczynia całe jelito środkowe
3.T.krezkowa dolna - unaczynia jelito ogonowe.
W 4 tygodniu powstaje zawiązek żołądka.Początkowo tworzy się on jako
uwypuklenie ustawione w płaszczyźnie strzałkowej tak że zawiązek krzywizny
mniejszej jest skierowany ku przodowi a większej ku tyłowi.
I zwrot żołądka następuje o 90 stopni względem pionowej osi z płaszczyzny
strzałkowej do czołowej w ten sposób,że zawiązek krzywizny mniejszej kieruje
się na prawo a większej na lewo [ku tyłowi].Wskutek tego pierwszego zwrotu
wydłuża się krezka grzbietowa żołądka a za żołądkiem powstaje zachyłek prawej
strony jamy otrzewnowej - zawiązek torby sieciowej.
II zwrot żołądka następuje o 45 stopni w obrębie płaszczyzny czołowej w ten
sposób,że krzywizna większa kieruje się ku dołowi,a mniejsza ku górze.
Powoduje to dalszy rozrost krezki grzbietowej w kierunku ku dołowi.
III zwrot polega na odchyleniu krzywizny większej ku przodowi o ok.30 stopni.
Wskutek rozrostu krezki grzbietowej ku dołowi powstaje fałd zbudowany ze
zdwojenia krezki
Blaszki wewnętrzne tego fałdu zbliżają się do siebie,sklejają się i zanikają i
w ten sposób powstaje sieć większa.Jednocześnie część krezki grzbietowej
żołądka styka się tylną ścianą brzucha oraz z okrężnicą poprzeczną i jej
krezką.I tu wskutek zbliżenia się do siebie blaszek otrzewnej dochodzi do ich
sklejenia się i zaniknięcia dzięki czemu powstająca sieć większa zrasta się z
okrężnicą poprzeczną.
Do tyłu od żołądka i części sieci większej zwanej lig.gastro-colicum tworzy się
torba sieciowa.Dzięki zrośnięciu sieci większej z okrężnicą poprzeczną torba
sieciowa uztskuje zamknięcie od dołu przez okrężnicę poprzeczną i jej krezkę.
Przed zrośnięciem się blaszek sieci większej torba sieciowa przedłuża się
między te blaszki tworząc zachyłek dolny.Jeżeli te blaszki na pewnym odcinku
nie ulegną zrośnięciu wówczas zachyłek ten częściowo pozostaje po ukończeniu
rozwoju.
Wskutek I zwrotu żołądka dochodzi do przesunięcia XII-icy (zwanej też małą
pętlą jelitową) na stronę prawą i zbliżenia jej do ściany tylnej brzucha.
Wskutek sklejenia się i zaniknięcia blaszek otrzewnej XII-ica dostaje się do
przestrzeni zaotrzewnowej tracąc krezkę - wyjątek opuszka.
Wskutek II zwrotu żołądka XII-ica przyjmuje kształt litery "C".
Jelito środkowe tworzy w 5 tygodniu pętlę - zwaną wielka pętlą lub pętlą
pępkową ustawioną strzałkowo.W pętli wyróżniamy ramię górne czyli zstępujące i
ramię dolne czyli wstępujące,ze szczytu pętli odchodzi ductus ompaloentericus.
Pętla jest zawieszona na wspólnej krezce grzbietowej.
Zawiązek jelita dzielimy na:
- część górną - przełyk,żołądek,XII-ica (mała pętla jelitowa czyli XII-icza)
- cz.środkowa - duża pętla jelitowa:
a.ramię górne - jelito czcze i część jelita biodrowego
b.ramię dolne - dalsza część jelita biodrowego i 2/3 jelita grubego
- cz.dolna - 1/3 końcowa jelita grubego.
Na dolnym ramieniu pętli,naprzeciwko przyczepu krezki tworzy się uwypuklenie -
zawiązek kątnicy.
Cewa jelitowa rośnie szybciej niż płodowa jama ciała,wskutek czego pętla
wpukla się do sznura pępowinowego i powstaje fizjologiczna przepuklina
pępowinowa.
I zwrot pętli jelita środkowego
W 8 tygodniu życia płodowego pętla wykonuje w sznurze pępowinowym zwrot o 90^
w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara - z płaszczyzny strzałkowej
do płaszczyzny poziomej.Po tym zwrocie zawiązek kątnicy leży po stronie
lewej.
Ok.10 tygodnia powiększa się płodowa jama brzuszna i następuje samoistne
odprowadzenie przepukliny.Zawiązek kątnicy dostaje się do lewo-dolnej części
jamy brzusznej.
II zwrot pętli jelita środkowego zachodzi o 180 stopni w kierunku przeciwnym do
ruchu wskazówek zegara,względem osi utworzonej przez t.krezkową górną,dzieki
czemu zawiązek kątnicy dostaje się do prawej górnej części jamy brzusznej,
czyli pod rozwijającą się wątrobę.Drugi zwrot polega na tym,że rośnie odc.
jelita leżący doogonowo od zawiązka kątnicy.Wskutek tego zawiązek ten jest
stopniowo przesuwany a droga którą przebywa pozostaje jako kolejne odcinki
okrężnicy.Po tym zwrocie okrężnica poprzeczna,zgięcie śledzionowe,okrężnica
zstępująca i esowata znajduje się na właściwym miejscu.
Następny okres zwrotu polega na zstępowaniu kątnicy spod wątroby do prawej
dolnej cz.jamy brzusznej.Wskutek rozrostu jelita wytwarza się okrężnica
wstępująca.
W następnym etapie okrężnica wstępująca i zstępująca zostają zbliżone do
tylnej ściany brzucha,wskutek czego tracą krezkę i dostają się wtórnie do
przestrzeni zaotrzewnowej.Wyrostek robaczkowy rozwija się jako zwężony dolny
odcinek kątnicy.Kątnica nie posiada krezki ponieważ rozwijała się naprzeciwko
jej przyczepu.Krezeczka wyrostka robaczkowego powstaje z krezki jelita krętego.
Ostatecznie:
- z górnego ramienia pętli jelitowej powstaje:
- dolna połowa XII-icy
- jelito czcze
- część jelita krętego
- z dolnego ramienia:
- pozostała część j.krętego
- kątnica z wyrostkiem robaczkowym
- okrężnica wstępująca
- 2/3 prawe okrężnicy poprzecznej.
ROZWOJOWE LOSY KREZEK
Z krezki grzbietowej wspólnej powstaje:
1.Krezka grzbietowa żołądka [mesogastrium dorsale] a z niej:
- sieć większa
- więzadło żołądkowo-śledzionowe
- otrzewna pokrywająca śledzionę
- więzadło przeponowo-śledzionowe
- więzadło żołądkowo-przeponowe
2.Krezka XII-icy [mesoduodenum] - zanika
3.Krezka jelita czczego i krętego - pozostaje
4.Krezka okrężnicy: - wstępującej - zanika
poprzecznej - pozostaje
zstępującej - zanika
esowatej - pozostaje
Z krezki dobrzusznej brzusznej jelita głowowego powstaje:
1.Sieć mniejsza
2.Otrzewna pokrywająca wątrobę i więzadło wieńcowe wątroby
3.Więzadło sierpowate wątroby [lig.falciforme hepatis]
SIEĆ MNIEJSZA [OMENTUM MINUS]
Rozwija się z krezki brzusznej brzusznego odcinka jelita głowowego.Wyróżniamy
w niej:
1.Więzadło wątrobowo-przełykowe [lig.hepato-esophageum] -
przyczepia się do tylnej części szczeliny więzadła żylnego i do brzusznego
odcinka przełyku.Zawiera: gg.przełykowe,naczynia limfatyczne i włókna
autonomiczne
2.Więzadło wątrobowo-żołądkowe [lig.hepato-gastricum] -
przyczepia się do przedniej części szczeliny więzadła żylnego i częściowo do
wrót wątroby i dochodzi do krzywizny mniejszej żołądka.Zawiera:
- a.gastrica sinistra et dextra
- v.coronaris ventriculi
- ww.chłonne żołądkowe górne
- gg.wątrobowe splotu żołądkowego-przedniego
3.Więzadło wątrobowo-XII-cze [lig.hepato-duodenale] -
przyczepia się do wrót wątroby i opuszki dwunastnicy.Zawiera:
- po lewej stronie - a.hepatica propria
- po prawej stronie - ductus choledochus
- od tyłu - v.portae
- ponadto - naczynia chłonne oraz włókna autonomiczne splotu wątrobowego
wtórnego od splotu trzewnego.
SIEĆ WIĘKSZA [OMENTUM MAIUS]
Zbudowana jest początkowo z 2 podwójnych blaszek otrzewnej,a następnie w
rozwoju 2 wewnętrzne blaszki sklejają się i zanikają.Sieć większa przyczepia
się do krzywizny większej żołądka i opuszki XII-icy,zwisa w dół,przykrywając
piętro jelitowe jamy brzusznej.Może sięgać do spojenia łonowego.W swym
przebiegu zrasta się z taśmą sieciową okrężnicy poprzecznej,stąd wyróżniamy 2
części:
1.Więzadło żołądkowo-okrężnicze [lig.gastro-colicum] - rozpięte jest między
krzywizną większą żołądka a taśmą sieciową okrężnicy poprzecznej.Zawartość:
- a.gastro-epiploica dextra et sinistra z rozgałęzieniami
- vv.gastro-epiploicae z dopływami
- ww.chłonne żołądkowe dolne
- sploty autonomiczne oplatające tętnice
- tkanka tłuszczowa
2.Fartuszek [epiploon] - zwisa swobodnie,sięga do spojenia łonowego.Zawiera:
- rozgałęzienia tt.i dopływy żył żołądkowo-sieciowych
- plamki mleczne [maculae lactae] - ogniska namnażania limfocytów
- tkanka tłuszczowa
- sploty autonomiczne oplatające tętnice
ROZWOJ STEKU
Stek jest to rozszerzenie końcowego odcinka jelita pierwotnego,rozszerzenie
ślepo zakończone - zamknięte przez błonę stekową.Ściana zbudowana jest z
endodermy.
Koniec I miesiąca - do steku uchodzą:
- przyszła prostnica
- jelito ogonowe - szybko zanika
- przewód omoczni=moczownik=urachus
- przewód pranercza lewego i prawego czyli przewody Woolfa
Stek ulega podziałowi pod koniec I miesiąca,mezenchyma wciska się w ścianę
steku od góry między rectum i moczownik i wytwarza pionową przegrodę
moczowo-odbytniczą czyli płciowo-odbytniczą czyli moczowo-płciowo-odbytniczą.
Dociera ona do końca steku i dzieli się na większą część przednią - zatoka
moczowo-płciowa i część tylną - rectum.
Błona stekowa też zostaje podzielona na 2 błony:
- błonę moczowo-płciową
- błonę odbytniczą.
Jelito ogonowe zanika,w II miesiącu moczownik zarasta - pozostałością po nim
jest lig.umbilicale medianum leżące w przestrzeni przedotrzewnowej.
II miesiąc - do steku docierają także przewody przypranerczowe Müllera.Uchodzą
na tzw.wzgórku Müllera.Uchodzą do przedniej części podzielonego już steku -
do zatoki moczowo-płciowej
Z zatoki moczowo-płciowej powstaje:
- z części górnej - pęcherz moczowy
- z części środkowej - cewka moczowa właściwa
- część dolna zostaje wciągnięta w rozwój narządów płciowych zewnętrznych
Z przewodów Woolfa tuż przy ujściu do steku wypączkowuje pęczek moczowodowy -
moczowód.Pęczek ma rozszerzenie zwane miedniczką,która daje 12 generacji
kielichów - większe i mniejsze.U kobiety - przewód Woolfa zanika
Moczowody uchodzą bardziej dogłowowo i dobocznie - do górnego piętra pars
pelvina a przewody pranerczy doogonowo i przyśrodkowo,do dolnego piętra tej
części,która różnicuje się w cewkę moczową,a właściwie uchodzi na granicy pars
pelvina i pars phallica.Z pars phallica rozwija się moczowo-płciowy odcinek
cewki moczowej.
ROZWÓJ NARZĄDÓW JAMY BRZUSZNEJ
ROZWÓJ WĄTROBY
Wątroba powstaje z 2 niezależnych zawiązków:
1 - uwypuklenie endodermalne XII
2 - mezoderma tzw.przegrody poprzecznej.
W 4 tygodniu życia płodowego z entodermalnego nabłonka XII-icy wypączkowuje
zawiązek wątroby.Tworzy on się w ten sposób,że wypączkowuje najpierw zawiązek
przewodu żółciowego wspólnego,zakończony grupą komórek entodermalnych.Następnie
zawiązek ulega podziałowi na 2 części,z których 1 jest zawiązkiem pęcherzyka
żółciowego a 2 miąższu wątrobowego i przewodów wątrobowych.Zawiązek miąższu i
przewodów wątrobowych następnie dzieli się na 2 gałęzie rosnące pomiędzy
blaszkami krezki dobrzusznej żołądka w kierunku przegrody poprzecznej.Następnie
te gałęzie przewodów wątrobowych dzielą się na drobniejsze gałęzie zakończone
pasmami komórek - zawiązki hepatocytów.Z tych pasm tworzy się siatka beleczek
komórkowych,które rozprzestrzeniając się w mezenchymie przegrody poprzecznej
napotykają na drugą siatkę utworzoną przez włosowate naczynia żylne,które
powstały z rozgałęzień żył żółtkowo-jelitowych - z tych naczyń powstają
naczynia zatokowe zrazików wątroby.Z mezenchymy przegrody poprzecznej powstaje
zrąb łącznotkankowy dzielący watrobę na zraziki i torebka wątroby czyli torebka
Glissona.Ponadto z części komórek mezenchymatycznych powstają elementy
morfotyczne krwi - w okresie płodowym wątroba jest narządem krwiotwórczym.
Poprzez żż.żółtkowo-jelitowe wątroba uzyskuje na obwodzie połączenie z
sieciami żylnymi brzusznej części przewodu pokarmowego,trzustki i śledziony.
Powstaje cała ż.wrotna i łożysko żyły wrotnej.
Żż.środkowe zrazika => żż.podzrazikowe=>wątrobowe (3) - uchodzą do v.cava
inferior.Między v.cava inferior a lewą ż.pępkową tworzy się przewód żylny
Arancjusza.Rozwijająca się wątroba dzieli krezkę brzuszną żołądka na sieć
mniejszą, otrzewną wątroby i lig.falciforme hepatis.
ROZWÓJ TRZUSTKI
W II połowie 4 tyg.życia płodowego z entodermalnego nabłonka XII-icy
wypączkowują 3 zawiązki trzustki: 1 grzbietowy,który wchodzi w krezkę XII-icy i
2 brzuszne.z ktorych jeden (lewy) bardzo szybko zanika.Wskutek zwrotów XII
zawiązki zbliżają się do siebie i łączą się i rozwijają się wspólnie.Po
przejściu XII do przestrzeni zaotrzewnowej trzustka rozwija się zaotrzewnowo.
Zawiązek rozwija się tak,że z XII wypączkowuje przewód zakończony grupą
komórek,z których rozwiajsię miąższ gruczołowy.Z zawiązka brzusznego powstaje
dolna cz.głowy trzustki wraz z wysrostkiem haczykowatym a z zawiązka
grzbietowego górna cz.głowy,trzon i ogon.Ponieważ zawiązek brzuszny
wypączkowuje poniżej miejsca wypączkowania zawiązka wątroby więc ta część
trzustki,która z niego powstaje jest unaczyniona przez rozgałęzienia
t.krezkowej górnej tak jak jelito środkowe a pozostała część trzustki przez
rozgałęzienia pnia trzewnego. Przewód trzustkowy w obrębie głowy powstaje z
zawiązka brzusznego a w trzonie i ogonie z zawiązka grzbietowego.Przewód
trzustkowy dodatkowy rozwija się z zawiązka grzbietowego.
ROZWÓJ ŚLEDZIONY
Śledziona powstaje z mezenchymy pod koniec 1 miesiąca życia płodowego w krezce
grzbietowej żołądka.Mezenchyma krezki tworzy wypuklenie,które się rozrasta
między blaszkami krezki.Rozrost jest nierównomierny,stąd na przednim okręgu
tworzą się wręby.Przez wnękę do zawiązka śledziony wnikają naczynia.Mezenchyma
eżąca na powierzchni zawiązka tworzy błonę włóknistą otaczającą narząd,a tkanka
towarzysząca naczyniom tworzy beleczki.Pozostała część mezenchymy tworzy miazgę
zbudowaną z tkanki siateczkowatej.W 6 miesiącu wokół drobnych gałązek
tętniczych tworzą się grudki chłonne,stanowiąc miazgę białą.Pozostała część
tkanki siateczkowatej tworzy miazgę czerwoną.W życiu płodowym w miazdze
czerwonej powstają wszystkie elementy morfotyczne krwi.
Rozwój śledziony w krezce grzbietowej żołądka powoduje podział tego odcinka
krezki na lig.gastro-lienale,otrzewną pokrywającą śledzionę i
lig.phrenico-lienale.
ROZWÓJ UKŁADU MOCZOWO-PŁCIOWEGO
Układ moczowy rozwija się w 3 różnych etapach,które różnią się między sobą
położeniem,stopniem rozwoju i stosunkiem do układu naczyniowego.Etapy te
nazywają się: przednercze [pronephros]
pranercze [mesonephros]
nerka właściwa [metanephros]
I przednercze: przypomina on stadia rozwoju układu wydalniczego zwierząt.Jest
to stadium u człowieka trwające bardzo krótko,nie w pełni
rozwinięte.W tym stadium tworzą się kanaliki,które leżą w części szyjnej ciała
zarodka a materiałem twórczym są tzw.szypuły prasegmentów.Mezoderma w ciele
zarodka dzieli się na mezodermę przyosiową,z której rozwijają się segmenty a
następnie na mezodermę boczną,która rozszczepia się na 2 blaszki tzw.
somatopleurę i splanchnopleurę.Między jedną a drugą mezodermą znajdują się
pasma łączące je tzw.szypuły prasegmentów i te szypuły stają się zawiązkiem
pierwszych kanalikow przednercza,które najpierw są litymi pasmami,później
pojawia się w nich światło.Z jednej strony łączą się z jamą ciała (kłębki
zewnętrzne) z drugiej łączą się w przewód przednercza wyrastający następnie w
kierunku steku.
U człowieka przednercza nie jest czynne,zaczyna się rozwijać w 4 tyg.życia a
zanika w pierwszej połowie 2 miesiąca.
II pranercze: zawiązuje się nieco później niż przednercze w odcinku lędzwiowym.
Kanaliki rozwijają się schodząc w dół tzn.z cz.piersiowej
zmierzają ku lędzwiowej i krzyżowej.W odcinku górnym tworzą system kanalików,
które w części grzbietowej łączą się we wspólny przewód pranercza - przewód
Wolffa.W dolnym odcinku dochodzi do zlania się tych zawiązków - jest to tkanka
nerkotwórcza.W tym stadium dochodzi do związku kanalików pranercza z układem
naczyniowym: kanaliki na swym ślepym końcu zaczynają się rozszerzać,tworzą
układ bańkowaty,do tych beleczek wpukla się kłębek naczyń włosowatych.Są to
kłębki wewnętrzne w przeciwieństwie do kłębków zewnętrznych przednercza,które
wpuklały się do jamy ciała zarodka.
III nerka właściwa: zróżnicowanie jest dalej posunięte,polega na tym,że są 2
różne zawiązki:
- zawiązek tkanki nerkotwórczej
- zawiązek przewodów wyprowadzających.
Nerka właściwa rozwija się od 2 miesiąca życia płodowego.Zawiązek tkanki
nerkotwórczej - tkanka leżąca w okolicy lędzwiowej i krzyżowej po obu stronach
kręgosłupa zaotrzewnowo.W tkankę nerkotwórczą wrasta wypuklenie wychodzące z
przewodu pranercza Wolffa.Przewód ten utrzymuje się i schodząc do części
ogonowej zarodka uchodzi do wspólnego odcinka cewy pokarmowej i układu
moczowego - steku czyli kloaki.
Odcinki wydzielnicze kanalików - nefrony nerki powstają z tk.nerkotwórczej.
Przewody wyprowadzające mocz: moczowody,miedniczki,kielichy nerkowe,cewki
zbiorcze nerki powstają z pączków moczowodowych - wypączkowującego z przewodu
pranercza.
Stek wtórnie jest podzielony przez błonę łącznotkankową czyli pochodzenia
mezodermalnego na część przednią - powstaje z niej sinu uro-genitalis,jest to
zawiązek pęcherza moczowego i cewki moczowej i tylną - powstaje z niej canalis
analis.Do steku uchodzi przewód Wolffa.
Z końcowego odcinka przewodu Wolffa pączkuje pasmo,przekształcające się
następnie w kanalik zmierzający w kierunku grzbietowo-głowowym i dochodzący do
tkanki nerkotwórczej.Tam ulega bańkowatemu rozszerzeniu na swym ślepym końcu.
Ten bańkowaty odcinek jest pierwotną miedniczką nerkową.Z miedniczki tej
wypukla się następnie 3-5 cewek zbiorczych I rzędu a znich kolejno wyrastają po
2-3 cewki II rzędu,które w ciągu dalszego rozwoju nerki wytwarzają w podobny
sposób około 12 dalszych rzędow analogicznych cewek.Pierwszy rząd przekształca
się następnie w kielichy większe,drugi rząd w kielichy mniejsze,przewody III i
IV rzędu ulegają wciągnięciu w ściany kielichów mniejszych tak,że dopiero
przewody dalszych rzędów przekształcają się w ostateczne cewki zbiorcze nerki.
Kanaliki,które dochodzą do tkanki nerkotwórczej pobudzają ją do różnicowania.
Po wejściu do tkanki każdy ślepo zakończony kanalik zostaje otoczony czapeczką
komórek tk.nerkotwórczej.Przekształca się ona potem w pęcherzyk,który wydłuża
się i łączy ze ślepo zakończonym kanalikiem,który powstał w wyniku pączkowania
z przewodu Wolffa.Następuje połączenie kanalików pochodzących z przewodu Wolffa
z kanalikami które powstały z tkanki nerkotwórczej.Z drugiej strony do
tk.nerkotwórczej wchodzą naczynia krwionośne,które tworzą kłębuszki naczyniowe
otoczone rozszerzonymi częściami kanalików czyli tworzą się pierwotne torebki
Bowmana.W miarę rozwoju tworzy się coraz więcej kłębuszków,oraz kanalików
nerkowych związanych z kłębuszkami czyli rozwija się istota korowa nerki.
Zawiązki nerek znajdują się w okolicy krzyżowej i dopiero wtórnie w wyniku
rozwoju tułowia płodu nerki podnoszą się ku gorze tak,że ostatecznie znajdują
się na poziomie Th11-L3.
Nerka zmienia swe położenie w toku rozwoju: początkowo miedniczka i kielichy
leżą na przedniej powierzchni nerki,potem znajdują się one w wyniku obrotu
nerki po stronie przyśrodkowej a nerki leżą biegunami dolnymi rozbieżnie.
Zaburzenia rozwojowe nerki
1.Najczęściej spotykanym zaburzeniem jest zaburzenie w III okresie,kiedy ma
dojść do połączenia się pełnym światłem kanalików wytworzonych z
tk.nerkotwórczej z kanalikami powstałymi w wyniku pączkowania pęczka
moczowodowego.Jeśli do tego nie dojdzie powstaje nerka torbielowata - ślepo
zakończone kanaliki wychodzące z kłębuszków tworzą torbiele wypełnione
pramoczem,który wydostaje się poza ścianę naczyń a sama nerka nie posiada
właściwie miąższu.
2.Zboczenia położenia nerki [ectopia renis] - do przodu od kręgosłupa,w okolicy
wzgórka,w dole biodrowym,w miednicy małej.Nerki,które nie wykonały zwrotu.
3.Nerki o nieprawidłowym kształcie - nerka podkowiasta,pierścieniowata,esowata.
4.Zaburzenia ilości nerek,ich wielkości,oraz agenesis - całkowity brak ren.
5.Zaburzenia w ułożeniu naczyń krwionośnych nerki.Nerka denifitywna posiada 1
t.nerkową,może jednak posiadać tt.dodatkowe,które samodzielnie biegną do
bieguna dolnego lub górnego nerki.Podobne zaburzenia mogą występować ze strony
układu żylnego.
PIĘTRO GRUCZOŁOWE JAMY BRZUSZNEJ
Przy opisie piętra gruczołowego opisano również moczowody.XII-cę jako całość
omówiono przy opisie piętra jelitowego jamy brzusznej.
1.ŻOŁĄDEK [GASTER]
1.Położenie -
leży w jamie brzusznej,wewnątrzotrzewnowo,w piętrze gruczołowym,w lewym
podżebrzu i częściowo w nabrzuszu właściwym.
2.Rzut - stałe punkty rzutowania:
Th11 - wpust [cardia]
L1 - odźwienik [pylorus]
dno [fundus] wznosi się do V lewej PMŻ
2.Wlk.i wymiary -
wielkość jest zmienna,żołądek jest najwiekszy u osób jedzących dużo pokarmów
roślinnych.Największą długość żołądka wynosi 25-30 cm,szerokość 12-14 cm,
pojemność 1000-3000 ml.
Kształt żołądka zmienia się w zależności od jego wypełnienia,od pozycji ciała
oraz od napięcia mięśniówki.Zmienność kształtu w zależności od stopnia
napięcia mięśniówki:
1.Ż.ortotoniczny 2.Ż.hypertoniczny 3.Ż.atoniczny
(normotoniczny) ma kształt rogu u chorych i
ma kształt haka. - cz.górna szersza niż starszych
cz.odźwiernikowa,odź
wiernik leży najniżej.
W pozycji poziomej (A) na grzbiecie żołądek jest krótszy,położony bardziej
poprzecznie.mniej zagięty,treść żołądka uwypukla dno dzięki czemu żołądek
przybiera kształt rogu.
W położeniu na prawym boku (B) żołądek przesuwa się na prawo,krzywizna
większa przesuwa się do przodu.
W położeniu na lewym boku (C) przesuwa się bardziej na stronę lewą i jest
silniej zakrzywiony.
Zmiany w zależności od wieku:
- u niemowlęcia ma różną sylwetkę np.kształt rogu,retorty lub haka
- w wieku starszym jest hypotomiczny
W zależności od typu budowa ciała - u pyknika lub atletyka kształt rogu,u
leptosomika kształt hypotoniczny.
3.Sąsiedztwo -
- przednia ściana żołądka sąsiaduje z: przeponą,lewym płatem wątroby i
przednią ścianą brzucha - w.trójkącie Labbego
- tylna ściana sąsiaduje przez torbę sieciową z trzonem i ogonem trzustki,lewą
nerką,lewym nadnerczem i śledziona
- wzdłuż krzywizny większej z okrężnicą poprzeczną i jej krezką,część górna z
śledzioną
4.Budowa (w tym histologiczna) i czynność -
w żołądku wyróżniamy - wpust [cardia],dno [fundus],trzon (cialo) [corpus],
część odźwiernikowa [pars pylorica] i odźwiernik [pylorus].
Trzon przechodząc w część odźwiernikową, tworzy zagięcie nazwane kolanem
żołądka [genu ventriculi].W miejscu kolana na krzywiźnie mniejszej występuje wcięcie
kątowe [incisura angularis]. Pomiędzy przełykiem a dnem żołądka wcięcie wpustowe
(incissura cardiaca).
W żołądku wyróżniamy ścianę przednią i tylną,które przechodzą w siebie wzdłuż
krzywizn:
większej [curvatura maior]
mniejszej [curvatura minor]
Budowa ściany (histologiczna) -
w ścianie żołądka wyróżniamy warstwy: - błona śluzowa
- błona podśluzowa
- błona mięśniowa
- otrzewna trzewna
Błona śluzowa tworzy liczne fałdy żołądkowe zbudowane z błony śluzowej i
podśluzowej.Największe z nich biegną równolegle wzdłuż krzywizny mniejszej,
ograniczając tzw.bruzdę ślinową [sulcus salivaris] lub drogę żołądkową.
Oprócz fałdów błona śluzowa tworzy tzw.pólka żołądkowe o wlk.1-6 mm,zbudowane
wyłącznie z błony śluzowej.Błona mięśniowa w żołądku jest trójwarstwowa: od
wewnątrz warstwa skośna (niepełna głównie w okolicy wpustu i dna),okrężna i
podłużna.Mięśniówka podłużna jest najsilniej rozbudowana na krzywiznach,
natomiast na ścianie przedniej i tylnej reprezentują ją tylko pojedyńcze
włókna.Mięśniówka okrężna w obrębie odźwiernika wytwarza zgrubienie -
m.zwieracz odźwiernika [m.sphincter pylori].
Czynność mięśniówki żołądka -
1.Perystolika - napięcie mięśniówki powodujące że ściany żołądka obejmują
treść żołądka utrzymując ją mimo siły ciężkości,ściany nie
stykają się ze soba.
2.Perystaltyka (ruchy robaczkowe) - pierścieniowate zwężenia rozpoczynające
się w połowie długości trzonu i
przesuwające pokarm do odźwiernika.Jednocześnie odbywają się 2-3 fale
perystaltyczne w żołądku - większa ich ilość objawy chorobowe.Ciśnienie przy
odźwierniku jest 7x większe niż w trzonie.Skurcz odźwiernika jest regulowany
odruchem chemicznym błony śluzowej - odźwiernik jest zamknięty do czasu aż
kwaśna treść żołądkową nie zostanie zneutralizowana w XII-icy.
5.Umocowanie - więzadło otrzewnowe żołądka -
1.Otrzewna schodząc z krzywizny większej żołądka wytwarza sieć większą
[omentum maius],której część rozpięta między krzywizną większą żołądka a
taśmą sieciową okrężnicy poprzecznej nosi nazwę więzadła
żołądkowo-okrężniczego [lig.gastrocolicum].Zawartość: patrz sieć większa
2.Więzadło żołądkowo-śledzionowe [lig.gastrolienale] - odchodzi od górnej
części krzywizny większej i biegnie do wnęki śledziony.
Zawrtość: - nn.do ww.chł.trzustkowo-śledzionowych
3.Więzadło żołądkowo-przeponowe [lig.gastrophrenicum] - przyczepia się do dna
żołądka i do przepony.
4.Więzadło wątrobowo-żołądkowe [lig.hepatogastricum] - patrz sieć mniejsza
6.Unaczynienie -
1.Wzdłuż krzywizny mniejszej biegnie t.żołądkowa lewa od pnia trzewnego i
t.żołądkowa prawa od t.wątrobowej właściwej.Tętnice te zespalają się pełnym
światłem.
2.Wzdłuż krzywizny większej w odległości 1.5-2 cm od niej biegnie
t.żołądkowo-sieciowa lewa [a.gastrico-epiploica sin.] od t.śledzionowej i
t.żołądkowo-sieciowa prawa od t.żołądkowo-dwunastniczej.Te tętnice równiez
zespalają się pełnym światłem.
3.Tt.żołądkowe krótkie [aa.gastricae breves] od t.śledzionowej,dochodzą w
więzadle żołądkowo-przeponowym do dna żołądka.
7.Krew żylna odpływa -
1.Z krzywizny większej:
- ż.żołądkowo-sieciową lewą do ż.śledzionowej a ta do żyły wrotnej
- ż.żołądkowo sieciową prawa do ż.krezkowej górnej a ta do ż.wrotnej
2.Z krzywizny mniejszej:
- ż.żołądkowa lewa i prawa czyli z.wieńcowa żołądka [v.coronaria ventriculi]
do ż.wrotnej
3.Z dna żołądka -żż.żołądkowe krótkie do ż.śledzionowej
4.Z odźwiernika - ż.odźwiernikową do ż.wrotnej
8.Odpływ chłonki -
pod względem odpływu chłonki dzielimy żołądek na 4 obszary.
ww.chłonne żołądkowe górne
ww.chł.trzustkowo-śledzionowe
ww.chł.żołądkowe dolne
ww.chł.odźwiernikowe
Z tych węzłów chłonka odpływa do węzłów chłonnych trzewnych.
Z obszaru I - krzywizna mniejsza,przyległa cz.przedniej i tylnej ściany trzonu
chłonka płynie do ww.chł.żołądkowych lewych a z nich naczyniami
zbiorczymi wzdłuż t.żołądkowej lewej do ww.chł.trzewnych.
Z obszaru II - krzywizną większą,przylegla część ściany przedniej i tylnej
trzonu - do ww.chł żołądkowych dolnych prawych a z nich
naczyniami biegnącymi wzdłuż t.żołądkoweo-sieciowej prawej do
ww.chł.trzewnych.
Z obszaru III - dno żołądka - do ww.chł.trzustkowo-śledzionowych,a z nich
naczyniami biegnącymi wzdłuż t.śledzionowej do ww.chł.trzewnych
Z obszaru IV - część odźwiernikowa - chłonka płynie stąd do ww.chł.
odźwiernikowych a z nich naczyniami wzdłuż t.żołądkowej prawej
do ww.chł.trzewnych.
9.Unerwienie -
Włókna parasympatyczne dochodzące do żołądka pochodzą od nn.błędnych.Są to
włókna przedzwojowe,których komórki macierzyste leżą obustronnie w jądrze
skrzydła popielatego w rdzeniu przedłużonym.Włókna od n.błędnego lewego
dochodzą do splotu żołądkowego przedniego,a włokna n.błędnego prawego do
splotu żołądkowego tylnego.Splot żołądkowy przedni leży na krzywiźnie
mniejszej żołądka a tylny na tylnej ścianie żołądka.
Włóknom parasympatycznym towarzyszą włókna viscerosensoryczne,których komórki
macierzyste leżą w zwoju szyjnym i węzłowym nn.błędnych.
Ponadto do żołądka dochodzą wł.sympatyczne pozazwojowe,których komórki
macierzyste leżą w zwojach trzewnych na terenie splotu trzewnego.Część tych
włókien ma komórki macierzyste w zwojach lędźwiowych odcinków pni
sympaycznych.Włókna sumpatyczne dochodzą do żołądka oplatając tętnice.
Największy z nich - splot żołądkowy górny oplata t.żołądkową lewą.
Włóknom sympatycznym towarzyszą włókna viscerosensoryczne,których komórki
macierzyste leżą w zwojach międzykręgowych.
W ścianie żołądka leżą sploty śródścienne plexus myentericus Auerbachi te
plexus submucosus Meissneri.Są to sploty uzwojone.W zwojach leżących na ich
terenie stnapsę mają włókna parasympatyczne.
10.Funkcje -
1.Magazyn pokarmu
2.Odkażanie pokarmu przy pomocy HCl (150 mM,1-0.5%)
3.Trawienie dzięki enzymom produkowanym przez komórki główne - pepsyna i
lipaza żołądkowa
4.Resorpcja niektórych substancji np.H2O i alkohol
5.Funkcja dokrewna
6.Produkcja czynnika wewnętrznego Castle'a
]
2.WATROBA [HEPAR]
1.Położenie -
leży w jamie brzusznej,wewnątrzotrzewnowo,w piętrze gruczolowym,w prawym
podżebrzu,nabrzuszu właściwym i częściowo w podżebrzu lewym.
Rzut wątroby
│ │pro.xiph.
│Połączenie cz.kostnej i │podstawa 5 P m/ż lewa
│chrzęstnej 4 żebra prawego│ lewa │
│ │ │
7 PMŻ prawa │ │ │
│ │ │
│ │ │
│ │ │
│ │ poł.cz.chrz. żeber VII i VIII│
│ │ │
│ │ │
│ │ │
│ │ │
│
1/3 górna odl. pomiędzy pępkiem a proc. xiphoideus │
│ │ │
│ │ │
│ │ │
│ poł. żeber cz.chrz.
10 żebro │ VIII i IX linia środkowo-obojczykowa lewa
prawe │ │ │
│ │ │
Ma kształt trójkąta o zaokrąglonych brzegach,rozpoczyna się od X żebra w lini
pachowej środkowej prawej,stąd biegnie pionowo ku górze do 7 prawej PMŻ,
następnie odchyla się przyśrodkowo i dochodzi do miejsca połączenia części
kostnej z chrzęstną IV prawego żebra - linia przymostkowa.Linie ciała
pośrodkową przednią krzyżuje w miejscu połączenia trzonu mostka z wyrostkiem
mieczykowatym,następnie wchodzi do 5 lewej PMŻ i biegnie w niej,nie
przekraczając lini środkowo-obojczykowej lewej,następnie kieruje się ku dołowi
i na prawo,wychodzi spod lewego łuku żebrowego w miejscu połączenia chrząstki
żebra VIII z VII,linie pośrodkową ciała przednią krzyzuje ponownie w 1/3
górnej odległości między wyr.mieczykowatym a pępkiem i wchodzi pod prawy łuk
żebrowy w miejscu połączenia chrząstki żebra IX z VIII - ponadto rzut dna
pęcherzyka żółciowego.Biegnie następnie pod prawym łukiem żebrowym nie
wystając spod niego i dochodzi do punktu wyjścia.
2.Wlk.i wymiary -
kształt skośnie ściętego jajka z zachowanym tępym końcem wypukłością
zwróconego ku górze.Wymiary - wym prz.tylny 12-15 x pionowy 15-20 x poprz.
22-24 cm.Waga 1500-1700 g.
3.Sąsiedztwo płatów -
lewy plat - z żołądkiem,brzusznym odcinkiem przełyku,płat czworoboczny -
odźwiernik i opuszka XII-icy
prawy płat - z częścią zstępującą XII-icy,zgięciem wątrobowym okrężnicy,prawą
nerką,prawym nadnerczem i pęcherzykiem żółciowym.
Powierzchnia przeponowa wątroby sąsiaduje z przeponą.
4.Budowa (w tym histologiczna) -
wątroba jest zbudowana z 2 płatów - prawego i lewego.Dodatkowo wyróżnia się na
powierzchni trzewnej płat czworoboczny i ogoniasty należące do płata prawego.
Wątroba jest pokryta torebką Glissona otoczona otrzewną.W wątrobie wyróżniamy
2 powierzchnie - przeponową i trzewną łączące się ze sobą z przodu brzegiem
dolnym.Z tyłu powierzchnia przeponowa przechodzi w trzewną nie wytwarzając
ostrego brzegu,miejscem przejścia jest tylna część powierzchni przeponowej,
zwane polem nagim [area nuda].Jest to miejsce nie pokryte otrzewną,zrośnięte z
przepona.Na powierzchni przeponowej granicą między płatem prawym a lewym jest
miejsce odejścia więzadła sierpowatego [lig.falciforme hepatis],a na
powierzchni trzewnej rowek strzałkowy lewy.
Opis powierzchni trzewnej
na powierzchni trzewnej widoczne są 2 rowki strzałkowe:prawy i lewy oraz
łączące je wrota wątroby [porta hepatis].Pomiędzy rowkami strzałkowymi
widoczne są: do przodu od wrót wątroby - płat czworoboczny [lobus quadratus]
do tyłu od wrót wątroby - płat ogoniasty [lobus caudatus].Płaty te są
wydzielone z płata prawego przez rowek strzałkowy.
Na płacie lewym wyróżniamy wycisk żołądkowy [impressio gastrica] i wycisk
przełykowy [impressio esophagea].Po prawej stronie od wycisku żołądkowego
wyróżniamy wyniosłość - guz sieciowy [tuber omentale].
Na płacie czworobocznym widoczny jest wycisk odźwiernikowy [impressio
pylorica].
Na płacie ogoniastym w pobliżu wrót wątroby widoczna jest wyniosłość zwana
wyrostkiem brodawkowatym [processus papillaris].Po jego prawej stronie leży
druga,nieco większa wyniosłość - wyrostek ogoniasty [processus caudatus] -
jest to miejsce łączące płat ogoniasty z pozostałą częścią płata prawego.
Na płacie prawym widoczne są wyciski:
- okrężniczy [impressio colica],XII-iczy [impressio duodenalis],nerkowy
[impressio renalis] i nadnerczowy [impressio suprarenalis].
- w rowku strzałkowym lewym wyróżniamy:
1.Część przednia leżąca do przodu od wrót wątroby -
szczelina więzadła obłego [fissura ligamenti teretis],zawiera więzadło
obłe wątroby [lig.teres hepatis] - pozostałość po ż.pępkowej lewej.
2.Część tylna leżąca do tyłu od wrót wątroby - szczelina więzadła żylnego
[fissura ligamentum venosi],zawiera więzadło żylne Arancjusza [lig.
venosum Arantii] - pozostałość po przewodzie żylnym Arancjusza.Więzadło
to biegnie w przedłużeniu więzadła obłego wątroby - od lewej gałęzi
ż.wrotnej do z.głównej dolnej.
- w rowku strzałkowym prawym wyróżniamy:
1.Część przednią leżącą do przodu od wrót wątroby - dół pęcherzyka
żółciowego [fossa vesicae felleae],zawiera pęcherzyk żółciowy [vesica
fellae]
2.Część tylna leżąca do tyłu od wrót wątroby - rowek żyły głównej dolnej
[sulcus venae cavae inferioris] - zawiera żyłę główna dolną.
Wrota wątroby [porta hepatis] -
leżą pomiędzy rowkami strzałkowymi,do przodu od płata ogoniastego,a do tyłu
od płata czworobocznego.We wrotach po stronie prawej z połączenia przewodu
wątrobowego prawego [ductus hepaticus dexter] i lewego [ductus hepaticus
sinister] powstaje przewód wątrobowy wspólny [ductus hepaticus communis].Po
jego lewej stronie tętnica wątrobowa właściwa [a.hepatica propria] dzieli się
na gałąź prawą i lewą.Od gałęzi prawej odchodzi a.cystica.Do tyłu od tych
tworów żyła wrotna [v.portae] dzieli się na gałąź prawą i lewą.Ponadto przez
wrota wątroby przechodzą naczynia chłonne oraz włókna nerwowe autonomiczne
splotu wątrobowego.
Budowa histologiczna - jest otoczona łącznotkankową torebką Glissona.Tkanka
łączna wnika od torebki w miąższ wątroby,dzieląc go na
zraziki.Zraziki [lobuli hepatis] mają charakterystyczny kształt
graniastosłupów o podstawie sześciokątnej,stąd określenie - zraziki
heksagonalne.W narożach każdego zrazika biegną tzw.tetrady czyli 4 twory
przebiegające razem.Tetrada jest utworzona przez:
- t.międzyzrazikową [a.interlobularis]
- z.międzyzrazikową [v.interlobularis]
- przewodzik międzyzrazikowy [ductulus interlobularis]
- naczynie chłonne
W centrum zrazika biegnie żyła śródzrazikowa [v.interlobularis],do której
odchodza naczynia zatokowe - sinusoidy,biegnące od obwodu zrazika.Pomiędzy 2
naczyniami zatokowymi leżą 2 rzędy komórek hepatocytów zwróconych do siebie
biegunami żółciowymi a do naczyn zatokowych - biegunami naczyniowymi.Dzięki
temu,że biegun żółciowy hepatocytu sąsiaduje z drugim pomiędzy błonami
komórkowymi 2 sąsiadujących hepatocytów tworzy się kanalik żółciowy -
utworzony przez sumę tych 2 rowków.
5.Umocowanie -
Ciśnienie wewnątrzbrzuszne
Zrost pola nagiego z przeponą
Więzadło wieńcowe i więzadło sierpowate wątroby
Umocowanie żyły głównej dolnej w swoim rowku na powierzchni trzewnej wątroby
[lig.venae cavae inferioris]
Otrzewna wątroby
wątroba jest pokryta otrzewną z wyjątkiem pola nagiego,rowków strzałkowych i
wrót wątroby.Pole nagie jest to miejsce zrostu wątroby z przeponą.Otrzewna
otaczająca pole nagie nosi nazwę więzadła wieńcowego wątroby [lig.coronarium
hepatis].Wyróżniamy w nim blaszkę przednią i tylną (odpowiednio do przodu i do
tyłu od area nuda).
Blaszka przednia schodzi z prawego płata na przeponę,tworząc więzadło
wątrobowo-przeponowe [lig.hepatophrenicum].
Blaszka tylna schodzi z prawego płata na tylna ścianę brzucha,tworząc
więzadło wątrobowo-nerkowe [lig.hepatorenale].
Obie blaszki na płacie lewym łączą się ze sobą,biegną razem,tworzą więzadło
trójkątne lewe [lig.triangulare sinistrum],dochodzące do przepony.Na płacie
prawym blaszki nie łączą się - dochodzą do siebie pod większym kątem - tworzą
więzadło trójkątne prawe [lig.triangulare dextrum],dochodzące do przepony.
Otrzewna schodząc z powierzchni przeponowej - na granicy płata prawego i
lewego tworzy więzadło sierpowate wątroby [lig.falciforme hepatis],biegnące do
przepony i przedniej ściany jamy brzusznej do wysokości pępka (w jego dolnym
brzegu biegnie więzadło obłe wątroby).
Otrzewna schodząc z powierzchni trzewnej wątroby,tworzy sieć mniejszą
[omentum minus],która przyczepia się do wrót wątroby i szczeliny więzadła
żylnego.
6.Unaczynienie -
1.Unaczynienie czynnościowe - rozgałęzienia ż.wrotnej.
2.Unaczynienie odżywcze - ok.40 % krwi - rozgałęzienia t.wątrobowej wspólnej -
powstaje z podziału t.wątrobowej wspólnej na t.wątrobową właściwą i
t.żołądkowo-dwunastniczą.Biegnie w lig.hepato-duodenale,po lewej stronie w
stosunku do przewodu żółciowego wspólnego,a do przodu od v.portae.
Po dojściu do wrót wątroby dzieli się na gałąź prawą i lewą,które wchodzą do
odpowiedniego płata wątroby.Od gałęzi prawej odchodzi t.pęcherzyka
żółciowego.W płatach gałęzie dzielą się na gałęzie górne i dolne i dalej
przednie i tylne,od których odchodzą tt.międzyzrazikowe,z których krew wpływa
do naczyń zatokowych zrazika wątroby.
W tych naczyniach następuje wymieszanie krwi tętniczej unaczynienia
odżywczego z krwią żylną unaczynienia czynnościowego.
Odpływ krwi żylnej z wątroby (wspólny dla obu typów unaczynienia) -
krew odpływa z naczyń zatokowych do żyły śródzrazikowej [v.interlobularis].
Żyły te uchodzą do żył podzrazikowych [vv.sublobulares],które łączą się w 2-3
żył wątrobowych,które uchodzą do żyły głównej dolnej w trakcie jej przebiegu
przez rowek żyły głównej dolnej na wątrobie.
7.Odpływ chłonki -
wyróżniamy 2 grupy naczyń chłonnych - głębokie i powierzchowne.Naczynia
chłonne głębokie biegną:
1.Z rozgałęzieniami żyły wrotnej do ww.chł.wątrobowych we wrotach wątroby,
stąd wzdłuż a.hepatica propria do ww.chł.trzewnych.
2.Z żż.wątrobowymi,następnie wzdłuż ż.głównej dolnej do ww.chł.
sródpiersiowych
Naczynia chłonne powierzchowne:
1.Z powierzchni trzewnej - do ww.chł.wątrobowych a z nich wzdłuż a.hepatica
propria do ww.chł.trzewnych.
2.Z części środkowej powierzchni przeponowej naczynia biegną poprzez więzadło
sierpowate wątroby,przechodzą przez trójkat mostkowo-zebrowy Larey'a w
przeponie i uchodzą do ww.chł.zamostkowych.
3.Z bocznych części powierzchni przeponowej naczynia biegną w 2 kierunkach -
a.jedne przechodzą przez przeponę do ww.chł.śródpiersiowych
b.Inne biegną do ww.chł.lędzwiowych
8.Unerwienie -
pochodzi ze splotu wątrobowego - splot autonomiczny otaczający t.wątrobową
właściwą.W tym splocie biegną włókna sympatyczne pozazwojowe ze splotu
trzewnego i włókna parasympatyczne przedzwojowe od nerwów błędnych.Zwoj ten
jest splotem uzwojonym - zawiera zwoje parasympatyczne.
9.Funkcja -
1.Produkcja żółci - 500-1000 ml/dobę
2.Produkcja białek krwi - z wyjątkiem gamma-globulin
3.Detoksykacja przez wiązanie z H2SO4 i kwasem glukuronowym
4.Udział w metabolizmie węglowodanów,białek i tłuszczów - magazyn glukozy w
postaci glikogenu,rozkład i synteza białek
5.Produkcja czynników krzepnięcia
6.Inaktywacja hormonów
7.Magazyn witamin A,D,B12
8.Spichrzanie glikogenu i żelaza (Fe)
9.Magazyn krwi
10.Termoregulacja - krew opuszcza ją cieplejsza o 1 stopień Celcjusza
11.W okresie płodowym - narząd krwiotwórczy
KRĄŻENIE WROTNE WĄTROBY
Ogólnie krążenie wrotne polega na połączeniu 2 sieci włosowatych poprzez duże
naczynie.U człowieka występuje krążenie wrotne wątroby,przysadki mózgowej -
krążenia żylno-żylne oraz wg.niektórych autorów również w nerce - krążenie
tętniczo-tętnicze - rete mirabilis.Krążenie wrotne wątroby jest najbardziej
typowym przykładem krążenia wrotnego.
Żyła wrotna [v.portae]
Zbiera krew z:
- śledziony,trzustki,pęcherzyka żółciowego,
- brzusznego odcinka przełyku,żołądka,jelita cienkiego,kątnicy z wyrostkiem
robaczkowym,całej okrężnicy i 1/3 górnej prostnicy
- omentum maius et minus.
Żyła wrotna powstaje w jamie brzusznej,w przestrzeni zaotrzewnowej za głową
trzustki z połączenia ż.krezkowej górnej i ż.śledzionowej,do której uchodzi
ż.krezkowa dolna.W jej przebiegu wyróżniamy:
- cz.zatrzustkową - żyła biegnie ku górze za głową trzustki
- cz.zadwunastnicza - ż.biegnie ku górze do tyłu od cz.górnej XII
- cz.sieciowa - ż.biegnie w więz.wątrobowo-XII leżąć do tyłu od pozostałych
tworów.
W trakcie jej przebiegu do ż.wrotnej uchodzą:
- ż.wieńcowa żołądka
- ż.odźwiernikowa
- żż.pęcherzykowe
- połączenia z ż.wrotną mają żż.przypępkowe Burowa i Sappey'a pozostałości po
ż.pępkowej prawej,biegną wzdłuż lig.teres hepatis.
We wrotach wątroby ż.wrotną dzieli się na g.prawą i lewą,które uchodzą do
odpowiednich płatów,tam dzielą się na gałęzie górne i dolne,te na przednie i
tylne,one na żż.międzyzrazikowe a te na żyły okołozrazikowe,z których krew
wpływa do naczyń zatokowych zrazika wątroby gdzie kończy się krążenie wrotne.
[dł.żyły 8-10 cm,średnica 15-20 mm]
Krążenie oboczne do krążenia wrotnego wątroby
Jest czynne w przypadku utrudnienia przepływu krwi przez:
- żyłę wrotną
- miąższ wątroby (np.marskość wątroby)
- v.cava inferior
Wyróżniamy wówczas kilka dróg odpływu krwi z łożyska ż.wrotnej.
1.Poprzez v.coronaria ventriculi => sploty żylne przełykowe => żyły przełykowe
=> żż.nieparzyste => v.azygos => v.cava superior.
2.Poprzez v.lienalis => v.mesenterica inferior => v.rectalis superior =>
sploty żylne odbytnicze górny,środkowy i dolny i teraz:
a.z środkowego => vv.rectalis mediae => vv.iliacae internae => vv.iliacae
communes => v.cava inferior
b.z dolnego => vv.rectales inf.=> vv.pudendae internae => vv.iliacae
internae => dalej jw.
3.Poprzez żż.przypępkowe Burowa i Sappey'a krew płynie do sieci naczyń żylnych
podskórnych okołopępkowych [vv.perilumbilicales],a z nich:
a.poprzez żż.nabrzuszne górne - uchodzą do żż.piersiowych wewnętrznych a te
do żż.ramienno-głowowych i dolne - do v.iliaca ext.=> v.iliaca interna
b.poprzez żż.nabrzuszne powierzchowne do żż.odpiszczelowych a znich do
żż.udowych,te przedłużaja się w żż.biodrowe zewnętrzne,które łączą się z
żż.biodrowymi wewnętrznymi w żż.biodrowe wspólne a te w v.cava inferior
c.poprzez żż.piersiowo-nabrzuszne u góry - do żż.piersiowych bocznych a te
do żż.pachowych u dołu do żż.odpiszczelowych i jw.
4.Zespół połączen żylnych Retziusa:
krew płynie przez żż.zaotrzewnowej części XII,okrężnicy wstępującej i
zstępującej.Te żż.łączą się z dopływami żż.lędźwiowych,nerkowych i jądrowych
lub jajnikowych,a te naczynia uchodzą do żyły głównej dolnej.
W przypadkach patologiczego utrudnienia przepływu krwi przez ż.wrotną lub
żż.wątroby dochodzi do wzrostu ciśnienia wewnątrzotrzewnowego w całym zlewisku
żyły wrotnej,co prowadzi do wzrostu ciśnienia w wyżej omówionych połączeniach.
Długo trwajacy wzrost ciśnienia prowadzi z kolei do poszerzenia tych żył i:
1.W zwiazku z I drogą odpływu powstają żylaki przełyku [varices esophagi].
2.W związku z II drogą odpływu powstają żylaki odbytu [varices haemorroidales]
3.W związku z III drogą odpływu dochodzi do poszerzenia sieci żylnej
podskórnej brzucha,a wskutek poszerzenia żył okołopępkowych powstaje
tzw.głowa meduzy [caput medusae].
3.DROGI ŻÓŁCIOWE
Wyróżniamy drogi żółciowe wewnątrzwątrobowe i zewnątrzwątrobowe.
I.Drogi wewnątrzwątrobowe - między błonami komórkowymi sąsiadujących
hepatocytów biegną kanaliki żółciowe,które łączą
się następnie w przewodziki międzyzrazikowe [ductuli interlobulares],te łączą
się w przewodziki żółciowe [ductuli biliferi],a te z kolei łączą się w przewód
wątrobowy prawy i lewy - odpowiednio w płacie prawym i lewym.
II.Drogi zewnątrzwątrobowe - we wrotach wątroby ductus hepaticus dexter et
sinister łączą się w przewód wątrobowy wspólny
[ductus hepaticus communis],który następnie łączy się z przewodem pęcherzykowym
[ductus cysticus] w przewód żółciowy wspólny.
Do dróg zewnątrzwątrobowych należy też pęcherzyk żółciowy [vesica fellea]
1.Położenie -
leży w dole pęcherzyka żółciowego w przedniej części rowka strzałkowego
prawego na powierzchni trzewnej wątroby.Spośród wszystkich elementow rzutujemy
na ścianę brzucha jedynie jego dno - leży w miejscu skrzyżowania prawego łuku
żebrowego z brzegiem bocznym m.prostego brzucha lub w miejscu połączenia
chrząstki żebra IX z VIII po stronie prawej.
Stosunek do otrzewnej - otrzewna przechodząc z płata czworobocznego na
pozostałą część płata prawego wątroby pokrywa dolną powierzchnię pęcherzyka
żółciowego oraz jego dno,które jest oddzielone od wątroby podwojną blaszką
otrzewnej.
2.Wlk.i wymiary - ma kształt gruszkowaty,dł.10 cm,szerokość ok.4 cm,pojemność
około 60 ml.
3.Sąsiedztwo - dno - z przednią ścianą brzucha pomiędzy okrężnicą poprzeczną a
brzegiem dolnym wątroby
trzon - spoczywa na okrężnicy poprzecznej
szyjka - z opuszką XII-icy
cały - z prawym i czworobocznym płatem wątroby.
4.Budowa (w tym histoogiczna) -
anatomicznie wyróżniamy dno,trzon i szyjkę,która przedłuża się w przewod
pęcherzykowy [ductus cysticus].Pęcherzyk żółciowy jest wysłany błoną śluzową,
na zewnątrz niej leży błona mięśniowa,zbudowana z włókien mięsnych gładkich o
przebiegu spiralnym - 2 warstwy.Najbardziej na zewnątrz leży otrzewna
oddzielona od błony mięsnej tkanką podsurowiczą.
W przewodzie pęcherzykowym błona śluzowa tworzy szereg fałdów,które wspólnie
nazywamy zastawką spiralną Heistera [valvula spiralis]
5.Umocowanie - ?
6.Unerwienie -
włókna autonomiczne ze splotu wątrobowego
7.Funkcja - 1.Magazyn żółci (pojemność 60 ml)
2.Resorpcja wody
3.10-15 - krotne zagęszczanie żółci
Żółć produkowana w wątrobie płynie w miarę potrzeby do lub z pęcherzyka przez
ten sam przewód - ductus cysticus,który stanowi jedyną drogę.
Odpływ żółci
Ductus cysticus -
wchodzi do lig.hepatoduodenale - kieruje się ku dołowi i w stronę lewą,łącząc
się zazwyczaj z prawą stroną ductus hepaticus communis w ductus choledochus
[przewód żółciowy wspólny].
Przewód żółciowy wspólny [ductus choledochus]
Rozpoczyna się od miejsca połączenia przewodu wątrobowego wspólnego z
przewodem pęcherzykowym,w więzadle wątrobowo-dwunastniczym.
Przebieg:
1.Odcinek naddwunastniczy
biegnie w lig.hepato-duodenale po prawej stronie w stosunku do a.hepatica
propria,do przodu od v.portae.Wychodząc z więzadła jest krzyżowany od przodu
przez a.gastro-duodenalis.
2.Odcinek zadwunastniczy leży do tyłu od opuszki XII-icy.
3.Odcinek trzustkowy
leży między głową trzustki a tylno-przyśrodkową powierzchnią częsci
zstępującej XII-icy - powoduje powstanie na wewnętrznej powierzchni
tej ściany fałdu podłużnego XII-icy [plica longitudinalis duodeni]
4.Odcinek śródścienny -
przebija ścianę tylno-przyśrodkowa cz.zstępującej XII-icy i uchodzi
najczęściej wspólnie z przewodem trzustkowym Wirsunga na brodawce XII-iczej
większej [papilla duodenale maior Vateri].Ich wspólne ujście jest nazywane
bańką wątrobowo-trzustkową [ampulla hepatopancreatica].Jest ono otoczone
mięśniówka gładką o przebiegu okrężnym,zwana mięśniem zwieraczem bańki
wątrobowo-trzustkowej [m.sphincter ampullae hepatopancreaticae Odi].
[kształt cylindryczny,średnica ok.5 mm,dł ok.7 cm].
4.TRZUSTKA [PANCREAS]
1.Położenie -
leży w jamie brzusznej na jej tylnej ścianie,wtórnie zaotrzewnowo w piętrze
gruczołowym.Głowa trzustki leży na poziomie kręgów L1 i L2,trzon trzustki
krzyżuje trzon kręgu L1 a ogon wznosi się do wysokości XI żebra,dochodząc do
wnęki śledziony.
2.Wlk.i wymiary -
dł.12-20 cm,wys.4-5 cm,grubość 2-3 cm,waga 70-100 g,kształt ryby
3.Sąsiedztwo -
1.Głowa - sąsiaduje ze wszystkimi częściami XII-icy,powierzchnia tylna z
naczyniami krezkowymi górnymi,ż.wrotną,przewodem żółciowym wspólnym,
nacznyniami nerkowymi prawymi i v.cava inferior.
2.Trzon - powierzchnia przednia przez torbę sieciową z tylną ścianą żołądka,
powierzchnia tylna z aorta brzuszną,tt.nerkowymi,ż.nerkową lewą,lewą
nerką i lewym nadnerczem.
3.Ogon - biegnie w więzadle przeponowo-śledzionowym i sąsiaduje ze śledzioną
Wzdłuż górnego brzegu trzustki biegną naczynia śledzionowe,wzdłuż brzegu
przedniego (wg niektórych dolnego) - biegnie przyczep korzenia krezki
okrężnicy poprzecznej.
Przez wcięcie trzustki przechodzą t.i ż.krezkowa górna.
4.Budowa (w tym histologiczna) i czynność -
w trzustce wyróżniamy głowę,trzon i ogon.Głowa jest spłaszczona w kierunku
przednio-tylnym,stąd wyróżniamy na niej pow.przednią i tylną.Na dolnym brzegu
głowy trzustki znajduje się wcięcie trzustki [incisura pancreatis],przez które
przechodzą naczynia (t.i ż.) krezkowe górne.Od tylnej pow.głowy trzustki
odchodzi wyrostek haczykowaty [processus uncinatus] leżący do tyłu od naczyń
krezkowych górnych w miejscu ich przejścia przez wcięcie trzustki.
Przejście głowy w trzon nosi nazwę szyjki trzustki,leży ona nad wcięciem
trzustki.Trzon ma na przekroju kształt trójgraniasty.Wyróżniamy w nim:
powierzchnie tylna,przednia i dolna oraz 3 brzegi przedni,górny i dolny.
Początkowy odcinek pow.przedniej trzonu w pobliżu głowy uwupuklony jest ku
górze.To uwypuklenie nazywamy guzem sieciowym [tuber omentale].
Ogon jest spłaszczony,leży w więzadle przeponowo-śledzionowym i dochodzi do
wnęki śledziony.
Trzustka jest gruczołem zewnątrz i wewnątrzwydzielniczym.Część
zewnątrzwydzielnicza jest zbudowana z jednostek czynnościowych,zwanych
pankreotonami.Pankreoton jest zbudowany z pęcherzyka wyścielonego komórkami
pęcherzykowymi,zawierającymi białko enzymatyczne - zymogen i wstawki wysłanej
komórkami wstawkowymi - produkują wodę i wodoroweglany HCO3-.Komórki
pęcherzykowe są pobudzane do wydzielania poprzez hormon CCK-PZ
(choleocystokinina-pankreozymina),a komórki wstawkowe przez sekretynę.
Kilka pankreotonów tworzy zrazik trzustki.Z połączenia ich wstawek powstaje
przewód biegnący od zrazika do przewodu trzustkowego.
Część wewnątrzwydzielnicza jest utworzona przez wysepki Langerhansa,
rozmieszczone w całej trzustce,choć najwięcej ich występuje w ogonie a
najmniej w głowie.W całej trzustce jest około 2 mln.wysepek.W każdej wysepce
leżą komórki: A - produkuja glukagon,B - insulinę (70% komórek),D (12%) -
somatostatyna i PP - produkują polipeptyd trzustkowy.
5.Przewody trzustki -
Trzustka ma 2 przewody odprowadzające:
- przewód trzustkowy główny Wirsunga
- dodatkowt Santoriniego
Ductus pancreaticus Wirsungi -
rozpoczyna się w obrębie ogona trzustki przez połączenie mniejszych
przewodzików zrazików trzustkowych,biegnie nieco zygzakowato przez ogon i
trzon trzustki,wewnątrz tkanki łącznej międzyzrazikowej ku dołowi i na stronę
prawą wzdłuż długiej osi narządu bliżej ściany tylnej,wzdłuż swego przebiegu
przyjmuje drobniejsze rozgałęziające się przewody.Przechodząc z trzonu do
głowy na wysokości szyjki trzustki kieruje się ku dołowi i na prawo i uchodzi
najczęściej wraz z przewodem żółciowym wspólnym na brodawce dwunastniczej
większej Vatera do cz.zstępującej XII.[dł.ok.20 cm,średnica w ogonie ok.2 mm a
w głowie 4 mm]
Ductus pancreaticus accessorius Santorini -
biegnie w głowie trzustki.Łączy on przewód trzustki główny z ujściem na
brodawce dwunastniczej mniejszej Santoriniego.Przewód ten może nie mieć
odrębnego ujścia do XII i wówczas jest tylko dopływem przewodu Virsunga.
[dł.ok.5 cm,średnica 1 mm].
6.Umocowanie -
1.Do tylnej ściany brzucha poprzez warstwę tk.łącznej będącej pozostałością
sklejonych blaszek otrzewnej w okresie rozwoju płodowego
2.Głowa jest objęta pętlą XII i łączy się przewodami trzustkowymi z częścią
zstępującą XII
3.Otrzewna ścienna pokrywa trzustkę od przodu
4.Ogon trzustki biegnie w więzadle przeponowo-śledzionowym
7.Unaczynienie -
1.Górna część głowy trzustki jest unaczyniona przez:
- a.pancreatico-duodenalis superior od a.gastroduodenalis (dzieli się na
gałąź przednią i tylną).
- rami pancreatici a.hepatica communis
2.Dolna część głowy przez a.pancreaticoduodenalis inf.od a.mesenterica sup.
(dzieli się na gałąź przednią i tylną)
3.Trzon i ogon są unaczynione przez gałęzie trzustkowe od t.śledzionowej
8.Krew żylna odpływa -
żż.towarzyszą tętnicą i uchodzą do ż.krezkowej górnej.Drobne żyły uchodzą też
do ż.śledzionowej.
9.Odpływ chłonki -
1.Do ww.chł.trzustkowo-śledzionowych biegnących wzdłuż górnego brzegu
trzustki,stąd naczynia biegną wzdłuż t.śledzionowej do ww.chł.trzewnych
2.Do ww.chł.trzustkowych górnych i dolnych wzdłuż górnego i dolnego brzegu
głowy trzustki,a z nich wzdłuż odpowiednich tętnic do ww.chł.trzewnych
10.Unerwienie -
do trzustki dochodzą włókna autonomiczne w splotach otaczających tętnice.
Włókna sympatyczne są pozazwojowe i pochodzą od splotu trzewnego a włókna
parasympatyczne są przedzwojowe od nn.błędnych.Sploty dochodzące do trzustki
są uzwojone - zawierają zwoje parasympatyczne,w których te włókna mają
synapsy.
11.Funkcja -
1.Czynność wewnątrzwydzielnicza - produkcja insuliny,glukagon,somatostatyna i
polipeptyd trzustkowy
2.Czynność zewnątrzwydzielnicza - produkcja soku trzustkowego.
Sok trzustkowy - c.w.1.025,pH 8 dlatego zobojętnia sok żołądkowy,objętość
1-3 l/dobe.Skład - H2O,enzymy,Na+,K+,Cl-,HCO3-.
Enzymy - 1.Proteolityczne: trypsyna,chymotrypsyna,elastazy,karboksypeptydazy
2.Lipolityczne: lipaza trzustkowa,fosfolipaza,esterazy
3.Glikolityczne - a-amylaza
5.ŚLEDZIONA [SPLEN,LIEN]
1.Położenie -
leży w jamie brzusznej wewnątrzotrzewnowo,w lewym podżebrzu,w piętrze
gruczołowym pomiędzy IX a XI żebrem,jej oś długa biegnie wzdłuż X żebra.Biegun
tylny czyli górny leży 4-6 cm na lewo od kręgu Th10,biegun przedni czyli dolny
nie przekracza lini pachowej środkowej lewej.Pochodzenie rozwojowe
mezodermalne (z mezenchymy krezki grzbietowej żołądka).
2.Wlk.i wymiary -
waga 200 g,kształt zależy od wypełnienia żołądka i zgięcia śledzionowego - od
ostrosłupa do 3 złączonych cząstek pomarańczy.Długość 12 cm,szerokość 7 cm,
grubość 4 cm.
3.Sąsiedztwo -
z żołądkiem,lewą nerką,zgięciem śledzionowym okrężnicy,ogonem trzustki,
przeponą i nie zawsze z lewym nadnerczem.
4.Budowa (w tym histologiczna) i czynność -
w budowie anatomicznej wyróżniamy:
1.Powierzchnię przeponową (boczną) i trzewną (przyśrodkową),na której
wyróżniamy:
powierzchnię żołądkową zawierającą wnękę śledziony
brzeg pśsredni
powierzchnię nerkową
powierzchnię okrężniczą
2.Brzegi - górny (karbowany,ostry,przedni)
dolny (tępy,tylny)
3.Końce - bieguny - tylny (górny) i przedni (dolny).
Struktura:
1.Miazga czerwona - miejsce rozpadu erytrocytów,do niej dochodzą liczne
naczynia zatokowe
2.Miazga biała - ogniska rozmnażania limfocytów
3.Tk.siateczkowo-śródbłonkowa z układem makrofagów
4.Przegrody łącznotkankowe z włóknami mięsnymi gładkimi wnikające do torebki
5.Umocowanie -
1.Korzeń (szypuła) śledziony
2.Więzadło przeponowo-śledzionowe
3.Więzadło żołądkowo-śledzionowe
4.Więzadło przeponowo-okrężnicze - spoczywa na nim biegun przedni
6.Funkcja -
1.Przegląd i niszczenie erytrocytów
2.Limfopoeza
3.Fagocytoza (makrofagi)
4.Rezerwuar krwi i jej zagęszczanie
5.Zdolność kurczenia się i wyrzutu zagęszczonej krwi
6.Niszczenie trombocytów
7.W okresie płodowym - hemopoeza
6.NERKA [REN]
1.Położenie -
jest narządem parzystym leży w jamie brzusznej,pierwotnie zaotrzewnowo,na
m.psoas maior,m.quadratus lumborum i części lędzwiowej przepony.Nerka prawa
leży na wysokości pomiędzy Th12 -L3 a nerką lewą Th11-L2.Są to granice
ekstremalne,ponieważ nerka jest zarówno ruchoma oddechowo,jak też jej wysokość
zależy od pozycji ciała.
Oś długa nerki biegnie od góry i strony przyśrodkowej ku dołowi i bocznie.
Ruchomość oddechowa: w zależności od pozycji ciała wynosi 1-3 cm (od 1/2 do
pełnej wysokości kręgu)
Zmienność położenia:
wysokie - górny biegun dochodzi do Th10
niskie - dolny biegun dochodzi do grzebienia biodrowego
2.Wlk.i wymiary -
kształt fasoli,długość nerki wynosi przeciętnie 10-12 cm,wymiar poprzeczny 5-6
cm,grubość 3-4 cm,waga 120-200 g.Zatoka nerkowa dł.7 cm,wymiar przednio-tylny
10-12 mm,wym.poprzeczny 30-35 mm
3.Sąsiedztwo -
1.Prawa nerka - nadnercze prawe,prawy płat wątroby,część zstępująca XII-icy,
zgięcie wątrobowe okrężnicy i pętle jelita cienkiego.
2.Lewa nerka - nadnercze lewe,żoladek,trzon trzustki,śledziona,zgiecie
śledzionowe okrężnicy i petle jelita cienkiego.
Powierzchnię tylną nerki krzyżują naczynia podżebrowe,naczynia lędzwiowe
I,n.podżebrowy,n.biodrowo-podbrzuszny i n.biodrowo-pachwinowy.
4.Budowa (w tym histoogiczna) i czynność -
w budowie zewnętrznej nerki wyróżniamy:
- powierzchnię przednią i tylną (przednia bardziej wypukła niż tylna)
- brzeg przyśrodkowy - wklęsły - zawiera wnęke nerki
- brzeg boczny - wypukly
- biegun górny - szerszy o cieńszy - i dolny - węższy i grubszy
Wnęka nerki [hilus renalis] - jest ograniczona wargą przednią i tylną.Warga
tylna jest większa dzięki czemu wnęka jest skierowana ku przodowi,dołowi i
przyśrodkowo.We wnęce nerki leżą naczynia nerkowe - żyła do przodu od tętnicy
- a do tyłu od nich moczowód (układ vena arteria urether).
Nerka jest bezpośrednio pokryta torebką włóknistą,której głęboka warstwa
zawiera włókna mięsne gładkie.Torebkę włóknistą można stosunkowo łatwo
oddzielić od miąższu nerki,jedynie w przypadku kłębkowego zapalenia nerek i
zawału nerki torebka zrasta się ściśle z miąższem.Na zewnątrz od torebki
włóknistej leży torebka tłuszczowa obejmująca nerkę wraz z nadnerczem.Torebka
tłuszczowa jest stosunkowo gruba - 2-3 cm,ma znaczenie ochronne dla nerki oraz
warunkuje utrzymanie nerki w jej położeniu - u osób wychudzonych,kiedy zanika
torebka tłuszczowa nerka może opadnąć - nerka ruchoma [ren mobile].
Na zewnątrz od torebki tłuszczowej nerka jest pokryta powięzią nerkową
Garoty,która od przodu jest pokryta otrzewną ścienną.Powięź ta jest zbudowana
z 2 blaszek:
- przedniej (powięź przednerkowa)
- tylnej (powięź zanerkowa).
Blaszki te u góry łączą się ze sobą powyżej nadnercza przechodząc w powięź
przepony,bocznie łączą się przechodząc w powięź poprzeczną.Przyśrodkowo powięź
nerkowa jest przebita naczyniami nerkowymi i moczowodem i przechodzi w
przydankę tych tworów.Ku dołowi blaszki się nie łączą,między nimi leży luźna
tkanka łączna mająca łącznośc z tkanka łączną w dole biodrowym - stąd w
przypadku ren mobile może ona leżeć nawet w dole biodrowym.
Przekrój czołowy nerki
na przekroju czołowym przez nerkę widoczny jest miąższ nerki i zatoka nerki
[sinus renalis].Zatoka nerkowa otwiera się w kierunku przyśrodkowym we wnękę
nerki.W zatoce nerkowej leżą kielichy mniejsze,kielichy większe,miedniczka
nerkowa,tt.i żż.międzypłatowe oraz tk.tłuszczowa.
Na przekroju miąższu wyróżniamy istotę korową i rdzenna.Istota rdzenna tworzy
tzw.piramidy nerkowe [pyramides renales],które na przekroju mają kształt
trójkątny.Są zwrócone podstawami w kierunku kory nerki,a szczytami w kierunku
zatoki nerkowej.Szczyt piramidy nosi nazwe brodawki nerkowej [papilla renalis]
i jest objęty kielichem mniejszym.Istota korowa stanowi zewnętrzną część
miąższu nerki oraz wchodzi między piramidy tworzące słupy nerkowe [columnae
renales Bertini].Od podstaw piramid w kierunku kory wnikają drobne podłużne
pasma,zwane promienistościami rdzennymi stąd korę dzielmy na:
- część promienistą [pars radiata]
- część skłębiona [pars convolute] - tam gdzie tych promienistości nie ma.
Jednostka anatomiczna i czynnościową nerki jest nefron.W każdej nerce jest
ok.1.000.000 nefronów.Nefron jest zbudowany z następujących części:
1.Ciałko nerkowe,zbudowane z kłębka naczyn włosowatych tętniczych,otoczone
torebka Bowmana.
2.Kanalik proksymalny - kręty I rzedu - wychodzący z torebki Bowmana
3.Pętla Henlego,w którym wyróżnia się ramię wstępujące i zstępujące
4.Kanalik dystalny - kręty II rzędu - wstawka
W istocie korowej leżą ciałka nerkowe oraz kanaliki kręte I i II rzędu (są to
tzw.części kręte).W piramidach (rdzeniu) i promienistościach leżą pętle
Henlego oraz cewki zbiorcze i przewody brodawkowe (są to tzw.części proste).
Kanalik dystalny uchodzi do cewki zbiorczej,która nie jest elementem nefronu.
Do każdej cewki zbiorczej uchodzi szereg kanalików dystalnych.Cewki zbiorcze
biegną w promienistościach rdzennych oraz w piramidach nerkowych i łączą się w
przewody brodawkowate uchodzące na szczycie każdej brodawki na tzw.polu
sitowym do kielichów mniejszych.
Miedniczki nerkowe:
1.Typ bańkowaty - krótkie kielichy mniejsze a większych może nie być
2.Typ rozgałęziony - mała miedniczka,długie kielichy
Powstawanie moczu
pramocz jest przesączany przez kapilary tętnicze kłębka nerkowego do torebki
Bowmana.Krew do naczyn kłębka dopływa naczyniem doprowadzającym [vas
efferens],w którym panuje ciśnienie ok.60 mmHg,przepływa przez kapilary klębka
i wypływa naczyniem odprowadzającym,również tętniczym [vas efferens],w którym
panuje ciśnienie ok.40 mmHg.Naczynie odprowadzajace jest cieńsze od
doprowadzajacego.W procesie filtracji powstaje ogółem 150 l pramoczu na dobę.
Następnie pramocz wpływa do kanalików proksymalnego,gdzie następuje resorpcja
zwrotna wody,glukozy i części elektrolitów.Następnie przepływa przez pętle
Henlego do kanalika dystalnego gdzie dochodzi do ostatecznej regulacji ilości
wydalanych elektrolitów (Na+,K+,H+,HCO3-) i wody.
Powstaje mocz ostateczny,który płynie cewkami zbiorczymi,przewodami
brodawkowatymi do kielichów mniejszych,te łączą się w kielichy większe a te
uchodzą do miedniczki nerkowej,która przechodzi w moczowód.
W związku z rolą pełnioną w produkcji moczu a także z punktu widzenia
rozwojowego można podzielić nerkę na część wydzielniczą i wydalniczą.Do części
wydzielniczej zaliczamy wszystkie struktury nefronów.Część wydalniczą tworza
cewki zbiorcze,przewody brodawkowe,kielichy mniejsze i większe (2-3) i
miedniczka nerkowa.Część wydalnicza nerki należy do dróg odprowadzających
mocz.
Ilość moczu ostatecznego 1-5 l/dobę.
Wady nerki
1.Wady położenia:
a.do przodu od kręgosłupa poniżej swego normalnego położenia
b.w okolicy promontorium
c.w dole biodrowym
d.w miednicy mniejszej do przodu lub do tyłu od odbytnicy
2.Wady w ukształtowaniu:
a.nerka płatowa
b.nerka podkowiasta
c.pierścieniowata
d.esowata
e.agenezja - brak
5.Umocowanie -
1.Torebka tłuszczowa
2.Naczynia nerkowe
3.Otrzewna pokrywająca przednią powierzchnię nerki
4.Przylegające trzewia
5.Powięź nerkowa
6.Ciśnienie wewnątrzbrzuszne
6.Unaczynienie -
t.nerkowa odchodzi od aorty brzusznej na wysokość krążka międzykręgowego L1-L2,
dochodzi do wnęki nerki i dzieli się na gałąź przednią i tylną,które w zatoce
nerkowej dzielą się na tt.międzypłatowe [aa.interlobares].Biegną one w słupach
nerkowych między piramidami nie rozgałęziając się.Dochodzą do do granicy
między istotą korową a rdzenną,zakręcając na podstawy piramid,zmieniając nazwę
na tt.łukowate [aa.arcuatae].Biegną one wzdłuż piramid i oddają do kory nerki
tt.międzyzrazikowe [aa.interlobares] a do rdzenia (piramid) tt.proste
prawdziwe [aa.rectae verae].
Od tt.międzyzrazikowych odchodzą naczynia doprowadzające [vasa afferentia]
dochodzące do kłębków nerkowych.Ponadto tt.międzyzrazikowe oddają do rdzenia
nerki tt.proste prawdziwe podobnie jak tt.łukowate.
Z kłębkow wychodzą naczynia odprowadzające [vasa efferentia],które następnie
dzielą się na kapilary odżywiające korę nerki (oplatają one kanaliki kręte).
W ten sposób powstaje sieć dziwna [rete mirabile] tętniczo-tętnicza.
Korę nerki unaczyniają ponadto tzw.tętniczki Ludwiga,które mają znaczenie w
przypadku niedrożności naczyń kłębka.
Tt.Ludwiga odchodzą od tt.międzyzrazikowych i naczyń oprowadzających.
Do rdzenia nerki oprócz tt.prostych prawdziwych od tt.łukowatych i
międzyzrazikowych,dochodzą jeszcze tt.proste rzekome [aa.rectae spuriae]
odchodzące od naczyń odprowadzających.
7.Krew żylna odpływa -
1.Z kory nerki krew odpływa żż.gwiaździstymi [vv.stellae],które łączą się z
żż.międzyzrazikowymi [vv.interlobulares] a te uchodzą do żż.łukowatych
[vv.arcuatee].
2.Z rdzenia nerki - żyłki proste - uchodzą do vv.arcuatae
Żż.łukowate towarzyszą tętnicą i uchodzą do żż.międzypłatowych.W zatoce nerki
żż.międzypłatowe łączą się w ż.nerkową [v.renalis],która uchodzi do ż.głównej
dolnej.
8.Odpływ chłonki - do ww.chł.lędzwiowych i dalej do pni lędzwiowich
9.Funkcja -
1.Produkcja moczu 1.5 l/dobę
2.Regulacja objętości i składu substancji nieorganicznych i organicznych oraz
osmolarności płynu zewnątrzkomórkowego.
3.Udział w regulacji równowagi kwasowo-zasadowej
4.Wydalanie zbędnych produktów metabolizmu
5.Czynności metaboliczne
6.Zmiana nieaktywnej wit.D3 w postać aktywną 1,25(OH)2D3
7.Wydzielanie substancji hormonalnie czynnych: renina,erytropoetyna,
bradykinina,PGF2,TXA2,prostacyklina PGJ2.
7.NADNERCZE = GRUCZOŁ NADNERCZOWY [GLANDULA SUPRARENALIS]
1.Położenie -
jest narządem parzystym.Leży w jamie brzusznej,pierwotnie zaotrzewnowo w
piętrze gruczołowym,na górnym biegunie nerki,objęte wraz z nią torebką
tłuszczową i powięzią nerkową,na wysokości Th11-Th12.
2.Wlk.i wymiary -
prawe ma kształt trójściennej piramidy,lewe - półksiężyca.Wielkość: 1 x 3 x 5
cm.Waga: 10-18 g,80-90 % stanowi kora.
3.Sąsiedztwo:
lewe - przepona,nerka lewa,żołądek,trzon trzustki,czasem śledziona
prawe - przepona,żyła główna dolna,prawy płat wątroby,prawa nerka
4.Budowa i czynność -
na przekroju wyróżniamy korę - barwy żółtawej i rdzeń - szarawej barwy.
Odmienne jest pochodzenie rozwojowe obu tych części: kora jest pochodzenia
mezodermalnego a rdzeń ektodermalnego - podobnie jak zwoje autonomiczne z
grzebieni nerwowych.W korze wyróżniamy:
1.Warstwę kłębkowatą [zona glomerulosa] - produkuje mineralokortykoidy
2.Warstwa pasmowata [zona fasiculata] - produkuje glikokortykosterydy
3.Warstwa siatkowata [zona reticularis] - androgeny nadnerczowe
Komórki rdzenia nadnerczy produkują adrenalinę i noradrenalinę,uwalniane
wprost do naczyń.
5.Unaczynienie:
T.nadnerczowa górna [a.suprarenalis sup] - od t.przeponowej dolnej
T.nadnerczowa środkowa [a.suprarenalis media] - od aorty brzusznej
T.nadnerczowa dolna [a.suprarenalis inf.] - od t.nerkowej
6.Krew żylna odpływa -
po stronie prawej ż.nadnerczowa prawa do ż.głównej dolnej,po stronie lewej
lewa do ż.nerkowej lewej.
7.Chłonka - do ww.chł.lędzwiowych i dalej do pni lędzwiowich
8.Unerwienie -
nerwy pochodzą ze splotu trzewnego.Oprócz włókien pozazwojowych do rdzenia
dochodzą również włókna przedzwojowe sympatyczne z n.trzewnego większego i
mniejszego.
9.Funkcje - produkcja hormonów (w/w)
8.MOCZOWÓD -
1.Położenie - ?
2.Wlk.i wymiary -
kształt cylindryczny,nieco spłaszczony od przodu ku tyłowi,dł.do 35 cm,
szerokość 5-8 mm
3.Przebieg i sąsiedztwa -
rozpoczyna się w przedłużeniu miedniczki nerkowej na wysokości L2 - lewy
wyżej,w miejscu przejścia miedniczki nerkowej w moczowód wyróżniamy zgięcie
nerkowe moczowodu [flexura renalis ureteri].Następnie biegnie zaotrzewnowo,na
m.lędźwiowym większym,przyśrodkowo i ku dołowi.
W odcinku brzusznym do tylu od moczowodu biegną:
- n.płciowo-udowy
- naczynia biodrowe wspólne
Do przodu od moczowowdu prawego:
- część zstępująca i pozioma XII-icy
- naczynia jądrowe lub jajnikowe prawe
- naczynia okrężnicze prawe
- krezka j.cienkiego
Do przodu od moczowodu lewego: - zgięcie XII-iczo-czcze
- naczynia jądrowe lub jajnikowe lewe
- naczynia okrężnicze lewe
- krezka okrężnicy esowatej
Na wysokości linea terminalis wyróżniamy zgięcie brzeżne [flexura marginalis].
W tym miejscu jest przejście odcinka brzusznego w odcinek miedniczny
moczowodu.Moczowód biegnie następnie po ścianie miednicy małej do przodu od
t.biodrowej wewnętrznej a przyśrodkowo od naczyń i nerwu zasłonowego.
Na wysokości kolca kulszowego [spina ischiadica] zmienia kierunek - zgięcie
miedniczne [flexura pelvina],biegnie przyśrodkowo w kierunku dna pęcherza
moczowego,leżąc do tyłu od nasieniowudu lub t.macicznej,biegnąc w kierunku
przyśrodkowym i do przodu przebija skośnie dno pęcherza moczowego.
Dzięki skośnemu przebiegowi w ścianie pęcherza odcinek śródścienny moczowodu
unosi śluzowkę pęcherza,wytwarzając fałd który zamyka ujście pęcherowe
moczowodu na zasadzie zastawki,uniemożliwiając cofanie się moczu.
4.Budowa (w tym histologiczna) -
warstwy ściany moczowodu (analogiczne warstwy występują w budowie ściany
miedniczki nerkowej i kielichów):
- błona śluzowa
- błona mięśniowa - ma 3 warstwy (od wewnątrz) podłużna,okrężna i podłużna
- przydanka łącznotkankowa
Wady rozwojowe moczowodu
1.Moczowód podwójny
2.Nieprawidłowe ujście moczowodu
3.Dodatkowe naczynie podwieszające moczowód
4.Reflux pęcherzowo-moczowodowy
5.Całkowity brak moczowodu (gdy brak nerki)
5.Umocowanie - ?
6.Unaczynienie -
gałęzie od: t.nerkowej
t.jądrowej lub jajnikowej
aorty brzusznej
t.biodrowej wspólnej
t.odbytniczej środkowej
t.pęcherzowej dolnej
u O+ t.macicznej
7.Krew żylna odpływa - ?
8.Odpływ chłonki - ?
9.Unerwienie - ?
PIĘTRO JELITOWE JAMY BRZUSZNEJ
I.JELITO CIENKIE
Jest najdłuższym odcinkiem przewodu pokarmowego,łączącym żołądek z jelitem
grubym.Wyróżniamy:
- jelito cienkie bezkrezkowe - XII
- jelito cienkie krezkowe - jelito czcze i kręte.
Budowa ściany jelita
Ściana jelita cienkiego jest zbudowana od wewnątrz z warstw:
tunica interna - błona śluzowa
- błona podśluzowa
tunica media - mięśniówka wewn.okrężna,zewn.podłużna
tunica externa - otrzewna
Błona śluzowa razem z podśluzową tworzą fałdy okrężne [plicae circulares],
które są najwyższe w XII z tym że brak ich w opuszce,ich wysokość i gęstość
stopniowo maleje w kierunku jelita grubego,obejmują ok.4/5 obwodu jelita.Pod
mikroskopem można stwierdzić,że błona śluzowa wytwarza palczaste struktury
zwane kosmkami jelitowymi,pokryte nabłonkiem jelitowym (kom.walcowate,kubkowe i
APUD).Komórki walcowate (enterocyty) posiadają na swoim szczycie palczaste
pofałdowania zwane mikrokosmkami.[Fałdy okrężne zwiększają pow.wchłaniania
jelita z 0.3 do 0.4 m2 do 1 m2,kosmki do ok 10 m2 a mikrokosmki do ok 200 m2.
Nabłonek ma ogromną zdolność selektywności - nie przepuszcza do wnętrza
organizmu obcych struktur,a jedynie substancje w takiej formie w jakiej
organizm może je przyjąć.Nabłonek podlega nieustannej wymianie poprzez
złuszczanie starych i zajmowaniu ich miejsca przez nowe komórki.Nabłonek
spoczywa na siatce włókien kratkowych].
Błona śluzowa ma własną mięsniówkę - muscularis mucosa.Wewnątrz kosmka
przebiega naczynie tętnicze,naczynie żylne oraz chłonne,zwane też mleczonośnym,
kończące się ślepo w pobliżu szczytu kosmka.Ponadto w kosmku znajdują się
włókna mięsne gładkie,odchodzące od muscularis mucosae,dzieki skurczom których
kosmki mogą się poruszać,kurczyć - jest to pompa powodująca przepływ chłonki
(mleczu).
W błonie śluzowej leżą prymitywne narządy limfatyczne - grudki chłonne
[folliculi lymphatici].Grudki chłonne dzielimy na samotne [f.l.solitarii]
występujące w całym jelicie i skupione [f.l.aggregati] zwane kępkami Peyera
[agmina Peyeri] występujące tylko w j.krętym,leża wzdłuż brzegu krezkowego,osią
długą wzdłuż jelita,kształt wrzecionowaty,dł.3-5 cm,szer.1-2 cm.Grudki chłonne
oplata sieć naczyń chłonnych nie przechodzące przez nie (odkrycie Teichmana).
W błonie podśluzowej jest splot uzwojony Meissnera.
Błona mięśniowa tworzy dwie warstwy: okrężną [stratum circulare] położoną
wewnątrz,grubszą i warstwę podłużną leżącą zewnętrznie.Pomiędzy warstwami leży
splot uzwojony Auerbacha.Mięśniówka gładka jest zbudowana z włókien typu
trzewnego,których komórki połączone są mostkami łączącymi,którymi
rozprzestrzeniają się impulsy generowane przez komórki rozrusznikowe mające
zdolność powolnej spoczynkowej depolaryzacji (dzięki tej własności jelito
wykonuje ruchy nawet po jego wycięciu).Dzięki obecności i specyficznym
własnością mięśniówki jelito może wykonywać ruchy:
1.Ruchy wahadłowe - warunkowane naprzemiennymi skurczami i rozkurczmi
mięsniówki podłużnej - mieszają zawartość jelita.
2.Ruchy odcinkowe (segmentalne) - polegają na skurczu mięśniówki okrężnej w
kilku sąsiednich odcinków jelita co prowadzi do powstania kilku
pierścieniowatych zwężeń - funkcja jw.
3.Ruchy robaczkowe czyli perystaltyczne - polegają na skurczach całej
mięśniówki jelita.Powstaje zwężenie poprzedzone rozszerzeniem przyjęcia.
Skurcze te przesuwają się w stronę jelita grubego z szybkością 2-3 cm/s -
skurcze te przesuwają treść jelita (skurcze propulsywne).
Tu rys.nr 27 [ tu rysunek ruchu ]
1.Jelito bezkrezkowe - dwunastnica [duodenum]
1.Położenie -
leży w jamie brzusznej,na jej tylnej ścianie.Opuszka wewnątrzotrzewnowo,
pozostałe części wtórnie zaotrzewnowo.Opuszka i część zstępująca leży w piętrze
gruczołowym,część pozioma i wstępująca w piętrze jelitowym.
Wyróżniamy:
- opuszkę (część górną) [bulbus] - leżącą na wysokości trzonu L1
- część zstępująca [pars descendens] - po prawej stronie kręgosłupa na
wysokości od L1 - L3
- część pozioma [pars horisontalis] - krzyżuje trzon L3
- część wstępująca [pars ascendens] - leży po lewej stronie kręgosłupa
na wysokości L3 do L2 XII przechodzi zgięciem XII-czczym w jelito czcze
[flexura duodeno-ieiunalis].Jest ono umocowane przy pomocy więzadła albo
mięsnia wieszadłowego [m.suspensorius duodeni Treitzi],który przyczepia się do
zgięcia dwunastniczo-czczego.
2.Wlk.i wymiary -
kształt pętli ustawionej pionowo lub poziomo względnie kształt litery V.
Długosc 25-30 cm.
3.Sąsiedztwo -
1.Wszystkie części XII sąsiadują z głową trzustki
2.Część górna opuszka:
- od przodu: - płat prawy i
- płat czworoboczny wątroby
- szyjka pęcherzyka żółciowego
- od tyłu: - ż.wrotna
- ductus choledochus
- a.gastro-duodenalis
3.Część zstępująca:
- od przodu - płat prawy wątroby
- trzon i szyjka pęcherzyka żółciowego
- mesocolon transversum
- od tyłu - moczowód prawy
- nerka prawa
- naczynia nerkowe prawe
- v.cava inferior
- ductus choledochus
4.Część pozioma:
- od przodu - naczynia krezkowe górne
- pętle jelita cienkiego
- od tylu - moczowód prawy
- v.cava inferior
- aorta brzuszna
5.Część wstępująca:
- od przodu - krezka jelita cienkiego
- od tyłu - naczynia nerkowe lewe
4.Budowa -
w błonie śluzowej XII widoczne są liczne,wysokie fałdy okrężne [plicae
circulares] z wyjątkiem opuszki [bulbus],gdzie błona śluzowa jest gładka.Na
tylno-przyśrodkowej ścianie części zstępującej XII - icy przebiega fałd
podłużny XII [plica longitudinalis duodeni],wywołany przez przebieg przewodu
żółciowego wspólnego.Fałd ten kończy się brodawką XII-icz większą [papilla
duodeni maior Vateri].Na tej brodawce jest wspólne ujście przewodu żółciowego
wspolnego i przewodu trzustkowego Wirsunga.Może też istnieć brodawka XII
mniejsza [papilla duodeni minor Santorini].Na tej brodawce uchodzi przewód
trzustkowy dodatkowy.Jeżeli ta brodawka występuje,wówczas leży powyżej i do
przodu od brodawki Vatera.
2.Jelito krezkowe - jelito czcze [jejunum] i kręte [ileum] (jak w alfabecie)
Śą następnymi odcinkami jelita cienkiego,tworzą jelito cienkie krezkowe.Jelito
czcze stanowi 2/5 długości a kręte 3/5 długości jelita cienkiego.Nie ma
wyraźnej granicy pomiędzy nimi.Na zwłokach z reguły nie zawierają treści.
1.Położenie -
obie te części jelita leżą wewnątrzotrzewnowo,zawieszone na długiej krezce,
tworząc liczne pętle.Uważa się,że pętle jelita czczego leża w górnej części
piętra jelitowego,głównie po stronie lewej,a pętle jelita krętego w dolnej
części piętra jelitowego głównie po stronie prawej.Jelito kręte uchodzi do
j.grubego na granicy kątnicy i okrężniczy wstępującej i jest zamknięte
zastawką krętniczo-kątniczą Bauhina.
2.Wlk.i wymiary -
długość korzenia krezki jelita cienkiego 15-17 cm,długość jelita jest różna
3-11 m przeciętnie na zwłokach 6-8 m,przyjmuje się że jelito czcze to 2/5
górne a kręte 3/5 dolne jelita cienkiego.
3.Sąsiedztwo - ?
4.Budowa -
wyróżniamy brzeg krezkowy - miejsce przyczepu krezki i leżący naprzeciwko
brzeg wolny.W świetle jelita czczego i krętego widoczne są liczne fałdy
okrężne,których wysokość i gęstość ułożenia stopniowo maleje w kierunku jelita
grubego.Ponadto w błonie śluzowej widoczne są liczne grudki chłonne samotne,a
w jelicie krętym dodatkowo grudki chłonne skupione,ułożone osią długą wzdłuż
długiej osi jelita naprzeciwko przyczepu jej krezki,są szerokie na 1-2 cm i
dlugie 3-4 cm..
5.Umocowanie - krezka.
krezka jelita czczego i krętego potocznie krezka jelita cienkiego jest to
przejście otrzewnej ściennej w trzewną.Jest to jeden z rodzajów otrzewnej je
łączący.Jest zbudowana z 2 blaszek między,którymi biegną naczynia i nerwy do i
od jelita.Między blaszkami krezki jelita czczego i krętego biegną:
1.T.krezkowa górna z rozgałęzieniami:
- tt.jelita czczego
- tt.jelita krętego
- końcowy odcinek t.krętniczo-okrężniczej
2.Ż.krezkowa górna z analogicznymi dopływami
3.Nn.chłonne i ww.chłonne krezkowe w tym pień jelitowy
4.Splot autonomiczny krezkowy górny,wtórny od splotu trzewnego
5.Tkanka tłuszczowa - jej największy magazyn w organizmie
Krezka jelita czczego i krętego przyczepia się korzeniem krezki [radix
mesenterii] do tylnej ściany brzucha oraz do brzegu krezkowego jelita czczego
i krętego.Przyczep na jelicie sięga od zgięcia XII-czczego do zastawki
krętniczo-kątniczej Bauhina.
Przyczep do tylnej ściany brzucha rozpoczyna się po lewej stronie trzonu
kręgu L2,biegnie skośnie w dół i na prawo i kończy się na prawym talerzu
biodrowym,na wysokości stawu krzyżowo-biodrowego prawego.
Korzeń krezki jelita czczego i krętego ma długość 15-17 cm a przyczep krezki
do jelita jest równy długości jelita krezkowego.
Korzeń krezki jelita czczego i krętego krzyżuje (w kolejności !)
1.Część wstępującą XII
2.Aortę brzuszną
3.Kręgosłup
4.Żyła główna dolna
5.Pień sympatyczny prawy [truncus symphaticus dexter]
6.M.lędzwiowy większy prawy a na nim:
7.Moczowód prawy
8.Naczynia jądrowe lub jajnikowe prawe [vasa testicularis seu ovarica dex]
9.N.płciowo-udowy prawy
10.Naczynia biodrowe wspólne prawe [vasa iliacae communes dex]
6.Unaczynienie -
w nasadzie krezki jelita czczego i krętego biegnie t.krezkowa górna.Od jej
wypukłej strony odchodzą tętnice jelita czczego [aa.ieiunales] i tt.jelita
krętego [aa.ilei].Sumaryczna liczba tych tętnic wynosi 10-18.Biegną one w
kierunku ściany jelita objęte krezką.Każda z nich dzieli się dychotomicznie,po
czym ich gg.zespalają się,by ponownie podzielić się dychotomocznie.
Tworzy się w ten sposób układ przypominający arkady.W krezce jelita czczego i
krętego leży w sumie 2-5 rzędów arkad.Obecność arkad ma zapewnić dobre
ukrwienie ściany jelita i zapobiec martwicy odcinka jelita w razie
zaczopowania którejś z tętnic.Ponadto jelito kręte otrzymuje jeszcze gałąź
krętniczą t.krętniczo-okrężniczej dochodząca do końcowego odcinka jelita
krętego.
7.Krew żylna odpływa -
żyły towarzyszą tętnicom i uchodzą do ż.krezkowej górnej,która łącząc się z
żyłą śledzionową tworzą ż.wrotną.
8.Odpływ chłonki (całe jelito cienkie) -
w każdym kosmku znajduje się 1 ślepo zakończone naczynie mleczonośne
[vaschyloferum].Z naczyń mleczonośnych kosmków chłonka (mlecz) płynie do sieci
naczyń chłonnych w błonie śluzowej,zgrupowanych wokół grudek chłonnych
samotnych i skupionych.Z nich płynie do sieci naczyń chłonnych w błonie
podśluzowej,a z nich do sieci leżących pod błoną surowiczą.
Naczynia chłonne wychodzące z tych sieci biegną do ww.chł.krezkowych
ułożonych w 3 piętra: - przyjelitowe
- pośrednie
- główne - centralne
Z węzłów głównych wychodzi pień lub pnie jelitowe [truncus intestinalis],
który uchodzi do zbiornika mleczu.
9.Unerwienie -
do ściany jelita dochodzą włókna autonomiczne biegnące w splocie krezkowym
górnym wtórnym od splotu trzewnego.
Włókna sympatyczne biegnące w nim są pozazwojowe - komórki macierzyste mają w
zwoju krezkowym górnym oraz zwojach pni sympatycznych.
Włókna parasympatyczne są przedzwojowe - komórki macierzyste w jądrach
skrzydeł popielatych obu nerwów błędnych.Mają one synapsy w zwojach ściennych
na terenie splotów uzwojonych Auerbacha i Meissnera.
Wszystkim włóknom autonomicznym towarzyszą włókna viscerosensoryczne,mające
komórki macierzyste w zwojach międzykręgowych oraz zwojach czuciowych nerwów
błędnych - ggl.iugulare i ggl.nodosum.
3.Uchyłek Meckela [diverticulum ilei Meckeli]
Występuje u 2 % ludzi częściej u kobiet.Jest pozostałością po ductus
emphaloentericus.Odchodzi od jelita krętego ok.50 cm - 1 m od zastawki
krętniczo-kątniczej Bauhina.Ma długość 3-10 cm.Jego śluzówka może zawierać
ektopiczną śluzówkę żołądka lub miąższ zewnątrzwydzielniczy trzustki.W związku
z czym oprócz stanów zapalnych może dojść do owrzodzenia jego śluzówki i
następowego krwawienia a nawet perforacji.
II.ZASTAWKA KRĘTNICZO-KĄTNICZA BAUHINA [VALVULA ILEOCAECALIS BAUHINI] -
1.Położenie -
w ujściu jelita krętego do grubego na granicy kątnicy i okrężnicy wstępującej,
kształt szczelinowaty.
2.Budowa (w tym histologiczna) -
warga górna należąca do okrężnicy wstępującej
warga dolna należąca do kątnicy
wargi sa obustronnie połączone wędzidełkiem [frenulum valvae ileocecalis
anterius et posterius]
Histologicznie: warga jest zbudowana z błony śluzowej,błony podśluzowej i
mięśniowki okrężnej,która wytwarza sphincter valvulae coli.
3.Funkcja -
1.Przepuszcza okresowo treść z jelita cienkiego do grubego
2.Zapobiega cofaniu się treści j.grubego
III.JELITO GRUBE [INTESTINUM CRASSUM]
W opisie uwzględniono odbytnicę - należy do składu miednicy mniejszej.
Wśród odcinków jelita grubego wyróżniamy:
1.Kątnicę albo jelito ślepe - z wyrostkiem robaczkowym [appendix vermiformis]
2.Okrężnicę [colon] - wyróżniamy w niej następujące części -
a.okrężnicę wstępujacą [colon ascendens]
b.zgięcie wątrobowe albo prawe [flexura coli hepatica seu dextra]
c.okrężnicę poprzeczną [colon transversum]
d.zgięcie śledzionowe albo lewe [flexura coli lienalis seu sinistra]
e.okrężnicę zstępującą [colon descendens]
f.okrężnicę esowatą [colon sigmoideum]
3.Odbytnicę albo prostnicę [rectum]
Budowa ściany jelita grubego
Jest analogiczna do budowy ściany jelita krętego.Zasdnicza różnicą jest
nierównomierne rozłożenie mięśniówki o przebiegu podłużnym.W jelicie grubym
mięśniówka podłużna z wyjątkiem wyrostka robaczkowego i prostnicy tworzy 3
skupienia zwane tasmami [teniae].
Taśmy te są widoczne na zewnątrz poprzez otrzewną.Wyróżniamy taśmę wolną
[tenia libera],sieciową [tenia omentalis] i krezkową [tenia mesocolica seu
mesenteralis].Taśmy są krótsze o 1/6 od długości jelita grubego,co powoduje
wystąpienie charakterystycznych uwypukleń okrężnicy [haustra coli],oddzielonych
wcięciami półksiężycowatymi [incisurae semilunares].Ze względu na przyczynę ich
powstania zarówno wypuklenia jak i wcięcia półksiężycowate biegną od 1 taśmy do
2 czyli obejmują 1/3 obwodu jelita.
W świetle jelita grubego widoczne są fałdy półksiężycowate,które odpowiadają
leżącym na zewnątrz wcięciom.Plicae semilunares również obejmują 1/3 obwodu
jelita.
Wypukleń,wcięc i fałdów półksiężycowatych nie ma na wyrostku robaczkowym i
prostnicy,gdyż nie mają taśm.
Błona śluzowa jelita grubego nie tworzy fałdów - wymienione fałdy
półksiężycowate są zbudowane z całej grubości ściany jelita czyli z błony
śluzowej,błony podśluzowej,mięśniówki podśluzowej,mięśniówki okrężnej i
otrzewnej.Nie spotykamy też kosmków w błonie śluzowej jelita grubego.Widoczne
są natomiast nieliczne grudki chłonne samotne.Duża ilość tkanki chłonnej
obserwuje się jedynie w błonie śluzowej wyrostka robaczkowego,stąd nawet mówi
się o grudkach chłonnych skupionych w tym narządzie.
W tych odcinkach jelita grubego,które posiadają taśmy na zewnątrz występują
tzw.przyczepki sieciowe [appendices epiploicae].Są to uwypuklenia otrzewnej
wypełnione tkanką tłuszczową.Przyczepiają się do ściany jelita wzdłuż taśmy
wolnej.Przyczepki sieciowe występują tylko na jelicie grubym,mimo mylącej nazwy
- nie ma ich na sieci większej.
Odpływ chłonki z jelita grubego
Chlonka z wyrostka robaczkowego,kątnicy i okrężnicy wstępującej odpływa do
nodi lymphatici ileoceliaci a stąd do węzłów trzewnych.Chłonka z pozostałej
części j.grubego odpływa do ww.chł okrężniczych prawych i środkowych leżących
wzdłuż t.okrężniczej prawej i środkowej,a stąd do ww.chł.trzewnych.
1.Jelito ślepe [cecum]
1.Położenie -
leży w jamie brzusznej,wewnątrzotrzewnowo,na mięśniu biodrowo-lędźwiowym,w
prawym dole biodrowym (na prawym talerzu biodrowym).W rzucie na ścianę brzucha
położenie kątnicy określa punkt McBurneya.Leży on w lini łączącej kolec
biodrowy przedni górny z pępkiem,w odległości ok.5 cm od kolca.Najczęściej nie
posiada krezki - ponieważ rozwija się z jelita środkowego naprzeciwko
przyczepu krezki grzbietowej wspólnej,jest to tzw.kątnica ruchoma [cecum
mobile].W niektórych przypadkach jest połączona krezką ze ścianą dołu
biodrowego - kątnica wolna [cecum liberum].Może też leżeć wtórnie zaotrzewnowo
- kątnica przytwierdzona [cecum fixum].
Zmienność położenia
Położenie kątnicy jest bardzo zmienne ze względu na jej rozwój - w trakcie
rozwoju kątnica najbardziej ze wszystkich odcinkow jelita zmienia swoje
położenie.stąd w zależności od rodzaju zaburzenia rozwojowego położenie
kątnicy może być różne:
1.Może zwisać swobodnie nad brzegiem miednicy mniejszej lub też do niej
zstępować
2.W wypadku zaburzeń zstępowania kątnicy może leżeć pod wątrobą [cecum
subhepaticum]
3.W przypadku odwrotnego położenia trzewi [viscerum inversus] lub odwróconego
zwrotu kątnica leży na lewym talerzu biodrowym.
4.W związku z tym,że kątnica w czasie rozwoju przebywała drogę wyznaczającą
późniejsze położenie poszczególnych odc.jelita grubego,w wypadku wad
rozwojowych może leżeć w każdym odcinku tej drogi.
5.W przypadku wad złożonych zaburzenia zstępowania może być w lewej górnej
części piętra jelitowego.
6.Również w warunkach prawidłowych może się przesuwać,ponieważ nie jest
umocowane przy pomocy krezki.
Jeżeli dodatkowo wystąpi zaburzenie w postaci przetrwałej krezki okrężnicy
wstępjącej ruchomość może być duża.
2.Wlk.i wymiary - średnica = długość 7-8 cm
3.Sąsiedztwo - ?
4.Budowa -
ściana kątnicy jest zbudowana od wewnątrz z błony śluzowej błony podśluzowej,
błony mięśniowej u otrzewnej.Błona mięśniowa jest zbudowana z mięśniówki o
przebiegu podłużnym.Na zewnętrznej pow.kątnicy widoczne są uwypuklenia
[heustra] i wcięcia półksiężycowate pincisura semilunares].Od
tylno-przyśrodkowej ściany odchodzi wyrostek robaczkowy.
Na powierzchni kątnicy biegną taśmy:
- z przodu wolna
- na pow.tylnej - przyśrodkowo - krezkowa
- bocznie - sieciowa
W świetle kątnicy widoczne są:
- fałdy półksiężycowate odpowiadające wcięciom
- warga dolna zastawki Bauhina stanowiąca górną granicę kątnicy
- na tylno-przyśrodkowej ścianie widoczne jest ujście do kątnicy wyrostka
robaczkowego przesłonięte zastawką Gerlacha [valvula appendicularis
vermiformis Gerlachi].
5.Umocowanie - ?
6.Unaczynienie -
gałąź kątnicza przednia i tylna t.krętniczo-okrężniczej od t.krezkowej górnej
2.Wyrostek robaczkowy [appendix vermiformis]
1.Położenie -
leży w jamie brzusznej wewnątrzotrzewnowo,w piętrze jelitowym,odchodzi od
tylno-przyśrodkowej ściany kątnicy,jego ujście do kątnicy jest przesłonięte
zastawką Gerlacha.Wyrostek posiada krezeczkę [mesenteriolum],która rozpoczyna
się od krezki jelita krętego i przyczepia się wzdłuż taśmy krezkowej kątnicy.
Krezeczka zawiera t.wyrostka robaczkowego [a.appendicularis] od a.ileocolica,
towarzyszącą żyłę i naczynia chłonne i splot nerwowy autonomiczny.Rozwojowo
jest zwężoną końcową częścią kątnicy.Odchodzi z tylno-przyśrodkowej ściany
kątnicy i zwisa swobodnie do miednicy mniejszej.Takie prawidłowe położenie
nazywamy położeniem miednicznym [positio pelvina].
W rzucie na przednią ścianę brzucha położenie wyrostka najściślej określa
punkt Lanca,leży on w 1/3 prawej części lini łączącej kolce biodrowe przednie
górne.
Zmienność położenia
1.Położenie zakątnicze
2.Położenie do przodu od kątnicy
3.Położenie boczne od kątnicy
4.Położenie przyśrodkowe od kątnicy,pomiędzy nia a końcowym odcinkiem jelita
krętego,wzdłuż krezki jelita cienkiego.
5.Między pętlami jelita krętego (gdy jest za długi).
6.Inne - związane z zaburzeniami położenia kątnicy - w/w.
2.Wlk.i wymiary - przeciętna długość wyrostka wynosi 8-9 cm (wahania od 0.5 do
33 cm),ale może mieć do 30 cm,co powoduje zmienność jego położenia.
3.Sąsiedztwo - u kobiet sąsiaduje z jajnikiem
4.Funkcja - ? stwierdzono,że osoby którym usunięto wyrostek w okresie
niemowlęcym posiadają obniżoną odporność w wieku dorosłym - prawdopodobnie
ważne ognisko namnażania limfocytów B.
3.Okrężnica wstępujaca [colon ascendens]
1.Położenie -
leży w jamie brzusznej,wtórnie zaotrzewnowo,w piętrze jelitowym na tylnej
ścianie jamy brzusznej,w rowku pomiędzy m.lędźwiowym większym a
m.czworobocznym lędzwi po stronie prawej.
Rozpoczyna się od wargi górnej zastawki Bauhina,a kończy się zgięciem
wątrobowym okrężnicy przechodząc w okrężnicę poprzeczną.Układ taśm na
okrężnicy wstępującej jest taki sam jak na kątnicy.
2.Wlk.i wymiary - dł.15-20 cm
3.Sąsiedztwo -
powierzchnia tylna sąsiaduje z wymienionymi mięśniami a w górnej części
dochodzi do dolnego bieguna prawej nerki,powierzchnia przednia sąsiaduje z
pętlami jelita cienkiego.
4.Umocowanie - ?
5.Unaczynienie -
t.okrężnicza prawa od t.krezkowej górnej - dzieli się na g.wstępującą i
zstępującą.Gałęzie te biegną wzdłuż przyśrodkowego brzegu okrężnicy
wstępującej,oddając gałęzie do jej ściany.Gałąź zstępująca zespala się z
g.okrężniczą t.krętniczo-okrężniczej.
4.Zgięcie wątrobowe okrężnicy [flexura coli hepatica seu dextra]
Leży na wysokości 1/3 dolnej części powierzchni przedniej prawej nerki.
Sąsiaduje z prawą nerką i prawym płatem wątroby.Możemy je rzutować na VIII
żebro w lini pachowej środkowej prawej.Zmienność położenia zgięcia wątrobowego
w stosunku do prawej nerki:
5.Okrężnica poprzeczna [colon transversum]
1.Położenie -
leży w jamie brzusznej wewnątrzotrzewnowo,zawieszona na krezce,na granicy
piętra gruczołowego i jelitowego.Sięga od zgięcia wątrobowego do
śledzionowego.Przebiega od okolicy podżebrowej prawej łukiem wypukłym ku
dołowi,biegnie powyżej pępka i dochodzi do okolicy podżebrowej lewej.Zgięcie
edzionowe leży wyżej i głębiej niż wątrobowe.
2.Wlk.i wymiary - średnia długość 50-60 cm (od 30-85 cm)
3.Sąsiedztwo -
- powierzchnia górna sąsiaduje z: prawym płatem hepar,pęcherzykiem żółciowym i
krzywizną większą żołądka
- powierzchnia tylna a ściślej krezka krzyżuje część zstępująca XII,głowę
trzustki i dochodzi do przedniej powierzchni lewej nerki.
- powierzchnia dolna sąsiaduje z pętlami jelita cienkiego.
4.Budowa -
taśmy - wolna biegnie na powierzchni dolnej
krezkowa na powierzchni tylnej
sieciowa na powierzchni górnej
5.Umocowanie - ?
6.Unaczynienie -
t.okrężnicza środkowa [a.colica media] od t.krezkowej górnej biegnie w krezce
okrężnicy poprzecznej i dzieli się przed dojściem do ściany jelita na gałęzie
lewą i prawą.Gałąź lewa biegnie wzdłuż taśmy krezkowej w stronę lewą i zespala
się z g.wstępującą t.okrężniczej lewej.Gałąź prawa unaczynia okrężnicę
poprzeczna do 1/3 lewej od zgięcia śledzionowego i zespala się z g.wstępującą
t.okrężniczej prawej.Podsumowujac:
2/3 prawe unaczyniają g.prawa i lewa t.okrężniczej środkowej od
a.mesenterica sup.
1/3 lewą unaczynia gałąź wstępująca t.okrężniczej lewej od t.krezkowej dolnej
6.Zgięcie śledzionowe okrężnicy [flexura coli lienalis seu sinistra]
Leży wyżej i bardziej ku tyłowi,niż zgięcie wątrobowe.Okrężnica tworzy kąt
ostry tak,że często końcowy odcinek okręznicy poprzecznej sąsiaduje z
początkowym odcinkiem okrężnicy zstępującej.
Zgięcie to jest umocowane więzadłem przeponow-okrężniczym
[lig.phrenicocolicum],które przyczepia się do miejsca przyczepu przepony do X
żebra i dochodzi do zgięcia śledzionowego.Na tym więzadle spoczywa biegun
przedni śledziony.
Zmienność położenia zgięcia śledzionowego w stosunku do nerki lewej.
7.Okrężnica zstępująca [colon descendens]
1.Położenie -
leży wtórnie zaotrzewnowo,biegnie od lewego zgięcia okrężnicy do wysokości
lewego grzebienia biodrowego,gdzie przechodzi w okrężnicę esowatą.Biegnie w
rowku pomiędzy m.lędzwiowym większym a m.czworobocznym lędzwi.Układ taśm jak w
okrężnicy wstępującej.
2.Wlk.i wymiary - dł.15-20 cm
3.Sąsiedztwo - ?
4.Umocowanie - ?
5.Unaczynienie -
t.okrężnicza lewa od t.krezkowej dolnej,biegnie zaotrzewnowo i przed dojściem
do ściany jelita dzieli się na gałąź wstępującą,która zespala się z gałęzią
lewa t.okrężniczej środkowej i zstępującą,która biegnie ku dołowi i zespala
się z pierwszą t.okrężnicy esowatej.
8.Okrężnica esowata [colon sigmoideum]
1.Położenie -
leży w jamie brzusznej wewnątrzotrzewnowo,w dole biodrowym lewym,zawieszona na
krezce,część pętli schodzi do miednicy mniejszej gdzie na wysokości granicy
między S2 a S3 przechodzi w odbytnicę.Położenie okrężnicy esowatej jest bardzo
zmienne,zależy od jej długości - 15-90 cm (średnio 40 cm),długości krezki,
stanu wypełnienia odbytnicy i pęcherza moczowego.W skrajnych przypadkach pętla
okrężnicy esowatej może sięgać prawego talerza biodrowego a nawet sąsiadować z
prawym płatem wątroby lub krzywizną większą żołądka.
2.Sąsiedztwo -
z pętlami jelita cienkiego,odbytnicą,u O+ z macicą,u O-> z pęcherzem moczowym
3.Umocowanie -
Przyczep krezki okreznicy esowatej
rozpoczyna się od lewego kolca biodrowego przedniego górnego,biegnie po
t.biodrowej ku dołowi i przyśrodkowo,krzyżując n.skórny boczny uda
[n.cutaneus femoris lateralis].Dochodzi do bocznego brzegu m.lędzwiowego
większego i zmienia kierunek pod kątem ostrym - kieruje się ku górze,krzyżuje
naczynia jądrowe lub jajnikowe lewe,a następnie lewy moczowód i
n.płciowo-udowy lewy [n.genitofemoralis sinister] i zawraca pod kątem ostrym,
kieruje się ku dołowi,krzyżuje naczynia biodrowe wspólne lewe i schodzi do
miednicy małej,gdzie kończy się na powierzchni miednicznej kości krzyżowej na
granicy między S2 a S3.
4.Unaczynienie -
tt.okrężnicy esowatej [aa.sigmoideae] w liczbie 2-3,odchodzą od t.krezkowej
dolnej,dochodzac do ściany jelita oddają gałęzie zespalające się wzajemnie ze
sobą
9.Odbytnica [rectum]
1.Położenie
w miednicy małej,podotrzewnowo,na k.krzyżowej i guzicznej, dostosowana do nich swoimi krzywiznami.U kobiet do tyłu od macicy i pochwy,u mężczyzn pęcherza moczowego i sterczu.
2.Wlk.i wymiary - kształt rury wygiętej w 2 płaszczyznach.Bańka odbytnicy -
dł.12-15 cm,szerokość 3-6 cm,wymiar strzałkowy 1.5 do 8 cm,pojemność 500 ml.
Kanał odbytowy - dł.3 cm,kształt szczeliny w płaszczyznie strzałkowej
3.Sąsiedztwo -
4.Budowa (w tym histologiczna) i czynność -
kształt rury wygiętej w 2 płaszczyznach,w płaszczyźnie strzałkowej - krzyżową i kroczową,w czołowej - 2-4 wygięć.Końcowy odcinek jest skierowany ku dołowi i tyłowi. Zbudowana jest z bańki odbytnicy i kanału odbytowego,który kończy się otworem odbytowym czyli odbytem.Bańka odbytnicy [ampulla recti] jest to część miedniczna. W bańce widoczne są 3-5 fałdów - przeciętnie 3.Fałd górny 10-11 cm,fałd środkowy Kohlrauscha 7-8 cm,fałd dolny 5-6 cm od odbytu.Palec w czasie badania per rectum dochodzi na głębokość 8 cm do fałdu środkowego Kohlrauscha.Kanał odbytowy [canalis analis] jest to cz.odbytowa.Wyróżniamy w nim 3 strefy:
1.Strefa słupów odbytowych [zona collumnaris] -
zawiera 5-10 słupów odbytowych o wysokości ok.2 cm,są to podłużne fałdy błony
śluzowej,wywołane przez sploty żylne i mięśniówkę o przebiegu podłużnym.Dolne
końce słupów łączą się ze sobą za pomocą zastawek odbytowych [valvulae
anales] odgraniczającymi zatoki odbytowe [sinus anales] - ich śluzówka może
pękać przy zaparciach chorobowych.
2.Strefa splotu odbytniczego [zona haemorrhoidalis] - jest uwypuklona do
światła kanału odbytowego co wynika z napięcia mm.zwieraczy odbytu.
3.Strefa skórna [zona cutanea] - miejsce przejścia śluzówki w skórę.Przypomina
budową wargę.
Budowa ściany:
1.Błona śluzowa [tunica mucosa] - mało grudek chłonnych,duża liczba gruczołów
chłonnych.
2.Błona podśluzowa [tunica submucosa] - zawiera plexus venosus hemorrhoidalis
internus
3.Błona mięśniowa [tunica muscularis] -
a.wewnątrz warstwa okrężna,mięśniówka gładka tej warstwy tworzy m.zwieracz
wewnętrzny odbytu
b.zewnętrznie warstwa podłużna
4.Przydanka [tunica adventitia - zawiera plexus venosus haemorrhoidalis
externus]
Od zewnątrz na wysokości zona haemorhoidalis jest m.poprzecznie prążkowany - m.zwieracz zewnętrzny odbytu - otacza od zewnątrz kanał odbytowy i wpukla do wnętrza te strefę.Ściana odbytnicy jest nieco odmienna od ściany jelita grubego - brak taśm - warstwa mięśniówki podłużnej jest równomierna,z tego powodu brak też jest haustra i wcięć półksiężycowatych,brak również przyczepek sieciowych.
5.Umocowanie - ?
6.Unaczynienie - 1.T.odbytnicza górna od t.krezkowej dolnej
2.Tt.odbytnicze środkowe od tt.biodrowych wewnętrznych
3.Tt.odbytnicze dolne od tt.sromowych wewnętrznych
7.Krew żylna odpływa - krew odpływa analogicznymi żyłami
8.Odpływ chłonki -
bańka - ww.chł.krzyżowe
kanał odbytowy - ww.chł.biodrowe wewnętrzne
z zona cutanea - ww.chł.pachwinowe powierzchowne
9.Unerwienie - od splotów miednicznych
10.Twory anatomiczne dostępne badaniem per rectum
U obu płci: - śluzowka odbytnicy
- przestrzeń zaodbytnicza
- doły kulszowo-odbytnicze
- kość krzyżowa
U ♀: - jama Douglasa ( w wypadku obecności płynu w jamie otrzewnej tu się
zbiera - chełbocze pod palcem ).
- tylne sklepienie pochwy
- część pochwowa szyjki macicy
U ♂: - stercz
- gruczoły pęcherzykowe
- bańki nasieniowodów
- dno pęcherza moczowego
- opuszka prącia
UNERWIENIE JELITA GRUBEGO
1.Wyrostek robaczkowy,kątnica,okrężnica wstępująca i 2/3 prawe okrężnicy
poprzecznej są unerwione autonomicznie przez splot krezkowy górny,który oplata
t.krezkową górną i jej gałęzie.Splot ten jest wtórny od splotu trzewnego i
zawiera:
1.Włókna sympatyczne pozazwojowe,których komórki macierzyste leżą w zwoju
krezkowym górnym oraz zwojach pni sympatycznych.
2.Włókna parasympatyczne przedzwojowe,których komórki macierzyste leżą w
jądrach skrzydeł popielatych obu nerwów błędnych.Włókna te mają synapsy w
zwojach śródściennych leżących na terenie uzwojonych splotów Auerbacha i
Meissnera.
3.Włókna wiscerosensoryczne,które towarzyszą włóknom sympatycznym i
parasympatycznym.Mają one komórki macierzyste w zwojach międzykręgowych
oraz zwojach czuciowych nn.błędnych - ggl.iugulare i ggl.nodosum.
2.Zgięcie śledzionowe,okrężnica zstępująca,okrężnica esowata i 1/3 górna
odbytnicy,są unerwione autonomicznie przez splot krezkowy dolny.Splot ten
dochodzi do ściany tych odcinków jelita oplatając t.krezkową dolną i jej
gałęzie.Splot ten zawiera włókna:
1.Włókna sympatycne pozazwojowe,których komórki macierzyste leżą w zwoju
krezkowym dolnym i zwojach pni sympatycznych.Zwój krezkowy dolny jest
zwojem przedkręgowym leżącym w pobliżu miejsca odejścia od aorty
t.krezkowej dolnej.
2.Włókna parasympatyczne przedzwojowe,pochodzące od splotów miednicznych.Ich
komórki macierzyste leżą obustronnie w jądrze pośrednio-przyśrodkowym rogu
bocznego RK,w odcinku S2-S4.Włókna te mają synapsy w zwojach śródściennych
leżących na terenie splotów uzwojonych Auerbacha i Meissnera
3.Włókna viscerosensoryczne towarzyszące obu rodzajom włókien autonomicznych.
Ich komórki macierzyste leżą w zwojach międzykręgowych.
Pobudzenie układu parasympatycznego przyspiesza perystaltykę a sympatycznego hamuje ją. Oprócz takich ruchów jakie wykonuje mięśniówka jelita cienkiego,w jelicie grubym występują również skurcze masowe - kilka razy w ciągu doby kurczy się cały odcinek jelita,co ułatwia przesunięcie mas kałowych w kierunku odbytnicy.
Różnice pomiędzy j.cienkim a j.grubym
I.Różnice zewnętrzne
Jelito grube
|
Jelito cienkie |
1.W jelicie grubym mięśniówka podłużna jest zgrupowana w 3 taśmach.Brak ich na wyrostku robaczkowym i prostnicy.
|
1.W jelicie cienkim mięśniówka jest ułożona równomiernie |
2.Ponieważ taśmy są krótsze o 1/6 niż długość jelita krętego powstają wypuklenia okrężnicy tzw. haustra colli,oddzielone wcięciami półksiężycowatymi |
brak |
3.Na jelicie grubym wzdłuż taśmy wolnej znajdują się przyczepki sieciowe [appendices epiploicae].Są to uwypuklenia otrzewnej zawierające tkankę tłuszczową. |
brak |
II.Różnice wewnętrzne
Jelito cienkie
|
Jelito grube |
1.W jelicie cienkim są fałdy okrężne [plicae circulares] zbudowane z błony śluzowej i podśluzowej obejmujące 4/5 obwodu jelita |
1.W jelicie grubym są fałdy półksiężycowate [plicae semilunares],zbudowane z całej grubości ściany jelitaobejmują 1/3 obwodu. |
2. W jelicie czczym są grudki chłonne samotne [folliculi solitarii] wielkości główki od szpilki,są bardzo liczne. W jelicie krętym są grudki chłonne samotne i skupione - kępki Peyera,grudki są ułożone osią długą wzdłuż brzegu wolnego jelita krętego. |
2.W jelicie grubym są tylko grudki chłonne samotne z wyjątkiem wyrostka robaczkowego. |
3.Tylko w jelicie cienkim są niewidoczne gołym okiem kosmki. |
brak |
Morfologiczne i czynnościowe cechy mięśniówki przewodu pokarmowego
Warstwa mięśniowa ściany przewodu pokarmowego jest zbudowana w większości z mięśni gładkich typu visceralnego.Mięśniówka prążkowana występuje tylko w ścianach jamy ustnej,gardła i 2/3 górnych przełyku a także tworzy m.zwieracz zewnętrzny odbytu.
Mięśniówka gładka tworzy błony mięsne - drobne wrzecionowate komórki,ciasno ułożone,połączone mostkami łączącymi,przyczym występują zwykle 2 błony - wewnętrzna o okrężnym i zewnętrzna o podłużnym układzie włókien.
W żołądku występuje ponadto warstwa skośna - niepełna,leżąca do wewnątrz od warstwy okrężnej.
W jelicie grubym zewnętrzna podłużna warstwa mięśniówki jest zgrupowana w 3 taśmach z wyjątkiem wyrostka robaczkowego i prostnicy.
Ponadto zgrubienia warstwy okrężnej mięśniówki tworzą zwieracze - np.zwieracz odźwiernika czy sphincter valvulae coli.
Anatomia 3 - I
eminentia iliopectinea
73
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
łacina stawy więzadła mm k.piers brzucha, Studia, Fizjoterapia, Studia - fizjoterapia, Anatomia, łac
Egzamin 2011 brzuch - giełda przetłumaczona, Szkoła, studia, anatomia, anatomia brzuch, giełda brzuc
2011 ED brzuch, Szkoła, studia, anatomia, anatomia brzuch, giełda brzuch
TREND SEKULARNY, Studia, Anatomia i ergonomia człowieka
wykład 2 głowa z szyją, Szkoła, studia, anatomia, głowa i szyja
STAWY R, Studia, Stomatologia Łódź, Rok I, Anatomia
splot szyjny i ramienny, studia, anatomia, Semestr II, ukł nerwowy
Płaszczyzny, Studia, Anatomia i ergonomia człowieka
Układ płciowy żeński, Studia- PUM biotechnologia medyczna, Anatomia- materiały PUM
anatomia pytania, II termin klp, brzuch, miednica 12 (1)
Anatomia radiologiczna klatka brzuch
anatomicosnew, Studia - biologia spec.biochemia UMCS, Anatomia i fizjologia
anatomiaegz, Studia, I semestr II rok, Anatomia funkcj. człowieka
kolo z anatomii - krwionosny, Studia - pielęgniarstwo, Anatomia
Narząd przedsionkowo-ślimakowy, STUDIA, anatomia
Układ płciowy, studia, IV semestr, anatomia
Mięśnie brzucha, Medycyna, Anatomia
więcej podobnych podstron